ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ & ΥΠΟΔΟΜΩΝ Κέρκυρα /6/2014 ΠΡΟΣ: Περιφερειακό Συμβούλιο ΘΕΜΑ: Στρατηγική της Π.Ι.Ν. περιόδου 2014-2020 ΕΙΣΗΓΗΣΗ Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκονται οι διαδικασίες του αναπτυξιακού σχεδιασμού της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων για την προγραμματική περίοδο 2014-2020. Ειδικότερα και σε συνέχεια των απαιτήσεων και των προδιαγραφών της 3ης Εγκυκλίου Αναπτυξιακού Σχεδιασμού του ΥΠΑΑΝ, με την οποία δόθηκαν οδηγίες για την κατάρτιση των επιχειρησιακών προγραμμάτων και χορηγήθηκαν στοιχεία για τις κατανομές των πόρων, προχωρήσαμε στην κατάρτιση ενός πρώτου Σχεδίου Κειμένου του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος (Π.Ε.Π.) της Περιφέρειάς μας για την περίοδο 2014-2020. Το εν λόγω Σχέδιο Προγράμματος υιοθετεί τη νέα αρχιτεκτονική και λογική των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων, σύμφωνα με τις κατευθύνσεις της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», το Κοινό Στρατηγικό Πλαίσιο (Κ.Σ.Π.) της Ε.Ε. και το Έγγραφο θέσεων (position paper) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ελλάδα και βασίζεται στα εγκεκριμένα από το Περιφερειακό μας Συμβούλιο Σχέδια Κειμένων που προέκυψαν από την 1 η και 2 η Εγκύκλιο Αναπτυξιακού Σχεδιασμού του Υπουργείου Ανάπτυξης. Παράλληλα λαμβάνει υπόψη το σύνολο των πορισμάτων της διαδικασίας της διαβούλευσης της προηγούμενης περιόδου με τους κατά τόπους κοινωνικούς και επαγγελματικούς φορείς, τόσο για τις συνολικές ανάγκες της Περιφέρειας, όσο και για την εξειδίκευση της στρατηγικής της έξυπνης εξειδίκευσης στις τέσσερις Περιφερειακές μας Ενότητες. Κεντρικό Αναπτυξιακό Στόχο της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων για το 2020 αποτελεί η «Βιώσιμη ανάπτυξη με ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και ελκυστικότητας της 1
Περιφέρειας μέσω της αξιοποίησης της οικονομίας της γνώσης και του πολιτιστικού και περιβαλλοντικού αποθέματος» και Όραμα της να καταστεί «Βιώσιμος Τόπος και αναγνωρίσιμος διεθνώς Ελκυστικός Προορισμός» προκειμένου αυξηθεί η απασχόληση και η ευημερία των πολιτών μας. Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα καλείται να προσεγγίσει και να υλοποιήσει τις συνιστώσες που συναποτελούν τον παραπάνω Στόχο και Όραμα, μέσα από την υιοθέτηση των παρακάτω πέντε συνεκτικών Στρατηγικών Στόχων Αξόνων Προτεραιότητας: 1. Ενίσχυση της περιφερειακής ανταγωνιστικότητας με ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας, της καινοτομίας και των Τεχνολογιών Πληροφορικής Επικοινωνιών. 2. Προστασία του περιβάλλοντος και αειφόρος ανάπτυξη. 3. Ενίσχυση υποδομών μεταφορών. 4. Ενίσχυση υποδομών εκπαίδευσης, υγείας και πρόνοιας. 5. Κοινωνική ένταξη και καταπολέμηση της φτώχειας και των διακρίσεων. Σημειώνεται ότι το παρόν Σχέδιο Κειμένου Επιχειρησιακού Προγράμματος για την ΠΙΝ, αποτελεί μια προχωρημένη, πλην όμως όχι την τελική, προσέγγιση. Ήδη, μετά την συζήτηση που πραγματοποιήθηκε στο Περιφερειακό Συμβούλιο στις 30-03-2014, συνεχίζονται οι αναγκαίες προσαρμογές και τεχνικές βελτιώσεις, με βάση οδηγίες και παρατηρήσεις τόσο του αρμόδιου Υπουργείου, όσο και των υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι εργασίες αυτές έχουν εισέλθει πλέον στην πλέον εντατική τους φάση, αρχής γενομένης από τη διήμερη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα στις 19 και 20 Ιουνίου 2014 με τη συμμετοχή των Διαχειριστικών Αρχών. Αναμένεται να ακολουθήσουν προσεχώς συναντήσεις με Τομεακούς φορείς Προγραμματισμού (Υπουργεία) και με τις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στόχος είναι η επίσημη υποβολή του Προγράμματος προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 17 Ιουλίου 2014, σύμφωνα με τις προθεσμίες που θέτουν οι σχετικοί Κανονισμοί. Θα ακολουθήσει στη συνέχεια η επίσημη υποβολή παρατηρήσεων από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και μια συνεχής διαβούλευση, ώστε πριν από το τέλος του έτους, να οριστικοποιηθεί και να εγκριθεί το ΠΕΠ Ιονίων Νήσων 2014-2020. Επισημαίνεται ότι με βάση τις θεσμοθετημένες αρμοδιότητες του, το Περιφερειακό Συμβούλιο εγκρίνει τις θέσεις και τα κείμενα της Αναπτυξιακής Στρατηγικής της Περιφέρειας. Αυτό σημαίνει ότι και στην Τελική του μορφή το σχέδιο του Περιφερειακού Προγράμματος θα επανέλθει στο Περιφερειακό Συμβούλιο. Στο Σχέδιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος, περιγράφονται τα κρίσιμα ζητήματα και οι αναπτυξιακές προκλήσεις της Περιφέρειας, αναλύεται και αιτιολογείται η Στρατηγική 2
της Περιφέρειας, με ιδιαίτερη έμφαση στην έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη και τεκμηριώνεται η επιλογή των Θεματικών Στόχων της Στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Επιπλέον παρουσιάζονται και αναλύονται οι Άξονες Προτεραιότητας σε επιλεγμένες Επενδυτικές Προτεραιότητες, σε Ειδικούς Στόχους και στοχευμένους τύπους Δράσεων, για την αντιμετώπιση των αναγκών που έχουν εντοπιστεί στο τμήμα της Στρατηγικής. Ο τρόπος αξιοποίησης των πόρων βασίζεται στη λογική αντιμετώπισης των βασικών αναγκών και ζητημάτων της Περιφέρειας, βάσει της κατανομής και των κατευθύνσεων της 3 ης Εγκυκλίου για τα Ιόνια Νησιά και των υποχρεώσεων που προκύπτουν από την υλοποίηση του Περ. Προγράμματος της τρέχουσας Προγραμματικής Περιόδου. Οι πόροι αυτοί έρχονται να καλύψουν ένα μέρος από τις κρίσιμες ανάγκες της περιφέρειάς μας, ενώ οι υπόλοιπες προβλέπεται ή/και προτείνεται να αντιμετωπιστούν από χρηματοδοτικούς πόρους των Τομεακών Προγραμμάτων, σε συνεννόηση με το Υπουργείο Ανάπτυξης και τα υπεύθυνα κατά περίπτωση Υπουργεία. Ειδικότερα, σύμφωνα με την 3 η Εγκύκλιο κατάρτισης των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων της περιόδου 2014-2020, η κοινοτική συνδρομή που διατίθεται στο Π.Ε.Π. Ιονίων Νήσων, όπως αυτή αναλύεται στον συνημμένο πίνακα, ανέρχεται στα 185,96 εκ. ή 232,43 εκ. συνολική δημόσια δαπάνη. Στους εν λόγω πόρους θα πρέπει να προστεθούν τα 15 εκ. κοινοτικής συνδρομής ή 18,75 εκ. συνολικής δημόσιας δαπάνης, που θα διατεθούν από το Ταμείο Συνοχής για έργα περιβάλλοντος στη Περιφέρειάς μας, καθώς και οι πόροι που θα κατανεμηθούν από τα Τομεακά Προγράμματα του ΕΣΠΑ για τη χρηματοδότηση έργων της Περιφέρειας. Συνολικά προβλέπεται οι Περιφέρειες της χώρας να διαχειρίζονται το 35% του αθροίσματος των πόρων του ΕΤΠΑ, του ΕΚΤ και του Ταμείου Συνοχής. Παράλληλα σύμφωνα με την 3 η Εγκύκλιο προβλέπεται να εκχωρηθούν στις Περιφέρειες και το 30% των πόρων του Αγροτικού Ταμείου της περιόδου 2014-2020. Όλα τα παραπάνω αναλύονται διεξοδικά στο συνημμένο Σχέδιο Κειμένου του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος (Π.Ε.Π.) της Περιφέρειάς μας για την περίοδο 2014-2020. Για να φτάσουμε στο σημερινό σημείο προηγήθηκε μια εργώδης και δημιουργική προσπάθεια και η εκτενέστερη δυνατή δημόσια διαβούλευση με τους πολίτες, τους αναπτυξιακούς φορείς και τους φορείς εκπροσώπησης της εκπαιδευτικής και επιχειρηματικής κοινότητας. Κρίσιμα ορόσημα αυτής της διαδικασίας αποτέλεσαν: Τον Σεπτέμβριο 2012, η κατάρτιση από την Ομάδα Σχεδιασμού Προγράμματος, Σχέδιο Κειμένου Θέσεων της ΠΙΝ για τις κατευθύνσεις Εθνικής Αναπτυξιακής 3
Στρατηγικής για την περίοδο 2014-2020, στο πλαίσιο της 1 ης εγκυκλίου Αναπτυξιακού Σχεδιασμού του ΥΠΑΑΝ. Τον Σεπτέμβριο 2012, η διατύπωση γνώμης επί του ως άνω Σχεδίου από την Περιφερειακή Επιτροπή Διαβούλευσης και η υιοθέτησή του από το Περιφερειακό μας Συμβούλιο. Τον Ιανουάριο 2013, η διατύπωση σχολίων επί του Κειμένου των Θέσεων της Ε.Ε. για την Ελλάδα, για τη νέα προγραμματική περίοδο 2014-2020, όπου αναδείχτηκαν κρίσιμα ζητήματα, όπως η απουσία ιδιαίτερης μνείας στη νησιωτικότητα, η περιορισμένη αναφορά στον πρωτογενή τομέα της οικονομίας, η έμφαση που πρέπει να δοθεί στην στρατηγική και το περιεχόμενο της «έξυπνης εξειδίκευσης» της Περιφέρειας, η εκμετάλλευση των δυνατοτήτων ανάπτυξης των τομέων της νέο-προωθούμενης «μπλε οικονομίας», το ζήτημα της «εσωτερικής» και «εξωτερικής» προσπελασιμότητας των Ιονίων Νήσων κτλ. Την 12 η Απριλίου 2013,η διοργάνωση στην έδρα της Περιφέρειάς μας του 1ου Αναπτυξιακού Συνεδρίου της Π.Ι.Ν., με ευρεία συμμετοχή εκπροσώπων της Ε.Ε., των υπουργείων, των Πανεπιστημίων, των τοπικών επαγγελματικών και κοινωνικών φορέων, αλλά και των πολιτών της Περιφέρειάς μας. Την 13 η -17 η Μαΐου 2013,σε συνέχεια του προαναφερθέντος Συνεδρίου, και με στόχο την πληρότητα της διαδικασίας της διαβούλευσης και την ενίσχυση της κοινωνικής συμμετοχικότητας σε όλη την επικράτεια της ΠΙΝ, οργανώθηκαν και έλαβαν χώρα σχετικές Αναπτυξιακές Ημερίδες στις Περιφερειακές Ενότητες. Τον Μάϊο 2013, η κατάρτιση από την Ομάδα Σχεδιασμού του Προγράμματος και η υιοθέτησή του από το Περιφερειακό μας Συμβούλιο του Σχεδίου Αναπτυξιακής Στρατηγικής της ΠΙΝ για την Περίοδο 2014 2020, σε εφαρμογή των κατευθύνσεων και απαιτήσεων της 2 ης Εγκυκλίου Αναπτυξιακού Σχεδιασμού (επισήμανση ενδοπεριφερειακών διαφοροποιήσεων και επιδράσεων στο πλαίσιο των περιφερειακών προτεραιοτήτων ανάπτυξης, κρίσιμα ζητήματα και βασικές ανάγκες, αποτίμηση των αποτελεσμάτων των παρεμβάσεων των προηγούμενων Προγραμματικών Περιόδων, πρώτη προσέγγιση στη χωρική διάσταση των αναπτυξιακών ζητημάτων, προτεραιότητες ανάπτυξης). Πέραν αυτών, όπως είναι ήδη γνωστό, σημαντικό συστατικό στοιχείο του νέου Περιφερειακού Προγραμματισμού, αποτελεί η Στρατηγική για την «Έξυπνη Εξειδίκευση» της Περιφέρειας. Πρόκειται για μια διαρκή διαδικασία διαβούλευσης με στόχο την ώθηση της Περιφέρειας σε παραγωγικούς τομείς που αποτελούν τοπικό συγκριτικό πλεονέκτημα και είναι δυνατό να φέρουν νέα Προστιθέμενη Αξία στον τόπο μας, ενσωματώνοντας τη Γνώση, δηλαδή την Έρευνα, τις Τεχνολογίες και την Καινοτομία. 4
Στο πλαίσιο εκπόνησης της Στρατηγικής για την «Έξυπνη Εξειδίκευση», πραγματοποιήθηκαν: Από τον Δεκέμβριο 2012 έως και σήμερα, η συγκρότηση και η λειτουργία Δικτύου για τη διαμόρφωση της Περιφερειακής Στρατηγικής για την «Έξυπνη Εξειδίκευση» (Δίκτυο εμπειρογνωμόνων που συγκροτήθηκε τον Δεκέμβριο του 2012, και αποτελείται από εκπροσώπους της Αυτοδιοίκησης της Περιφέρειας, της Κεντρικής Διοίκησης, αλλά κυρίως των παραγωγικών φορέων και ακαδημαϊκών ερευνητικών ιδρυμάτων και λοιπών συλλογικών φορέων της ΠΙΝ) Η διαμόρφωση της Περιφερειακής Στρατηγικής για την «Έξυπνη Εξειδίκευση» στα Ιόνια Νησιά με τομείς αιχμής α) Ποιοτικός Τουρισμός, Πολιτισμός & Δημιουργική Οικονομία β) τη Βιο-οικονομία & Αγροδιατροφή (τυπικά προϊόντα, βιοκαλλιέργειες, γαστρονομία) και γ) τη Γαλάζια Ανάπτυξη (βιώσιμος παράκτιος τουρισμός, θαλάσσιος τουρισμός & πολιτισμός, αλιεία και θαλάσσια βιοτεχνολογία), με: o τη διοργάνωση δύο κύκλων επιτόπιων συναντήσεων εργασίας στα νησιά της Περιφέρειας που οργάνωσε η Ενδιάμεση Διαχειριστική Αρχή σε συνεργασία με τις αντίστοιχες Περιφερειακές ενότητες και τα Επιμελητήρια με τη συμμετοχή των 3 «εταίρων» διαμόρφωσης της Στρατηγικής, δηλαδή των δημόσιων φορέων, της ακαδημαϊκής κοινότητας με παρουσία σε όλα τα νησιά εκπροσώπων του Ιονίου Πανεπιστημίου και του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων και του επιχειρηματικού κόσμου - Αύγουστος και Οκτώβριος 2013 o την οργάνωση στοχευμένων συναντήσεων με «άτυπα» δίκτυα παραγωγών στις Περιφερειακές Ενότητες της ΠΙΝ Απρίλιος/Μάιος 2013 o τη διακίνηση σχετικών Ερωτηματολογίων μεταξύ των εμπλεκομένων μερών. Η συμμετοχή σε τεχνικές συναντήσεις εργασίας και διαβούλευσης με το Υπουργείο Ανάπτυξης και λοιπά Υπουργεία, τα Τομεακά Προγράμματα, το ΕΚΤ και εκπροσώπους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με στόχο από την μία την παρουσίαση των βασικών ζητημάτων, των απαιτήσεων και της σχεδιαζόμενης στρατηγικής για την Περιφέρεια, και από την άλλη την ωρίμανση και εξειδίκευση των αναπτυξιακών παρεμβάσεων Η διαβούλευση για την επικαιροποίηση και ενημέρωση της Στρατηγικής αυτής θα είναι συνεχής και μάλιστα μέσα από νέα Όργανα που προβλέπεται να θεσμοθετηθούν προσεχώς. 5
Σημειωτέον δε ότι, η Στρατηγική για την Έξυπνη Εξειδίκευση της Περιφέρειας, αποτελεί μίαν από τις προϋποθέσεις που τίθενται για την έγκριση του νέου ΠΕΠ 2014-2020 και αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο. Η σημερινή λοιπόν συζήτηση και απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου, η οποία έχει δύο σκέλη: -την έγκριση του σχεδίου ΠΕΠ το οποίο θα υποβληθεί στις 17/7/2014 επίσημα στην Ε.Ε. και -την έγκριση του Σχεδίου Στρατηγικής για την «Έξυπνη Εξειδίκευση» της Π.Ι.Ν. διασφαλίζει την έγκαιρη υποβολή Προγράμματος προς έγκριση από την Ε.Ε. Το επόμενο διάστημα θα συνεχιστεί εντατικά η διαβούλευση μέχρι τη τελική διαμόρφωση και έγκριση του αναπτυξιακού πλαισίου της Περιφέρειας για την περίοδο 2014-2020. Σε αυτή τη διαδικασία, όπως έχουμε ξανατονίσει, δεν περισσεύει κανείς. Η ενεργός συμμετοχή όλων με ιδέες και προτάσεις κρίνεται απαραίτητη και κρίσιμη για το εγγύς μέλλον της Περιφέρειάς μας. Ο ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΡΧΗΣ ΣΥΝ/ΝΑ ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΣΠΥΡΟΥ 1. Πίνακας κατανομής Πόρων 2014-2020 2. Στρατηγική για την «Έξυπνη Εξειδίκευση» 3. Σχέδιο Κειμένου του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος (Π.Ε.Π.) 6