1.27 2.18 3.44 4.46 5.17

1 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 1.Βασικές έννοιες 1.1.Η έννοια του mol 1.1.1. Να συμπληρώσετε σωστά την παρακάτω ημιτελή πρόταση : Το 1 είναι ποσότητα ύλης που περιέχει Ν Α αριθμό σωματιδίων. 1.1.2. Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία της στήλης-ι με τα στοιχεία της στήλης-ιι Στήλη-Ι α.mol β. Μάζα γ. Όγκος δ. Σχετική μοριακή μάζα ε. Σχετική ατομική μάζα Στήλη-ΙΙ 1.Α r 2.M r 3.n 4.V 5.m 1.1.3. Σας δίνονται οι σχετικές ατομικές μάζες Α r των παρακάτω στοιχείων : Η=1, Ο=16, Ν=14, =12 Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία της στήλης-ι με τα στοιχεία της στήλης-ιι Στήλη-Ι(Χημικές ενώσεις) Στήλη-ΙΙ(Μ r ) α.nh 3 β. H 2 O γ. NO 2 δ. O 2 ε. HN 1.27 2.18 3.44 4.46 5.17 1.1.4. Να σημειώσετε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. Τα mol(n), η γραμμομοριακή μάζα Μ(gr/mol) και η μάζα m(gr) συνδέονται με τη σχέση α. n=m M β. M=n m γ. m=n M 1.1.5. Να σημειώσετε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. Τα mol(n), και ο όγκος V(L) ενός αερίου μετρημένα σε stp συνθήκες συνδέονται με τη σχέση α. n=v 22,4L β. V=n 22,4L γ. V=n/22,4L 1.1.6. Να σημειώσετε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. Τα mol(n), ο αριθμός των σωματιδίων Ν και ο αριθμός Avogadro(N A ) συνδέονται με τη σχέση α. n=ν Ν Α β. Ν Α =n Ν γ. Ν=n Ν Α 1.1.7.Διαθέτουμε μία ποσότητα αμμωνίας ίση με 2mol.Μπορούμε να υπολογίσουμε τον όγκο που καταλαμβάνει σε stp συνθήκες καθώς και των αριθμό των σωματιδίων που περιέχει ; Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 1

2 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 1.1.8.Διαθέτουμε μία ποσότητα αμμωνίας ΝΗ 3 που ζυγίζει 1,7g.Μπορούμε να υπολογίσουμε τον όγκο που καταλαμβάνει σε stp συνθήκες καθώς και των αριθμό των σωματιδίων που περιέχει ; 1.1.9.Με τη βοήθεια του παρακάτω σχεδιαγράμματος να επιλύσετε τις ασκήσεις που ακολουθούν Α. Να βρεθεί ο όγκος σε stp συνθήκες καθώς και η μάζα σε g ποσότητας ΝΗ 3 που περιέχει 0,6Ν Α σωματίδια.(α r : N=14, H=1) Β. Να βρεθεί ο αριθμός των σωματιδίων καθώς και ο όγκος που καταλαμβάνει σε stp συνθήκες 2,8gr O(A r :=12,O=16) Γ. Να υπολογιστεί η μάζα (g) και ο αριθμός των σωματιδίων,ποσότητας αερίου l 2 που καταλαμβάνει σε stp συνθήκες όγκο V=1,12L Δες ασκήσεις : 1.4.1., 1.4.2.,1.4.3. Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 2

3 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 1.2.Στοιχειομετρία 1.2.1.Παράδειγμα.Κατά την επίδραση υδροχλωρικού οξέος Hl σε αλουμίνιου Al παράγεται χλωριούχο αργίλιο All 3 (άλας) και αέριο υδρογόνο Η 2 σύμφωνα με την αντίδραση : 2Al+6Hl 2All 3 +3H 2. Αν αντέδρασαν πλήρως 2,7gr Al, να βρεθούν τα γραμμάρια άλατος All 3 που παράγονται καθώς και τον όγκο του Η 2 που παράγεται μετρημένο σε stp συνθήκες. Δίνονται οι σχετικές ατομικές μάζες των στοιχείων : Al=27, l=35,5 Λύση: Ζητούμενα : Τα γραμμάρια της ένωσης All 3 καθώς και όγκος σε stp συνθήκες του Η 2 που παράγεται. Δεδομένα: Ότι αντέδρασαν πλήρως 2,7gr Al. Λύση: Για να υπολογίσουμε τη μάζα σε gr της ένωσης All 3 και τον όγκο του Η 2 (stp) θα πρέπει να υπολογίσουμε τα n(mol) και των δύο σωμάτων που παράγονται. Αν υπολογιστούν τα n(mol) του All 3 και πολλαπλασιαστούν με τη γραμμομοριακή μάζα του All 3 (M r σε g) θα υπολογιστεί η μάζα του. Ομοίως αν υπολογιστούν τα n(mol) του Η 2 και πολλαπλασιαστούν με τον γραμμομοριακό όγκο σε stp συνθήκες που είναι ίσος με 22,4L θα υπολογιστεί ο όγκος του. Θα πρέπει να αξιοποιηθούν τα δεδομένα που μας δίνονται ώστε να υπολογιστεί τα mol του All 3 και τα mol του Η 2. Αρχικά υπολογίζουμε τα mol του σώματος που μας δίνει δεδομένα. Η μάζα του Al αν διαιρεθεί με τη γραμμομοριακή του μάζα (Μ r σε gr) μπορούμε να υπολογίσουμε τα mol του Al. Από τη στοιχειομετρία της αντίδρασης και γνωρίζοντας τα mol του Al μπορούμε να υπολογίσουμε τα mol οποιουδήποτε σώματος που μας ζητάει κάτι το πρόβλημα. Ισχύει : Συντελεστής σώματος που έχουμε δεδομένα Συντελεστής ζητούμενου σώματος = n σώματος που έχουμε δεδομένα n ζητούμενου σώματος Υπολογισμός : n Al =m/a r =2,7/27=0,1mol 2 2 = n All =0,1mol 3 0,1 n All 3 Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 3

4 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 2 3 = n H =0,15mol 2 0,1 n H 2 m 0,1 (27 3 35,5) 0,1 133,5 13,5gr V H 2 All 3 n 22,4L=0,15 22,4L=3,36L 1.2.2.Εφαρμογή. Να υπολογιστεί ο όγκος αερίου Ν 2 που απαιτείται για την αντίδραση 3,36L H 2 μετρημένα σε stp συνθήκες. Πόσα gr NH 3 παράγονται ; Δίνεται η χημική εξίσωση της αντίδρασης : Ν 2 +3Η 2 2ΝΗ 3. Δες ασκήσεις: 1.4.4,1.4.5,1.4.6. 1.2.3.Παράδειγμα.Σε 4gr NaOH διαβιβάζονται 4,48L Hl μετρημένα σε stp συνθήκες με αποτέλεσμα να πραγματοποιείται η αντίδραση : NaOH +Hl Nal +H 2 O. Να υπολογίσετε τη μάζα σε gr του Nal που παράγεται κατά την πραγματοποίηση της αντίδρασης. Δίνονται οι σχετικές ατομικές μάζες των στοιχείων : Na:23, O:16, H:1, l:35,5 Απάντηση : Τι μας ζητάει το πρόβλημα : Τα gr του Nal που παράγονται κατά την πραγματοποίηση της αντίδρασης. Τι μας δίνει το πρόβλημα : Ότι αντιδρούν 4gr NaOH με 4,48L(stp) Hl. Λύση: Το πρόβλημα λύνεται κατά παρόμοιο τρόπο με το παράδειγμα 1.2.1. με τη μόνη διαφορά ότι στο συγκεκριμένο πρόβλημα θα πρέπει να εξετάσουμε ποιο σώμα αντιδρά ολόκληρο είναι δηλαδή περιοριστικό και ποιο περισσεύει μετά την αντίδραση (σώμα σε περίσσεια). Στις περιπτώσεις όπου οι συντελεστές των δύο σωμάτων είναι ίδιοι όπως στο συγκεκριμένο παράδειγμα περιοριστικό είναι το σώμα με τα λιγότερα moles. Τους στοιχειομετρικούς υπολογισμούς για τον υπολογισμό των mol του ζητούμενου σώματος (Nal) τους πραγματοποιούμε με το περιοριστικό σώμα. Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 4

5 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Υπολογισμός : Βήμα 1 ο : Υπολογίζω τα mol m 4 4 nnaoh M (23 16 1) 40 V 4,48 nhl 0,2mol 22,4 22,4 0,1mol Βήμα 2 ο : Προσδιορίζω το περιοριστικό σώμα και το σώμα που βρίσκεται σε περίσσεια : Συντελεστής NaOH στην αντίδραση : 1 Συντελεστής Hl στην αντίδραση :1 Άρα περιοριστικό σώμα είναι το NaOH με τα λιγότερα mol. Βήμα 3 ο : Στοιχειομετρικούς υπολογισμούς για το προσδιορισμό mol του Nal χρησιμοποιώντας το NaOH Συντελεστής NaOH Συντελεστής Nal n n NaOH Nal 1 1 nnal 0,1mol 0,1 nnal Βήμα 4 ο : Προσδιορισμός μάζας με τη βοήθεια των mol. m=nhl MrHl 0,1 (23 35,5) 5,85gr 1.2.4.Εφαρμογή Να υπολογιστούν τα γραμμάρια άλατος KBr που παράγονται κατά την αντίδραση 11,6gr KOH με 2,24L HBr : ΚΟΗ +ΗBr KBr +H 2 O Δίνονται οι σχετικές ατομικές μάζες των στοιχείων : Κ=39, Ο=16, Η=1, Br=80 Δες ασκήσεις : 1.4.7., 1.4.8, 1.4.9. 1.2.5.Παράδειγμα. Στην παρακάτω περίπτωση να προσδιορίσετε ποιο σώμα είναι περιοριστικό και ποιο σε περίσσεια. 3a(OH) 2 + 2H 3 PO 4 a 3 (PO 4 ) 2 + 6H 2 O 0,6mol 0,5mol Απάντηση : Βήμα 1 ο : Επιλέγω τυχαία ένα προϊόν (συνήθως επιλέγουμε αυτό με τον ποιο απλό συντελεστή). 3a(OH) 2 + 2H 3 PO 4 a 3 (PO 4 ) 2 + 6H 2 O : επιλογή του a 3 (PO 4 ) 2 Βήμα 2 ο : Υπολογίζω την ποσότητα σε mol του προϊόντος που επιλέγει και με τα δύο σώματα που έχω δεδομένα Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 5

6 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Υπολογισμός mol a 3 (PO 4 ) 2 με τη βοήθεια του a(oh) 2. Συντελεστής a(oh) 2 Συντελεστής a 3(PO 4) 2 n n a(oh) a (PO ) 2 3 4 2 3 1 0,6 n a (PO ) 3 4 2 0,6 na 3 (PO 4 ) 3 2 0,2mol Υπολογισμός mol a 3 (PO 4 ) 2 με τη βοήθεια του H 3 PO 4. Συντελεστής H3PO4 Συντελεστής a 3(PO 4) 2 n n H PO a (PO ) 3 4 3 4 2 2 1 0,5 n a (PO ) 3 4 2 0,5 na 3 (PO 4 ) 2 2 0,25mol Τελικό Βήμα Περιοριστικό σώμα είναι το σώμα που δίνει τη μικρότερη ποσότητα προϊόντος δηλαδή το a(oh) 2. 1.2.6.Εφαρμογή : Στην παρακάτω περίπτωση να προσδιορίσετε ποιο σώμα είναι περιοριστικό και ποιο σε περίσσεια. Al(OH) 3 + 3Hl All 3 + 3H 2 O 0,2mol 0,3mol Δες ασκήσεις : 1.4.10, 1.4.11,1.4.12 Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 6

7 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 1.3.Διαλύματα 1.3.1. Σε 1L νερό διαλύουμε 40gr NaOH(M rnaoh =40) με αποτέλεσμα το σχηματισμό του διαλύματος Δ-1 Ομοίως σε 1L νερό διαλύουμε 22,4L Hl μετρημένα σε stp συνθήκες. Και στις δύο περιπτώσεις δεν παρατηρείται μεταβολή όγκου Α. Ποια σχέση συνδέει τα n(mol) της διαλυμένης ουσίας με τον όγκο V(L) του διαλύματος και τη συγκέντρωση c(m) : α. n=c V β. c=n V γ.v=n c B.Ποια είναι η τιμή της συγκέντρωσης c στο Δ-1 : α. 40Μ β. 1Μ γ.1/40μ Γ. Ποια είναι η τιμή της συγκέντρωσης c στο Δ-1 : α. 1Μ β. 0,1Μ γ.10μ Σε 2L νερό διαλύουμε 11,6gr ΚOH(M rκoh =58) με αποτέλεσμα το σχηματισμό του διαλύματος Δ-3 Ομοίως σε 500mL νερό διαλύουμε 1,12L HBr μετρημένα σε stp συνθήκες προς σχηματισμό διαλύματος Δ-4. Και στις δύο περιπτώσεις δεν παρατηρείται μεταβολή όγκου Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 7

8 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Ε. Ποια είναι η τιμή της συγκέντρωσης στο Δ-3 : α. 1Μ β.2μ γ. 0,1Μ δ. 0,2Μ ΣΤ. Ποια είναι η τιμή της συγκέντρωσης στο Δ-3 : α. 0,001Μ β.0,002μ γ. 0,1Μ δ. 0,2Μ 1.3.2.Σας δίνεται ένα διάλυμα Δ-1 μίας ουσίας Α +1L H 2 O 1 mol A 1 mol A V=1L V=2L Το διάλυμα αραιώνεται με νερό ώστε ο όγκος του να διπλασιαστεί. Α. Να συμπληρώσετε τα κενά του παρακάτω πίνακα Πριν την αραίωση Μετά την αραίωση n ουσίας Α(mol) c ουσίας Α(Μ) V διαλύματος(l) B. Ποιο από τα παρακάτω μεγέθη δεν μεταβάλλεται κατά την αραίωση; α. n ουσίας Α(mol) β. c ουσίας Α(Μ) γ. V διαλύματος(l) Γ. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λάθος : α. Αν διπλασιάσουμε τον όγκο V διαλύματος με προσθήκη νερού,διπλασιάζουμε και τη συγκέντρωση c του διαλύματος. β. Αν διπλασιάσουμε τον όγκο V διαλύματος με προσθήκη νερού,μειώνουμε στο μισό την συγκέντρωση c του διαλύματος. γ. Αν μειώσουμε στο μισό τον όγκο V του διαλύματος με εξάτμιση νερού,διπλασιάζουμε και τη συγκέντρωση c της ουσίας στο διάλυμα. δ. Αν μειώσουμε στο μισό τον όγκο V του διαλύματος με εξάτμιση νερού,μειώνουμε στο μισό και τη συγκέντρωση c της ουσίας στο διάλυμα. Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 8

9 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 1.3.3.Παράδειγμα. Σε 1L H 2 O διαλύουμε 11,7g Nal(M r =58,5) χωρίς μεταβολή όγκου με αποτέλεσμα το σχηματισμό διαλύματος Δ-1 α. Να βρείτε τη συγκέντρωση του διαλύματος. β. Στο διάλυμα Δ-1 προσθέτουμε 1L H 2 O,να βρείτε τη νέα συγκέντρωση του διαλύματος Δ-2. γ. Αν θερμαίναμε το Δ-1 με αποτέλεσμα να εξατμιστεί η μισή ποσότητα νερού, ποια θα ήταν η νέα συγκέντρωση του διαλύματος Δ-3 ; δ. Πόσο όγκο νερού έπρεπε να προσθέσουμε στο Δ-1 ώστε η συγκέντρωσή του να μειωθεί στο ¼ της αρχικής ; ε. Πόσος όγκος νερού πρέπει να εξατμιστεί από το Δ-1 ώστε η συγκέντρωση του να τετραπλασιαστεί; Απάντηση α. Κατά την προσθήκη 11,7g Nal σε 1L H 2 O,χωρίς μεταβολή όγκου (συνήθως η διάλυση στερεού σε υγρό δε μεταβάλλει τον όγκο)έχουμε το σχηματισμό διαλύματος όγκου V=1L που περιέχει 11,7g Nal. Για να υπολογίσουμε τη συγκέντρωση αρχικά πρέπει να βρούμε τα mol της ουσίας που διαλύεται mnal 11,7 nnal 0,2mol (Όπου Μ:γραμμομοριακή μάζα,δηλαδή Μ 58,5 πόσο ζυγίζει 1mol σε gr που είναι ίση με το Μ r ) nnal 0,2 c Nal= = =0,2Μ V 1 διαλύματος β. Όταν αραιώνουμε ένα διάλυμα με προσθήκη νερού ο τελικός όγκος του διαλύματος είναι ίσος με το άθροισμα του αρχικού όγκου του διαλύματος συν τον όγκο του νερού που προσθέσαμε V V +V V μετά την αραίωση πριν την αραίωση H O που προσθέτουμε μετά την αραίωση 1L + 1L=2L Τα mol της διαλυμένης ουσίας δε μεταβάλλονται nπριν την αραίωση nμετά την αραίωση 0,2Μ nμετά την αραίωση 0,2 cτελική V 2 0,1M μετά την αραίωση 2 γ. Είτε αραιώνουμε ένα διάλυμα, είτε το συμπυκνώνουμε τα mol της διαλυμένης ουσίας παραμένουν ίδια. n n αρχικά τελικά c V c V αρχική αρχικός τελική τελικός Ο τελικός όγκος προκύπτει αν αφαιρέσουμε από τον αρχικό όγκο τον όγκο του νερού που εξατμίστηκε. Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 9

10 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Τον όγκο σε προβλήματα συγκέντρωσης τον υπολογίσουμε πάντα σε L V V V τελικός αρχικός H O που εξατμίστηκε Vτελικός 1L-0,5L=0,5L c V c V αρχική αρχικός τελική τελικός 0,2 1 c 0,5 τελική 0,2 cτελική 0,4M 0,5 δ. Ισχύει : c V c V αρχική αρχικός τελική τελικός Για την αραίωση : V V V τελικός αρχικός H2 O που προσθέσαμε 2 cαρχική 0,2 cαρχική 0,2Μ, c τελική= = =0,05Μ Δεδομένα : 4 4 V 1L αρχικός Αξιοποιώντας τα δεδομένα μπορούμε να υπολογίσουμε : 0,2 1 0,05 V τελικός 0,2 Vτελικός 4L 0,05 Διαθέτουμε ένα επιπλέον δεδομένο, τον τελικό όγκο V V V τελικός αρχικός H O που προσθέσαμε 4 1 V V H O που προσθέσαμε 2 H O που προσθέσαμε 2 3L ε. Ομοίως με το δ. c V c V V V -V αρχική αρχικός τελική τελικός τελικός αρχικός H2 O που εξατμίστηκε c V c V αρχική αρχικός τελική τελικός 0,2 1=0,8 V τελικός 0,2 Vτελικός 0,25L 0,8 V V -V τελικός αρχικός H O που εξατμίστηκε 0,25 1 V H O που εξατμίστηκε 2 2 2 H O που εξατμίστηκε V 0,75L 2 Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 10

11 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 1.3.4.Εφαρμογή. Σε 2L H 2 O διαλύουμε 4,48L(stp) NH 3 χωρίς μεταβολή όγκου με αποτέλεσμα το σχηματισμό διαλύματος Δ-1 α. Να βρείτε τη συγκέντρωση του διαλύματος. β. Στο διάλυμα Δ-1 προσθέτουμε 3L H 2 O,να βρείτε τη νέα συγκέντρωση του διαλύματος Δ-2. γ. Αν θερμαίναμε το Δ-1 με αποτέλεσμα να εξατμιστεί η μισή ποσότητα νερού, ποια θα ήταν η νέα συγκέντρωση του διαλύματος Δ-3 ; δ. Πόσο όγκο νερού έπρεπε να προσθέσουμε στο Δ-1 ώστε η συγκέντρωσή του να μειωθεί στο μισό της αρχικής ; ε. Πόσος όγκος νερού πρέπει να εξατμιστεί από το Δ-1 ώστε η συγκέντρωση του να τετραπλασιαστεί ; Δες ασκήσεις :1.4.13, 1.4.14, 1.4.15. 1.3.5.Εφαρμογή. Σας δίνονται τα παρακάτω τέσσερα διαλύματα (Δ 1, Δ 2, Δ 3 και Δ 4 ) Α. Να υπολογίσετε την συγκέντρωση του ΚΟΗ στο διάλυμα Δ-5 που προκύπτει από την ανάμειξη του Δ-1 με Δ-2 Β. Να υπολογίσετε την συγκέντρωση του Ηl στο διάλυμα Δ-6 που προκύπτει από την ανάμειξη του Δ-3 με Δ-4 Γ. Να υπολογίσετε την συγκέντρωση του άλατος Kl στο διάλυμα Δ-7 που προκύπτει από την ανάμειξη του Δ-1 με το Δ-3 Δ. Να υπολογίσετε τη συγκέντρωση του ΚΟΗ και του άλατος Kl στο διάλυμα Δ-8 που προκύπτει από την ανάμειξη του Δ-1 με το Δ-4 Ε. Να υπολογίσετε τη συγκέντρωση του Ηl και του άλατος Kl στο διάλυμα Δ-9 που προκύπτει από την ανάμειξη του Δ-2 με το Δ-3 Δες ασκήσεις: 1.4.16, 1.4.17, 1.4.18 Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 11

12 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 1.4.Ασκήσεις 1.4.1.Να βρεθεί η μάζα SO 2 που καταλαμβάνει σε stp συνθήκες όγκο 1,12L ( A r : S=32,O=16) 1.4.2.Να βρεθεί ο αριθμός των σωματιδίων και ο όγκος σε stp συνθήκες 2,7g HN ( A r : H=1, =12,N=14) 1.4.3.Να υπολογιστεί η μάζα αερίου Br 2 και ο όγκος σε stp συνθήκες ποσότητας που περιέχει 0,1Ν Α μόρια (A r : Br=80) 1.4.4. 19,5gr Zn αντιδρούν με περίσσεια Hl σύμφωνα με την αντίδραση : Zn + 2Hl Znl 2 + H 2 Να υπολογιστεί η μάζα του άλατος Znl 2 και ο όγκος σε stp συνθήκες του Η 2 που παράγονται (Α r : Zn=65,l=35,5) 1.4.5.10,6gr Na 2 O 3 αντιδρούν με περίσσεια Η 3 PO 4 σύμφωνα με την αντίδραση : 3Na 2 O 3 + 2H 3 PO 4 2Na 3 PO 4 + 3O 2 +3H 2 O. Να υπολογίσετε τη μάζα του άλατος Na 3 PO 4 και τον όγκο αερίου O 2 (stp) που παράγεται (A r : Na=23,P=31,=12,O=16) 1.4.6. 3,36L HI αντιδρούν πλήρως με ποσότητα a(oh) 2 σύμφωνα με την αντίδραση : a(oh) 2 +2HI ai 2 + 2H 2 O Να βρείτε : α. Τη μάζα του a(oh) 2 που αντέδρασε β. Τη μάζα του ai 2 που παράγεται (Α r : a=40, O=16,H=1, I=127) 1.4.7. 7,4gr aoh και 19,6gr H 2 SO 4 αναμειγνύονται προς αντίδραση : a(oh) 2 + H 2 SO 4 aso 4 + 2H 2 O Να υπολογιστεί η μάζα του άλατος aso 4 που παράγεται (A r : a=40, O=16,H=1, S=32) 1.4.8. Αναμειγνύονται 6,3gr HNO 3 με 16,8gr KOH με αποτέλεσμα την πραγματοποίηση της αντίδρασης : ΚΟΗ +ΗΝΟ 3 ΚΝΟ 3 + Η 2 Ο Να υπολογίσετε τη μάζα του ΚΝΟ 3 που παράγεται (A r : K=39, O=16,H=1,N=14) 1.4.9.Κατά την ανάμειξη 11,6gr Mg(OH) 2 με 18,6gr H 2 O 3 παράγεται το άλας MgO 3 σύμφωνα με την αντίδραση Mg(OH) 2 +H 2 O 3 MgO 3 + 2H 2 O Να υπολογιστεί η μάζα του άλατος που παράγεται (A r : Mg=24,H=1,O=16,=12) 1.4.10. Αναμειγνύονται προς αντίδραση 0,6mol Ba(OH) 2 και 0,8mol H 3 AlO 3 3Ba(OH) 2 + 2H 3 AlO 3 Ba 3 (AlO 3 ) 2 +6H 2 O Να βρεθεί ποιο σώμα είναι περιοριστικό και ποιο σε περίσσεια. 1.4.11. Αναμειγνύονται προς αντίδραση 0,6mol LiOH και 0,4mol H 3 PO 3 3LiOH + H 3 PO 3 Li 3 PO 3 +3H 2 O Να βρεθεί ποιο σώμα είναι περιοριστικό και ποιο σε περίσσεια. 1.4.12. Αναμειγνύονται προς αντίδραση 0,8mol ΚOH και 0,3mol H 4 SnO 4 4NaOH + H 4 SnO 4 Na 4 SnO 4 +4H 2 O Να βρεθεί ποιο σώμα είναι περιοριστικό και ποιο σε περίσσεια. 1.4.13.Σε 10L H 2 O διαβιβάζουμε 2,24L HI (stp) α. Να υπολογιστεί η συγκέντρωση του διαλύματος β. Να βρεθεί ο όγκος νερού που πρέπει να προστεθεί ώστε η συγκέντρωση του διαλύματος να μειωθεί στο 1/3 της αρχικής. γ. Να βρεθεί ο όγκος νερού που πρέπει να εξατμιστεί ώστε η συγκέντρωση να γίνει τα 5/4 της αρχικής. 1.4.14.Σε 5L H 2 O διαλύονται 71,3gr Ba(OH) 2. α. Να υπολογιστεί η συγκέντρωση του διαλύματος β. Στο αρχικό διάλυμα προσθέτουμε 1L H 2 O.Να υπολογιστεί η νέα συγκέντρωση του διαλύματος γ. Αν από το αρχικό διάλυμα εξατμιζόταν 2L H 2 O. Ποια θα ήταν τότε η συγκέντρωση του διαλύματος ; 1.4.15.Διαθέτουμε υδατικό διάλυμα ουσίας Α, συγκέντρωσης c και όγκου V. Να υπολογιστεί ο όγκος Η 2 Ο που πρέπει να προστεθεί σε συνάρτηση με τον όγκο V ώστε η συγκέντρωση του διαλύματος : α. Να μειωθεί στο μισό (c/2) β. Να μειωθεί στο 1/3(c/3) γ. Να μειωθεί στο ¼ (c/4) Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 12

13 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Ομοίως να υπολογιστεί ο όγκος του νερού(συναρτήσει του V) που πρέπει να εξατμιστεί ώστε η συγκέντρωση του διαλύματος : δ. Να διπλασιαστεί ( 2c) ε. Να πενταπλασιαστεί (5c) 1.4.16.Σας δίνονται τέσσερα διαλύματα: Δ-1:NaOH 1M V=1L Δ-2:NH 3 0,5M V=1L Δ-3:Hl 1M V=1L Δ-4 :ΗΝΟ 3 0,5Μ V=1L Να υπολογιστούν οι συγκεντρώσεις όλων των ουσιών που περιέχονται στα διαλύματα : -Δ-5 που προκύπτει από την ανάμειξη του Δ-1 με Δ-2 -Δ-6 που προκύπτει από την ανάμειξη του Δ-3 με Δ-4 -Δ-7 που προκύπτει από την ανάμειξη του Δ-1 με Δ-4 -Δ-8 που προκύπτει από την ανάμειξη του Δ-2 με Δ-3 -Δ-9 που προκύπτει από την ανάμειξη του Δ-1 με Δ-3 -Δ-10 που προκύπτει από την ανάμειξη του Δ-2 με Δ-4 1.4.17.Διαθέτουμε διαλύματα : Δ-1 NaOH 1M όγκου V=1L και Δ-2 Hl 1M όγκου V=1L. Με ποια αναλογία όγκων πρέπει να αναμείξουμε το Δ-1 με το Δ-2 ώστε στο νέο διάλυμα Δ-3 που θα προκύψει : α. Να υπάρχει μόνο μία ουσία (Nal) β. Να υπάρχουν οι ουσίες NaOH και Nal σε ίσες συγκεντρώσεις γ. Να υπάρχουν οι ουσίες Hl και Nal σε ίσες συγκεντρώσεις 1.4.18.Διαθέτουμε τέσσερα διαλύματα όλα όγκου V=1L c=1m Το Δ-1 περιέχει ΚΟΗ, το Δ-2 a(oh) 2, το Δ-3 Hl και το Δ-4 Η 2 SO 4 Δείγμα 100mL του Δ-1 αναμειγνύεται με δείγμα 100mL του Δ-4και στη συνέχεια αραιώνουμε ώστε ο τελικός όγκος να γίνει V=10L ( διάλυμα Δ-5) Α. Να υπολογιστούν οι συγκεντρώσεις όλων των ουσιών που υπάρχουν στο Δ-5 Δείγμα 100mL του Δ-2 αναμειγνύεται με δείγμα 200mL του Δ-3 και στη συνέχεια αραιώνουμε ώστε ο τελικός όγκος να γίνει V=10L ( διάλυμα Δ-6) Β. Να υπολογιστούν οι συγκεντρώσεις όλων των ουσιών που υπάρχουν στο Δ-6 -Προσοχή το Η 2 Ο δεν έχει συγκέντρωση σαν διαλυμένη ουσία σε υδατικό διάλυμα -Όλα τα διαλύματα που αναφέροντα στις ασκήσεις είναι υδατικά. Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 13

14 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 2.Ονοματολογία Οργανικών Ενώσεων 2.1.Βασικές έννοιες. 2.1.1. Ποιος είναι ο μέγιστος αριθμός ατόμων που μπορεί να συνδεθεί ένα άτομο άνθρακα ; α. ένα β. δύο γ. τρία δ. τέσσερα 2.1.2. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω ενώσεις του άνθρακα αναγράφοντας στο διπλανό κελί την λέξη ΑΚΥΚΛΗ ή ΚΥΚΛΙΚΗ 2.1.3.Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω οργανικές ενώσεις αναγράφοντας στο διπλανό άδειο κελί τη λέξη ΚΟΡΕΣΜΕΝΗ ή ΑΚΟΡΕΣΤΗ. - = O Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 14

15 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 2.1.4.Ποιος από τους παρακάτω άνθρακες «συνδέεται» σωστά με άλλα άτομα ; = = = - = - 2.1.5.Σας δίνεται ο συντακτικός τύπος (συμπτυγμένος) : H 3 H 2 H 3. Να αναγράψετε τον συντακτικό τύπο αναλυτικά στο πλαίσιο 2.1.6.Να συμπληρωθεί ο παρακάτω πίνακας Ομάδα Όνομα Ομάδας Τάξη -ΟΗ -H=O O -OOH --O-- -OO- Η ένωση περιέχει μόνο και Η 2.1.7.Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω ενώσεις ως προς την τάξη που ανήκουν. α. H 3 H=H 2 : β.h 3 H 2 OH 3 : γ. HOOH : δ. H 3 HO : ε. H 3 H 2 OH : ζ. HOOH 2 H 3 : Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 15

16 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ η. O H 3 H 3 2.1.8.Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα: Γενικός Ομόλογη Παράδειγμα/όνομα Μοριακός Τύπος Σειρά Αλκάνια για ν 1 H 3 H 2 H 3 : Προπάνιο Αλκένια για ν 2 H 3 H=HH 3 : 2-βουτένιο Αλκίνια για ν 2 H3H2H2 H: 1-πεντίνιο Αλκαδιένια για ν 3 H 2 =H-H=H 2 : 1,3-βουταδιένιο Αλκυλαλογονίδια για ν 1 H 3 H 2 H 2 I Κορεσμένες μονοσθενείς αλκοόλες (ROH) για ν 1 Κορεσμένοι Μονοαιθέρες R-O-R για ν 2 Κορεσμένες αλδεΰδες RHO για ν 1 Κορεσμένες κετόνες R-O-R για ν 3 Κορεσμένα Μονοκαρβοξυλικά Οξέα ROOH για ν 1 Εστέρες ROOR για ν 2 1-ίωδοπροπάνιο H 3 H(OH)H 2 H 3 2-βουτανόλη H 3 H 2 -O-H 3 Μεθυλοαιθυλαιθέρας (μέθοξυ αιθάνιο) H 3 HO αιθανάλη H 3 H 2 OH 2 H 3 3-πεντανόνη H 3 H 2 OOH Προπανικό οξύ H 3 OOH 3 Αιθανικός μεθυλεστέρας 2.1.9. Να γραφούν οι μοριακοί τύποι του 1 ου και 2 ου μέλους της σειράς : α. Των αλκανίων : 1 ο : και 2 ο : β. Των αλκενίων : 1 ο : και 2 ο : γ. Των αλκινίων : 1 ο : και 2 ο : δ. Των αλκαδιενίων : 1 ο : και 2 ο : ε. Των κορ. μον. αλκοολών : 1 ο : και 2 ο : ζ. Των κορ.μον.αιθέρων : 1 ο : και 2 ο : η. Των κορ.αλδεΰδων : 1 ο : και 2 ο : Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 16

17 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ θ. Των κορ. κετονών : 1 ο : και 2 ο : ζ. Των κορ.μον.οξεων : 1 ο : και 2 ο : η. Των εστέρων : 1 ο : και 2 ο : 2.1.10. Μπορείτε να εντοπίσετε σε όλες τις διαφορετικές ομόλογες σειρές ποια είναι η κοινή διαφορά μεταξύ του 1 ου και 2 ου μέλους της σειράς; 2.1.11.Το 1 ο συνθετικό στην ονομασία μίας οργανικής ένωσης υποδηλώνει : α. Των αριθμό των ατόμων β. Την ύπαρξη πολλαπλών δεσμών μεταξύ ατόμων άνθρακα γ. Την τάξη που ανήκει η ένωση 2.1.12.Το 2 ο συνθετικό στην ονομασία μίας οργανικής ένωσης υποδηλώνει : α. Των αριθμό των ατόμων β. Την ύπαρξη πολλαπλών δεσμών μεταξύ ατόμων άνθρακα γ. Την τάξη που ανήκει η ένωση 2.1.13. Το 3 ο συνθετικό στην ονομασία μίας οργανικής ένωσης υποδηλώνει : α. Των αριθμό των ατόμων β. Την ύπαρξη πολλαπλών δεσμών μεταξύ ατόμων άνθρακα γ. Την τάξη που ανήκει η ένωση Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 17

18 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 2.1.14.Να συμπληρωθεί ο παρακάτω πίνακας : 1 ο συνθετικό 2o συνθετικό 3 ο συνθετικό 1 : Κορεσμένη ένωση: Υδρογονάνθρακας : 2: Ένωση με ένα διπλό Αλκοόλη : δεσμό : 3: Ένωση με έναν τριπλό Αλδεΰδη : δεσμό: 4: Ένωση με δύο διπλούς Κετόνη: δεσμούς : 5: Καρβοξυλικό οξύ: 6: 2.1.15.Να συμπληρωθεί ο παρακάτω πίνακας : 1 ο 2 ο συνθετικό συνθετικό H 4 3 ο συνθετικό Ονομασία H 2 =H 2 H H H 2 ==H 2 H 3 H 2 OH H 3 HO O H 3 H 2 H 3 H 3 H 2 H 2 OOH Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 18

19 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 2.2. Ονοματολογία υδρογονανθράκων 2.2.1.Σας δίνονται 2 διαφορετικές οργανικές ενώσεις : H 3 H 3 H 3 Α. Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι και η ένωση α και η ένωση β έχουν τέσσερα άτομα άνθρακα ; α. Ναι β. Όχι Β. Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι και η ένωση α και η ένωση β είναι κορεσμένες; α. Ναι β. Όχι Γ. Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι και η ένωση α και η ένωση β είναι υδρογονάνθρακες; α. Ναι β. Όχι Δ. Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι και η ένωση α και η ένωση β ονομάζονται βουτάνιο ; α. Ναι β. Όχι 2.2.2. Να συμπληρωθεί ο παρακάτω πίνακας Ονομασία αλκυλίου Συντακτικός τύπος αλκυλίου H 3 - H 3 H 2 - H 3 H 2 H 2 - H 3 H 3 H H 3 H 2 H 2 H 2 - H 3 H 2 HH 3 H 3 H 3 HH 2 - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 19

20 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ H 3 H 3 --H 3 2.2.3.Ποιος είναι ο γενικός μοριακός τύπος των αλκυλίων ; α. ν Η 2ν+2 β. ν Η 2ν+1 γ. ν Η 2ν δ. ν Η 2ν-1 2.2.4.Σας δίνεται ο τρόπος που συνδέονται στην κύρια ανθρακική αλυσίδα 2 αλκύλια ( προπύλιο και ισοπροπύλιο). Για λόγους απλότητας δεν εμφανίζονται τα υδρογόνα. H 3 H 2 H 2 H 3 HH 3...-------......-------... Να εντοπίσετε μία ομοιότητα και μία διαφορά ανάμεσα στα δύο αλκύλια. 2.2.5. Σας δίνεται η παρακάτω οργανική ένωση Παρακάτω σας δίνονται τέσσερεις διαφορετικοί τρόποι επιλογής και αρίθμησης της κύριας αλυσίδας καθώς και επιλογής των υποκαταστατών. Ποιος από τους παραπάνω τρόπους είναι ο σωστός ; α. Α β. Β γ. Γ δ. Δ Ποια είναι η σωστή ονομασία της ένωσης ; α. 5-αίθυλο-εξάνιο β. 2-αίθυλο-εξάνιο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 20

21 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ γ. 5-μέθυλο-επτάνιο δ. 3-μέθυλο-επτάνιο 2.2.6.Σας δίνεται η παρακάτω οργανική ένωση (κύρια αλυσίδα αριθμημένη ) και δύο υποκαταστάτες. Ποια είναι η σωστή ονομασία της παραπάνω ένωσης ; α. 3-αίθυλο-3-μέθυλο-εξάνιο β. 3-μέθυλο-αίθυλο-εξάνιο 2.2.7. Σας δίνεται η παρακάτω οργανική ένωση (κύρια αλυσίδα αριθμημένη ) και δύο υποκαταστάτες. Ποια είναι η σωστή ονομασία της ένωσης ; α. 3-διμέθυλο-εξάνιο β. 3,3-διμέθυλο-εξάνιο γ. 3,3-μέθυλο-εξάνιο 2.2.8. Ποιος από τους παρακάτω τρόπους επιλογής κύριας ανθρακικής αλυσίδας και υποκαταστατών στην ίδια οργανική ένωση είναι ο σωστός; Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 21

22 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 2.2.9.Ποια από τις δυο αριθμήσεις της κύριας ανθρακικής αλυσίδας της ίδιας οργανικής ένωσης είναι ο σωστός ; 2.2.10.Να ονομάσετε τις παρακάτω ενώσεις : Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 22

23 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 2.2.11.Παράδειγμα. Να σχεδιάσετε τη δομή της ένωσης 3-ισοπροπυλο-2-μεθυλο-εξάνιο Λύση: Ξεκινάμε από την ονομασία της κύριας αλυσίδας σχεδιάζοντας τη δομή της. Στη συνέχεια βρίσκουμε τους υποκαταστάτες : Τοποθετούμε τους υποκαταστάτες στις θέσεις τους Το ισοπροπύλιο στον 3 και το μεθύλιο στον 2. Συμπληρώνουμε με τα υδρογόνα. 2.2.13. Εφαρμογή. Να σχεδιάσετε τη δομή της ένωσης 2,2,4-τριμεθυλο πεντάνιο 2.2.14.Άσκηση. Οι παρακάτω ονομασίες είναι λανθασμένες. Σχεδιάστε τις δομές και δώστε τις σωστές ονομασίες. α. 1,1-διμεθυλο-εξάνιο β. 3-μεθυλο-2-προπυλοεξάνιο γ. 2,3-μεθυλο-εξάνιο δ. 3-διμεθυλο-πεντάνιο ε.3-αιθυλο-4,4-διμεθυλο-πεντάνιο στ. 5-αιθυλο-4-μεθυλο-εξάνιο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 23

24 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 2.2.15.Ποιος από τους δύο τρόπους επιλογής κύριας αλυσίδας και υποκαταστατών είναι ο σωστός ; 2.2.16. Ποιος από τους δυο τρόπους αρίθμησης της κύριας αλυσίδας είναι ο σωστός ; 2.2.17. Ποιος από τους δυο τρόπους αρίθμησης της κύριας αλυσίδας είναι ο σωστός ; 2.2.18. Ποιος από τους δυο τρόπους αρίθμησης της κύριας αλυσίδας είναι ο σωστός ; 2.2.19. Να ονομαστούν κατά IUPA οι παρακάτω ενώσεις Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 24

25 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 2.2.20.Να σχεδιάσετε τις δομές που αντιστοιχούν στις παρακάτω ονομασίες κατά IUPA. α. 2-μεθυλο-1,5-εξαδιένιο β. 3-Αιθυλο-2,2-διμεθυλο-3-επτένιο 2.2.21.Ποιος από τους παρακάτω τρόπους αρίθμησης της κύριας αλυσίδας είναι ο σωστός; H3H2HH2 H2H3 H3H2HH2 H2H3 2.2.22. Ποια είναι η σωστή ονομασία της ένωσης H -HH 2H2 H2H=H 2 α. 1-Επτεν-6-ίνιο β. 6-Επτεν-1-ινιο 2.2.23.Να ονομαστούν κατά IUPA οι παρακάτω ενώσεις H H HH H H3 3 3 H3H HH H H3 Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 25

26 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 2.3.Ονοματολογία Αλκυλαλογονιδίων-Αλκοολών-Αιθέρων 2.3.1. Ποια είναι ο σωστός τρόπος αρίθμησης και η σωστή ονομασία της ένωσης 2.3.2.Πως ονομάζεται η ένωση που ακολουθεί α. 4-μεθυλο-2,3-διχλωροεξάνιο β. 3-μεθυλο-4,5-διχλωροεξάνιο γ. 2,3-δίχλωρο-4-μεθυλοδιχλωροεξάνιο δ.4,5-διχλωρο-3-μεθυλοεξάνιο 2.3.3. Πως ονομάζεται η ένωση που ακολουθεί α. 1-βρωμο-3-χλωρο-4-μεθυλο πεντάνιο β. 1-βρωμο-4-μεθυλο -3-χλωρο πεντάνιο 2.3.4. Πως ονομάζεται η ένωση που ακολουθεί α. 2-βρωμο-5-μεθυλο εξάνιο β. 5-βρωμο-2-μεθυλο εξάνιο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 26

27 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 2.3.5. Να ονομαστούν κατά IUPA οι ενώσεις που ακολουθούν 2.3.6.Να σχεδιάσετε τους τύπους που αντιστοιχούν στις ακόλουθες κατά IUPA ονομασίες α. 3,3-διμεθυλο-2χλωροεξάνιο β. 2-μεθυλο-3,3-διχλωροεξάνιο γ. 3-Αιθυλο-3βρωμοπεντάνιο 2.3.7. Ποια από τις παρακάτω αριθμήσεις της ένωσης H 2 =HH 2 OH είναι η σωστή ; 2.3.8.Να ονομαστούν κατά IUPA οι ενώσεις που ακολουθούν 2.3.9.Να σχεδιάσετε τους συντακτικούς τύπους των ενώσεων : α. 2-Αιθυλο-2-βουτεν-1-όλη β. 1,4-Πεντανοδιόλη Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 27

28 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 2.3.10.Παράδειγμα. Να ονομάσετε τους αιθέρες που ακολουθούν α.h 3 OH 2 H 3 β.h 3 H 2 H 2 OH 3 γ. δ.h 3 OH 3 ε. H 3 H 2 OH 2 H 3 Απάντηση : Οι κορεσμένοι μονοαιθέρες περιέχουν την ομάδα RO- αλκοξύλιο. Πχ H 3 O- μεθοξύλιο. H 3 H 2 O- αιθοξύλιο H 3 H 2 O- προποξύλιο Για να ονομαστεί κατά UIPA ένας αιθέρας επιλέγεται το πιο απλό αλκύλιο με το οξυγόνο σαν αλκοξύλιο και το πιο πολύπλοκο διαβάζεται σαν υδρογονάνθρακας, Το αλκοξύλιο δηλώνεται με πρόθεμα άλκοξυ- (- μέθοξυ,-αίθοξυ κλπ).h 3 OH 2 H 3 Διαβάζεται ως 1-μέθοξυ-αιθάνιο και όχι αίθοξυ-μεθάνιο H 3 H 2 OH 2 H 3 Διαβάζεται ως 1-μέθοξυ-προπάνιο. Διαβάζεται ως 2-αίθοξυ-προπάνιο Συνηθίζεται όμως η ονομασία άλκυλ(ο)-αλκυλαιθέρας. Πρώτα διαβάζεται πάντα το μικρότερο αλκύλιο. H 3 OH 2 H 3 Ονομάζεται μέθυλ(ο)-αιθυλαίθερας Ονομάζεται αίθυλ(ο)-ισοπρόπυλαιθερας Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 28

29 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Αν ο αιθέρας είναι απλός,δηλαδή τα 2 αλκύλια είναι όμοια τότε διαβάζεται σαν διαλκυλαιθέρας. Ονομάζεται διμεθυλαιθέρας. Ονομάζεται διαιθυλαιθέρας. 2.4.Ονοματολογία Αλδευδών-Κετονών-Καρβοξυλικών οξέων- Εστέρων 2.4.1.Με βάση τον κανόνα ονοματολογίας που σας δίνεται στο πλαίσιο να ονομάσετε τις ενώσεις που ακολουθούν Οι αλδεΰδες ονομάζονται αντικαθιστώντας την κατάληξη ιο των αντίστοιχων αλκανίων με την κατάληξη αλη. Η μητρική αλυσίδα πρέπει να περιλαμβάνει την ομάδα HO, ο άνθρακας της οποίας αριθμείται ως άνθρακας 1. α. H 3 HO β. HHO γ. H 3 H 2 HO δ. H 3 H 2 H 2 HO 2.4.2.Με βάση τον κανόνα ονοματολογίας που σας δίνεται στο πλαίσιο να ονομάσετε τις ενώσεις που ακολουθούν Οι κετόνες ονοματίζονται αντικαθιστώντας την κατάληξη ιο των υδρογονανθρακών με την κατάληξη ονη.ως μητρική αλυσίδα θεωρείται η μακρύτερη που περιέχει την κετονομάδα,ενώ η αρίθμηση αρχίζει από το άκρο που βρίσκεται πλησιέστερα στον καρβονυλικό άνθρακα O Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 29

30 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ O O H 3 H 3 H 3 O O H 3 H 3 O H 3 2.4.3. Με βάση τον κανόνα ονοματολογίας που σας δίνεται στο πλαίσιο να ονομάσετε τις ενώσεις που ακολουθούν Τα καρβοξυλικά οξέα ονομάζονται αντικαθιστώντας την κατάληξη ιο του υδρογονάνθρακα με την κατάληξη ικό οξύ. Ο άνθρακας του καρβοξυλίου (-OOH) είναι ο άνθρακας που αριθμείται ως 1 στην κύρια ανθρακική αλυσίδα. 2.4.4.Παράδειγμα.Να ονομάσετε τις ενώσεις που ακολουθούν : α.h 3 OOH 2 H 3 β. H 3 H 2 OOH 3 γ. H 3 H 2 OOH 2 H 3 δ. Απάντηση : Ένας εστέρας θεωρούμε ότι προκύπτει από ένα οξύ με αντικατάσταση ενός ΟΗ από ένα ΟR. Ονομάζεται με το κτητικό του οξέος και ακολουθεί το όνομα του αλκυλίου. H 3 OOH H 3 OOH 2 H 3 Αιθανικό οξύ Αιθανικό αιθίλιο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 30

31 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ H 3 H 2 OOH 3 Προπανικό μεθύλιο. Συνηθίζεται όμως η ονομασία αλκανικός-αλκυλεστέρας. H 3 OOH 2 H 3 Αιθανικός αιθυλεστέρας ή οξικός αιθυλεστέρας. H 3 H 2 OOH 2 H 3 Προπανικός αιθυλεστέρας. H 3 HH 2 OOH 2 H 2 H 3 H 3 2-μέθυλο-βουτανικός προπυλεστέρας. 2.4.5.Παράδειγμα. Να ονομαστούν οι παρακάτω ενώσεις α. H 3 H 2 OONa β. (H 3 OO) 2 a Απάντηση : Τα άλατα ονομάζονται με το κτητικό των οξέων και ακολουθεί το όνομα του μετάλλου αντί για την λέξη οξύ. H 3 H 2 OOH προπανικό οξύ H 3 H 2 OONa προπανικό νάτριο H 3 OOH αιθανικό οξύ (H 3 OO) 2 a αιθανικό ασβέστιο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 31

32 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 2.5.Ασκήσεις Ονοματολογίας 2.5.1. Να ονομάσετε τις παρακάτω ενώσεις Α. Β. Γ. Δ. Ε. ΣΤ. 2.5.2. Να βρείτε τους συντακτικούς τύπους και να ονομάσετε κατά IUPA. Α. Το τρίτο μέλος της ομόλογης σειράς των αλκανίων. Β. Το δεύτερο μέλος της σειράς των αλκινίων. Γ. Το δεύτερο μέλος της σειράς των αλκαδιενίων. Δ. Το δεύτερο μέλος της ομόλογης σειράς των κορεσμένων μονοσθενών αλκοολών. Ε. Το δεύτερο μέλος της ομόλογης σειράς των κορεσμένων μονοσθενών κετονών. 2.5.3. Ποιές από τις παρακάτω ονομασίες οργανικών ενώσεων δεν είναι σωστές: Α.) 2,3-διμεθυλο -2-πεντένιο Β.) 3-βουτίνιο Γ.) 3,3,5-τριμέθυλο-2-εξένιο Δ.) 2-μέθυλο-3-εξίνιο Ε.) 1-βουτεν-3-ολη ΣΤ.) 2-μέθυλο-3-πεντανόνη 2.5.4. Να γραφούν οι συντακτικοί τύποι των παρακάτω ενώσεων : Α.Προπίνιο Β. 2-μέθυλο-1,3-βουταδιένιο Γ. 2,4,6-τριμέθυλο επτάνιο. Δ. 5-επτεν-1,3-διίνιο Ε. 2-μεθυλο-1-βουτένιο Ζ. 4-μεθυλο-πεντανικό οξύ Η. 3,3-διμέθυλο-2-πεντανόνη Θ. 3-μέθυλο-βουτανάλη Ι. 2,3-διμέθυλο-1-πεντένιο. Κ. 2-μέθυλο-3-πεντανόνη Λ. 1,2,3-προπανοτριόλη Μ. 2,3-διμέθυλο-3-εξανόλη Ν. 3-αίθυλο-2,5-εξανοδιόνη Ξ. 4,2-διμέθυλο-πεντανάλη Ο. 3-αίθυλο-1-εξεν-5-ινιο Π. 2-επτεν-1-ολη Ρ. 2,4-πενταδιένιο Σ. 4-μέθυλο-2-πεντενικό οξύ Τ. 1,2-αιθανοδιόλη Υ. 1-βουτεν-3-ινιο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 32

33 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 2.5.5.Να ονομαστούν κατά IUPA οι παρακάτω ενώσεις. 1.) 6.) 7.) H 3 HH HOOH 2.) H 3 8.) H 2 HHH 2 H 3 9.) H H 2 3.) 10.) 4.) 5.) 2.5.6.Να γραφούν οι συντακτικοί τύποι των παρακάτω οργανικών ενώσεων: 1. 3,3-διμέθυλο-1-βουτίνιο. 2. 3-χλώρο-4,4-διμέθυλο-2- πεντανόνη. 3. 3-χλώρο-4,4-διμέθυλο-2- πεντανόνη. 4. 2,4-πεντανοδιόλη 5. 3-μέθυλο-πεντανικό οξύ 6. 3-χλώρο-2-πεντανόλη 7. πεντανάλη 8. 1,2-δίβρωμο-αιθένιο 9. 1-πεντέν-4-ίνιο 10. 2,2,3-τριμέθυλο-4-ισοπρόπυλοεπτάνιο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 33

34 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 11. 3-μέθυλο-βουτανόλη 12. 2-προπέν-1-ολη 13. 3-μέθυλο-1-βουτένιο 14. διμέθυλο-προπάνιο 15. 2-μέθυλο-πεντάνιο 16. 2,4-διμέθυλο-πεντάνιο 17. 3-μέθυλο-πεντανάλη 18. 3-αίθυλο-πεντανικό οξύ 19. μέθυλ(ο)αιθυλαιθέρας 20. μεθανικός αιθυλεστέρας 21. αιθανικό νάτριο 22. μέθυλο-προπανικός μεθυλεστέρας 23. διαιθυλαιθέρας 24. αίθυλο-ισοπροπυλαιθέρας 2.5.7. Να ονομαστούν οι παρακάτω ενώσεις 1. 2. 7. 8. 9. 10. H 3 H 3 OOH 3 H 3 11. H 3 OONa 12. 3. H 2 (OOH) 2 4. H 2 2 H 5 H 2 H 3 13. H 3 H 2 HOOH 5. 14. l H 3 H 2 H 3 6. H 3 H 2 15. H 3 Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 34

35 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 16. H 3 HO 24. H 3 H H 17. H 3 l 18. 2 H 5 OOH 2 H 5 19. H 3 HH H H 3 20. H 3 (H 2 ) 7 H 21. H(H 2 ) 7 OOH. 22. 23. Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 35

36 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 3.IΣΟΜΕΡΕΙΑ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΕΝΩΣΕΩΝ 3.1.Παράδειγμα. Να βρεθούν τα συντακτικά ισομερή που αντιστοιχούν στο μοριακό τύπο 4 H 10. Λύση: Οι 4 σχηματίζουν 2 πιθανές ανθρακικές αλυσίδες Σε κάθε πιθανή ανθρακική αλυσίδα συμπληρώνουμε τον κάθε άνθρακα με υδρογόνα 3.2Εφαρμογή. Α. Να βρεθούν τα συντακτικά ισομερή που αντιστοιχούν στο μοριακό τύπο 5 H 12. Β. Να βρεθούν τα συντακτικά ισομερή που αντιστοιχούν στο μοριακό τύπο 6 H 14. 3.3.Παράδειγμα. Να βρεθούν τα συντακτικά ισομερή που αντιστοιχούν στο μοριακό τύπο 3 H 7 l Λύση : Οι 3 σχηματίζουν μόνο μία πιθανή ανθρακική αλυσίδα : --. Τοποθετούμε σε όλες τις πιθανές διαφορετικές θέσεις το l Συμπληρώνουμε με Η 3.4.Εφαρμογή. Να βρεθούν τα συντακτικά ισομερή που αντιστοιχούν στο μοριακό τύπο : Α. 3 H 7 Br B. 3 H 7 I Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 36

37 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 3.5.Παράδειγμα. Να βρεθούν τα συντακτικά ισομερή που αντιστοιχούν στο μοριακό τύπο 2 H 6 O. Απάντηση : Οι κορεσμένες μονοσθενείς αλκοόλες και οι αιθέρες τους αντιστοιχούν στο γενικό μοριακό τύπο ν Η 2ν+2. Άρα στο μοριακό τύπο 2 H 6 O αντιστοιχεί μία αλκοόλη και ένας αιθέρας H 3 H 2 OH : αιθανόλη και H 3 OH 3 :διμεθυλαιθέρας 3.6.Να βρεθούν τα συντακτικά ισομερή που αντιστοιχούν στο μοριακό τύπο : Α. 3 H 4 B. 3 H 6 O Γ. 2 H 4 O 2 3.7.Παράδειγμα. Να βρεθούν τα συντακτικά ισομερή που αντιστοιχούν στο μοριακό τύπο 4 H 8 O. Απάντηση : Βήμα 1 ο : Βρίσκουμε όλες τις πιθανές ανθρακικές αλυσίδες α) Ευθεία αλυσίδα β) Διακλαδισμένη Βήμα 2 ο : Εξετάζουμε αν υπάρχει ισομέρεια ομόλογης σειράς: 4 H 8 O Κορεσμένες μονοσθενείς Αλδεΰδες H Κορεσμένες μονοσθενείς Κετόνες O O Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 37

38 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Βήμα 3ο : Για κάθε ομόλογη σειρά ελέγχουμε τις πιθανές θέσεις που μπορεί να μπει η χαρακτηριστική ομάδα ή ο δεσμός. 4 H 8 O ΚΟΡΕΣΜΕΝΕΣ ΜΟΝΟΣΘΕΝΕΙΣ ΑΛΔΕΥΔΕΣ H 3 H 2 H 2 H O ΚΟΡΕΣΜΕΝΕΣ ΜΟΝΟΚΑΡΒΟΝΥΛΙΚΕΣ ΚΕΤΟΝΕΣ O βουτανάλη H 3 H HO 3 μέθυλο -προπανάλη H H H 3 2 2 2-βουτανόνη ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ 3.8.Παράδειγμα.Να βρεθούν τα συντακτικά ισομερή που αντιστοιχούν στο μοριακό τύπο 5 H 8 Λύση : Βήμα 1 ο : Εύρεση των πιθανών ανθρακικών αλυσίδων 1 ον Γράφουμε πρώτα την ανθρακική αλυσίδα χωρίς διακλαδώσεις: 2 ον Αφαιρούμε 1 ανθρακοάτομο και εξετάζουμε που μπορεί να μπει σαν διακλάδωση. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι θέσεις που ισαπέχουν από τις άκρες είναι ισοδύναμες. Αφαιρέσαμε ένα άτομο,που μπορούμε να το τοποθετήσουμε σε έναν από τους 2 άνθρακες που συμβολίζονται με βέλη ( Ισαπέχουν από τα άκρα οι 2 άνθρακες που συμβολίζονται με βέλη) 'H Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 38

39 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Στην συνέχεια αφαιρούμε 2 άτομα άνθρακα και εξετάζουμε που μπορούν να μπουν σαν 2 μεθύλια ή 1 αιθύλιο. 1.) 2.) 3.) Βήμα 2 ο : Εξετάζουμε εάν υπάρχει ισομέρεια ομόλογης σειράς Στον μοριακό τύπο 5 H 8 αντιστοιχούν και αλκίνια και αλκαδιένια. Βήμα 3 ο : Για κάθε ομόλογη σειρά εξετάζουμε που μπορεί να μπει ο δεσμός Αλκίνια: Πρέπει να τοποθετήσουμε έναν τριπλό δεσμό Α) H 3 H 2 H 2 H 1-πεντίνιο H 3 H 2 H 3 2-πεντίνιο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 39

40 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Β) H 3 H H H 3 3-μέθυλο-1-βουτίνιο Γ) Σε αυτή την μορφή δεν μπορεί να μπει τριπλός δεσμός. Αλκαδιένια: Πρέπει να τοποθετήσουμε 2 διπλούς δεσμούς. Α) H 2 HH 2 H H 2 1,4-πενταδιένιο H 3 H H H H 2 1,3-πενταδιένιο H 3 H 2 H H 2 1,2-πενταδιένιο H 3 H HH 3 2,3-πενταδιένιο. Β) H 2 H H 2 H 3 Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 40

41 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 2-μέθυλο-1,3-βουταδιένιο. H 2 H 2 H 3 3-μέθυλο-1,2-βουταδιένιο. Γ) Σε αυτή τη μορφή δεν μπορεί να τοποθετήσουμε 2 διπλούς δεσμούς. 3.9.Εφαρμογή. Να βρεθούν τα συντακτικά ισομερή που αντιστοιχούν στους παρακάτω μοριακούς τύπους : Α. 5 H 10 O B. 6 H 12 O Γ. 4 H 8 O 2 Δ. 4 H 10 O E. 6 H 12 Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 41

42 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 4. ΕΥΡΕΣΗ ΜΟΡΙΑΚΟΥ ΚΑΙ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ 4.1.Παράδειγμα. Κατά την ποιοτική και ποσοτική ανάλυση μιας ένωσης βρέθηκε ότι περιέχει 3.6 gr, 0.6gr H, 3.2 gr O. Να βρεθεί ο Ε.Τ. της παραπάνω ένωσης. Απάντηση : Λύση : Εμπειρικός τύπος (Ε.Τ.) λέγεται ο χημικός τύπος μιας ένωσης που δείχνει από ποια στοιχεία αποτελείται μια χημική ένωση και την αναλογία των ατόμων των στοιχείων στο μόριο της ένωσης. Για την εύρεση του Ε.Τ. εργαζόμαστε ως εξής: 1 ον Βρίσκουμε την κατά βάρος σύσταση της ένωσης. 2 ον Διαιρούμε με τα ατομικά βάρη των στοιχείων ώστε να έχουμε γραμμομοριακή αναλογία. 3 ον Διαιρούμε όλα τα αποτελέσματα με το μικρότερο αριθμό,για να προκύψει ακέραια αναλογία. 4 ον Αν δεν προκύψει ακέραια αναλογία πολλαπλασιάζουμε τα αποτελέσματα με τον κατάλληλο αριθμό. Υπολογισμός: 1 ο βήμα: Διαιρούμε τις ποσότητες με τα Α.Β. : 3,6/12=0,3 H: 0,6/1=0,6 O: 3,2/16=0,2 2ο βήμα: Διαιρούμε όλα τα αποτελέσματα με τον μικρότερο αριθμό :0,3/0,2=1,5 H:0,6/0,2=3 O:0,2/0,2=1 3 ο βήμα: Πολλαπλασιάζουμε τα αποτελέσματα με 2 για να προκύψουν ακέραιοι αριθμοί. : 1,5 2=3 H: 3 2=6 O: 1 2=2 Άρα ο Ε.Τ. είναι: ( 3 H 6 O) ν Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 42

43 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 4.2.Παράδειγμα. Η ποιοτική ανάλυση οργανικής ένωσης έδειξε ότι περιέχει μόνο,h,o Επίσης κατά την καύση 4,4gr της ένωσης, με περίσσεια Ο έδωσε 8,8gr O 2 και 3,6gr H 2 O.Aν το Μ.Β. της ένωσης είναι 88 να βρεθεί ο Μ.Τ. της ένωσης. Απάντηση: 1 ον Από την ποσότητα του O 2 (ΜΒ O 2 =44gr) βρίσκουμε την ποσότητα του. Τα 44 gr O 2 περιέχουν 12 gr 8,8 gr x; x=2,4 gr 2 ον Από την ποσότητα του H 2 O(ΜΒ=18) βρίσκουμε την ποσότητα του Η Τα 18 gr H 2 O περιέχουν 2 gr Η Τα 3,6 gr H 2 O x; x=0,4 gr Η. Προφανώς x gr Ο+0,4 gr Η+2,4 gr =4,4 gr m Ο =1,6 gr Βρίσκουμε τον Ε.Τ. της ένωσης: : 2,4/12=0,2 0,2/0,1=2 H: 0,4/1=0,4 0,4/0,1=4 O: 1,6/16=0,1 0,1/0,1=1 E.T. ( 2 H 4 O)ν Το ΜΒ της ένωσης είναι (2 12 4 1 16) 44 88 44 88 2 Άρα ο Μ.Τ. της ένωσης είναι 4 H 8 O 2 4.3.Εφαρμογή Α. Ένας υδρογονάνθρακας βρέθηκε ότι περιέχει 88,88% κ.β.. 5,6L του υδρογονάνθρακα σε stp ζυγίζουν 13,5gr. Να βρεθεί ο ΜΤ του υδρογονάνθρακα.σε ποια ομόλογη σειρά ανήκει; Να γραφούν και να ονομαστούν όλα τα συντακτικά ισομερή του. Β. Κατά την ποσοτική ανάλυση 0,407 gr μίας αλκοόλης πήραμε: 0,495gr Η 2 Ο και 0,968gr O 2. Aν το μοριακό βάρος της αλκοόλης είναι 74, να βρείτε το ΜΤ της αλκοόλης. Ποια είναι τα συντακτικά ισομερή της αλκοόλης που ανήκουν στην ίδια ομόλογη σειρά ; Να τα ονομάσετε; Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 43

44 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Γ. Σε 6,15gr οργανικής ένωσης που αποτελείτε από,h,o και Ν βρέθηκε ότι περιέχονται 3,6gr, 0,25grΗ και 0,7grΝ. 1 mol της ένωσης περιέχει 14gr N. Ποιος είναι ο ΜΤ της ένωσης; Δ.Απο την χημική ανάλυση μιας οργανικής ένωσης Α προέκυψαν τα εξής αποτελέσματα: ι.αποτελείται από,h,o ιι.από την καύση 2,3gr της ένωσης προέκυψαν 3,3gr O 2. ιιι.σε 0,92 gr της ένωσης Α περιέχονται 0,08gr Η. α. Να βρείτε τον Ε.Τ της ένωσης β. Προσδιορίσαμε πειραματικά το ΜΒ της ένωσης Α με τρεις μεθόδους και βρέθηκε β 1 : 90,5 β 2 :94 β 3 :91,5.Βρείτε τον ΜΤ της ένωσης και το ακριβές ΜΒ της (Δίνονται οι σχετικές ατομικές μάζες :12 H:1 O:16 N:14) Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 44

45 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 5.Οργανικές αντιδράσεις. 5.1.Βασικές έννοιες. 5.1.1.Παράδειγμα. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω αντιδράσεις ως προσθήκη, απόσπαση και υποκατάσταση. α. ΗΟ-H 2 H 2 H 3 H 2 =HH 3 +H 2 O β.η 2 =HH 2 H 3 +H 2 H 3 H 2 H 2 H 3 γ.h 3 H(H 3 )H 2 H 2 Br+NaOH H 3 H(H 3 )H 2 H 2 OH +NaBr Απάντηση : Τα κυριότερα είδη οργανικών αντιδράσεων είναι : Αντιδράσεις προσθήκης : 2 αντιδρώντα προστίθενται προς σχηματισμό ενός νέου προϊόντος : Τα αντιδρώντα Α και Β ενώνονται Α+Β Γ μεταξύ τους για να δώσουν το προϊόν Γ Αντιδράσεις απόσπασης: Το ανάποδο των αντιδράσεων προσθήκης, ένα αντιδρών χωρίζεται σε 2 προϊόντα. Το αντιδρών Α Α Β+Γ χωρίζεται σε 2 προϊόντα Β και Γ Αντιδράσεις υποκατάστασης : 2 αντιδρώντα ανταλλάσσουν Α-Β+Γ-Δ Α-Γ+Β-Δ δίνοντας 2 νέα από ένα τμήμα τους προϊόντα α. Έχουμε το σχηματισμό ενός διπλού δεσμού. Ένα αντιδρών δίνει δυο προϊόντα.το οργανικό προϊόν έχει άτομα που συνδέονται με λιγότερα άτομα από ότι αρχικά. Η αντίδραση είναι απόσπαση. β. Ένας διπλός δεσμός έγινε απλός. Δύο αντιδρώντα δίνουν ένα προϊόν. Η οργανική ένωση που προέκυψε διαθέτει άτομα που συνδέονται με περισσότερα άτομα από ότι αρχικά. Η αντίδραση είναι προσθήκη. γ. Κανένας διπλός δεσμός ούτε σχηματίστηκε,ούτε διασπάστηκε. Δύο αντιδρώντα έδωσαν δύο προϊόντα. Στην οργανική ένωση το Br αντικαταστάθηκε από το ΟΗ. Η αντίδραση είναι υποκατάσταση. 5.1.2.Παράδειγμα. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω αντιδράσεις ως οξείδωση ή αναγωγή. O O Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 45

46 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Απάντηση : α. Μετράμε τους δεσμούς -H και -O στα αντιδρώντα και στα προϊόντα Αντιδρώντα : 8 δεσμούς -H και 2 δεσμούς -O (ή 1 δεσμός =O) Προϊόντα : 9 δεσμούς -H και 1 δεσμό -O Τα προϊόντα «κέρδισαν» έναν δεσμό -H και «έχασαν» ένα δεσμό -O άρα έχουμε αναγωγή. β. Ομοίως με α. Αντιδρώντα : 5 δεσμούς -H και 1 δεσμό -O Προϊόντα : 4 δεσμούς -H και 2 δεσμούς -O(ή έναν =O) Τα προϊόντα «έχασαν» έναν δεσμό -H και «κέρδισαν» ένα δεσμό -O άρα έχουμε αναγωγή. 5.1.3.Εφαρμογή Α. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω αντιδράσεις ως προσθήκες, υποκαταστάσεις ή αποσπάσεις. Β. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω αντιδράσεις ως οξείδωση ή αναγωγή. O O Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 46

47 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Γ. Να χαρακτηρίσετε την κάθε αντίδραση με δύο διαφορετικούς τρόπους.για παράδειγμα μία αντίδραση να την χαρακτηρίσετε ταυτόχρονα και ως απόσπαση και ως οξείδωση. O O Δ. Να χαρακτηρίσετε τις αντιδράσεις που ακολουθούν 5.1.4.Ασκήσεις Α. Να χαρακτηρίσετε τις αντιδράσεις που ακολουθούν ως προσθήκης, απόσπασης ή υποκατάστασης. O Β. Η αντίδραση : H 3 -H=H-H 3 + H 2 H 3 H 2 H 2 H 3 χαρακτηρίζεται ταυτόχρονα και ως προσθήκης και ως αναγωγής. Εξηγήστε γιατί η αντίδραση ανήκει και στις δυο κατηγορίες. Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 47

48 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 5.2.Αλκάνια. 5.2.1.Με βάση τη γενική αντίδραση που σας δίνεται να συμπληρώσετε (προϊόντα και συντελεστές ) τις ημιτελείς αντιδράσεις που σας δίνονται. Γενική αντίδραση : R-X+H-H R-H+H-X ( X : l, Br,I ) α. H 3 l + H 2 β. H 3 H 2 Br + H 2 γ. H 3 H 2 H 2 I + H 2 5.2.2. Με βάση τη γενική αντίδραση που σας δίνεται να συμπληρώσετε (προϊόντα και συντελεστές ) τις ημιτελείς αντιδράσεις που σας δίνονται. Γενική αντίδραση : 2R-X+2Na R-R + 2NaX. α. 2H 3 H 2 Br +2 Na β. 2H 3 I +2Na 5.2.3. Με βάση τη γενική αντίδραση που σας δίνεται να συμπληρώσετε (προϊόντα και συντελεστές ) τις ημιτελείς αντιδράσεις που σας δίνονται. Γενική αντίδραση : ROONa+NaOH RH +Na 2 O 3 α. H 3 OONa + NaOH β. H 3 H 2 OONa + NaOH 5.2.4. Με βάση τη γενική αντίδραση που σας δίνεται να συμπληρώσετε (προϊόντα και συντελεστές ) τις ημιτελείς αντιδράσεις που σας δίνονται. H H R- -R + H-H R- -R Γενική αντίδραση : α. H 2 =H 2 + H 2 β. H 3 H=H 2 + H 2 H H H H 5.2.5.Παράδειγμα Να γραφούν οι αντιδράσεις τέλειας και ατελούς καύσης του υδρογονάνθρακα 2 H 6. Απάντηση : Τι μας ζητά το πρόβλημα : Να γράψουμε τις χημικές εξισώσεις καύσης. Για να μπορέσουμε να γράψουμε την χημική εξίσωση καύσης θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι ο υδρογονάνθρακας πάντα αντιδρά με Ο 2 (1 ο μέλος της χημικής εξίσωσης) και παράγονται στο 2 ο μέλος O 2 + H 2 O (τέλεια καύση), O + H 2 O ή + H 2 O (ατελής καύση). Τι μας δίνει το πρόβλημα: Τον χημικό τύπο του υδρογονάνθρακα 2 H 6. Τι πρέπει να προσέξουμε όταν γράφουμε μία χημική εξίσωση: Ο αριθμός ατόμων, H,O στο 1 ο μέλος να είναι ίσος με τον αριθμό των ατόμων, H,O στο 2 ο μέλος. Λύση: Αρχικά γράφω τι έχω στο 1 ο και 2 ο μέλος Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 48

49 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 2 H 6 + O 2 O 2 + H 2 O (τέλεια καύση) 2,6H,2O 1, 2H, 3O Στη συνέχεια βάζω συντελεστές ώστε να έχω ίδιο αριθμό ατόμων και στα δύο μέλη. Αρχικά βάζω τον κατάλληλο συντελεστή στο Ο 2, ώστε να έχω ίδιο αριθμό ατόμων και στα 2 μέλη. 2 H 6 + O 2 2O 2 + H 2 O 2,6H,2O 2, 2H, 5O Στη συνέχεια βάζω συντελεστές ώστε να έχω ίδιο αριθμό ατόμων Η και στα δύο μέλη. Βάζω τον κατάλληλο συντελεστή στο Η 2 Ο, ώστε να έχω ίδιο αριθμό ατόμων Η και στα 2 μέλη. 2 H 6 + O 2 2O 2 + 3H 2 O 2,6H,2O 2, 6H, 7O Τέλος βάζω συντελεστή στο Ο 2 ώστε όσα άτομα Ο έχω στο 1 ο μέλος, να έχω και στο 2 ο μέλος. 2 H 6 + 7/2 O 2 2O 2 + 2H 2 O 2,6H, 7O 2, 6H, 7O Ομοίως τοποθετούμε τους συντελεστές και στις χημικές εξισώσεις των ατελών καύσεων. 2 H 6 + 5/2 O 2 2O + 3H 2 O 2 H 6 + 3/2 O 2 2 + 3H 2 O 5.2.6.Εφαρμογή. Να γραφούν οι αντιδράσεις τέλειας και ατελούς καύσης των υδρογονανθρακών : 3 H 8, 4 H 10, 5 H 12 5.2.7. Δίνεται παρακάτω ο τρόπος υποκατάστασης των Η του μεθανίου παρουσία ηλιακού φωτός H 4 + l 2 H 3 l + H l l 2 H 2 l 2 + H l l 2 H l 3 + H l l 4 + H l Να γράψετε τις χημικές εξισώσεις υποκατάστασης των υδρογόνων με χλώριο παρουσία ηλιακού φωτός, των ενώσεων : Αιθάνιο, Προπάνιο και Βουτάνιο. l 2 Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 49

50 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 5.3.Αλκένια 5.3.1. Παράδειγμα. Να γραφούν οι χημικές εξισώσεις των αντιδράσεων αλκοολη H2SO4 H l+naoh H OH o 2 5 2 5 170 Απάντηση: Οι 2 συνηθέστερες αντιδράσεις απόσπασης είναι η αφυδραλογόνωση ( Χ:Η Υ:Αλογόνο) και η αφυδάτωση. ( Χ:Η, Υ :ΟΗ) Αφυδραλογόνωση : l H H H H H + H l H H H H 2 H 5 l + NaOH 2 H 4 + Nal + H 2 O Αφυδάτωση : OH H H H H H + H OH H H H H 2 H 5 OH H2SO4 2 H 4 +H 2 O 5.3.2.Εφαρμογή. Να γραφούν οι χημικές εξισώσεις των αντιδράσεων : Α.1-χλωροπροπάνιο + υδροξείδιο του νατρίου Β. 1-προπανόλη παρουσία θειικού οξέος και θέρμανση. 5.3.3. H OH H H l l l H Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 50

51 ΧΗΜΕΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Να συμπληρώσετε τις παρακάτω αντιδράσεις (προϊόντα-συντελεστές) Ni Προσθήκη υδρογόνου : H 2 =H 2 + H 2 Προσθήκη αλογόνου : H 2 =H 2 + I 2 H+ Προσθήκη νερού : H 2 =H 2 + H 2 O Προσθήκη υδραλογόνου : H 2 =H 2 + HI 5.3.4.Δίνεται η γενική αντίδραση πολυμερισμού ν H 2 H Καταλύτες H 2 H A Να γράψετε τις αντιδράσεις πολυμερισμού όταν το Α είναι : -Η(υδρογόνο), -l (χλώριο), -H 3 (μεθύλιο), -N(κυάνιο) A 5.3.5.Παράδειγμα. Να γραφούν οι συντακτικοί τύποι των αντιδρώντων και προϊόντων της παρακάτω αντίδρασης : 2-μεθυλο-2-πεντένιο + υδροχλώριο Χρησιμοποιήστε τον κανόνα του Μαρκόβνικοβ για να προβλέψετε ποιο προϊόν είναι το κύριο(παράγεται σε μεγαλύτερη ποσότητα). Απάντηση: Σύμφωνα με τον κανόνα του Μαρκόβνικοβ το υδρογόνο προστίθεται στο άνθρακα του διπλού δεσμού με τα περισσότερα υδρογόνα ( ο «πλούσιος» άνθρακας σε υδρογόνα γίνεται πλουσιότερος.) ν Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο Υ 1 0 1 - Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ Σελίδα 51