ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ Ι ΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ Ι

Transcript

1 ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ Ι ΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ Ι ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΑΡΠΑΡΟΥΣΗ

2 1. ΜΕΤΡΑ ΕΙ Η ΜΕΤΡΩΝ απλά µέτρα: 2/4, 2/8, 3/4, 3/8 2/4 q q \ e e e e \ x x x x x x x x \ εµβατήριο 2/8 e e \ q \ x x x x \ 3/4 q q q \ e e e e e e \ βάλς 3/8 e e e \ x x x x x x \ σύνθετα µέτρα: 4/4 ή C, 4/8, 6/8, 9/8, 12/8 4/4 q q q q \ e e e e e e e e \ h h \ 4/8 q q \ e e e e \ h \ 9/8 e e e e e e e e e \ q. q. q. \ φυσούνι µεικτά µέτρα: 5/8, 7/8, 5/4, 7/4 5/8 e e e e e \ q. e e \ τσακώνικος 7/8 e e e e e e e \ q. e e e e \ καλαµατιανός 1

3 2. ΣΗΜΕΙΑ ΑΛΛΟΙΩΣΕΩΣ Αλλοίωση ονοµάζεται η αλλαγή ύψους ενός φυσικού φθόγγου. Τα σύµβολα που χρησιµοποιούµε για να µεταβάλλουµε το ύψος ενός φθόγγου είναι: - Η δίεση # : Οξύνει τη νότα κατά ένα ηµιτόνιο. - Η ύφεση b : Βαρύνει τη νότα κατά ένα ηµιτόνιο. - Η αναίρεση " : Επαναφέρει τον αλλοιωµένο φθόγγο στη φυσική του κατάσταση. - Η διπλή δίεση ## : Οξύνει τη νότα κατά δύο ηµιτόνια. - Η διπλή ύφεση bb : Βαρύνει τη νότα κατά δύο ηµιτόνια. - Η διπλή αναίρεση " " : Επαναφέρει τον διπλά αλλοιωµένο φθόγγο στη φυσική του κατάσταση. Τα σηµεία αλλοιώσεως γράφονται πάντοτε πριν από τη νότα, αλλά προφέρονται µετά από αυτήν. Η διπλή δίεση (##) γράφεται αλλιώς και έτσι: Χ 2

4 3. ΗΜΙΤΟΝΙΟ - ΤΟΝΟΣ - ΤΡΙΗΜΙΤΟΝΙΟ - ΤΑΥΤΟΦΩΝΙΑ Ηµιτόνιο ονοµάζεται η µικρότερη απόσταση ανάµεσα σε δύο διαδοχικούς φθόγγους 1. Στη διατονική κλίµακα του ντο τα ηµιτόνια σχηµατίζονται ανάµεσα στις βαθµίδες 3-4, 7-8 και είναι τα µι-φα και σι-ντο, αντίστοιχα. Τόνος ονοµάζεται η απόσταση ανάµεσα σε δύο διαδοχικούς φθόγγους η οποία περιέχει δύο ηµιτόνια. Στη διατονική κλίµακα του ντο οι τόνοι είναι: ντο-ρε, ρε-µι, φα-σολ, σολ-λα, λα-σι. Τριηµιτόνιο ονοµάζεται η απόσταση ανάµεσα σε δύο διαδοχικούς φθόγγους η οποία περιέχει τρία ηµιτόνια π.χ.: ντο-ρε#, ντοb-ρε Ταυτοφωνία ή εναρµόνιοι φθόγγοι: πρόκειται για δύο διαδοχικές νότες οι οποίες έχουν το ίδιο ύψος (ίδιο άκουσµα), αλλά διαφορετικό όνοµα. π.χ. : ντο#-ρεb ΜΕΤΑΤΡΟΠΕΣ Για να µετατρέψω ένα ηµιτόνιο σε τόνο βάζω: 1) δίεση στην δεύτερη νότα π.χ. µι-φα# ή 2) ύφεση στην πρώτη νότα π.χ. µιb-φα. Για να µετατρέψω έναν τόνο σε ηµιτόνιο βάζω: 1) δίεση στην πρώτη νότα π.χ. ντο#-ρε ή 2) ύφεση στη δεύτερη νότα π.χ. ντο-ρεb. Για να µετατρέψω ένα ηµιτόνιο σε τριηµιτόνιο βάζω: 1) ύφεση στην πρώτη νότα και δίεση στη δεύτερη π.χ. µιb-φα# ή 2) διπλή δίεση στη δεύτερη νότα π.χ. µι-φα## ή 3) διπλή ύφεση στην πρώτη νότα π.χ. µιbb-φα. 1 Αναφερόµαστε στο συγκερασµένο σύστηµα. Στη Βυζαντινή Μουσική, στην Ινδική και σε άλλους µουσικούς πολιτισµούς συναντάµε και µικρότερα διαστήµατα. 3

5 Για να µετατρέψω έναν τόνο σε τριηµιτόνιο βάζω: 1) δίεση στη δεύτερη νότα π.χ. ντο-ρε# ή 2) ύφεση στην πρώτη νότα π.χ. ντοb-ρε. Για να µετατρέψω ένα ηµιτόνιο σε ταυτοφωνία βάζω: 1) δίεση στην πρώτη νότα π.χ. µι#-φα ή 3) ύφεση στη δεύτερη νότα π.χ µι-φαb. Για να µετατρέψω έναν τόνο σε ταυτοφωνία βάζω: 1) δίεση στην πρώτη νότα και ύφεση στη δεύτερη π.χ ντο#-ρεb ή 2) διπλή δίεση στην πρώτη νότα π.χ ντο##-ρε ή 3) διπλή ύφεση στη δεύτερη νότα π.χ. ντο-ρεbb. 4

6 4. ΜΕΙΖΟΝΕΣ ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΜΕ ΙΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΥΦΕΣΕΙΣ ΜΕΙΖΟΝΕΣ ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΜΕ ΙΕΣΕΙΣ (#) ΣΕΙΡΑ ΚΛΙΜΑ ΚΩΝ ΣΕΙΡΑ # ΝΤΟ ΣΟΛ ΡΕ ΛΑ ΜΙ ΣΙ ΦΑ# ΝΤΟ# - Φα# Ντο# Σολ# Ρε# Λα# Μι# Σι# ΜΕΙΖΟΝΕΣ ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΜΕ ΥΦΕΣΕΙΣ (b) ΣΕΙΡΑ ΚΛΙΜΑ ΚΩΝ ΣΕΙΡΑ b ΝΤΟ ΦΑ ΣΙ b ΜΙ b ΛΑ b ΡΕ b ΣΟΛ b ΝΤΟ b - Σι b Μι b Λα b Ρε b Σολ b Ντο b Φα b 5

7 6. ΤΑ ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ Τα µουσικά όργανα, ανάλογα µε τον τρόπο παραγωγής του ήχου ή του υλικού κατασκευής τους µπορούν να ταξινοµηθούν στις παρακάτω κατηγορίες: I. α) έγχορδα β) πνευστά γ) κρουστά ή II. α) χορδόφωνα β) αερόφωνα γ) µεµβρανόφωνα δ) ιδιόφωνα ε) ηλεκτρόφωνα ΧΟΡ ΟΦΩΝΑ (ΕΓΧΟΡ Α) ιακρίνονται σε τρεις υποοµάδες: Με τόξο ή δοξάρι: βιολί, βιόλα, βιολοντσέλο, κοντραµπάσο Νυκτά: άρπα, κιθάρα, αναγεννησιακό λαούτο, µαντολίνο Με πλήκτρα ή πληκτροφόρα: πιάνο, τσέµπαλο Β. ΑΕΡΟΦΩΝΑ (ΠΝΕΥΣΤΑ) ιακρίνονται στις εξής υποοµάδες 2 : Ξύλινα: φλάουτο, πίκολο, φλάουτο µε ράµφος (φλογέρα) όµποε, αγγλικό κόρνο, φαγκότο [όργανα µε διπλή γλωττίδα] κλαρινέτο (κλαρίνο), σαξόφωνο [όργανα µε µονή γλωττίδα] Χάλκινα: τροµπέτα, κορνέτα, τροµπόνι, τούµπα, γαλλικό κόρνο, ευφώνιο, φλικόρνο 2 Η κατάταξη των οργάνων στα ξύλινα ή τα χάλκινα αερόφωνα, δεν οφείλεται πάντα στο υλικό κατασκευής των οργάνων! Πολλές φορές οι λόγοι είναι ιστορικοί. 6

8 Άλλα αερόφωνα όργανα, τα οποία δεν ανήκουν στις παραπάνω υποοµάδες, είναι το ακορντεόν και το εκκλησιαστικό όργανο Γ. ΜΕΜΒΡΑΝΟΦΩΝΑ (ΚΡΟΥΣΤΑ) Τύµπανα, µικρό ταµπούρο, µεγάλο ταµπούρο (γκρανκάσα) κ.ά.. Ι ΙΟΦΩΝΑ (ΚΡΟΥΣΤΑ) Μαράκας, τρίγωνο, γκουίρο(ξύστρα), καστανιέτες, σείστρα, πιατίνια, κουδουνάκια, καµπάνες, µεταλλόφωνο, ξυλόφωνο κ.ά. Τα µεµβρανόφωνα και τα ιδιόφωνα µπορούν να χωριστούν σε δύο ακόµη κατηγορίες: - στα όργανα που έχουν τονικό ύψος (τύµπανα, µεταλλόφωνο, ξυλόφωνο κ.ά.) - στα όργανα που δεν έχουν τονικό ύψος (µεγάλο ταµπούρο, τρίγωνο, πιατίνια κ.ά.) Ε. ΗΛΕΚΤΡΟΦΩΝΑ Συνθετητής (συνθεσάιζερ), αρµόνιο κ.ά. 7

9 7. ΜΟΡΦΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΣΟΥΙΤΑ Η σουίτα εµφανίζεται την εποχή του Μπαρόκ (17 ος αιώνας). Πρόκειται για µια οργανική σύνθεση που αποτελείται από µια σειρά χορών. Οι τέσσερεις βασικοί χοροί της σουίτας είναι η Allemande (αλµάντ), η Courante (κουράντ), η Sarabande (σαραµπάντ) και η Gigue (ζίγκ). Άλλοι χοροί που συναντάµε αυτή την περίοδο στη σουίτα είναι το Menuetto (µενουέτο), η Gavotte (γκαβότ), το Passpied (πασπιέ), το Bourrè (µπουρέ) κ.ά. Σουίτες έγραψαν ο Μπάχ, ο Χέντελ κ.ά. ΣΟΝΑΤΑ Η σονάτα είναι οργανική σύνθεση για ένα - δύο όργανα και εµφανίζεται κατά την περίοδο του Μπαρόκ. Παίρνει την τελική της µορφή στα µέσα του 18 ου αιώνα (κλασικισµός) και αποτελείται από τέσσερα µέρη. Σονάτες αυτής της περιόδου έγραψαν οι συνθέτες Χάιντν, Μότσαρτ και Μπετόβεν. ΣΥΜΦΩΝΙΑ Πρόκειται για µία σονάτα προσαρµοσµένη για ορχήστρα. Παίρνει και αυτή την οριστική µορφή της κατά την περίοδο του κλασικισµού και αποτελείται συνήθως από τέσσερα µέρη. Συµφωνίες έγραψαν οι Χάιντν, Μότσαρτ, Μπετόβεν, Μέντελσον, Μάλερ, Ντβόρζακ, Τσαϊκόφσκι κ.ά. ΚΟΝΤΣΕΡΤΟ Οργανική σύνθεση που εµφανίζεται κατά τη διάρκεια του Μπαρόκ. ιακρίνεται σε δύο τύπους: το κοντσέρτο σόλο και το κοντσέρτο γκρόσο. Συνήθως αποτελείται από τρία µέρη. Κοντσέρτα έγραψαν ο Βιβάλντι, ο Μπαχ, ο Χαίντελ, ο Μότσαρτ, ο Μπετόβεν, ο Μέντελσον και πολλοί άλλοι συνθέτες. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οργανική σύνθεση η οποία εκτελείται πριν από µια όπερα ορατόριο ή καντάτα. Εµφανίστηκε στις όπερες του 17 ου αιώνα και συναντάµε δύο τύπους : την ιταλική εισαγωγή και τη γαλλική εισαγωγή. 8