ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΑΠΟ ΜΙΑ ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΜΟΝΑ Α ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΕ ΑΦΙΣΕΙΣ M. Ζυγούρας 1 και Α. Καραγιαννίδης 2, 1 Bilfinger Berger Baugesellschaft m.b.h., Environmental Technologies, Vienna, Austria, e-mail: mzygo@tee.gr 2 Τµήµα Μηχανολόγων Μηχανικών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης, e-mail: akarag@auth.gr KEYWORDS: Aπόβλητα κατασκευών και κατεδαφίσεων, ανακύκλωση, επαναχρησιµοποίηση, (construction and demolition wastes, debris, recycling, reuse) ΠΕΡΙΛΗΨΗ Τα απόβλητα κατασκευών και κατεδαφίσεων αποτελούν το µεγαλύτερο κλάσµα των στερεών αποβλήτων στην Ελλάδα και διεθνώς. Αυτή η εργασία, παρουσιάζει τα αποτελέσµατα από ένα πιλοτικό έργο ανακύκλωσης, στο ήµο Άνω Λιοσίων Αθηνών, στα πλαίσια του έργου LIFE 00 ENV/GR/000739. Το πρόγραµµα εκπονήθηκε σε χρονική περίοδο 5 µηνών του 2003, επεξεργαζόµενο συνολικά 30.000 τόνους τέτοιων υλικών. Οι ποσότητες αυτές συλλέχθηκαν από συνεργεία οικοδοµών σε τοποθεσίες κατεδαφίσεων, όπου υλοποιείται ένα µεγάλο έργο κτιριακών κατασκευών, µε την κατεδάφιση κατεστραµµένων κτιρίων (λόγω του σεισµού στην Β.. Αττική το Σεπτέµβριο 1999) και τη κατασκευή 1000 νέων. RESULTS FROM A PILOT PLANT FOR RECYCLING OF CONSTRUCTION AND DEMOLITION WASTES M. Zygouras 1 and A. Karagiannidis 2, 1 Bilfinger Berger Baugesellschaft m.b.h., Environmental Technologies, Vienna, Austria, e-mail: mzygo@tee.gr 2 Department of Mechanical Engineering, Aristotle University of Thessaloniki, Greece, e-mail: akarag@auth.gr ABSTRACT Construction and demolition wastes constitute the largest by quantity fraction of solid wastes in Greece as well as in other countries. This paper presents the results from the operation of a pilot plant for recycling of CDW, located in the municipality of Ano Liossia in Athens, Greece, within the project LIFE 00 ENV/GR/000739. The plant operated during a net total period of approximately five (5) months (of year 2003), processing about 30.000 tons of such materials. These quantities were collected from construction crews, at several demolition sites where an extensive building construction project has been implemented, including the demolition of old damaged residential buildings (as a result of an earthquake in September 1999 in Northwest Attica) and the construction of 1000 new residential buildings. 1
1. EΙΣΑΓΩΓH Τα οικοδοµικά απορρίµµατα, από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (ΑΕΚΚ) αποτελούν το µεγαλύτερο µέρος των στερεών αποβλήτων της Ελλάδας αλλά και διεθνώς [1]. Παγκοσµίως οι ποσότητες τους εµφανίζονται ιδιαίτερα αυξηµένες κατά τα τελευταία χρόνια, κυρίως σε αστικές περιοχές. Εξ ορισµού αποτελούν το είδος των αποβλήτων που προκύπτουν από: * Έργα ανοικοδόµησης. * Κατεδαφίσεις κτιρίων λόγω της γήρανσής τους. * Βλάβες που οφείλονται σε ακραία φυσικά φαινόµενα (σεισµούς, πληµµύρες κ.λπ.). * Παρεµβάσεις αισθητικής αναβάθµισης, ανακαίνισης και ανάπλασης υφιστάµενων κτιρίων. Ειδοποιός διαφορά µεταξύ της σύστασης των αποβλήτων που προέρχονται από τις παραπάνω κατηγορίες είναι το κατά πόσο αυτά προέρχονται από κτίρια τα οποία τη στιγµή της παραγωγής των αποβλήτων έχουν εκκενωθεί, εάν δηλαδή και κατά πόσο είναι αναµενόµενη ή όχι, η (µερική ή ολική) καταστροφή των κτιρίων αυτών. Το σηµαντικότερο µέρος των δοµικών στοιχείων που προκύπτουν από κατεδαφίσεις προέρχεται από το φέροντα σκελετό του κτιρίου (οπλισµένο και άοπλο σκυρόδεµα) και τους τοίχους πλήρωσης, ή αποτελείται από υλικά όπως γυαλί, πλαστικό, άσφαλτος, κ.λπ. Τα υλικά αυτά είναι δυνατό να ανακυκλωθούν σε κατάλληλες µονάδες διαχείρισης παρέχοντας νέα, εκµεταλλεύσιµα δοµικά υλικά [2], καθώς τα περισσότερα από αυτά είναι µη βιοαποικοδοµήσιµα αδρανή υλικά. Τα συστατικά τους µπορούν να ταξινοµηθούν ως εξής: * Αδρανή κοκκώδη υλικά (σκυρόδεµα, τούβλα, άσφαλτος, γυαλί, κ.λπ.). * Απορρίµµατα ξυλείας. * Χάλυβας, σίδηρος και µη σιδηρούχα µέταλλα. * Λοιπά υλικά όπως χαρτί, αλουµίνια, πλαστικά, κ.λπ. Τα απόβλητα που προέρχονται από θεοµηνίες εµπεριέχουν σηµαντική ποσότητα υλικών καθηµερινής χρήσης και γενικά οικιακού εξοπλισµού. Ο ηλεκτρικός εξοπλισµός των κτιρίων περιέχει αξιοσηµείωτο ρυπαντικό φορτίο, η ανάλυσή του όµως ξεφεύγει από τους σκοπούς αυτής της εργασίας. 2. Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ Ε.Ε. ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης η ποσότητα των οικοδοµικών απορριµµάτων εκτιµάται ότι ξεπερνά τους 300 Mt, ενώ το ποσοστό επαναχρησιµοποίησής τους ανέρχεται στο 30%. Σύµφωνα µε εκτιµήσεις, η ποσότητα οικοδοµικών απορριµµάτων στην Ελλάδα ανέρχεται σε 2 Mt/έτος, από τα οποία ποσοστό µικρότερο του 5% ανακυκλώνεται και επαναχρησιµοποιείται. Το σύνολο αυτών καταλήγει σε ανεξέλεγκτους χώρους διάθεσης, επιβαρύνοντας το περιβάλλον, το έδαφος και τα υπόγεια νερά. Η κατά περίπτωση διάθεση τους σε ΧΥΤΑ µειώνει σηµαντικά τη χωρητικότητα των τελευταίων και κατά συνέπεια ελαττώνει τη διάρκεια ζωής τους, ενώ µπορεί να προκαλέσει και πρόβλήµατα στη λειτουργία τους. Για την Ελλάδα υπάρχει έλλειψη αξιόπιστων στοιχείων όσον αφορά στην ποσοτική ανάλυση των υλικών που προέρχονται από κατεδαφίσεις κτιρίων και κατοικιών. Για κάθε συγκεκριµένο έργο κατεδάφισης κτιρίου θα πρέπει να γίνεται επί τόπου εκτίµηση και ποσοτική ανάλυση, έτσι ώστε να τεκµηριώνονται συµπεράσµατα για οικονοµική σκοπιµότητα µιας ελεγχόµενης κατεδάφισης, µε συλλογή των υλικών και εκµετάλλευσή τους προς ανακύκλωση και επαναχρησιµοποίηση. Τα παραπάνω συγκριτικά στοιχεία, καθώς και ο αυξανόµενος ρυθµός έργων τµηµατικής ή ολικής κατεδάφισης κτιρίων και ανοικοδόµησης στην Ελλάδα, καθιστούν αναγκαία την εξεύρεση εναλλακτικών µεθόδων διαχείρισης των αδρανών υλικών, της ανακύκλωσής τους και επαναχρησιµοποίησής τους ως δευτερεύοντα υλικά ή (υπό προϋποθέσεις) ως πρώτη ύλη, π.χ. για την παραγωγή σκυροδέµατος.
3. ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Ο συνεχώς αυξανόµενος ρυθµός έργων κατεδάφισης και ανοικοδόµησης κτιρίων στην Ελλάδα σε συνδυασµό µε την εφαρµογή του Ν.2939 περί Εναλλακτικής διαχείρισης συσκευασιών και Άλλων Προϊόντων, καθιστούν αναγκαία την εξεύρεση εναλλακτικών µεθόδων διαχείρισης των αδρανών υλικών, της ανακύκλωσής και επαναχρησιµοποίησής τους. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι ο σεισµός που έπληξε τους ήµους Άνω Λιοσίων και Μενιδίου το Σεπτέµβριο του 1999 οδήγησε στην κατεδάφιση αρκετών κτιρίων και την παραγωγή σηµαντικής ποσότητας αδρανών υλικών. Η εφαρµογή µίας οικολογικά ορθής διαχείρισης των οικοδοµικών απορριµµάτων µε εφαρµογή της ανακύκλωσης αποτέλεσε το σκοπό του παρόντος πιλοτικού προγράµµατος ανακύκλωσης αδρανών υλικών από κατεδαφίσεις. Το έργο αυτό, συνολικού προϋπολογισµού 2.403.685, είχε τους παρακάτω βασικούς στόχους: Την επίδειξη αποδεκτών µεθόδων διαχείρισης ΑΕΚΚ. Την ανάπτυξη συστηµάτων επεξεργασίας οικοδοµικών υλικών υιοθετώντας τεχνολογίες αιχµής που εφαρµόζονται σε περιβαλλοντικά προηγµένες χώρες της Ε.Ε. Την ελαχιστοποίηση χρήσης µη ανανεώσιµων υλικών όπως είναι τα λατοµικά προϊόντα. Την αξιολόγηση των υποψήφιων αγορών διάθεσης των προϊόντων. Την αξιοποίηση των αδρανών υλικών µε τρόπο ώστε να αποβεί σε ωφέλεια του κοινωνικού συνόλου. Την ελαχιστοποίηση της ανεξέλεγκτης απόρριψης ΑΕΚΚ. 4. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Η πρότυπη µονάδα διαχείρισης και ανακύκλωσης αδρανών υλικών, η οποία χωροθετήθηκε εντός του ΧΥΤΑ Άνω Λιοσίων, έχει προδιαγραφές επεξεργασίας ΑΕΚΚ και κυρίως των «βαρέων» υλικών (σκυρόδεµα, τούβλα), αφού τα «ελαφρά» υλικά (κουφώµατα, µεταλλικές κατασκευές, κ.λπ.) συνήθως αφαιρούνται προ της κατεδάφισης. Η δυναµικότητα της µονάδας για τις ανάγκες του έργου καθορίσθηκε στους 300 t/ηµέρα. Η µονάδα αποτελείται από τα ακόλουθα παραγωγικά τµήµατα (βλ. και εικόνα 1): Τµήµα προσωρινής αποθήκευσης της προσκοµιζόµενης πρώτης ύλης, προκειµένου να υπάρχει µία σχετική επάρκεια στην τροφοδοσία της µονάδας, ως δικλείδα ασφαλείας έναντι πιθανών δυσλειτουργιών στο δίκτυο συλλογής. Τµήµα διαχωρισµού, εφόσον τα υλικά έρχονται ανάµικτα (σκυρόδεµα, τούβλα, ανακυκλώσιµα), µε χειροδιαλογή και θραύση των ογκωδών τµηµάτων σε µικρότερα µε χρήση υδραυλικού ψαλιδιού. ιάταξη µηχανηµάτων αποτελούµενη από θραυστήρα, µαγνητικό διαχωριστή, κόσκινο και µεταφορικές ταινίες. Τµήµα αποθήκευσης του τελικού προϊόντος, πριν τη διάθεση στους τελικούς αποδέκτες. Τµήµα αποθήκευσης των ανακτώµενων σιδηρών οπλισµών και λοιπών µεταλλικών στοιχείων. Επιπλέον, η µονάδα διαθέτει οικήµατα - container για το προσωπικό και το θάλαµο ελέγχου της, όπως επίσης αποθήκη ανταλλακτικών και συνεργείο. Μία άποψη της µονάδας κατά την λειτουργία της παρουσιάζεται στην εικόνα 2. Οι ποσότητες των εισερχόµενων ΑΕΚΚ, όπως προέκυψαν από τον βασικό διαχωρισµό και την χειροδιαλογή (βλ. εικόνα 1), αποτυπώνονται στον πίνακα 1, οπου επιπλέον αναφέρονται και ορισµένες βασικές στατιστικές τους παράµετροι.
Είσοδος µονάδας Πρότυπο σύστηµα διαχείρισης < 50 mm, κυρίως εδαφικό υλικό, χώµα και τούβλα Προσωρινή αποθήκευση ανάµικτων ΑΕΚΚ Τµήµα χειροδιαλογής (διαλογή ανακυκλωσίµων) Θραύση υπερµεγέθων πλακών από µπετόν Θραύση Βασικός διαχωρισµός ανά τύπο ΑΕΚΚ (τσιµέντο, τούβλασοββάς, ξύλουπολείµµατα) Ανακυκλώσιµα (κυρίως ξύλο) Κλάσµατα: 0-16 mm, 16-32 mm Ανακτηµένα σιδηρούχα µέταλλα Μαγνητικός διαχωρισµός εδοµένα εισόδου Ροή υλικών Κοσκίνισµα θραυσµένου υλικού Εικόνα 1. ιάγραµµα ροής της µονάδας ανακύκλωσης ΑΕΚΚ στον ΧΥΤΑ Α. Λιοσίων.
Εικόνα 2. Άποψη της επιδεικτικής µονάδας ανακύκλωσης ΑΕΚΚ του έργου. Πίνακας 1. Εισερχόµενες ποσότητες ΑΕΚΚ στην µονάδα και στατιστικά τους χαρακτηριστικά. Ηµεροµηνίες λειτουργίας Τύπος εισερχόµενου υλικού (t/εβδοµάδα) Μήνας Ηµερο- µηνία α/α µέτρησης Τσιµέντο Τούβλα & Σοββάς Ξύλο & Υπολείµµατα Σύνολο 2-7/1 1 480,6 155,25 39,15 675 ΙΑΝ 03 8-14/1 2 675 198 27 900 15-21/1 3 824,22 239,4 76,38 1.140 22-31/1 4 1404 429 117 1.950 1-7/2 5 1059,84 262,2 57,96 1.380 ΦΕΒΡ 03 8-14/2 6 1260 286,65 28,35 1.575 15-21/2 7 1179,75 297 173,25 1.650 22-28/2 8 1327,2 252 100,8 1.680 1-7/3 9 1393,29 254,25 47,46 1.695 ΜΑΡΤ 03 8-14/3 10 (*) 1218,24 340,2 61,56 1.620 12-18/4 14 765 236,25 123,75 1.125 ΑΠΡΙΛ 03 19-25/4 15 953,04 237,6 129,36 1.320 26-30/4 16 662,4 211,2 86,4 960 1-8/5 17 966 358,8 55,2 1.380 ΜΑΙΟΣ 9-15/5 18 1337,4 399,6 63 1.800 03 16-22/5 19 1259,25 336,375 129,375 1.725 23-31/5 20 1458 455,625 111,375 2.025 1-7/6 21 1409,1 329,4 91,5 1.830 ΙΟΥΝ 03 8-14/6 22 1288,2 377,985 28,815 1.695 15-21/6 23 701,1 128,25 25,65 855 22-29/6 24 533,25 121,5 20,25 675 Σύνολα 22.155 5.907 1.594 29.655 Μέση τιµή ποσοστού (%) 74,65% 19,94% 5,41% Τυπική απόκλιση 0,041 0,029 0,028 Μέγιστο ποσοστό (%) 82,20% 26,00% 11,00% Ελάχιστο ποσοστό (%) 68,00% 15,00% 1,70% (*) Οι µετρήσεις 11-13 δεν συνεκτιµήθηκαν εξαιτίας υπολειτουργίας της µονάδας κατά την εν λόγω περίοδο, λόγω της κατολίσθησης µεγάλου όγκου απορριµµάτων από τον γειτονικό ΧΥΤΑ στον δρόµο κυρίας εισόδου της περιοχής.
Κατά τη διάρκεια της περιόδου πλήρους λειτουργίας της, στη µονάδα επεξεργάστηκαν (χωρίς χρέωση στους προµηθευτές των οικοδοµικών απορριµµάτων) περί τους 30.000 t ανάµικτων OAEKK µε την ακόλουθη κατά µέσο όρο σύσταση (βλ. και πίνακα 1): Οπλισµένο και µη σκυρόδεµα (~75%). Τούβλα και επιχρίσµατα (~20%). Ανακυκλώσιµα (κυρίως ξύλο οικοδοµών) και προσµίξεις (~5%). Στον πίνακα 2 παρουσιάζονται τα επιµέρους κλάσµατα που προέκυψαν από την όλη επεξεργασία, µαζί µε ορισµένες βασικές στατιστικές τους παραµέτρους. Πίνακας 2. Εξερχόµενες ποσότητες επιµέρους παραγόµενων κλασµάτων από την µονάδα και στατιστικά τους χαρακτηριστικά. Ηµεροµηνίες λειτουργίας Τύπος εξερχόµενου υλικού (t/εβδοµάδα) Μήνας Ηµερο- µηνία α/α µέτρησης 0-16mm 16-32 mm Σίδηρος - χάλυβας < 50 mm Ξύλο 2-7/1 1 141,8 90,5 27,7 177,8 12,3 ΙΑΝ 8-14/1 2 306,0 198,0 63,0 315,0 18,0 03 15-21/1 3 356,6 225,7 72,6 458,9 26,2 22-31/1 4 394,9 267,2 85,9 554,4 17,6 1-7/2 5 492,7 327,9 98,5 444,4 16,6 ΦΕΒΡ 8-14/2 6 663,1 381,2 119,1 396,9 14,8 03 15-21/2 7 493,7 323,1 95,9 693,0 44,4 22-28/2 8 634,0 425,0 129,4 441,0 50,6 ΜΑΡΤ 1-7/3 9 587,8 376,6 112,7 587,3 30,5 03 8-14/3 10(*) 550,8 356,4 113,4 567,0 32,4 ΑΠΡΙΛ 12-18/4 14 275,9 187,2 58,0 431,0 22,9 03 19-25/4 15 389,4 265,3 81,3 545,2 38,8 26-30/4 16 523,8 351,0 105,8 756,0 63,4 1-8/5 17 563,6 373,2 125,6 838,5 49,1 ΜΑΙ 9-15/5 18 710,7 468,7 143,5 633,2 53,9 03 16-22/5 19 658,0 412,6 134,1 747,1 43,3 23-31/5 20 545,4 341,6 106,3 688,3 43,5 1-7/6 21 665,8 442,9 137,1 570,0 14,3 ΙΟΥΝ 8-14/6 22 546,3 358,4 112,5 508,3 19,5 03 15-21/6 23 293,3 193,1 55,1 196,9 11,7 22-29/6 24 168,3 106,9 30,6 133,9 10,4 Σύνολα 9961,8 6472,4 2008,0 10683,8 634,0 Μέση τιµή ποσοστού (%) 33,6% 21,8% 6,7% 35,8% 2,1% Τυπική απόκλιση 0,038 0,022 0,006 0,060 0,007 Μέγιστο ποσοστό (%) 42,10% 25,74% 7,70% 44,20% 3,52% Ελάχιστο ποσοστό (%) 28,30% 19,14% 5,81% 25,20% 0,78% Από τον πίνακα 2 διαπιστώνεται ορισµένη σταθερή επαναληψιµότητα στα ποσοστά των εξερχόµενων υλικών, η οποία βεβαίως θα διαφοροποιηθεί σε περίπτωση κατεδάφισης κτιρίων άλλου είδους (π.χ. µε αυξηµένη περιεκτικότητα σε χάλυβα), κάτι που επιβάλλει την διενέργεια πιτοπίων αυτοψιών και µετρήσεων σε κάθε περίπτωση κατεδάφισης. Παρατηρήθηκε επίσης (βλ. πίνακες 1 και 2) ότι υψηλή περιεκτικότητα σε πλάκες τσιµέντου αυξάνει το ποσοστό του κλάσµατος 0-16 mm έναντι του κλάσµατος 16-32 mm. Επίσης, υψηλές περιεκτικότητες σε τούβλα και σοββά οδηγούν σε αύξηση του προδιαχωρισµένου κλάσµατος (< 50mm), κυρίως εξαιτίας του
ότι τα τούβλα φτάνουν συνήθως σπασµένα µέσα στο φορτηγό και έτσι οδηγούνται στο προδιαλεγµένο κλάσµα (< 50 mm) αντί να εισέλθουν στον σπαστήρα. Επίσης, το εδαφικό υλικό (που έχει συµπεριληφτεί στο κλάσµα εισόδου τούβλα και σοββάς βλ. πίνακα 1) που περιέχεται στο ρεύµα εισόδου της µονάδας καταλήγει και αυτό στο προδιαλεγµένο κλάσµα εξόδου (< 50 mm πίνακας 2). Η κατά µέσο όρο παραγωγή της µονάδας, στη περίοδο πλήρους λειτουργίας, ήταν η ακόλουθη : Ανακτώµενος σίδηρος (7 %) που διατέθηκε χωρίς χρέωση σε ανεξάρτητους ανακυκλωτές. Ανακτώµενο ξύλο (2 %) που διατέθηκε χωρίς χρέωση σε ανεξάρτητους ανακυκλωτές. Κλάσµα 0-16 mm (34 %) που, κατόπιν ανάµιξης µε το κλάσµα των 16-32 mm, διατέθηκε χωρίς χρέωση ως αδρανές υλικό για κατασκευή προσωρινής οδοποιίας, επί του απορριµµατικού ανάγλυφου, στο παρακείµενο ΧΥΤΑ. Κλάσµα 16-32 mm (22 %) που κατόπιν ανάµιξης µε αυτό των 0-16 mm διατέθηκε χωρίς χρέωση ως αδρανές υλικό για κατασκευή προσωρινής οδοποιίας, επί του απορριµµατικού ανάγλυφου, στο παρακείµενο ΧΥΤΑ. Κλάσµα <50 mm (35 %), κυρίως εδαφικό υλικό, προσµίξεις και θραυσµένα τεµάχια τούβλου, τα οποία διατέθηκαν χωρίς χρέωση ως υλικό ηµερήσιας κάλυψης του παρακείµενου ΧΥΤΑ. Με τον τρόπο αυτό επιτεύχθηκε ένας συντελεστής ανακύκλωσης 65%, εάν λάβει κανείς υπόψη ότι το προδιαλεγµένο κλάσµα (< 50mm) δεν µπορεί να θεωρηθεί ως ανακυκλώσιµο, υπό την έννοια ότι τελικά διατίθεται σε ΧΥΤΑ (ακόµη και εάν τελικά χρησιµοποιείται ως υλικό καθηµερινής κάλυψης). Στο σηµείο αυτό θα πρέπει να τονισθεί ότι η καθηµερινή λειτουργία των ΧΥΤΑ απαιτεί σηµαντικές ποσότητες ανάµικτου εδαφικού υλικού για την ηµερήσια κάλυψη των αποτιθέµενων στερεών αποβλήτων. Υπό την έννοια αυτή λοιπόν, η χρήση και του κλάσµατος αυτού εκτιµάται ότι δεν θα αποτελέσει πρόβληµα κατά το µέλλον. 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Τα τεχνικά πλεονεκτήµατα της συγκεκριµένης µονάδας είναι πολλαπλά: Αυτονοµία λειτουργίας. Πλήρης διαχειριστικός έλεγχος µέσω λογισµικού ειδικά σχεδιασµένου για την εφαρµογή αυτή (ποσότητες, είδη, στατιστική ανάλυση, διαγράµµατα, µητρώο µεταφορέων). Πλήρως αυτοµατοποιηµένη λειτουργία µε δυνατότητα επέµβασης του χειριστή σε περίπτωση ανάγκης. Κινητή µονάδα θραύσης/κοσκίνισης. Ευελιξία στη δυναµικότητα και το τελικό µέγεθος προϊόντων. Παραγωγή προϊόντων οµοιόµορφου σχήµατος. Οι δυνατότητες αξιοποίησης των προϊόντων της µονάδας είναι πολλαπλές: - Χρήση ως αδρανών σε παραγωγή σκυροδέµατος και ασφάλτου. - Χρήση σε βάσεις και υποβάσεις έργων οδοποιίας. - Χρήση σε προσωρινή οδοποιία και χωµατόδροµους ή και δασικούς δρόµους. - Χρήση ως υλικό επιχώσεων σε οικοδοµικά έργα. - Χρήση ως υλικό ηµερήσιας κάλυψης των απορριµµάτων των ΧΥΤΑ. - Χρήση σε αντικατάσταση του χαλικιού. Έλεγχοι που πραγµατοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια υλοποίησης του έργου απέδειξαν ότι τα προϊόντα ήταν αποδεκτής ποιότητας για εφαρµογές ανακύκλωσης. Τα περιβαλλοντικά οφέλη από
την ανάπτυξη και λειτουργία µονάδων διαχείρισης και ανακύκλωσης ΑΕΚΚ, όπως αυτή του παρόντος πιλοτικού έργου, είναι πολλαπλά: - Προστασία του περιβάλλοντος και διατήρηση των φυσικών πόρων µε την µείωση χρήσης λατοµικών προϊόντων και την αντικατάστασή τους από ανακυκλωµένα αδρανή. - Επανασχεδιασµός και εξυγίανση του δικτύου συλλογής και διαχείρισης των οικοδοµικών απορριµµάτων προς όφελος του περιβάλλοντος µε τη χρήση αυστηρών κριτηρίων προδιαγραφών. - Σηµαντική µείωση και σταδιακή εξάλειψη των φαινοµένων ανεξέλεγκτης απόρριψης σε ευαίσθητους αποδέκτες (ρέµατα, περιοχές ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους, κ.λπ.). - Σηµαντική αύξηση του χρόνου ζωής των τελικών χώρων διάθεσης απορριµµάτων και πλήρης αξιοποίηση του διαθέσιµου όγκου τους προς διάθεση µη αξιοποιήσιµων αποβλήτων. - Συµβολή στην ανάπλαση ανενεργών λατοµείων µε την πλήρη επανένταξή τους στο φυσικό περιβάλλον µέσω αξιοποίησης προϊόντων και υπολειµµάτων των µονάδων αυτών σύµφωνα µε κατάλληλες προδιαγραφές. Με τη λήξη της λειτουργίας της πιλοτικής µονάδας και µε βάση στοιχεία κόστους που συλλέχθηκαν κατά την υλοποίηση του προγράµµατος, προέκυψε ότι η βιωσιµότητα µίας µονάδας διαχείρισης και ανακύκλωσης ΑΕΚΚ εξαρτάται από το µέγεθός της (βιώσιµη δυναµικότητα µονάδας θεωρείται αυτή πέραν των 350.000 t/έτος) και από την εξασφάλιση τέλους επεξεργασίας (εκτιµάται σε 1,8-2,0 /t εισερχοµένων αποβλήτων) πέραν των τυχόν εσόδων που θα προκύψουν από την πώληση των αδρανών προϊόντων στα κλάσµατα 0-16 mm και 16-32 mm. Εκτιµάται ότι θα απαιτηθεί ένα εύλογο χρονικό διάστηµα έως ότου τα ανακυκλωµένα αδρανή υλικά αποκτήσουν αγοραστική αξία λόγω της ενδεχόµενης αρχικά δυσπιστίας όσον αφορά στην ποιότητά τους. Το υπό έκδοση σχετικό Π.. αναµένεται να έχει καταλυτική επίδραση στο όλο περιβάλλον. Πάντως σε κάθε περίπτωση, η τιµή πώλησης των παραγόµενων αδρανών υλικών δεν µπορεί να ξεπερνά τις αντίστοιχες τιµές πώλησης λατοµικών προϊόντων, αλλά αντιθέτως θα πρέπει να έχουν χαµηλότερη τιµή, ώστε να είναι ανταγωνιστικά. Οι παραπάνω τιµές δεν περιλαµβάνουν τη διακίνηση των παραγόµενων προϊόντων, αλλά έχουν συνυπολογισθεί τα λειτουργικά κόστη (προσωπικό, συντήρηση, απαιτούµενη ενέργεια), καθώς και οι αποσβέσεις του αρχικού επενδυµένου κεφαλαίου. Στα οφέλη της µονάδας θα πρέπει να συνεκτιµηθούν όχι µόνο τα περιβαλλοντικά, που αναφέρθηκαν εκτενώς, αλλά και τα κοινωνικά (νέες θέσεις εργασίας, βελτίωση ποιότητας ζωής πολιτών) και τα εθνικά οικονοµικά (νέες επενδυτικές ευκαιρίες, ανάπτυξη παράπλευρων επιχειρηµατικών δραστηριοτήτων, κ.λπ.). Η εµπειρία που αποκτήθηκε από το παραπάνω έργο κατέδειξε ότι ανακυκλώσιµο υλικό αποδεκτής ποιότητας µπορεί να επιτευχθεί µόνο µε την συνεργασία των υπεργολάβων στα εργοτάξια κατεδάφισης, οι οποίοι και θα πρέπει να υιοθετήσουν ένα πρόγραµµα ελεγχόµενης κατεδάφισης. Η µέθοδος αυτή εφασµόζεται σήµερα εν µέρει σε χώρες όπου η ανακύκλωση ΑΕΚΚ αποτελεί καθηµερινή πρακτική εδώ και πολλά έτη (π.χ. Αυστρία, Ολλανδία) και θα πρέπει να υλοποιηθεί παράλληλα µε την ανακύκλωση ΑΕΚΚ στις τοπικές δραστηριότητες. Σύµφωνα µε το σχήµα αυτό, το πλάνο κατεδάφισης κάθε κτιρίου θα πρέπει να ακολουθεί τα εξής ελεγχόµενα βήµατα: 1. ιαχωρισµός όλων των ανακυκλώσιµων υλικών, όπως πολύτιµα µέταλλα, ξύλο, γυαλί, κ.λπ. Τα υλικά αυτά θα πρέπει να συλλεχθούν σε ξεχωριστά απορριµµατοκιβώτια και να οδηγηθούν προς τους τελικούς ανακυκλωτές από το εργοτάξιο. 2. Αφαίρεση των µη ανακυκλώσιµων υλικών (π.χ. µάρµαρα, πορσελάνες, κεραµικά, κ.λπ.). 3. Ελεγχόµενη κατεδάφιση του κτιρίου όροφο-όροφο µε την βοήθεια υδραυλικού ψαλιδιού (όπως αυτό που χρησιµοποιήθηκε στο παρόν επιδεικτικό έργο). Όλα τα υπερµεγέθη κοµµάτια τσιµέντου θα πρέπει να µειωθούν σε όγκο επιτόπου στο εργοτάξιο κατεδάφισης, κατά προτίµηση πριν από την φόρτωσή τους στα φορτηγά. Τα τούβλα θα πρέπει να
συλλεχθούν ξεχωριστά από το τσιµέντο και να αποθηκευτούν σε ξεχωριστούς σωρούς, για µεταφορά στην πλησιέστερη µονάδα ανακύκλωσης ΑΕΚΚ. Ένα από τα βασικά συµπεράσµατα του παρόντος έργου είναι ότι η ελεγχόµενη κατεδάφιση (βλ. παραπάνω) συµβάλει τα µέγιστα στην παραγωγή ανακυκλώσιµων κλασµάτων υψηλής ποιότητας από ΑΕΚΚ. υστυχώς είναι γεγονός ότι, αυτό είναι δύσκολο να υιοθετηθεί κατά το παρόν προκαταρκτικό στάδιο, καθώς οι διάφοροι εργολήπτες αντιδρούν αρνητικά σε µία τέτοια προσέγγιση, µη δείχνοντας διάθεση να αλλάξουν τον σηµερινό τρόπο εργασιών τους και να προκαλέσουν και ενδεχόµενη καθυστέρηση στα έργα κατεδαφίσεων που διενεργούν. Κατά συνέπεια, το παραπάνω σχήµα ελεγχόµενης κατεδάφισης θα καταστεί δυνατό να υιοθετηθεί σε κάποιο µετέπειτα επίπεδο, όταν η ανακύκλωση ΑΕΚΚ θα αποτελεί γενικότερη πρακτική σε εθνικό επίπεδο, ύστερα και από την πλήρη υλοποίηση των προτεινόµενων στρατηγικών στην βάση και του Νόµου 2939 του 2001 (σχετικό υπό προετοιµασία Π ). Προς το παρόν εκτιµάται ότι ενδείκνυται η χρήση κινητών µονάδων, τόσο µεγάλων, προσωρινών εργοταξίων κατεδάφισης, όσο και στα Ελληνικά νησιά (όπου µία µόνιµη µοδάδα ανακύκλωσης ΑΕΚΚ εκτιµάται ότι δεν θα είναι βιώσιµη, λόγω της σχετικής περιστασιακότητας των κατεδαφίσεων). Οι τιµές των τελικών προϊόντων δεν µπορούν να ξεπερνούν τις τιµές πώλησης αντιστοίχων υλικών από τα λατοµεία, ενώ θα πρέπει να θεσπιστεί και ένα τέλος διάθεσης ανά τόνο εισερχόµενου υλικού στη µονάδα, προκειµένου το όλο εγχείρηµα να είναι οικονοµικά βιώσιµο. Αναφορικά µε τις τεχνικές και εµπορικές πτυχές (αναπαραξιµότητα, οικονοµική βιωσιµότητα, περιοριστικοί παράγοντες), θα πρέπει να τονισθούν τα εξής: - Έχει εκτιµηθεί από την ISWA ότι, στις περισσότερες χώρες της ΕΕ τα ΑΕΚΚ ισούνται σε ποσότητα µε το σύνολο των οικιακών, εµποροβιοτεχνικών και βιοµηχανικών στερεών αποβλήτων. Επίσης, ο κατασκευαστικός τοµέας απασχολεί περισσότερο προσωπικό από το άθροισµα του αγροτικού και του τουριστικού τοµέα. Ως εκ τούτου, το περιθώριο ανακύκλωσης στον κατασκευαστικό τοµέα είναι ιδιαίτερα υψηλό ως προς τους εξής άξονες: Τεχνικούς, λόγω της εµπλοκής πρωτοτύπων µεθόδων και πρακτικών διαχείρισης που θα συµβάλλουν στην αντιµετώπιση των αναµενόµενων τεχνικών προβληµάτων, τα οποία εκτιµάται ότι θα προκύψουν από µία µεγάλης κλίµακας εφαρµογή της προτεινόµενης προσέγγισης. Κοινωνικο-οικονοµικούς, καθώς δράσεις τέτοιου είδους θα έχουν θετικές επιπτώσεις στην τοπική απασχόληση και θα συµβάλλουν δραστικά στην διαµόρφωση ενός ορθολογικού πολιτικού πλαισίου ανακύκλωσης στερεών αποβλήτων από τις τοπικές αρχές και κοινότητες. Οι επιπτώσεις στην απασχόληση θα είναι οι εξής: o Το αρχικό στάδιο εφαρµογής της µεθόδου (προδιαλογή υλικών) θα καταστήσει απαραίτητη την εφαρµογή χειροδιαλογής, η οποία είναι εργασία χαµηλού κόστους για εργατικό προσωπικό. o Νέες δραστηριότητες θα προκύψουν για την κατασκευή του επιµέρους εξοπλισµού (φορτωτές, µεταφορικές ταινίες, απορριµµατοκιβώτια, εξοπλισµός αποκονίωσης, κ.λπ.), οι οποίες θα συµβάλλουν στην ανάπτυξη νέων επιχειρηµατικών ευκαιριών στην τοπική αγορά απασχόλησης. o Η προώθηση των ανακυκλωµένων προϊόντων στις δυνατές αγορές θα προωθήσει περαιτέρω την δηµιουργία νέων θέσεων εργασίας και θα δηµιουργήσει νέους αγοραστικούς τοµείς. Εµπορικούς, καθώς αναµένεται ότι θα αναπτυχθούν πολλές παράπλευρες δραστηριότητες, εξαιτίας της στενής εµπλοκής σηµαντικών βιοµηχανικών κλάδων (π.χ. τσιµεντοβιοµηχανίες) όπως και του όλου κλάδου κατασκευών-κατεδαφίσεων, κάτι το οποίο θα αναπτύξει τις οικονοµικές συνθήκες σε περιφερειακό επίπεδο και θα
καλλιεργήσει συνέργιες προσοδοφόρες σε όλους τους παραπάνω εµπλεκόµενους κλάδους. - Κατά την διάρκεια της υλοποίησης του επιδεικτικού έργου κατέστη σαφές ότι υπάρχει ένα πολύ µεγάλο περιθώριο για παρόµοια έργα µεγαλύτερης κλίµακας, ιδιαίτερα στην Αττική όπου παράγεται στο 34% των ΑΕΚΚ της χώρας. Επιπλέον παράγοντες που αναµένεται ότι θα επιταχύνουν την ανάπτυξη µονάδων ανακύκλωσης ΑΕΚΚ αποτελούν τα υψηλά κόστη µεταφοράς τους, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της µεταφοράς αυτής αλλά και της ανεξέλεγκτης τελικής τους διάθεσης, η µειούµενη διαθεσιµότητα χώρων απόθεσης και η επερχόµενη απαγόρευση της διάθεσης ΑΕΚΚ σε ΧΥΤΑ δηµοτικών στερεών αποβλήτων. - Η αναπαραξιµότητα των δράσεων ανακύκλωσης ΑΕΚΚ θα υποστηριχθεί µε έντονο τρόπο από µία σειρά αναµενόµενων κυβερνητικών µέτρων, όπως η υποχρέωση χρήσης ενός ελάχιστου ποσοστού ανακυκλωµένων υλικών σε δηµόσια έργα (κάτι το οποίο θα συνδράµει και στην ανάπτυξη αγοράς για το τελικό προϊόν), ή η ενθάρρυνση της εγκατάστασης µονάδων ανακύκλωσης ΑΕΚΚ σε ανενεργά λατοµεία (τα οποία επιπλέον θα αναπλασθούν αξιοποιώντας υλικά που θα προκύπτουν από τις µονάδες αυτές, σύµφωνα µε συγκεκριµένες προδιαγραφές και µε στόχο την τελική επαναπόδοση των χώρων αυτών στο φυσικό τους περιβάλλον). Τέλος θα πρέπει να υπογραµµισθεί η πλήρης συµβατότητα του έργου µε το νοµικό πλαίσιο της ΕΕ, το οποίο προωθεί την ακόλουθη ιεραρχία αναφορικά µε την διαχείριση στερεών αποβλήτων: Επαναχρησιµοποίηση. Ανακύκλωση. Ενεργειακή αξιοποίηση. Τελική διάθεση. Με δεδοµένο ότι η επαναχρησιµοποίηση των ΑΕΚΚ δεν είναι στις περισσότερες περιπτώσεις δυνατή, επιβάλλεται κατά συνέπεια η υιοθέτηση τεχνολογιών ανακύκλωσής τους. Επίσης, η Οδηγία 1999/31 επιτρέπει την τελική διάθεση ΑΕΚΚ µόνο σε ειδικούς ΧΥΤΑ, ενώ ο Ν. 2939 του 2001 ενισχύει την µεγιστοποίηση της ανακύκλωσης τέτοιων υλικών και εκτιµάται ότι σύντοµα θα ακολουθηθεί από το σχετικό Π ειδικά για ΑΕΚΚ.. Ως εκ τούτου, εκτιµάται ότι τα αποτελέσµατα του έργου έχουν ιδιαίτερα καλό χρονισµό και βαρύτητα ιδιαίτερα για την Ελλάδα, καθώς θα συµβάλλουν στην κάλυψη όλων των βασικών θεµάτων που πρέπει να αντιµετωπισθούν άµεσα σύµφωνα µε τα παραπάνω νοµοθετήµατα. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Το παρόν έργο συγχρηµατοδοτήθηκε από το πρόγραµµα LIFE της ΕΕ (LIFE 00 ENV/GR/000739). ΑΚΡΩΝΥΜΙΑ ΑΕΚΚ Π ΧΥΤΑ CDW ISWA Απορρίµµατα από Εκσκαφές, Κατασκευές και Κατεδαφίσεις Προεδρικό ιάταγµα Χώρος Υγειονοµικής Ταφής Απορριµµάτων Construction and Demolition Waste International Solid Waste Association LITERATURE 1. Tchobanoglous G., H. Theisen, and S. Vigil (1993) Integrated Solid Waste Management: Engineering Principles and Management Issues, Irwin McGraw-Hill (pp. 749-754). 2. Robinson G.P. Jr., W.D. Menzie and H. Hyun (2004) Recycling of construction debris as aggregate in the Mid-Atlantic Region, USA, Resources, Conservation and Recycling, Vol.42, 3, pp. 275-294.