چكيده گرديد. مقدمه.

Transcript

1 و 1 دوره 8 شماره 1 بهار 1390 فصلنامه عوارض سمي مواجهه شغلي با اتيلن اكسايد با تاكيد بر اثرات تنفسي آن 2 1 مسعود نقاب اسماعيل سليماني تاريخ دريافت: 89/05/10 تاريخ ويرايش: 89/08/16 تاريخ پذيرش: 89/09/23 چكيده زمينه و هدف: اتيلن اكسايد بعنوان عامل استريل كننده در كارخانجات توليد تجهيزات پزشكي به مصرف ميرسد. مطالعه حاضر با هدف ارزيابي و شناخت ماهيت عوارض ريوي احتمالي و همچنين بررسي شيوع علاي م پوستي بينايي عصبي توليدمثلي خوني كبدي و كليوي ناشي از مواجهه شغلي با اتيلن اكسايد طراحي و اجرا گرديد. روش بررسي: چهل نفر كارگر داراي مواجهه و 47 نفر فرد فاقد مواجهه مورد بررسي قرار گرفتند و پس از مصاحبه پرسشنامه استاندارد تنفسي و پرسشنامه مربوط به علاي م مسموميت با اين ماده تكميل گرديد. همچنين پارامترهاي عملكرد ريه در حين كار و چند روز پس از قطع مواجهه اندازهگيري شد و از آنها آزمايش خون براي شمارش سلولهاي خوني پارامترهاي عملكرد كبد و كليه بعمل آمد. همچنين غلظت محيطي اتيلن اكسايد با استفاده از لولههاي آشكارساز اندازهگيري گرديد. يافتهها: علاي م تنفسي نظير سرفه منظم ودفع خلط و بلغم علاي م اختلالات پوستي بينايي وعصبي در گروه مواجهه يافته به شكل معني داري بيش از گروه مرجع بود. كاهش معنيداري در برخي از پارامترهاي عملكرد ريه در حين مواجهه در مقايسه با زمان فاقد مواجهه مشاهده گرديد. نتايج آزمايشات بيوشيميايي نيز در دو گروه يكسان بود. متوسط غلظت محيطي اتيلن اكسايد 1/24±1/5 برآورد ppm گرديد. نتيجهگيري: يافته هاي اين مطالعه نشان داد كه مواجهه با اتيلن اكسايد حتي در غلظتهاي كم سبب كاهش معني دار پارامترهاي عملكرد ريه ميشود اما اين اثر حاد موقتي و برگشت پذير است. برعكس مواجهه با اتيلن اكسايد با اثرات هماتوتوكسيك هپاتوتوكسيك و نفروتوكسيك همراه نبود هر چند عوارض پوستي بينايي و عصبي در افراد در معرض مواجهه مشاهده گرديد. كليدواژه: اتيلن اكسايد مواجهه شغلي اختلالات تنفسي علاي م مسموميت مقدمه اتيلن اكسايد (O C) 2 H 4 گازي بيرنگ با بويي شبيه اتر مي باشد و بعنوان يك ماده شيميايي مهم به طور عمده در توليد محصولاتي مثل اتيلن گليكول گليكول استرها سورفكتانت هاي غير يونيزه اتانول آمينها و ساير مواد شيميايي صنعتي به مصرف مي رسد به طوريكه 60 تا 90 درصد اتيلن اكسايد توليد شده براي توليد اين محصولات به مصرف ميرسد ] 2]. كمتر از يك درصد اتيلن اكسايد توليد شده يا بعنوان عامل استريل كننده در كارخانجات توليد تجهيزات پزشكي بيمارستانها و كلينيكهاي درماني يا به عنوان فوميگانت در صنايع غذايي به مصرف ميرسد [3]. عليرغم تفاوت چشمگير در ميزان حجم مصرفي اتيلن اكسايد براي كاربردهاي مختلف مواجهههاي شغلي با اين ماده شيميايي به عنوان عامل ضدعفوني كننده و فوميگانت نسبت به ساير كاربردهاي آن بيشتر و شايعتر ميباشد. تاكنون خطرات ناشي از مواجهه شغلي با اتيلن اكسايد بويژه سرطان آب مرواريد نوروپاتي هاي مركزي و محيطي و آسيبهاي خوني كليوي و كبدي مورد مطالعه قرار گرفتهاند. سرطانزايي اتيلن اكسايد اولين بار در دهه 1940 شناخته شد. شايعترين انواع ني وپلاسم 1-( نويسنده مسي ول) استاد گروه بهداشت حرفه اي دانشكده بهداشت و تغذيه دانشگاه علوم پزشكي شيراز شيراز ايران صندوق پستي تلفن: نمابر: neghabm@sums.ac.ir 2- دانشجوي كارشناسي ارشد گروه بهداشت حرفه اي دانشكده بهداشت و تغذيه دانشگاه علوم پزشكي شيراز شيراز ايران

2 و 8 42 مسعود نقاب و همكار ناشي از اتيلن اكسايد سرطانهاي بدخيم خوني ميباشند [4] و گزارشهايي نيز از نقش اين ماده در ايجاد سرطان پستان در زنان منتشر شده است [5]. اثرات مزمن اتيلن اكسايد روي چشم به صورت ايجاد آب مرواريد ميباشد. آب مرواريد در سه نفر از كاركنان بيمارستاني كه با بيش از 500ppm گاز اتيلن اكسايد مواجهه داشته اند گزارش شده است [6] همچنين در مطالعه اي كه افراد در معرض مواجهه با اتيلن اكسايد را با افراد گروه مرجع (بدون مواجهه با اتيلن اكسايد و تطبيق داده شده براي سن و جنس) مقايسه كرده است مشخص شد كه ريسك ابتلا به آب مرواريد در افراد در معرض مواجهه بيشتر است [7]. اتيلن اكسايد به عنوان يك ماده نوروتوكسيك شناخته شده است و مواردي از نوروپاتي هاي مركزي و محيطي در افراد در معرض مواجهه با اين ماده گزارش گرديده كه در آنها هم اعصاب حسي و هم حركتي ممكن است درگير شوند ] 9] اما اين اثرات برگشت پذير بوده و پس از قطع مواجهه بهبودي حاصل ميشود [10]. در برخي مطالعات هيچگونه اثر سوي ي روي سلولهاي خوني كبد و كليه ها ناشي از مواجهه با اتيلن اكسايد گزارش نشده است [ 11 و 12 ] اما در برخي مطالعات غير طيبعي بودن تعداد برخي سلولهاي خوني نظير اي وزينوفيل ها مونوسيتها و درصد پلاكتها گزارش شده است [13]. اثرات ناشي از مواجهه با اين ماده روي سيستم تنفسي كمتر مطالعه شده است. هر چند گزارشهايي مبني بر واكنشهاي آلرژيك و يا آسم مانند در كارگراني كه با اين ماده مواجهه داشته اند گزارش شده است [15 14] اما تا آنجايي كه مولفين اطلاع دارند اثرات طولاني مدت مواجهه شغلي با اتيلن اكسايد بر سيستم تنفسي در مقياس ملي و منطقهاي مورد مطالعه قرار نگرفته و مشخص نيست كه آيا مواجهه با اين ماده استريل كننده ميتواند سبب تغيير موقت يا داي م و معنيدار پارامترهاي عملكرد ريه شود يا خير و اينكه آيا مواجهه با اين ماده ميتواند به شكل معني داري علاي م اختلالات تنفسي را در كارگران مواجهه يافته در مقايسه با يك گروه مرجع افزايش دهد يا خير بنابراين مطالعه حاضر با هدف ارزيابي و شناخت ماهيت عوارض ريوي احتمالي ناشي از مواجهه با اتيلن اكسايد و نيز بررسي اثرات سوء احتمالي آن بر سيستمهاي خوني كبدي كليوي پوستي بينايي عصبي و توليدمثلي دركاركنان يك كارخانه توليد سرنگهاي يكبار مصرف انجام شده است. روش بررسي افراد مورد مطالعه: مطالعه حاضر به شكل مقطعي در يك كارخانه توليد سرنگهاي يكبار مصرف انجام گرديد. كارگران در معرض گاز اتيلن اكسايد ( 40 نفر) كه فاقد پيشينه پزشكي و خانوادگي بيماريهاي مزمن ريوي آسيبها و عمل جراحي قفسه سينه بيماريهاي عصبي پوستي و بينايي بودند وارد مطالعه شدند. تعداد 47 نفر نيز كه فاقد هرگونه تماس قبلي يا فعلي با گاز اتيلن اكسايد و ساير مواد شيميايي كه ميتوانند به نوعي اختلالات تنفسي ايجاد نمايند بودند از ميان كارگران يك كارخانه توليد مواد غذايي بعنوان گروه مرجع وارد مطالعه شدند. بررسي علاي م تنفسي: كارگران در محل كارشان مورد مصاحبه قرار گرفته و پرسشنامه بررسي علاي م تنفسي مطابق توصيه انجمن متخصصين ريه امريكا [16] با اندكي تعديل براي آنها تكميل شد. در اين پرسشنامه پرسشهايي در مورد وضعيت تنفسي (سرفه مزمن خس خس سينه كوتاهي تنفس دفع خلط و...) علاي م در بيني و چشم استعمال دخانيات سابقه پزشكي و خانوادگي فرد شغل سابقه كار و مشاغل قبلي (بويژه مشاغلي كه داراي خطر ابتلا به بيماري هاي تنفسي هستند) مطرح شده است. از اين پرسشنامه براي گردآوري داده هاي مربوط به شيوع علاي م تنفسي در گروه مواجهه يافته و مرجع استفاده شد. آزمونهاي عملكرد ريه (PFT)) (Pulmonary Function Test شامل ظرفيت حياتي (VC)) (Vital Capacity ظرفيت حياتي سريع (FVC)) (Forced Vital (FEV 1 (( ظرفيت حياتي سريع درثانيه اول Capacity Forced Expiratory Volume in the first Peak (PEF)) و حداكثر ظرفيت بازدمي (second (Expiratory Flow بر اساس دستورالعمل انجمن

3 عوارض سمي مواجهه شغلي با اتيلن اكسايد متخصصين ريه امريكا [17] و با استفاده از اسپيرومتر كاليبره شده قابل حمل (مدل COMPACT ساخت شركت Vitalograph انگلستان) در محل كارخانه دو بار اندازه گيري شدند. يكبار در حين مواجهه كارگران و يكبار پس از سه روز دوري آنها از محل كار. اسپيرومتر هر روز دو بار با سرنگ يك ليتري استاندارد بر اساس دستورالعمل مربوطه كاليبره ميشد. ميانگين مقدار درصد پيش بيني شده هر يك از پارامترهاي عملكرد ريه بر اساس سن وزن طول قد جنس و نژاد به وسيله دستگاه اسپيرومتر محاسبه و برآورد گرديد. از افراد خواسته ميشد حداقل دو ساعت پيش از اسپيرومتري از حمام كردن يا سيگار كشيدن اجتناب ورزند. همچنين جهت آشنايي افراد با اسپيرومتري و مانورهاي مربوط به آن آموزشهاي لازم ارايه ميشد. طول قد و وزن افراد در حالي كه لباس كار به تن داشتند اندازه گيري شد. پيش از انجام آزمون افراد به مدت پنج دقيقه در وضعيت نشسته استراحت ميكردند. آنگاه در جلو اسپيرومتر درحالت عادي و راحت ايستاده و كليپ مخصوص را روي بيني خود قرار ميدادند. براي هر فرد سه مانور قابل قبول انجام گرفت. در صورتي كه اختلاف زيادي ميان نتايج FVC فرد مشاهده ميشد تا پنج مرتبه آزمايش تكرار ميگرديد سپس بزرگترين حجمها (به صورت درصد پيش بيني شده عملكرد ريه) براي آناليزهاي بعدي انتخاب ميشد. مقادير درصد پيش بيني شده ريه عبارتست از ظرفيت اندازه گيري شده تقسيم بر ظرفيت پيش بيني شده (بر اساس جنس سن وزن طول قد نژاد و... كه توسط اسپيرومتر محاسبه و برآورد ميگردد) ضربدر 100. بررسي ساير علاي م: براي بررسي شيوع علاي م پوستي بينايي عصبي و توليدمثلي از پرسشنامهاي استفاده شد كه شامل سوالاتي در رابطه با علاي م OBJECTIVE و SUBJECTIVE ناشي از مواجهه با اتيلن اكسايد ميباشد. در مورد علاي م پوستي درصورتي كه فرد حداقل يكي از علاي م بثورات جلدي ترك پوست سوختگي زخم تاول پوسته پوسته شدن و تغيير رنگ پوست در مورد علاي م بينايي اگر حداقل يكي از علاي م تاري ديد كدورت و لك قرنيه و در مورد علاي م عصبي اگر حداقل يكي از علاي م خواب آلودگي گيجي سردرد كسلي بي حسي و كرخي دستها ضعف و بيحالي ضعف شديد در دستها و پاها خستگي مفرط و احساس مورمور شدن در دستها و پاها از سوي فرد گزارش شده باشد به عنوان فرد داراي علاي م تلقي شده است. پايش بيولوژيك: براي بررسي اثرات احتمالي اتيلن اكسايد بر سيستم خوني كبد و كليه ها از كارگران مواجهه يافته و افراد گروه مرجع نمونه هاي خون و ادرار جمع آوري گرديد و پارامترهايي نظير شمارش سلولهاي خوني (CBC)) (Complete Blood Count آزمون عملكرد كبد (LFT)) (Liver Function Test و جدول 1 - مقايسه ويژگيهاي فيزيكي استعمال سيگار و اطلاعات مربوط به مواجهه افراد مطالعه X±SD) يا n) جدول 2 - مقايسه ويژگيهاي فيزيكي استعمال سيگار و اطلاعات مربوط به مواجهه افراد مطالعه X±SD) يا n) گروه مواجهه( n=40 ) گروه مرجع( n=47 ) p-value متغير p-value 0 / 86 گروه ± 7/80 مرجع( 39(n=47 گروه ± 9 38 مواجهه( n=40 ) متغيرسن(سال ( 0/86 0 / ± 3913 ± 7/80 71 ± 38± 14 9 سن(سال) وزن(كيلوگرم ( 0/21 0 / ± 679± ± 7110± 14 وزن(كيلوگرم) قد(سانتيمتر ( 0 / 80 0/41 35± 9 ± 164 / ± 165 /97±47/10 10 طول قد(سانتيمتر) مدت سيگار كشيدن(ماه ( 0/80 0 / /89 ± 8 ± /97±47/10 طول طول مدت مدت سيگارمواجهه يا كشيدن(ماه) استخدام(سال ( 7 ± 0/30 0 /33 ± ± طول تعداد مدت مواجهه سيگاريياها استخدام(سال) 0/ تعداد وضعيت سيگاري ها تاهل 0 / 14 9 (19/15) 14 (%35) مجرد وضعيت تاهل 0/14 38 (80/85) 9(19/15) 26 (%65) 14(%35) مجرد متاهل 38(80/85) ندارد. (0/05 <p آزمون t-test و آزمون كاي دو ( 26(%65) داري ميان ميانگين متغيرها در دو گروه وجود متاهل تفاوت معني تفاوت معني داري ميان ميانگين متغيرها در دو گروه وجود ندارد. (0/05 <P آزمون t-test و آزمون كاي دو (

4 44 مسعود نقاب و همكار آزمون عملكرد كليه (KFT)) (kidney function test در آزمايشگاه تشخيص طبي و با روش خريد خدمت با استفاده از دستگاه (SYSMEX) Cell counter K 21 اندازهگيري شدند. پايش هوا: غلظت محيطي اتيلن اكسايد در هواي محيط كار با استفاده از لولههاي آشكارساز گاز در چند نقطه از محل كار كارگران مواجهه يافته اندازه گيري و قراي ت شد و ميانگين حسابي و انحراف معيار آنها گزارش گرديد. تجزيه و تحليل آماري: دادهها با آزمونهاي آماري t-test و كاي دو يا آزمون دقيق فيشر تجزيه و تحليل شدند. براي تعيين ارتباط تطبيق داده شده (adjusted) مواجهه با اتيلن اكسايد و پيامدهاي كمي مطالعه از مدل رگرسيون خطي چندگانه استفاده شد. ارتباط تطبيق داده شده مواجهه با اتيلن اكسايد و پيامدهاي دو حالتي مطالعه نيز با روش رگرسيون لجستيك مورد بررسي قرار گرفت و مدل نهايي با روش Backward elimination و حفظ متغير اتيلن اكسايد در مدل بدست آمد. در تمام آزمونها سطح اطمينان 95 درصد در نظر گرفته شده است. يافتهها ويژگيهاي فيزيكي افراد تعداد افراد سيگاري و طول مدت سيگار كشيدن و وضعيت تاهل آنها در جدول 1 اراي ه شده است. در هيچيك از متغيرها تفاوت معنيداري در دو گروه ديده نمي شود. طول مدت مواجهه با اتيلن اكسايد 10±7 سال و غلظت آن در هواي محيط كار 1/24±1/5 قسمت در ميليون (ppm) برآورد گرديد. جدول 2 شيوع علاي م تنفسي را در دو گروه مواجهه يافته و مرجع نشان ميدهد. شيوع سرفه منظم دفع خلط و بلغم خس خس سينه و كوتاهي نفس در كارگران مواجهه يافته صرف نظر از اعتياد آنها به سيگار از گروه مرجع بيشتر بوده و تفاوت آنها نيز معنيدار بود (0/05>p). نتايج آزمون عملكرد ريه در جداول 3 و 4 اراي ه شده است. همانگونه كه مشاهده ميشود مواجهه با اتيلن اكسايد به شكل معني داري باعث كاهش معنيدار پارامترهاي FEV 1 /FVC FEV 1 وPEF در گروه مواجهه يافته در حين مواجهه در مقايسه با مقادير مربوط به سه روز پس از قطع مواجهه شده است (جدول 3 ). در حالي كه نتايج آزمون عملكرد ريه ميان p-value 0/016 0/014 0/27 0/002 0/047 پارامتر سرفه دفع خلط سرفه همراه با خلط خس خس سينه كوتاهي نفس جدول - 2 مقايسه درصد يافته هاي غيرطبيعي تنفسي در افراد گروه مواجهه و مرجع. گروه مواجهه (%)n گروه مرجع (%)n Odd ratio (95% CI) 3/20(1/23-8/72) 3/67(1/25-10/78) 1/89(0/49-7/26) 15/33(1/86-12/6) 2/36(0/97-5/76) 8(17) 6(12/76) 4(8/50) 1(2/12) 11(23/40) 16(40) 14(35) 6(15) 10(25) 17(42/5) اختلاف فراواني ها بين دو گروه از نظر آماري معني دار است (0/05>p آزمون كاي دو) جدول 3 -نتايج اندازه گيري پارامترهاي عملكرد ريه در افراد گروه مواجهه در حين مواجهه و سه روز پس از قطع مواجهه. پارامتر در حين مواجهه (40=n) پس از سه روز دوري از مواجهه (40=n) p-value 0/47 0/18 0/006 0/046 <0/ ± 13/9 82 ± 12/9 83 ± 13/1 71/9 ± 23/2 101 ±10 79 ± 14/5 84 ± 14/7 77 ± 14/5 63/9 ± 20/4 90 ± 7 VC FVC FEV1 PEF FVC/FEV 1 اختلاف در حين مواجهه و سه روز پس از قطع مواجهه معني دار است. (0/05>p آزمون (paired t-test

5 عوارض سمي مواجهه شغلي با اتيلن اكسايد جدول 4- نتايج اندازه گيري پارامترهاي عملكرد ريه در افراد گروه مواجهه يافته در حين مواجهه و گروه مرجع. پارامتر گروه مواجهه در حين مواجهه گروه مرجع P-value 0 /8 0 /9 0 /1 0 /3 0 / ± 16/8 84 /9 ± /6± 12/9 68 /2 ± 3/2 97 /6 ± 6/8 79 ± 14/5 84 ± 14/7 77 ± 14/5 63 /9 ± 20/4 90 ± 7 VC FVC FEV1 PEF FEV 1 /FVC اختلاف در حين مواجهه با گروه مرجع معني دار است (0/05> p (independent t-test, گروه مواجهه يافته در حين مواجهه و گروه مرجع تنها در مقدار FEV 1 /FVC تفاوت معنيدار نشان ميدهد(جدول 4 ). در تحليل يافته هاي آزمون عملكرد ريه در گروه مواجهه يافته با رگرسيون خطي چندگانه متغيرهاي سن قد وزن تحصيلات استعمال سيگار و وضعيت تاهل وارد مدل شدند. نتايج اين تحليل نشان داد پس از كنترل اثر متغيرهاي مخدوش كننده ارتباط معني داري ميان مواجهه با اتيلن اكسايد و كاهش FEV 1 وجود دارد (جدول 5). همچنين ارتباط تطبيق داده شده ميان مواجهه با اتيلن اكسايد و بروز علاي م تنفسي كه با روش رگرسيون لجستيك ارزيابي شد (جدول 6) نشان جدول 5 - ارتباط پيامدهاي كمي مطالعه ومواجهه با اتيلن اكسايد بر اساس مدل رگرسيون خطي متغير وابسته p-value 0/7 0/7 0/03 0/8 0/2 β -1/09-1/15-5/50-1/02-3/00 VC FVC FEV1 PEF FVC/FEV1 تطبيق داده شده بر اساس سن وزن قد تحصيلات وضعيت تاهل و استعمال سيگار جدول - 6 نسبت شانس پيامدهاي كيفي مطالعه در افراد گروه مواجهه در مقايسه با گروه مرجع بر اساس مدل رگرسيون لجستيك پيامد p-value OR سرفه منظم خلط سرفه همراه خلط كوتاهي نفس 0/008 0/026 0/23 0/21 4/33 3/41 2/41 1/95 تطبيق داده شده بر اساس سن وزن قد تحصيلات وضعيت تاهل واستعمال سيگار داد كه ميان مواجهه با اتيلن اكسايد و سرفه منظم (0/026=p و دفع خلط و بلغم (OR =,4/33 (0/008=p = 3/41 (OR ارتباط معنيدار آماري وجود دارد. شيوع علاي م پوستي بينايي و عصبي در جداول 7 اراي ه شده است. شيوع اين علاي م در گروه مواجهه نسبت به گروه مرجع بيشتر و تفاوت معنيداري ميان آنها ديده ميشود (0/05 >p). در مورد اختلالات توليد مثلي تنها شيوع عقيمي موقت يا داي م در گروه مواجهه بيش از گروه مرجع بود و ميان آنها تفاوت معني دار آماري مشاهده گرديد. در ضمن هيچ موردي از تولد نوزاد ناقص و عقيمي موقت يا داي م در افراد گروه مرجع گزارش نگرديد (جدول 8). ميانگين تمام پارامترهاي اندازه گيري شده در آزمايش شمارش سلولهاي خون در دو گروه با هم يكسان بود و تفاوت معني دار آماري نداشتند (0/05<p). درصد افراد غيرطبيعي از نظر شمارش سلولهاي خوني و تست عملكرد كبد در دو گروه مواجهه و مرجع مشابه بوده و در هيچ يك از پارامترها بجز مقدار آلبومين تفاوت معني دار آماري ديده نشد. نتايج آزمايش ادرار و تست عملكرد كليه طبيعي بوده و بين دو گروه تفاوت معنيداري ديده نشد (0/05<p). بحث علي رغم مصرف اتيلن اكسايد بعنوان يك عامل استريل كننده در بيمارستان ها كلينيك ها و كارخانجات توليد وسايل پزشكي و در نتيجه فراوان بودن تعداد افرادي كه به اقتضاي شغل با اين ماده شيميايي مواجهه دارند سميت تنفسي اين ماده تاكنون به شكل جامع مورد ارزيابي قرار نگرفته است. در مطالعه حاضر دو گروه

6 46 مسعود نقاب و همكار جدول 7- فراواني (%) علاي م پوستي بينايي و عصبي در گروه مواجهه يافته و گروه مرجع علاي م گروه مواجهه( n=40 ) گروه مرجع( n=47 ) p-value پوستي بينايي عصبي 0 /007 0 /03 0 / (29/2) 19(41/5) 15(32/6) 28(70/8) 23(58/5) 27(67/4) اختلاف ميان گروه مواجهه و مرجع معني دار است (آزمون دقيق فيشر 0/05 >p) جدول - 8 فراواني(%) اختلالات توليد مثلي در افراد گروه مواجهه و گروه مرجع سقط خودبه خودي نوزاد ناقص عقيمي موقت يا داي م گروه مواجهه( n=26 ) گروه مرجع (36=n) p-value 0 /99 0 /36 0 /027 2 (5/5) 0 0 1(3/8) 1(3/8) 4(15/4) اختلاف ميان گروه مواجهه و مرجع معني دار است.(آزمون دقيق فيشر 0/05>P) مورد مطالعه از نظر ويژگيهاي دموگرافيك مشابه و از نظر متغيرهاي مخدوش كننده اي نظير طول مدت استعمال سيگار سن وزن و طول قد تفاوت معني داري با هم نداشتند. همچنين تمام افرادي كه وارد مطالعه شدند فاقد پيشينه پزشكي و خانوادگي بيماريهاي مزمن ريوي آسيبها و اعمال جراحي قفسه سينه بوده و به طوركلي ميتوان چنين اظهار كرد كه تنها تفاوت عمده دو گروه درمواجهه آنها با گاز اتيلن اكسايد بوده است. بنابراين كاهش معنيدار مقدار FEV 1 و افزايش معني دار شيوع علاي م تنفسي پوستي بينايي و عصبي را احتمالا ميتوان به مواجهه با اتيلن اكسايد منتسب نمود. همچنين بدليل اينكه تعداد افراد سيگاري و سابقه استعمال سيگار در دو گروه تفاوت معني داري ندارند احتمالا سيگار نقشي در ميزان شيوع علاي م تنفسي در آنها ندارد. تفاوت ميان اثرات حاد و مزمن احتمالي ناشي از مواجهه با اتيلن اكسايد روي سيستم تنفسي در مقايسه با يك گروه مرجع كمتر مورد مطالعه قرار گرفته است. در مطالعه حاضر به منظور تمايز اين اثرات پارامترهاي عملكرد ريه در كارگران در معرض مواجهه با اتيلن اكسايد دو بار اندازه گيري شدند. يكبار در حين مواجهه كارگران و يكبار سه روز پس از قطع مواجهه آنها با گاز اتيلن اكسايد. سپس نتايج با مقادير مربوط به گروه مرجع مقايسه گرديد. همانگونه كه در جدولهاي 3 و 4 ملاحظه ميشود ميان گروه مواجهه در حين مواجهه و سه روز پس از قطع مواجهه در اغلب پارامترهاي عملكرد ريه تفاوت معني دار آماري ديده ميشود اما مقايسه نتايج آزمون فونكسيون ريه در گروه مواجهه در حين مواجهه و گروه مرجع تنها در مقدار FEV 1 /FVC تفاوت معنيداري را نشان ميدهد. اين يافتهها نشان ميدهد كه مواجهه با اتيلن اكسايد به شكل حاد سبب كاهش معنيدار برخي پارامترهاي عملكرد ريه ميشود هر چند كه اين اثرات موقت و برگشت پذير بوده و پس از سه روز استراحت به وضعيت طبيعي خود در حد گروه مرجع برميگردند. ضمنا اطلاعاتي در مورد اثرات تنفسي ناشي از مواجهه طولاني مدت با اتيلن اكسايد در غياب متغيرهاي مخدوش كننده در دست نيست. در مطالعه حاضر براي كنترل نقش متغيرهاي مخدوش كننده مهم در ارتباط با اثرات تنفسي مواجهه با اتيلن اكسايد از رگرسيون خطي چند گانه استفاده شد و متغيرهايي نظير سن قد وزن تحصيلات استعمال سيگار وضعيت تاهل و مواجهه با اتيلن اكسايد وارد مدل شدند. نتايج تجزيه و تحليل رگرسيون تنها در مقدار FEV 1 تفاوت معنيداري را نشان داد (جدول 5). در بيماران مبتلا به ضايعات انسدادي ريه مقدار FVC يا طبيعي بوده و يا افزايش مييابد اما نشانه بارز اين نوع اختلالات كاهش مقدار FEV 1 است بنابراين

7 عوارض سمي مواجهه شغلي با اتيلن اكسايد عصبي شناخته شده ناشي از مسموميت با اتيلن اكسايد همخواني دارد [21 22]. در مورد اختلالات توليدمثلي تنها عقيمي موقت يا داي م تفاوت معني داري در دو گروه دارد. سقط خودبهخودي در برخي مطالعات بعنوان يكي از اثرات سوء مواجهه با اتيلن اكسايد گزارش شده است [23 24] ولي در مطالعه حاضر تفاوت معني داري ميان گروه مواجهه و مرجع از اين نظر يافت نشد كه شايد بتوان علت آن را غلظت نسبتا پايين اتيلن اكسايد ناكافي بودن طول مدت مواجهه و محدوديت هايي دانست كه مطالعه حاضر با آن روبرو بوده است از جمله كوچك بودن اجتناب ناپذير حجم نمونه نوع طراحي مطالعه و استفاده از لولههاي آشكارساز براي اندازهگيري غلظت اتيلن اكسايد. در مطالعه حاضر علاي مي دال بر اثرات سوء اتيلن اكسايد بر سلول هاي خوني كبد و كليه ها مشاهده نگرديد. نتايج شمارش سلولهاي خوني و تستهاي عملكرد كبد و كليه با مطالعه كورير و همكاران [11] كه در آن تنها اثر مشاهده شده افزايش دفع پروتي ين از ادرار بوده است همخواني دارد. همچنين وان سيترت و همكاران [12] و دشامپ و همكاران [6] نيز تفاوت معنيداري را ميان شمارش سلول هاي خوني در افراد مورد مطالعه پيدا نكرده اند. برعكس در مطالعه شاهام و همكاران [13] گرچه مقادير گلبول هاي سفيد و آزمايش افتراقي آنها در هر دو گروه مواجهه يافته و فاقد مواجهه در حد طبيعي بود اما ميانگين قدر مطلق تعداد اي وزينوفيلها و مونوسيتها به شكل معني داري در گروه مواجهه يافته بيش از گروه مرجع و ميانگين تعداد لنفوسيتها و درصد پلاكتها به شكل معني داري كمتر از گروه مرجع بود. همچنين تعداد افراد با تعداد گلبول سفيد كمتر از حد طبيعي بين دو گروه تفاوت معنيداري داشت. با توجه به اينكه ميانگين غلظت اتيلن اكسايد گزارش شده توسط شاهام و همكاران حدود مقدار TLV است لذا اثرات هماتوتوكسيك گزارش شده از منظر بيوشيميايي و توكسيكولوژيك قابل توجيه نيست. نتيجه گيري يافتهها نشان ميدهد مواجهه شغلي با اتيلن اكسايد نسبت FEV 1 وFVC به طور مشخص كاهش مييابد [18] لذا با توجه به كاهش مقدار FEV 1 و بروز علاي م تنفسي نظير سرفه منظم و دفع خلط كه با رگرسيون لجستيك ارزيابي شد (جدول 6] ميتوان چنين اظهار كرد كه اتيلن اكسايد سبب اختلالات انسدادي حاد و برگشت پذير در سيستم تنفسي ميگردد كه اين امر از منظر سم شناسي با مكانيسم اثر اين ماده محرك كه ميتواند سبب بروز برونكواسپاسم و آسم گردد همخواني دارد. اين يافته ها با مشاهدات وراس و همكاران [14] نيز سازگاري دارد در حالي كه در مطالعه دشامپ و همكاران [15] علاي م تنفسي با وجود قطع مواجهه با اتيلن اكسايد در يك كارگر همچنان ادامه داشته است و آسم داي مي را در اين فرد به دنبال چهار روز مواجهه حاد با مقادير بالايي از اتيلن اكسايد در هواي محيط كار(بيش از (700ppm گزارش نموده اند. لازم به ذكر است در مطالعه دشامپ و همكاران غلظت محيطي اتيلن اكسايد بر اساس شدت بوي آن كه در محل كار كارگر مورد نظر احساس ميشده گزارش گرديده و براي برآورد غلظت اتيلن اكسايد نمونه برداي از هوا صورت نگرفته است. در مطالعه دشامپ و همكاران كارگر مبتلا به آسم داي مي با غلظت بسيار بالايي از اتيلن اكسايد در هواي محيط كار مواجهه داشته است كه اين مواجهه بسيار بالا در مقايسه با غلظت اتيلن اكسايد در مطالعه حاضر ( 1/24±1/5(ppmرا ميتوان علت برگشت ناپذير بودن علاي م تنفسي در مطالعه دشامپ و همكاران و برگشت پذير بودن پارامترهاي عملكرد ريه در مطالعه حاضر دانست. شيوع علاي م پوستي و بينايي در دو گروه تفاوت معني داري را نشان ميدهد كه با نتايج ساير مطالعات كه درماتيت تماسي تحريكي [19] و تحريك پوست و سوختگيهاي پوستي [20] و تحريكات چشم [21] متعاقب مواجهه با اتيلن اكسايد را گزارش كرده اند همخواني دارد. شيوع علاي م عصبي در سيستم اعصاب مركزي نظير بي خوابي سرگيجه سردرد و كسلي و سيستم اعصاب محيطي نظير بي حسي و كرخي دستها ضعف و احساس مورمور شدن در دستها و پاها در ميان دو گروه تفاوت معني داري را نشان داد كه با علاي م

8 48 مسعود نقاب و همكار 5. Adam B, Bardos H, Adany R. Increased genotoxic susceptibility of breast epithelial cells to ethylene oxide.mutation Research; 2005,585: Deschamps D, Leport M, Laurent A-M, Cordier S, Festy B, Conso F..Toxicity of ethylene oxide on the lens and on leukocytes: an epidemiological study in hospital sterilisation installations.br J Ind Med; 1990, 47: Jay WM, Swift TR, Hull DS. Possible relationship of ethylene oxide exposure to cataract formation.am J Ophthalmol;1982, 93: Schroder JM, Hoheneck M, Weis J, Deist H. Ethylene oxide polyneuropathy:clinical follow-up study with morphometric and electron microscopic finding in a sural nerve biopsy.j Neurol; 1985,232: De Freitas MR, Nascimento O J, Chimelli L.Polyneuropathy caused by ethylene oxide. Report of case with clinical, electrophysiological and histopathological studies. Arq Neuropsiquiatr; 1991,49: Kuzuhara S, Kanazawa I, Egashira T. Ethylene oxide polyneuropathy. Neurology; 1983, 33: Currier M F, Carlo G L, Poston P L, Ledford W E. A cross sectional study of employees with potential occupational exposure to ethylene oxide. Br J Ind Med; 1984,41: VanSittert N J, Dejong G, Clare M G, et al.cytogenetic, immunological, and haematological effects in workers in an ethylene oxide manufacturing plant. Br J Ind Med;1985,42: Shaham J, Levi Z, Gurvich R, Shain R and Riback J. Hematological Changes in Hospital Workers due to Chronic Exposure to Low Levels of Ethylene Oxide. J Occup Environ Med; 2000,42: Verraes S, Michel O. Occupational asthma induced by ethylene oxide. Lancet; 1995, 346 : Deschamps D, Roseberg N, Soler P,et al. Persistent asthma after occupational exposure to ethylene oxide.br J Ind Med;1992,49: Ferris B G. Epidemiology Standardization Priject., Part 2 of 2. American Review of Respiratory Disease,1978,118, American Thoracic Society ATS Statementsnowbird workshop on standardization of spirometry. American Review of Respiratoty Disease, 1979,119, Kumar V, Cotran R.S, Robbines S L,Editors. Basic pathology, 5ed. Philadelphia: Saunders; 1997, Romaguera C, Vilaplana J. Airborne سبب كاهش معنيدار پارامترهاي عملكرد ريه ميشود اما اين اثر حاد موقتي و برگشت پذير است. همچنين اتيلن اكسايد در غلظت مورد مطالعه و مدت زمان مواجهه ذكر شده در اين مطالعه فاقد خواص هماتوتوكسيك هپاتوتوكسيك و نفروتوكسيك ميباشد اما در عين حال سبب ايجاد عوارض پوستي بينايي و عصبي در افراد در معرض مواجهه ميگردد. لذا انجام اقدامات كنترل مهندسي براي كاهش مواجهه كارگران حتي با غلظتهاي پايين اتيلن اكسايد و نيز استفاده كارگران از وسايل حفاظت فردي به منظور پيشگيري از تشديد عوارض موجود و ابتلاي ساير كارگران توصيه ميشود. تقدير و تشكر مولفين از معاونت محترم پژوهشي دانشگاه علوم پزشكي شيراز به خاطر تامين بخشي از هزينه هاي مطالعه از قبل طرح تحقيقاتي شماره تقدير و تشكر نموده و از خانمها سميه رضايي و فاطمه رضايي و آقايان منصور رضايي و فاروق ياري به خاطر كمك در تكميل پرسش نامه ها و نمونه برداري از هوا از طريق خريد خدمت صميمانه تشكر و قدرداني مينمايند. منابع 1. International Agency for Research on Cancer. Ethylene oxide. Human : some industrial chemicals.lyons,france:international Agency for Research on Cancer,WHO;1994,60: World Health Organization. Concise International Chemical Assessment Documents 54 : Ethylene oxide. Genova : WHO; 2003: Occupational Safety & Health Administration. Regularly Review of the Occupational Safety & Health Administrationʼs Ethylene Oxide Standard.29 CR Washington, DC: OSHA; Hagmar L, Mikoczy Z, Welinder H. Cancer incidence in Swedish sterilant workers exposed to ethylene oxide. Occup Environ Med 1995, 52:154-56

9 عوارض سمي مواجهه شغلي با اتيلن اكسايد occupational contact dermatitis from ethylene oxide. Contact Dermatitis; 1997, 39: Fisher A A. Burns of the hands due to ethylene oxide used to sterilize. Cuits 1988, Katsuya Y, Kazuya F, Hajime H and Toshiaki H.An Investigation of Symptoms in Ethylene Oxide Sterilization Workers in Hospitals. J Occup Health; 2001, 43: Garry VF, Hozier J, Jacobs D, Wade RL, Gray PG. Ethylene oxide:evidence of human chromosomal effects. Environ Mutagen;1979, 1: Hemminki K, Mutanen P, Saloniemi I, Niemi M-L, Vainio H. Spontaneous abortions in hospital staff engaged in sterilising instruments with chemical agents.british Medical Journal; 1982,285: Daniela F, Gresie -Brusin, Kielkowski D, Baker A, Channa K, Rees D. Occupational exposure to ethylene oxide during pregnancy and association with adverse reproductive outcomes.int Arch Occup Environ Health;2007,80:

10 Abstract 50 Toxic response of occupational exposure to ethylene oxide, with particular reference to its respiratory effects M. Neghab 1, E. Soleimani 2 Received: 2010/08/01 Revised: 2010/11/07 Accepted: 2010/12/14 Abstract Background and Aim: Ethylene oxide is used as a sterilizing agent in health care industries. The present study aimed to assess and recognize the nature of pulmonary reactions, if any, associated with occupational exposure to ethylene oxide and to investigate the prevalence of dermal, visual, neurologic, reproductive, hematologic, hepatic and renal disorders. Method: Forty exposed and 47 unexposed employees were evaluated. Subjects were interviewed and standard respiratory symptom questionnaire as well as a questionnaire pertaining to symptoms of intoxication with this chemical were administered to them. Furthermore, parameters of pulmonary function were measured during exposure and a few days after exposure ceased. Additionally, blood samples were taken for CBC, liver and kidney function tests. Moreover, atmospheric concentrations of ethylene oxide were determined by gas detector tubes. Results: Respiratory symptoms such as cough and phlegm as well as dermal, visual and neurologic symptoms in exposed workers were significantly more prevalent p Furthermore, significant decrements in some parameters of pulmonary function during exposure as compared with the values measured after exposure ceased, were noted. Results of biochemical tests were similar in both groups. Mean atmospheric concentration of ethylene oxide was evaluated to be 1.24±1.5 ppm. Conclusions: The findings of this study indicate that exposure to ethylene oxide even at low concentrations is associated with significant decreases in pulmonary parameters. However, this effect is acute, temporary and reversible. Conversely, exposure to ethylene oxide was not associated with hematotoxic, hepatotoxic and nephrotoxic response, although, dermal, visual and neurologic symptoms were observed. Keywords: Ethylene oxide, Occupational exposure, Respiratory disorders, Intoxication symptoms. 1. Corresponding author, Professor, Department of Occupational Health, School of Health and Nutrition, Shiraz University of Medical Sciences, Shiraz, Iran. neghabm@sums.ac.ir 2. MSc Student, Department of Occupational Health, School of Health and Nutrition, Shiraz University of Medical Sciences, Shiraz, Iran. Iran Occupational Health, Vol. 8, No. 1, Spring 2011