οµαδοσυνεργατική µάθηση και διδασκαλία επ. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου
Οµαδοσυνεργατική διδασκαλία Οµάδα στα µαθηµατικά: µέλη συνόλου και ορισµός των σχέσεων µεταξύ τους Πόσα µέλη αποτελούν µια οµάδα; Αριθµός µελών και σχέσεις µεταξύ τους Ποια η σχέση µεταξύ τους; Ιεραρχηµένες ή µη Κλειστές ή ανοιχτές Μικρές- Μεγάλες Παγιωµένοι ρόλοι και τρόποι αποφυγής τους Κωνσταντίνος Π. Χρήστου
Κανάλια επικοινωνίας στις οµάδες Α Β Α Β Α Β Ζ Γ Α Β Γ Δ Α Β Γ Δ Ε Γ Δ Ε από Σ. Καλδή
ιεραρχηµένες οµάδες και µη ιεραρχηµένες οµάδες υπάρχει αρχηγός και σταθεροί ρόλοι υπάρχει συναίνεση στο ρόλο και στο σχέδιο του αρχηγού π.χ., κινηµατογραφικό συνεργείο, µπάσκετ, ορχήστρα µη ιεραρχηµένες οµάδες, µε µη παγιωµένους ρόλους δεν υπάρχουν ρόλοι ή αυτοί εναλλάσσονται πολιτικές οµάδες, οµάδες εθελοντισµού, οµάδες εργασίας στην τάξη επ. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου
πλεονεκτήµατα οµαδοσυνεργατικής επικοινωνιακές και άλλες κοινωνικές δεξιότητες δεξιότητες δυνατότητα αλληλοβοήθειας ευγενής άµιλλα µίµηση των άλλων (θεωρία προτύπων) συν-διαχείριση συναισθηµάτων προβολή της αυτο-εικώνας και διόρθωσή της επ. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου
Οµαδοσυνεργατική διδασκαλία Θεωρητικές σχολές: Η σχολή του Dewey: Προωθούσε την κοινωνικοποίηση του ατόµου και τον εκδηµοκρατισµό της κοινωνίας εξασφάλιζε µε αυθεντικό τρόπο συνθήκες βιωµατικής µάθησης, την οποία θεωρούσαν ως τη µόνη αξιόλογη µορφή µάθησης Κοινωνική ψυχολογία για να ξεπερασθούν οι κοινωνικές προκαταλήψεις και επιθέσεις προς τους «διαφορετικούς», όπως είναι οι αλλοδαποί, οι έγχρωµοι και τα άτοµα µε ειδικές ανάγκες, είναι ανάγκη από πολύ νωρίς να εξασφαλισθούν συνθήκες φυσικής και ισότιµης αλληλεπικοινωνίας µαζί τους. Vygotsky - Piaget Κωνσταντίνος Π. Χρήστου
Οµαδοσυνεργατική διδασκαλία Θεωρητικές σχολές: Θεωρίες Μάθησης: Μάθηση ως απόκτηση (acquisition) Η γνώση υπάρχει εκεί και ο µαθητής πρέπει να την αποκτήσει Γνωσιολογία, γνωστική ψυχολογία, µελέτη του λάθους Ανάλυση των εννοιολογικών χαρακτηριστικών της γνώσης και του τρόπου προσφοράς τους στους µαθητές Μάθηση ως συµµετοχή Η γνώση είναι κοινωνικό εργαλείο και οικειοποιείται από τους µαθητές µέσα από τη συµµετοχή τους σε κοινότητες µάθησης Η γνώση εµφανίζεται µέσα από προβληµατικές καταστάσεις που οι µαθητές πρέπει να φέρουν εις πέρας Το λάθος αποτελεί εφόρµηση Κωνσταντίνος Π. Χρήστου
οµάδες και ψευτο-οµάδες Ψευδο-οµάδα: ανατίθεται στους µαθητές να δουλέψουν οµαδικά, χωρίς να το έχουν επιλέξει οι ίδιοι Παραδοσιακή οµάδα µάθησης: οι µαθητές συµφωνούν να δουλέψουν σε οµάδες χωρίς να καταλαβαίνουν πως λειτουργεί αυτό και δουλεύει ο καθένας µόνος του Συνεργατική οµάδα µάθησης: συνεργασία για επίτευξη κοινών στόχων µέσα από την κοινή προσπάθεια Συνεργατική οµάδα µάθησης υψηλής απόδοσης: Η οµάδα επιτυγχάνει πλήρη συνεργασία, τα αποτελέσµατα ξεπερνούν το άθροισµα των µερών επ. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου Johnson, Johnson & Smith, 1998
Συνεργατική οµάδα µάθησης υψηλής απόδοσης Θετική αλληλεξάρτηση: κανένας δεν πετυχαίνει αν δεν πετύχουν όλοι οι άλλοι Ατοµική δέσµευση και προσωπική ευθύνη: κάθε µέλος δεσµεύεται και συνεισφέρει το µερίδιό του Άµεση αλληλεπίδραση πρόσωπο µε πρόσωπο: τα µέλη έχουν προσωπική σχέση χωρίς αναστολές και διαµεσολάβηση Επαρκείς δεξιότητες επικοινωνίας: σεβασµός, υποµονή, µετακίνηση, υποχώρηση, δηµιουργική κριτική Ανατροφοδότηση της οµάδας: συζήτηση για τη λειτουργία της οµάδας ως σύνολο, αξιολόγηση, αναστοχασµός, νέοι στόχοι επ. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου Johnson, Johnson & Smith, 1998
Οµαδοσυνεργατική διδασκαλία Οµάδες αλληλοδιδασκαλίας Συνεργατική διερεύνηση Π.χ., οµάδες δηµοσκόπησης στις γειτονιές Ανταγωνιστική: κοινοί στόχοι των οµάδων και ανταγωνισµός µεταξύ τους Ατοµικιστική: ατοµική δουλειά για τους στόχους της οµάδας (Johnson & Johnson, 1987) Κωνσταντίνος Π. Χρήστου
Οµαδοσυνεργατική διδασκαλία Τεχνική Οµάδες Τµήµατων Τµήµα Επιτευγµάτων, STAD (Slavin, 1987) Παρουσίαση του προβλήµατος Μελέτη του προβλήµατος σε τετραµελείς οµάδες: 1 άριστος, 2 µέτριοι, 1 χαµηλών επιδόσεων Ατοµικό διαγώνισµα: ο βαθµός της οµάδας θα είναι το άθροισµα των ατοµικών βαθµολογιών Κωνσταντίνος Π. Χρήστου
Οµαδοσυνεργατική διδασκαλία Κριτήρια οµαδοποίησης Ηλικία Επιδόσεις Ψυχοκινητική ανάπτυξη Πολιτιστικό υπόβαθρο Ιδιαιτερότητες του χαρακτήρα Ρόλος δασκάλου Δηµιουργία οµάδων, εκπαίδευση των µαθητών Οργάνωση του χώρου Συντονισµός, στοχοθεσία οµάδων Επίλυση συγκρούσεων Έµφαση σε ζητήµατα που δεν ακούστηκαν Κωνσταντίνος Π. Χρήστου
Τέσσερα σχήµατα οµαδικής οργάνωσης του µαθητικού δυναµικού Οµάδες ατόµων που εργάζονται σε ατοµικές εργασίες, ίδιες για όλους. Οµάδες ατόµων που εργάζονται σε ατοµικές εργασίες, διαφορετικές για κάποια άτοµα. Οµάδες ατόµων που εργάζονται σε ατοµικές εργασίες για τη σύνθεση οµαδικής εργασίας. Οµάδες ατόµων που συνεργάζονται κι εργάζονται όλοι µαζί ταυτόχρονα για µια κοινή εργασία (συνεργατική µάθηση). από Σ. Καλδή
Οµαδοσυνεργατική διδασκαλία Φάσεις της διδασκαλίας µε οµάδες Φάση Α Παρουσίαση του θέµατος εργασίας πηγές, στόχοι, εργαλεία Δηµιουργία των οµάδων µε βάση τα παραπάνω κριτήρια Διάγραµµα εργασίας των οµάδων (ίδιες ή διαφορετικές) Φάση Β Εργασία στις οµάδες Φάση Γ Οµαδική (κοινή) ή ατοµική και στη συνέχεια σύσκεψη Μεγάλη σύσκεψη στην τάξη διάλυση των οµάδων, ανακοίνωση αποτελεσµάτων, συζήτηση Φάση Δ Αξιολόγησης της δραστηριότητας, των ρόλων, των αποτελεσµάτων Κωνσταντίνος Π. Χρήστου
Διαρρύθµιση της αίθουσας σε οµάδες Πίνακας & η θέση του/της εκπαιδευτικού από Σ. Καλδή
Διαρρύθµιση της αίθουσας για οµαδική και ατοµική εργασία (1) Πίνακας & η θέση του/της εκπαιδευτικού από Σ. Καλδή
Διαρρύθµιση της αίθουσας για οµαδική και ατοµική εργασία (2) Πίνακας από Σ. Καλδή
η ρουτίνα της οµαδοσυνεργατικής η τάξη πρέπει να αποκτήσει τη ρουτίνα του τι σηµαίνει να δουλεύω σε οµάδα µετά το σύνθηµα του δασκάλου: αδειάζω το θρανίο αλλάζω θέση περιµένω οδηγίες αναλαµβάνω ρόλο περιµένω τη σειρά µου ρωτάω πρώτα τους διπλανούς µου αν δεν κατάλαβα τι πρέπει να κάνω κοκ επ. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου
Προϋποθέσεις επιτυχίας της οµαδοκεντρικής διδασκαλίας Δηµιουργία κλίµατος θετικού στην τάξη για την οµαδική εργασία (φιλοσοφίας και ήθους για την οµαδική εργασία). Θετική αλληλεπίδραση µεταξύ των µελών της οµάδας. Άµεση προσωπική επικοινωνία µεταξύ των µελών της οµάδας. Ατοµική και συλλογική ευθύνη. Συνεχής εξάσκηση σε δεξιότητες διαπροσωπικής επικοινωνίας και συλλογικής εργασίας. Αποκέντρωση εξουσίας. Περιορισµένος αριθµός µελών. από Σ. Καλδή
Διδακτικές πρακτικές του/της εκπαιδευτικού για την καλή λειτουργία της οµαδικής εργασίας Θετική αλληλεξάρτηση στην οµάδα, Ατοµική ευθύνη, όπου η επίδοση του καθενός αξιολογείται και ανακοινώνεται τόσο στην οµάδα όσο και στο µέλος της οµάδας Αλληλεπίδραση πρόσωπο µε πρόσωπο, γι αυτό οι οµάδες πρέπει να είναι ολιγοµελείς Κοινωνικές δεξιότητες για ποιοτική συνεργασία Οµαδική διαδικασία, όπου τα µέλη της οµάδας συζητούν τη διαδικασία για την επίτευξη του στόχου και τη διατήρηση των σχέσεων εργασίας στην οµάδα από Σ. Καλδή
Σηµεία προβληµατισµού στη διεκπεραίωση της οµαδικής εργασίας Εµφάνιση πιθανών ρόλων: ο αρχηγός ή/και ο τεµπέλης ή/και το πειραχτήρι ή/και ο απόµακρος. Ρόλοι ανάθεσης/κατ επιλογήν Προσπάθεια µη παγίωσης ρόλων, αλλαγή σύστασης των οµάδων Ποιος διάλογος; α) της δράσης/ ενέργειας ή/και β) ο αφηρηµένος διάλογος; Ο χρόνος που ορίζεται για τη διεκπεραίωση της εργασίας. Ματαίωση για την οµαδική εργασία και η παρώθηση που χρειάζεται να δοθεί την κατάλληλη στιγµή. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου
Αξιολόγηση της οµαδικής εργασίας Πως οι µαθητές µοιράζονται τη δραστηριότητα ή τις δραστηριότητες στην οµάδα τους; Το επίπεδο εµπλοκής των µελών στην οµάδα. Υπάρχει ικανότητα συνεργασίας; Κατανόησαν την εργασία που τους ανατέθηκε και πως θα την διεκπεραιώσουν; Το είδος του διαλόγου που λαµβάνει χώρα στην οµάδα: δράσης ή αφηρηµένος διάλογος; Πόσος χρόνος χρειάστηκε για την εργασία; Ποιος βοηθά ποιον στην οµάδα; Ποια είναι η καταλληλότητα της εργασίας για το επίπεδό τους; Πόσο κατάλληλα είναι τα υλικά που χρησιµοποιούνται και πόσο αποτελεσµατικά χρησιµοποιήθηκαν; από Σ. Καλδή
οµάδες µεγαλύτερης διάρκειας χτίζουν σχέσεις που δοκιµάζονται στο χρόνο αποδίδουν οι οµάδες τις κοινωνικές δεξιότητες που αναπτύσσονται επ. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου
Οµαδοσυνεργατική διδασκαλία Κοινότητες Μάθησης Πρακτικής Οµάδες ατόµων µε ένα κοινό εγχείρηµα ή µια κοινή αίσθηση στόχου που τους καθιστά αλληλέγγυους Ανάπτυξη σχέσεων Ανάληψη ευθύνης Ρόλοι Εικονικές Κοινότητες On line Chat Ανταλλαγή Mail, Working groups (βλ. Google) Κωνσταντίνος Π. Χρήστου
εργασία σε οµάδες κάποια πρακτικά ζητήµατα: χώρος συνάντησης των οµάδων διάρκεια και συχνότητα συναντήσεων πως θα συνεννοούνται οι οµάδες µεταξύ τους καταγραφή των πρακτικών των συναντήσεων πως θα γίνει η αξιολόγηση επίτευξης στόχων Κωνσταντίνος Π. Χρήστου
κανόνες λειτουργίας οµάδας δηµιουργία συµβολαίου: χρόνος προέλευσης, ποιος παίρνει το λόγο τι λέει, πόσες φορές µιλάει αλλαγή των κανόνων µετά από αξιολόγησή τους συναίνεση στους κανόνες, δέσµευση, τιµωρία (;) διαδικασία λήψης αποφάσεων: πλειοψηφία ή οµοφωνία; ποιος µιλάει; µιλάµε κυκλικά για να µιλήσουµε όλοι /ες καταµερισµός εργασιών: εθελοντισµός ή ανάθεση; ταµείο, πρακτικά, συντονισµός πως θα αποφύγουµε τους αρχηγούς (όλοι αρχηγοί=κανένας αρχηγός, αλλαγή ρόλων, οµοφωνία) επ. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου
Ο ρόλος του συντονιστή ατζέντα, σειρά θεµάτων, χρόνος τοποθετήσεων, τοποθετήσεις εκτός θέµατος, πρακτικά φροντίζει να µιλάει µόνο ένας κάθε φορά διαχείριση κρίσεων ελέγχει την πορεία προς το στόχο φροντίζει να µην παραµελούνται θέσεις και ιδέες κάνει τις σωστές ερωτήσεις, κάνει περιλήψεις, επισηµαίνει τις διαφωνίες, τοποθετεί εκ νέου τα ζητήµατα περιγράφει τι συµβαίνει, παρατηρεί διατυπώνει το θέµα που θα συζητηθεί σε κύκλο ώστε να το ξέρουν και να το κατανοούν όλοι καλό θα ήταν αν µάθουν όλοι να το κάνουν επ. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου
Ο ρόλος του συντονιστή πρέπει να µάθει να αποσύρεται σιγά ώστε να είναι απαραίτητος ο ρόλος του αλλά όχι ο ίδιος κάποιες στιγµές πρέπει να αδρανεί για να κάνει η οµάδα ότι νοµίζει να παρεµβαίνει διακριτικά δίνει χώρο σε ιδιαίτερες υποκειµενικότητες να εκφραστούν, όπως γυναίκες, αλλόγλωσσους, ντροπαλούς, κτλ. επ. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου
διαχείριση κρίσεων ακολουθούµε του κανόνες ο συντονιστής κρατάει τη διαδικασία δίνουµε χρόνο στην επίλυση της σύγκρουσης το συζητάµε στην οµάδα ή/και κατ ιδίαν µε τους εµπλεκόµενους ορίζουµε µια τελετή λήξης (συγνώµη, συγχώρεση, παραδοχή, µετακίνηση) κάνουµε µια βιωµατική άσκηση για την ενίσχυση των σχέσεων επ. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου
τι οµάδες; µαθηµατικές οµάδες: που κάνουν µαθηµατικά οµάδες που οργανώνουν ένα project οµάδες παιχνιδιού οµάδες αναψυχής (βόλτες στην πόλη, παιχνίδια) οµάδες βοήθειας: εθελοντισµός, δίκτυα οµάδες έκφρασης: θέατρο, µουσική, χορωδία οι οµάδες χτίζονται σε ενδιαφέροντα που είναι ήδη ή που µπορεί να γίνουν κοινά οι οµάδες πρέπει να περνάνε καλά επ. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου
οι οµάδες είναι ζωντανοί οργανισµοί, γεννιούνται, αναπτύσσονται, πεθαίνουν χρειάζονται φροντίδα και θαλπωρή, ενίσχυση, κόπο, δουλειά µόνο έτσι ζουν και στο ανταποδίδουν επ. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου
βιβλιογραφία Τριλίβα, Σ., Αναγνωστοπούλου, Τ (2008). Βιωµατική Μάθηση Ένας πρακτικός οδηγός για εκπαιδευτικούς και ψυχολόγους, εκδ. Τόπος επ. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου