Διαχείριση της αλλαγής στη σχολική μονάδα: Η περίπτωση της εισαγωγής των Νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων Εισηγητές: Μάριος Στυλιανίδης, ΕΔΕ Ανδρέας Θεοδωρίδης, Διευθυντής Σχολείου Ανδρέας Κυθραιώτης, Διευθυντής Σχολείου & Γιάννης Σαββίδης, Διευθυντής Σχολείου Δημοτική Εκπαίδευση Μάιος 2011
Δομή της συνάντησης 1. Η εισαγωγή των ΝΑΠ ως περίπτωση αλλαγής 2. Η εξίσωση της αλλαγής 3. Οι φάσεις της αλλαγής - Παράγοντες επιτυχίας 4. Αιτίες αντίστασης στην αλλαγή - Στρατηγικές αντιμετώπισής τους. 5. Ανάλυση πεδίου δυνάμεων 6. Ο ρόλος του διευθυντή στην επιτυχή εφαρμογή των ΝΑΠ 7. Ομαδικές εργασίες
Η εισαγωγή των ΝΑΠ ως περίπτωση αλλαγής 1. Είναι μεγάλης κλίμακας αλλαγή (το εκπαιδευτικό σύστημα στο σύνολό του και το κάθε σχολείο ξεχωριστά). 2. Αποτελεί απάντηση στις ανάγκες και τις απαιτήσεις της κοινωνίας μας. 3. Θα εφαρμοστεί σταδιακά. 4. Αποτελεί διαδικασία με αμφίδρομη πορεία (από πάνω προς τα κάτω & από κάτω προς τα πάνω). 5. Ο διευθυντής του σχολείου έχει καθοριστικό ρόλο. 6. Καθένας έχει σημαντική ευθύνη για να επιτύχει η αλλαγή.
Η εξίσωση της αλλαγής Α= Απογοήτευση-δυσαρέσκεια από το status quo Β = Κοινό όραμα και στόχοι Γ = Γνώση-πληροφόρηση για τα «πρώτα πρακτικά βήματα» Δ = Το κόστος τόσο σε οικονομικούς όσο και ψυχολογικούς όρους Η αλλαγή επιτυγχάνεται, όταν (Α+Β+Γ)>Δ
Η πορεία της αλλαγής: οι τρεις φάσεις 3.ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΥΣΗ 2.ΕΦΑΡΜΟΓΗ 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ Χ Ρ Ο Ν Ο Σ
Φάση 1. Εισαγωγή της αλλαγής (1) ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗ ΓΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ
Φάση 1: Εισαγωγή της αλλαγής (2) Παράγοντες επιτυχίας της εισαγωγής της αλλαγής: Ενεργός συμμετοχή, υποστήριξη και δέσμευση όλων των εμπλεκομένων Εντοπισμός των αναγκών και της επιθυμίας για αλλαγή Ανάπτυξη οράματος Ξεκάθαρη, δομημένη προσέγγιση αλλαγής Αλλαγή της κουλτούρας του σχολείου Πρόβλεψη και έγκαιρη αντιμετώπιση της αντίστασης απέναντι στην αλλαγή Δυναμικό ξεκίνημα της διαδικασίας
Φάση 1. Εισαγωγή της αλλαγής (3) Βασικό ερώτημα: Ποιο πραγματικό νόημα έχει η εισαγωγή των ΝΑΠ για τους εκπαιδευτικούς; Σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη: ΟΙ ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΘΥΜΙΕΣ ΤΟΥΣ ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥΣ ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΟΥΣ (σε χρόνο και ενέργεια) ΤΑ ΟΦΕΛΗ (που θα έχουν από την αλλαγή)
Βασικές δραστηριότητες: Φάση 2: Εφαρμογή της αλλαγής (1) ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΧΕΔΙΩΝ ΔΡΑΣΗΣ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΑΦΟΣΙΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΛΛΑΓΗ ΑΜΕΣΗ ΕΠΙΛΥΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΠΡΟΚΥΠΤΟΥΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ
Φάση 2: Εφαρμογή της αλλαγής (2) Παράγοντες επιτυχίας αυτής της φάσης: Οι εσωτερικές συνθήκες του σχολείου (π.χ. το κλίμα) Η υποστήριξη από εξωτερικούς παράγοντες Επιτυχής συντονισμός και σαφής κατανομή υπευθυνοτήτων/καθηκόντων. Κατάλληλη ανάπτυξη προσωπικού (επιμόρφωση) Στήριξη στους εκπαιδευτικούς (π.χ. συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων, βοήθεια στην τάξη, όχι υπερβολικός φόρτος εργασίας, παροχή των μέσων).
Εισαγωγή (initiation) Εφαρμογή (implementation) Φάση 3: Εσωτερίκευση της αλλαγής Η αλλαγή γίνεται μέρος της «συνηθισμένης» δράσης του σχολείου. ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΣΕ ΚΑΘΕ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΠΟΥ ΣΥΓΚΡΟΥΟΝΤΑΙ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΕΥΡΕΙΑ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ & ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ & ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΤΩΝ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΩΝ
Ερώτημα: Ποιες είναι οι πιθανότερες αιτίες αντίστασης στην εισαγωγή των ΝΑΠ; Α/Α ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΑΙΤΙΩΝ ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ 1 ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ Τα άτομα διαφωνούν με την ιδεολογία και τις αξίες της συγκεκριμένης αλλαγής 2 ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΔΥΝΑΜΗΣ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ 3 ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Τα άτομα αισθάνονται ότι μειώνεται η δύναμη ή η ελευθερία τους. Φόβος της απώλειας. Τα άτομα νιώθουν ότι απειλούνται η ασφάλεια, η εμπιστοσύνη, η συναισθηματική ευημερία, η σταθερότητα, οι συνήθειες τους. Φόβος για το άγνωστο. Παρανοήσεις. 4 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΕΜΠΟΔΙΑ Τα άτομα πιστεύουν ότι δεν έχουν ενημερωθεί κατάλληλα. Οι πόροι και τα μέσα είναι ανεπαρκή.
Συναισθηματική αντίδραση Η συναισθηματική πορεία κατά την αλλαγή Ενεργητική ΘΥΜΟΣ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗ ΑΠΟΔΟΧΗ ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ ΑΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΑΡΝΗΣΗ ΔΟΚΙΜΗ Χρόνος Παθητική ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ Απαιτείται συλλογικότητα, συνεργασία, συναδελφικότητα, συμμετοχή και στήριξη από ειδικούς.
Στρατηγικές αντιμετώπισης της αντίστασης στην αλλαγή Τρεις επιτυχημένες στρατηγικές στην εισαγωγή της αλλαγής σε ένα οργανισμό: 1 2 ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΩ & ΣΤΗΡΙΖΩ ΤΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΟΜΑΙ & ΕΞΑΣΦΑΛΙΖΩ ΣΥΜΦΩΝΙΑ 3 ΔΙΑΧΕΙΡΙΖΟΜΑΙ ΚΑΤΑΛΛΗΛΑ
Στρατηγικές αντιμετώπισης της αντίστασης στην εισαγωγή των ΝΑΠ 1. Διευκολύνω και στηρίζω τους εκπαιδευτικούς Φροντίζω ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ, ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ & ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗ των εκπαιδευτικών Εξασφαλίζω ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ & ΚΑΤΑΛΛΗΛΑ ΜΕΣΑ & ΥΛΙΚΑ για τους εκπαιδευτικούς Αξιοποιώ ΓΝΩΣΕΙΣ, ΠΡΟΣΟΝΤΑ & ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ όσων εμπλέκονται τόσο εντός όσο και εκτός σχολείου
Στρατηγικές αντιμετώπισης της αντίστασης στην εισαγωγή των ΝΑΠ 2. Διαπραγματεύομαι και εξασφαλίζω συμφωνία Φροντίζω ΕΥΕΛΙΞΙΑ όπου είναι δυνατόν στο ωρολόγιο πρόγραμμα κατά την εφαρμογή των ΝΑΠ. Προσφέρω ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ στους εκπαιδευτικούς, για να αναπτύξουν τη δική τους, εξατομικευμένη θεώρηση για την εισαγωγή των ΝΑΠ. Παρέχω ΚΙΝΗΤΡΑ στους εκπαιδευτικούς ανάλογα με τις ανάγκες του καθενός για να εφαρμόσουν τα ΝΑΠ.
Στρατηγικές αντιμετώπισης της αντίστασης στην εισαγωγή των ΝΑΠ 3. Διαχειρίζομαι κατάλληλα Εμπλέκω Εντάσσω Αναδεικνύω Διευκολύνω Φροντίζω Εξασφαλίζω ΟΛΟΥΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΤΗΝ ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΤΑ ΘΕΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΘΕ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΤΗ ΣΥΝΕΧΗ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΙΔΕΩΝ & ΥΛΙΚΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΡΚΗ ΠΛΗΦΟΡΗΣΗ ΤΩΝ ΓΟΝΙΩΝ ΤΗ ΣΥΝΕΧΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ Εγκαθιστώ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ
Ανάλυση πεδίου δυνμάμεων (force field analysis) Ανασχετικές δυνάμεις ΕΠΙΘΥΜΗΤΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Κινητήριες δυνάμεις ΠΑΡΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Θέμα για συζήτηση Στην περίπτωση της αλλαγής που αφορά την εισαγωγή των ΝΑΠ το Σεπτέμβρη στα σχολεία μας: Ποιες μπορεί να προσδιοριστούν ως οι πιο σημαντικές ανασχετικές δυνάμεις (τα εμπόδια στην εισαγωγή των ΝΑΠ); Πώς μπορούμε να ξεπεράσουμε με επιτυχία αυτά τα εμπόδια Ποιες μπορεί να προσδιοριστούν ως οι πιο σημαντικές κινητήριες δυνάμεις και πώς αυτές μπορούν να αξιοποιηθούν και να ενισχυθούν περαιτέρω;
Ο ρόλος του διευθυντή στην επιτυχή εφαρμογή των ΝΑΠ Όραμα + Δεξ. + Κίνητρα + Μέσα + Σχέδιο Δράσης = Αλλαγή Χ Δεξ. + Κίνητρα + Μέσα + Σχέδιο Δράσης = Σύγχυση Χ + Κίνητρα + Μέσα + Σχέδιο Δράσης Άγχος Όραμα = Χ Όραμα + Δεξ. + Μέσα + Σχέδιο Δράσης = Χ Όραμα + Δεξ. + Κίνητρα + Σχέδιο Δράσης = Χ Όραμα + Δεξ. + Κίνητρα + Μέσα = Αντίσταση Απογοήτευση Κυλιόμενος Δρόμος
1 η Ομαδική Εργασία: Καλές πρακτικές Ποιες θεωρείτε ως καλές πρακτικές επιτυχούς διαχείρισης της εισαγωγής των ΝΑΠ - ως περίπτωση αλλαγής - εκ μέρους του διευθυντή-ηγέτη (π.χ. σε σχέση με εκπαιδευτικούς, γονείς, πιθανές αντιδράσεις κτλ);
2 η Ομαδική εργασία: Μελέτη περίπτωσης Ερωτήματα: 1. Αξιολογήστε την προσέγγιση της διευθύντριας για προώθηση της αλλαγής, εντοπίζοντας τα θετικά και τα αρνητικά της σε σχέση με: τα χαρακτηριστικά της ηγεσίας της την κουλτούρα του σχολείου και την αντιμετώπιση της αντίστασης εκπαιδευτικών και γονιών στην αλλαγή. 2. Ποιες θετικές ενέργειες μπορεί να βοηθήσουν, ώστε να έρθουν κοντά οι εκπαιδευτικοί και η διευθύντρια; Πώς μπορεί να ξεπεραστεί η σύγκρουση; 3. Ποιους παράγοντες θα μπορούσε να αξιοποιήσει η διευθύντρια στην προσπάθειά της για ομαλή εισαγωγή και διαχείριση της αλλαγής; 4. Ποιες άλλες δυσκολίες αναμένετε ότι η διευθύντρια θα αντιμετωπίσει στη συνέχεια και πώς εισηγείστε να τις διαχειριστεί;