ΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΨΨΨΨΨΨΨΨΨΨΨΨΨΨΨΨΨ ΨΨΨΨΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧ εργασiαυγεία ΤΕΥΧΟΣ 196 17 ΙΟΥΛΙΟΥ 2015 ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΕΝΤΥΠΗ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ) ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ (Ε.Ε.Ι.Ε.Π.) ΧΧ ΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΚΛΑΔΟΥ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ «ΟΡΟΣΕΙΡΕΣ» ΜΕ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑ ΤΗ ΔΙΚΑΙΩΣΗ ΧΩΡΙΣ ΔΙΚΕΣ ΤΩΝ ΕΙΔΙΚΩΝ ΙΑΤΡΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧ Η αυτονόητη επιβεβαίωση της νομοθεσίας για την άσκηση καθηκόντων Ιατρικής Εργασίας επήλθε πρόσφατα με δύο αποφάσεις διοικητικών οργάνων της κρατικής μηχανής, που φαίνεται ότι λειτουργεί Είναι πλέον σαφές ότι επιβεβαιώθηκε έτσι (χωρίς μάλιστα να χρειασθεί να εκδοθούν τελεσίδικες δικαστικές αποφάσεις, που είναι χρονοβόρες) πως όταν μια επιχείρηση αναζητά υπηρεσίες Ιατρικής Εργασίας, όσοι ιατροί κατέχουν τον τίτλο της συγκεκριμένης ειδικότητας προηγούνται και έπονται όσοι νομιμοποιούνται για άσκηση καθηκόντων (χωρίς να έχουν τον τίτλο της ειδικότητας). Εχει σημασία να επισημανθεί ότι οι πρόσφατες αποφάσεις προκύπτουν από υπηρεσίες που δεν σχετίζονται με το Υπουργείο Υγείας (που εδώ και δεκαετίες φαίνεται να αδιαφορεί για το θέμα), αλλά ούτε και με το Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (που επίσης εδώ και δεκαετίες μονοπωλεί τη «ρύθμιση» ενός θέματος που δεν του ανήκει). Ωστόσο, παρά τις αποφάσεις που πρόσφατα εκδόθηκαν, βουνά από προβλήματα παραμένουν, δεδομένης της χρόνιας αδιαφορίας της κρατικής μηχανής. Περίπου 500 ιατροί έχουν δηλώσει το ενδιαφέρον τους για την απόκτηση της ειδικότητας της Ιατρικής Εργασίας, αλλά το Υπουργείο Υγείας δεν έχει ορίσει τη διαδικασία παρά το πολυποίκιλο ενδιαφέρον του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης για θέματα άσκησης της ειδικότητας της Ιατρικής Εργασίας, δεν έχει ξεκινήσει καν η κατάρτιση Καταλόγων ιατρών με τον τίτλο ειδικότητας και ιατρών που νομιμοποιούνται για την άσκηση καθηκόντων Ιατρικής Εργασίας χωρίς να κατέχουν τίτλο της συγκεκριμένης ιατρικής ειδικότητας. Μήπως είναι καιρός, με την τοποθέτηση στη θέση του Υπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης ενός Νομικού, του Καθηγητή κ. Γιώργου Κατρούγκαλου, να ξεκινήσουν οι σχετικές διαδικασίες για την ολοκλήρωση της νομιμότητας; Θ.Κ. Κωνσταντινίδης Μετά τον πρόσφατο ανασχηματισμό της Κυβέρνησης επανέρχεται το θέμα της Ασφάτοαπασχολούμενοι, ελεύθεροι επαγγελμα- ιδιωτικού και δημοσίου τομέα, ενώ οι αυλισης Επαγγελματικού Κινδύνου ως προτεραιότητα του Υπουργείου Εργασίας, Κοι- με στόχο την πλήρη κάλυψη όλων των τίες και αγρότες προαιρετικά στην αρχή, νωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Ηδη τέθηκε υπόψη του νέου Υ- μα. εργαζομένων σε εύλογο χρονικό διάστη- πουργού κ. Γ. Κατρούγκαλου, Καθηγητή Νομικής Δ.Π.Θ. η πρόταση που είχε διαμορείται η τεχνογνωσία των ειδικών επιστη- Οργανωτική - λειτουργική δομή: Αξιοποιφωθεί από την Επιτροπή Υγείας και Ασφάλειας Εργασίας που είχε δημιουργήσει ο ασφαλιστικά ζητήματα, οι οποίοι θα α- μόνων των Ασφαλιστικών Ταμείων στα ΣΥ.ΡΙΖ.Α. Το σχετικό κείμενο έχει ως εξής: ναλάβουν την οργάνωση και λειτουργία «Δημιουργία στα πλαίσια του Εθνικού του. Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης, ως Το Διοικητικό Συμβούλιο θα πρέπει μα συνέχεια των προηγούμενων προσπαθειών, ειδικού Ταμείου Ασφάλισης του σίου, Εργαζομένων και Εργοδοτών και είναι τριμερές, με εκπροσώπηση Δημο- Επαγγελματικού Κινδύνου. Στο ταμείο θα θα πλαισιωθεί με: Επιστημονικό Συμβούλιο από επιστημονικούς φορείς σχε- ασφαλίζονται αρχικά οι εργαζόμενοι του εργασiα ΚΑΙ υγεία τικούς με την Υγεία και την Ασφάλεια της Εργασίας, ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε., Πανεπιστημιακούς φορείς με σχετικό αντικείμενο κ.ά., Συμβουλευτικό - Πληροφοριακό Φορέα, στον οποίο θα συμμετέχουν μέσω ειδικών επιστημόνων τα Ασφαλιστικά Ταμεία, η Ελληνική Στατιστική Αρχή, η Γενική Διεύθυνση Συνθηκών και Υγιεινής της Εργασίας, το Κέντρο Υγείας και Α- σφάλειας στην Εργασία κ.ά. Στα πλαίσια αυτά, θα αξιοποιηθεί η υπάρχουσα δομή, καθώς και η εμπειρία του ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε. στον τομέα της πρόληψης, η οποία μεταξύ των άλλων περιλαμβάνει την εκτέλεση μετρήσεων δειγματοληψιών και αναλύσεων εργασιακών βλαπτικών παραγόντων, την εκπόνηση ειδικών μελετών και ερευνών, την εκπόνηση κλαδικών μελετών επαγγελματικού κινδύνου, την εκπαίδευση εργαζομένων και στελεχών επιχειρήσεων σε θέματα Υγείας και Ασφάλειας της Εργασίας κ.ά. Πόροι: Ηδη έχει θεσπισθεί με το Ν. 2084/1992 η εισφορά επαγγελματικού κινδύνου που ανέρχεται στο 1% επί των αποδοχών των απασχολουμένων και καταβάλλεται στο Ι.Κ.Α. από μια σειρά επιχειρήσεων. Μετασχηματίζεται το ασφάλιστρο επαγγελματικού κινδύνου (ανάλογα με τον κλάδο επιχείρησης και ανάλογα με άλλους παράγοντες και παραμέτρους όπως η εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου, ο αριθμός των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών, απουσίες λόγω ασθένειας κ.ά.) και επεκτείνεται σε όλους τους εργοδότες για το σύνολο των εργαζομένων του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα και στους αυτοαπασχολούμενους και ελεύθερους επαγγελματίες προαιρετικά (σε μια πρώτη φάση). Στόχοι - αρμοδιότητες: Ο βασικοί στόχοι της δομής «Ασφάλισης του Επαγγελματικού Κινδύνου» πρέπει να είναι: η προαγωγή της εργασιακής υγείας και ασφάλειας μέσω των διαδικασιών της Πρόληψης Υγείας και γενικότερα της Δημόσιας Υγείας, η μείωση της οικονομικής επιβάρυνσης των Ασφαλιστικών Ταμείων που σήμερα πιέζονται ασφυκτικά από το τεράστιο κόστος της νοσηλείας, αποκατάστασης και συνταξιοδότησης της ε- παγγελματικής νοσηρότητας (η οποία δεν αναγνωρίζεται ως επαγγελματική αλλά ως κοινή νόσος και αποζημιώνεται από τα Ταμεία), συμβάλλοντας έτσι στη βιωσιμότητα των Ασφαλιστικών Ταμείων, η ασφαλιστική κάλυψη των εργατικών ατυχημάτων: νοσήλια, ημέρες άδειας, αποκατάσταση, αναπηρία, σύνταξη ή μερική (συμπληρωματική) σύνταξη λόγω αλλαγής θέσης εργασίας ή επαγγέλματος, Η ασφαλιστική κάλυψη των ε- παγγελματικών νοσημάτων: νοσήλια, ημέρες άδειας, αποκατάσταση, σύνταξη ή μερική (συμπληρωματική) σύνταξη λόγω αλλαγής θέσης εργασίας ή επαγγέλματος». ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ ΑΠΟ ΕΝΝΕΑ ΣΥΝΔΙΚΑΤΑ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΡΓΑΤΙΚΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΩΩΩΩΩΩΩΩΩΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧ Παράσταση διαμαρτυρίας στο Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης οργάνωσαν στις 07.07.2015 μια σειρά συνδικάτα της Αττικής, με αιχμή τα εργατικά ατυχήματα, τις επαγγελματικές ασθένειες και τα αιτήματα των εργαζομένων γύρω από την Υγεία και την Ασφάλεια στην Εργασία. Η πρωτοβουλία ανήκε στα εξής συνδικάτα: Γάλακτος - Τροφίμων - Ποτών, Ελαιουργοσαπωνοποιών, Ενέργειας, Κλωστοϋφαντουργίας - Ιματισμού - Δέρματος, Λιθογράφων, Μετάλλου και Ναυπηγικής Βιομηχανίας, Πρακτορείων Εφημερίδων, Φαρμάκου - Καλλυντικού, Χαρτεργατών και Χημικής Βιομηχανίας. Η παρέμβαση αποτελεί συνέχεια της εκδήλωσης που συνδιοργάνωσαν τα σωματεία, στις 22.06.2015 στην Αθήνα με θέμα «Τα εργατικά ατυχήματα και επαγγελματικές ασθένειες στους κλάδους της βιομηχανίας. Ο αγώνας για την προστασία της Υγείας και Ασφάλειας των εργαζομένων». Αρχικά ήταν προγραμματισμένη για την 01.07.2015, η ημερομηνία της άλλαξε όμως λόγω των εξελίξεων των τελευταίων ημερών. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας Ριζοσπάστης, η Πανελλαδική Ενωση Λιθογράφων, από κοινού με την Ομοσπονδία Τύπου - Χάρτου, καταγγέλλουν όργιο καταπάτησης των μέτρων υγιεινής και ασφάλειας στους χώρους δουλειάς και συμμετείχαν σε ελέγχους που διενεργούνται από κλιμάκια της Επιθεώρησης Εργασίας σε επιχειρήσεις μετά από καταγγελίες Σε σχετικό δημοσίευμα της εφημερίδας Ριζοσπάστης στις 09.07.2015, με τίτλο: «Κωφεύει η Κυβέρνηση για τα εργατικά ατυχήματα. Ο αρμόδιος Υπουργός έ- κλεισε επιδεικτικά την πόρτα στα συνδικάτα που έκαναν παράσταση διαμαρτυρίας», επισημαίνονταν: «Κλειστή βρήκαν την πόρτα του Υ- πουργείου Εργασίας τα συνδικάτα της Αττικής που είχαν διοργανώσει στις 22.06.2015 παράσταση διαμαρτυρίας με αιχμή τα εργατικά «ατυχήματα», τις επαγγελματικές ασθένειες και τα αιτήματα των εργαζομένων στο μέτωπο της Υγείας και της Ασφάλειας στην εργασία. Η πολιτική ηγεσία απουσίαζε επιδεικτικά, όπως κατήγγειλαν οι συνδικαλιστές, παρά το γεγονός ότι είχε ενημερωθεί από τις 29 Ιούνη 2015 για την κινητοποίηση και το αίτημα των συνδικάτων για συνάντηση. Με τη δικαιολογία ότι το θέμα δεν εμπίπτει στις αρμοδιότητές του, ο Υφυπουργός κ. Δ. Στρατούλης αρνήθηκε να συναντήσει αντιπροσωπεία, να ακούσει και να μεταφέρει τα αιτήματά τους στην Κυβέρνηση. Κι αυτό, παρά το γεγονός ότι στις 21.06.2015 έγινε ένα ακόμα θανατηφόρο εργατικό «ατύχημα», με θύμα έναν 43χρονο ναυτεργάτη, επιβεβαιώνοντας με τον πιο τραγικό τρόπο την ανάγκη να παρθούν άμεσα μέτρα για την προστασία της ζωής και της ασφάλειας στους χώρους δουλειάς. Την πρωτοβουλία πήραν τα Συνδικάτα Γάλακτος - Τροφίμων - Ποτών, Ελαιουργοσαπωνοποιών, Ενέργειας, Κλωστοϋφαντουργίας - Ιματισμού - Δέρματος, Λιθογράφων, Μετάλλου και Ναυπηγικής Βιομηχανίας, Πρακτορείων Εφημερίδων, Φαρμάκου - Καλλυντικού, Χαρτεργατών και Χημικής Βιομηχανίας. Η παρέμβαση αποτελεί συνέχεια της εκδήλωσης που συνδιοργάνωσαν τα σωματεία, στις 22 Ιούνη, με θέμα: «Τα εργατικά ατυχήματα και οι επαγγελματικές ασθένειες στους κλάδους της βιομηχανίας. Ο αγώνας για την προστασία της Υγείας και Ασφάλειας των εργαζομένων». Αρχικά, ήταν προγραμματισμένη για την 1η Ιούλη, η ημερομηνία όμως άλλαξε λόγω των εξελίξεων των τελευταίων ημερών. Οι ίδιες αυτές εξελίξεις έκαναν ακόμα πιο επιτακτική την κινητοποίηση. Οπως κατήγγειλαν οι εκπρόσωποι των σωματείων, οι απολύσεις, οι αναγκαστικές άδειες, οι παραβιάσεις της εργατικής νομοθεσίας και των μέτρων ασφάλειας, που πλέον έχουν γίνει καθεστώς, έχουν μετατρέψει τους χώρους δουλειάς σε κάτεργα, θέτοντας σε μεγαλύτερους κινδύνους την υγεία και την ασφάλεια των Η φωτιά στην Σόφτεξ, τα συχνά ατυχήματα σε εργοστάσια τροφίμων κάτω από το βάρος της εντατικοποίησης της δουλειάς, είναι μερικά μόνο χαρακτηριστικά παραδείγματα. Ετσι, τα σωματεία διαμήνυσαν πως θα συνεχίσουν την καθημερινή προσπάθεια για οργάνωση στους χώρους δουλειάς, απέναντι στα προβλήματα που οξύνονται». ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΕΙΣ ΤΩΝ ΣΕΡΒΙΤΟΡΩΝ ΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΩΩΩΩΩΩΩΩΩΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧ Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, που διενήργησε για τους σερβιτόρους το Ευρωπαϊκό Ιδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας, εντοπίσθηκαν επακριβώς τόσο οι μικρές όσο και οι λιγότερο μικρές ενοχλήσεις κατά την καθημερινή άσκηση των καθηκόντων τους. Στους σημαντικούς κινδύνους από το φυσικό εργασιακό περιβάλλον στον κλάδο αυτόν, πρώτος έρχεται ο θόρυβος, ο οποίος προκαλείται από τα σκεύη και τις εργασίες στην κουζίνα, είτε από τα ηχητικά μηχανήματα στις καφετέριες και στα νυχτερινά κέντρα. Κίνδυνο συνιστά επίσης και ο χαμηλός φωτισμός για εκείνους που εργάζονται στα μπαρ και στα καζίνο. Γιατί, τα χαμηλωμένα φώτα μπορεί να είναι ευχάριστα για τους πελάτες, στους εργαζόμενους όμως προκαλούν ένταση στα μάτια και επιπλέον εγκυμονεί ο κίνδυνος να πέσουν και να κτυπήσουν είτε να υποστούν κάποιο έγκαυμα. Στους σημαντικούς κινδύνους από το φυσικό εργασιακό περιβάλλον στον κλάδο, πρώτος έρχεται ο θόρυβος. Από τις απαντήσεις των σερβιτόρων προκύπτει ότι οι αιτίες που τους προκαλούν προβλήματα είναι n ορθοστασία, το ανεβοκατέβασμα στις σκάλες, τα παπούτσια με τα ψηλά τακούνια, τα οποία σε ορισμένα εστιατόρια είναι υποχρεωτικά για τις γυναίκες) και οι παραφορτωμένοι δίσκοι που μεταφέρουν τα φαγητά και τα ποτά. Σχεδόν ο ένας στους δύο ανέφερε επίσης ως ενόχληση το ότι πρέπει να μιλούν με δυνατή φωνή προκειμένου να γίνονται αντιληπτοί από τους πελάτες. Κάτι, που ενοχλεί διπλά. Αφενός κουράζει τις φωνητικές χορδές τους, αφετέρου την ακοή τους. Δεν είναι λίγες οι φορές που πρέπει να επαναλαμβάνουν τα ίδια πράγματα για να αποφεύγονται τυχόν λάθη στον διάλογο με τους πελάτες. Ως ιδιαίτερη ενόχληση ανέφεραν τη δυνατή μουσική, κάτι που αποτελεί κίνδυνο για απώλεια της ακοής τους. Επίσης, στα προβλήματα καταγράφονται το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοολούχων ποτών, που διευκολύνεται από την πρόσβαση που έχει το προσωπικό στα ποτά, αλλά και επειδή το «κέρασμα» αποτελεί χειρονομία πνεύματος φιλοξενίας. Ασφαλώς στα κράτη - μέλη της Ε.Ε. με θλιβερή εξαίρεση την Ελλάδα η προστασία της δημόσιας υγείας από το παθητικό κάπνισμα δεν εξαντλείται μόνο στα χαρτιά και στις ανακοινώσεις. Η απαγόρευση τηρείται και ελέγχεται από τους ίδιους τους Ευρωπαίους πολίτες για τη δική τους προστασία. Αλλωστε, σύμφωνα με ευρωπαϊκή έκθεση, το παθητικό κάπνισμα έχει επισημανθεί ως απειλή για την υγεία των εργαζομένων στον συγκεκριμένο κλάδο. Τέλος, στους επαγγελματικούς κινδύνους αναφέρονται επίσης τα στέγαστρα των εισόδων και των μικρών υπαίθριων κέντρων, τα ανισόπεδα παρτέρια, όπως και το γεγονός ότι οι συγκεκριμένοι εργαζόμενοι επιστρέφουν στο σπίτι τους σε πολύ προχωρημένες νυκτερινές ώρες. ΣΤΑΜΑΤΗΣΕ Η ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΙΟΥ HIV ΑΠΟ ΜΗΤΕΡΑ ΣΕ ΠΑΙΔΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΗΘΥΣΜΟ ΤΗΣ ΚΟΥΒΑΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ Π.Ο.Υ. ΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΩΩΩΩΩΩΩΩΩΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧ Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) ανακοίνωσε ότι η Κούβα κατάφερε να σταματήσει τη μετάδοση του ιού HIV και της σύφιλης από τη μητέρα στο παιδί. Η επικεφαλής του Π.Ο.Υ. Dr. Margaret Chan, το χαρακτήρισε ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα δημόσιας υγείας. Ακολουθεί χρόνια προσπαθειών να δοθεί στις εγκύους έγκαιρη πρόσβαση στην προγεννητική φροντίδα, σε έρευνες και φάρμακα για να σταματήσει η μετάδοση της νόσου από τη μητέρα στο παιδί. Ο Π.Ο.Υ. ελπίζει ότι και άλλες χώρες θα μπορέσουν να πετύχουν το ίδιο. Κάθε χρόνο, παγκοσμίως, περίπου 1,4 εκατομμύρια γυναίκες που ζουν με τον ιό HIV, κυοφορούν. Χωρίς αγωγή έχουν 15% έως 45% πιθανότητες να μεταδώσουν τον ιό στο παιδί τους κατά τη διάρκεια της κύησης, του τοκετού ή του θηλασμού. Ο κίνδυνος μειώνεται στο 1% περίπου άν χορηγηθούν αντιρετροϊκά φάρμακα σε μητέρες και τα μωρά τους. Κάθε χρόνο, σχεδόν ένα εκατομμύριο έγκυες παγκοσμίως εμφανίζουν σύφιλη. Η έγκαιρη εξέταση και η αγωγή των γυναικών μπορεί να αποφύγει επιπλοκές για τα αγέννητα παιδιά τους. Στην Κούβα, σύμφωνα με τα διαθέσιμα επίσημα στοιχεία, λιγότερο από το 2% των παιδιών των οποίων οι μητέρες φέρουν τον ιό HIV γεννήθηκαν με τον ιό χαμηλότερο δυνατό ποσοστό με τις διαθέσιμες προληπτικές μεθόδους. Παγκοσμίως, 7 στις 10 εγκύους ζουν με τον ιό HIV σε χώρες χαμηλού - μεσαίου εισοδήματος και λαμβάνουν αποτελεσματικά αντιρετροϊκά φάρμακα για την πρόληψη της μετάδοσης από τη μητέρα στο παιδί. Μεταξύ 22 χωρών που αποτελούν το 90% των νέων περιστατικών λοίμωξης από τον HIV, 8 έχουν ήδη μειώσει νέες λοιμώξεις με τον HIV στα παιδιά κατά περισσότερο από 50% από το 2009 (με βάση στοιχεία του 2013) και άλλες 4 πλησιάζουν το συγκεκριμένο α- ριθμό. Μέχρι το 2014 περισσότερες από 40 χώρες εξέταζαν το 95% ή περισσότερο των εγκύων για σύφιλη. Ωστόσο, ειδικοί δήλωσαν ότι πολλές χώρες πρέπει να κάνουν περισσότερα για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της σύφιλης.
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX ΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΩΩΩΩΩΩΩΩΩΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧ ΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧ 2 Η ΦΥΣΗ ΣΤΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧ Ξηρασίες, τυφώνες, πλημμύρες: σε κάθε γωνιά του πλανήτη, οι φυσικές καταστροφές που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή μάς προσφέρουν θεαματικές εικόνες που συνοδεύονται από πλήθος ανθρώπινων τραγωδιών. Επιπλέον, μας θέτουν ένα εντελώς πεζό ερώτημα: ποιός θα πληρώσει τις ζημιές; Οταν πρόκειται για περιπτώσεις που ενδέχεται να τους προκαλέσουν μεγάλες οικονομικές ζημίες, οι ασφαλιστικές εταιρείες ρίχνουν το μπαλάκι στα κράτη, τα οποία όμως, καθώς πνίγονται από τον βρόχο του χρέους, αδυνατούν να αναλάβουν την ευθύνη. Ετσι, στρέφονται προς τις χρηματαγορές και το παγερό υπολογιστικό τους πνεύμα, στο οποίο στηρίζονται τα κερδοσκοπικά προϊόντα τους. του κ. Razmic Keucheyan * Le Monde Diplomatique, 12.07.2015 Τον Νοέμβριο του 2013, ο «σούπερ τυφώνας» Χαϊγιάν έπληξε το αρχιπέλαγος των Φιλιππίνων. Ο απολογισμός του ήταν περισσότεροι από 6.000 νεκροί, ενάμισι εκατομμύριο κατοικίες κατεστραμμένες ή με σοβαρότατες ζημιές και συνολικές υλικές ζημίες ύψους 13 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Τρεις μήνες αργότερα, δύο στελέχη των ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών Munich Re και Willis Re, συνοδευόμενα από εκπροσώπους του Γραφείου των Ηνωμένων Εθνών για τον Περιορισμό των Κινδύνων από τις Φυσικές Καταστροφές (U.N.I.S.D.R.), παρουσίασαν στους Φιλιππινέζους γερουσιαστές ένα νέο χρηματοοικονομικό προϊόν, το οποίο υποτίθεται ότι έχει τη δυνατότητα να δώσει λύση στην αδυναμία του κράτους να αναλάβει τη διαχείριση των καταστροφών που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή: πρόκειται για το Σχέδιο Κινδύνου και Ασφάλισης των Δήμων των Φιλιππίνων (P.R.I.S.M.). Είναι ένα είδος «δανείου φυσικών καταστροφών» με υψηλή απόδοση για τον επενδυτή, το οποίο οι Δήμοι της χώρας θα μπορούσαν να προτείνουν στους επενδυτές. 1 Οι τελευταίοι θα έχουν τη δυνατότητα να λάβουν ιδιαίτερα υψηλά επιτόκια (επιδοτούμενα από το κράτος), όμως, στην περίπτωση που θα επέλθει φυσική καταστροφή (της οποίας η ένταση και η σοβαρότητα θα έχουν καθοριστεί στη σύμβαση), θα χάσουν τα κεφάλαια που έχουν δανείσει. Τα κλιματικά παράγωγα χρηματοοικονομικά προϊόντα (weather bonds), τα ομόλογα φυσικής καταστροφής (catastrophe bonds ή cat bonds) και τα πάσης φύσεως κλιματικά ασφαλιστικά προϊόντα γνωρίζουν μεγάλη επιτυχία. Εκτός από τις ασιατικές χώρες, το Μεξικό, η Τουρκία, η Χιλή αλλά και η αμερικανική πολιτεία της Αλαμπάμα, που επλήγη ιδιαίτερα από τον τυφώνα Κατρίνα το 2005, έχουν προσφύγει σε κάποια μορφή τέτοιων χρηματοοικονομικών προϊόντων. Για τους δημιουργούς τους, το ζητούμενο είναι να ανατεθεί στις χρηματαγορές η ασφάλιση των κινδύνων που εγκυμονούν οι φυσικές καταστροφές και όλα όσα σχετίζονται με αυτές (αξιολόγηση της απειλής, ασφάλιστρα, αποζημίωση των θυμάτων κ.λ.π.). Γιατί όμως ο χρηματοοικονομικός τομέας αναμειγνύεται στα ζητήματα που αφορούν τη φύση, και μάλιστα τη στιγμή που αυτή εμφανίζει ολοένα και εντονότερα συμπτώματα εξάντλησης; Για αρκετούς αιώνες, η Γη προσέφερε στο σύστημα της ανθρώπινης οικονομίας φθηνές πρώτες ύλες και φυσικούς πόρους. Το οικοσύστημα κατόρθωνε επίσης να απορροφά τα απόβλητα που προέκυπταν από τη βιομηχανική παραγωγή και τα οποία α- πορρίπτονταν ανεξέλεγκτα στο περιβάλλον. Ομως, και οι δύο αυτές προαναφερθείσες λειτουργίες δεν εκπληρώνονται πλέον τόσο εύκολα. Ετσι, όχι μόνον αυξάνεται η τιμή των πρώτων υλών και της διαχείρισης των αποβλήτων, αλλά αυξάνονται και επιδεινώνονται και οι φυσικές καταστροφές, ανεβάζοντας το συνολικό κόστος της ασφαλιστικής κάλυψης απέναντι στους κινδύνους. Το γεγονός αυτό έχει ως αποτέλεσμα την άσκηση πτωτικών πιέσεων στα κέρδη των βιομηχάνων. Συνεπώς, η οικολογική κρίση δεν είναι μονάχα το αποτέλεσμα, αλλά αποτελεί και τον πιθανό πυροκροτητή για μια κρίση του καπιταλισμού. Μέσα σε αυτήν τη συγκυρία, η μετατροπή των πάντων σε χρηματοοικονομικό προϊόν θα μπορούσε να προσφέρει μια κάποια διέξοδο: οι ασφαλιστικές και οι αντασφαλιστικές εταιρείες (βλ. ένθετο: Μαύρο top-ten) δημιουργούν νέους τρόπους διασποράς του κινδύνου, με κυριότερο την τιτλοποίηση των απειλών που εγκυμονεί η κλιματική αλλαγή. Πρόκειται για τη μεταφορά στο επίπεδο της μετεωρολογίας των μηχανισμών που δοκιμάσθηκαν με την επιτυχία που όλοι γνωρίζουμε πλέον στον τομέα της αμερικανικής κτηματαγοράς με τη μέθοδο των subprimes... Ενα από τα πλέον εντυπωσιακά προϊόντα του νέου χρηματοοικονομικού οπλοστασίου είναι τα «ομόλογα καταστροφής». Το ομόλογο είναι ένα χρεόγραφο (χρεωστικός τίτλος) ή ένα κλάσμα του συνολικού χρέους, ανταλλάξιμο στις χρηματαγορές, το οποίο αποτελεί αντικείμενο καθημερινής διαπραγμάτευσης σε μια «αγορά». Η ιδιαιτερότητα των «cat bonds» συνίσταται στο γεγονός ότι δεν προέρχονται από τον δανεισμό που συνάπτει ένα κράτος για να ανανεώσει τις υποδομές του ή μια επιχείρηση που επιθυμεί να χρηματοδοτήσει τις επενδύσεις της στην καινοτομία, αλλά αφορούν τη φύση και τα εντελώς απρόβλεπτα γεγονότα που αυτή πυροδοτεί. Αφορούν ένα γεγονός το οποίο είναι πιθανόν όχι όμως και βέβαιο να συμβεί και το οποίο σίγουρα θα προκαλέσει σημαντικές υλικές ζημίες, τραυματισμούς και θανάτους. Συνεπώς, το ζητούμενο είναι η διασπορά των κινδύνων στον χρόνο και στον χώρο, έτσι ώστε αυτοί να μην έχουν σημαντικές οικονομικές συνέπειες. Στο βαθμό που οι αγορές αναπτύσσονται σε παγκόσμια κλίμακα, μέσα από την τιτλοποίηση οι κίνδυνοι αποκτούν τη μέγιστη δυνατή διασπορά. Αυτό το θαύμα της χρηματοοικονομικής μηχανικής είδε το φως της ημέρας το 1994, λίγο καιρό μετά από μια σειρά τρομερών φυσικών καταστροφών που προκάλεσαν ασυνήθιστα υψηλές ζημίες (τυφώνας Αντριου στη Φλόριντα το 1992 και σεισμός του Νόρθριτζ στην Καλιφόρνια το 1994), οι οποίες υποχρέωσαν την ασφαλιστική βιομηχανία να αναζητήσει νέους οικονομικούς πόρους. Από εκείνη την εποχή έχουν εκδοθεί περίπου διακόσια cat bonds (από τα οποία τα 27 μόνο για το 2007), συνολικού ύψους 14 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Οπως και οποιοσδήποτε άλλος χρηματοοικονομικός τίτλος, τα κλιματικά ομόλογα είναι υποχρεωτικό να περνάνε από τη σκληρή αξιολόγηση οίκων όπως οι Standard and Poor's, Fitch, Moody's κ.λ.π., οι οποίοι τα βαθμολογούν συνήθως με τον μετριότατο βαθμό ΒΒ που αποδεικνύει ότι εμπεριέχουν ρίσκο. Η αξία ενός cat bond κυμαίνεται στις χρηματαγορές και είναι ανάλογη της μικρότερης ή μεγαλύτερης πιθανότητας να εκδηλωθεί η ασφαλισθείσα απειλή, αλλά και ανάλογη της προσφοράς και της ζήτησης που υπάρχει σε αυτό το είδος τίτλων. Εχει παρατηρηθεί δε και το φαινόμενο να συνεχίζουν να ανταλλάσσονται στην αγορά οι συγκεκριμένοι τίτλοι τη στιγμή που επίκειται καταστροφή ή μάλιστα ακόμα και τη στιγμή που αυτή έχει ήδη εκδηλωθεί και βρίσκεται σε εξέλιξη: χαρακτηριστικές ήταν οι περιπτώσεις ενός καύσωνα στην Ευρώπη ή ενός τυφώνα στη Φλόριντα. Με το χαρακτηριστικό γλωσσοπλαστικό τους ταλέντο, τα στελέχη των χρηματαγορών έχουν ονομάσει το φαινόμενο live cat bond trading, δηλαδή διαπραγμάτευση των τίτλων στον πραγματικό χρόνο της καταστροφής. 2 Μάλιστα, το 1995 έκανε την εμφάνισή του ένα ιδιαίτερο χρηματιστήριο των τίτλων φυσικών καταστροφών, το Catex (Catastrophe Risk Exchange), το οποίο εδρεύει στο Νιου Τζέρσεϊ. Ετσι, ένας επενδυτής ο οποίος είναι εξαιρετικά εκτεθειμένος στον κίνδυνο των καλιφορνέζικων σεισμών θα μπορέσει να διαφοροποιήσει το επενδυτικό χαρτοφυλάκιό του, ανταλλάσσοντας τα cat bonds σεισμών που έχει στην κατοχή του με cat bonds που έχουν εκδοθεί για τυφώνες στην Καραϊβική ή για τσουνάμι στον Ινδικό Ωκεανό. Επίσης, το Catex έχει ως αποστολή να προσφέρει στους πελάτες του βάσεις δεδομένων οι οποίες τους επιτρέπουν να προβαίνουν στην αξιολόγηση των κινδύνων που αναλαμβάνουν. Οι «οίκοι μοντελοποίησης» διαδραματίζουν καίριο ρόλο, καθώς αναλαμβάνουν τη δημιουργία μαθηματικών μοντέλων για την πιθανότητα εκδήλωσης των φυσικών καταστροφών. Με αυτόν τον τρόπο, επιχειρείται να περιοριστεί η αβεβαιότητα, όσο βέβαια κάτι τέτοιο είναι δυνατόν. Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο αριθμός των «οίκων μοντελοποίησης» είναι πολύ μικρός. Μάλιστα, οι περισσότεροι είναι αμερικανικοί, όπως Applied Insurance Research - A.I.R., Eqecat και Risk Management Solutions - R.M.S. Αξιολογούν με βάση παραμέτρους όπως η ταχύτητα των ανέμων, η θερμοκρασία, το μέγεθος των κυκλώνων, αλλά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε ζώνης (κυρίαρχα οικοδομικά υλικά, τύπος του εδάφους, πληθυσμιακή πυκνότητα) το κόστος που ενδέχεται να προκαλέσει μια φυσική καταστροφή, καθώς και τις αποζημιώσεις που θα κληθούν να καταβάλουν οι ασφαλιστικές εταιρείες. Ετσι, καθορίζουν την τιμή ενός cat bond. Τα περισσότερα από τα ομόλογα αυτής της κατηγορίας που κυκλοφορούν αυτή τη στιγμή έχουν εκδοθεί από τις ασφαλιστικές και τις αντασφαλιστικές εταιρείες. Ομως, από τα μέσα της δεκαετίας του 2000, τα ίδια τα κράτη άρχισαν να διοχετεύουν στην αγορά «cat bonds κρατικού χρέους». Η τάση αυτή η οποία δρομολογήθηκε από τους θεωρητικούς της ασφαλιστικής επιστήμης του Wharton School του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια, μιας από τις πλέον φημισμένες σχολές διοίκησης επιχειρήσεων σε παγκόσμιο επίπεδο ενθαρρύνεται έντονα από την Παγκόσμια Τράπεζα και από τον Ο.Ο.Σ.Α. Η μετατόπιση αυτή τονίζει τη στενή σχέση που δημιουργείται ανάμεσα στη δημοσιονομική κρίση (υπερχρέωση των κρατών και μείωση των φορολογικών εσόδων τους) και στην περιβαλλοντική κρίση. Λόγω των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν, τα κράτη αποδεικνύονται ολοένα και λιγότερο ικανά να αναλάβουν μέσα από συμβατικά μέτρα (δηλαδή χάρη στα φορολογικά έσοδα που αποκτούν) το κόστος αποζημίωσης το οποίο προκαλείται από τις φυσικές καταστροφές που συνεπάγεται η κλιματική αλλαγή. Πόσο μάλλον που ο αριθμός και η ένταση των κατακλυσμιαίων καταστροφών αυξάνονται συνεχώς λόγω της αλλαγής του κλίματος. Για τις κυβερνήσεις που είναι οικονομικά στριμωγμένες, η μετατροπή των ασφαλιστικών κινδύνων που εγκυμονεί η κλιματική αλλαγή σε χρηματοοικονομικό προϊόν αποτελεί μια ανάσα οξυγόνου: η τιτλοποίηση αντικαθιστά τη φορολογία και την αλληλεγγύη σε εθνικό επίπεδο. Οπως αποδεικνύεται από το παράδειγμα του Μεξικού, πρόκειται για τη συγχώνευση της οικολογικής και της χρηματοοικονομικής κρίσης. Πράγματι, αυτήν τη χώρα φαίνεται να την προτιμούν ιδιαίτερα οι καταστροφές: τυφώνες στον Κόλπο του Μεξικού, σεισμοί, κατολισθήσεις εδαφών, έκρηξη του Ποποκατεπέτλ, του ηφαιστείου που δεσπόζει στην Πόλη του Μεξικού... Καθώς το κράτος αναλαμβάνει τον ρόλο του «έσχατου ασφαλιστή» σε περίπτωση φυσικής καταστροφής, τα θύματα αποζημιώνονται από τον προϋπολογισμό της ομοσπονδιακής κυβέρνησης (δηλαδή από τους πόρους που εξασφαλίζονται από τη φορολογία που αυτή επιβάλλει) με βάση την αρχή της εθνικής αλληλεγγύης, η οποία είναι συνυφασμένη με την έννοια κάθε σύγχρονου έθνους - κράτους. Το 1996, η μεξικανική κυβέρνηση ίδρυσε ένα Ταμείο για τις Φυσικές Καταστροφές (Fondo de Desastres Naturales, γνωστό και ως FON.DE.N.), το οποίο έχει ως αποστολή τόσο την παροχή επείγουσας βοήθειας στους πληγέντες όσο και την ανοικοδόμηση των υποδομών της πληγείσας περιοχής. Το σύστημα λειτούργησε μέχρι τη στιγμή που η χώρα επλήγη από μια σειρά καταστροφών με υπέρογκο κόστος. Το 2005, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δαπάνησε 800 εκατομμύρια δολάρια για την αντιμετώπιση των συνεπειών τους, ενώ είχε προβλέψει να διαθέσει μόνο... 50 εκατομμύρια! Η ιδέα της τιτλοποίησης της ασφάλισης των κινδύνων που εγκυμονούν οι σεισμοί συγκεκριμενοποιείται την επόμενη χρονιά, με πρωτοβουλία της Παγκόσμιας Τράπεζας. Το 2009, η χώρα αποφασίζει να συμπεριλάβει στο νέο σύστημα και τους τυφώνες, δημιουργώντας ένα «πολυκαταστροφικό» πρόγραμμα («multicat») που καλύπτει περισσότερους από έναν κινδύνους. Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για την εκπόνησή τους συναντήθηκε πλήθος σοβαρών ατόμων: ο Υπουργός Οικονομικών του Μεξικού, οι εκπρόσωποι της τράπεζας Goldman Sachs και της αντασφαλιστικής εταιρείας Swiss Re που ήταν επιφορτισμένοι με την πώληση του χρηματοοικονομικού προγράμματος στους επενδυτές, ο εκπρόσωπος της Munich Re, καθώς και στελέχη δύο μεγάλων αμερικανικών δικηγορικών γραφείων, του Wickersham and Taft και του White and Case. Η A.I.R., ο οίκος μοντελοποίησης που είχε επιφορτισθεί με την εκπόνηση των παραμέτρων του κινδύνου που δρομολογούν την έναρξη της ενεργοποίησης του ομολόγου (δηλαδή το επίπεδο της σοβαρότητας του κινδύνου, το οποίο, όταν ξεπεραστεί, οι επενδυτές χάνουν τα χρήματά τους), συνέταξε δύο μοντέλα: ένα για τους σεισμούς κι ένα για τους τυφώνες. Στη συνέχεια, το ομόλογο εκδόθηκε στις Νήσους Καϊμάν από την Goldman Sachs και την Swiss Re και πωλήθηκε στους επενδυτές χάρη σε μια τουρνέ παρουσίασης και προβολής του που οργάνωσαν οι τράπεζες. Ετσι, κάθε φορά που μια φυσική καταστροφή πλήττει το Μεξικό, η A.I.R. γνωμοδοτεί για το κατά πόσον το γεγονός εμπίπτει στις παραμέτρους που έχουν ορίσει οι συμβαλλόμενοι επενδυτές. Στην αυτήν περίπτωση, οι επενδυτές οφείλουν να θέσουν στη διάθεση της μεξικανικής κυβέρνησης το συμφωνηθέν ποσό. Στην αντίθετη περίπτωση, δεν καταβάλλουν το παραμικρό ποσό και συνεχίζουν να εισπράττουν γενναιόδωρα ασφάλιστρα. Τον Απρίλιο του 2010, η μεξικανική ομόσπονδη Πολιτεία της Κάτω Καλιφόρνιας επλήγη από σεισμό. Ομως, το επίκεντρό του βρισκόταν βόρεια της ζώνης που είχε καθορισθεί από το cat bond: έτσι, δεν πληρώθηκε το ποσό που προβλεπόταν στη σύμβαση, ενώ το Μεξικό εξακολουθεί να πληρώνει τους τόκους του ομολόγου. Κατά τον ίδιο τρόπο, όταν ένας τυφώνας έπληξε δύο μήνες αργότερα την Πολιτεία του Ταμολίπας, η έντασή του ήταν κατώτερη από την προσυμφωνημένη στο ομόλογο, με αποτέλεσμα το Μεξικό να μην λάβει ούτε δεκάρα. Τα κριτήρια είναι τόσο περιοριστικά ώστε, έως σήμερα, έχουν ενεργοποιηθεί μονάχα τρία από τα διακόσια cat bonds που έχουν εκδοθεί την τελευταία δεκαπενταετία (The Economist, 5 Οκτωβρίου 2013). Στη Νοτιοανατολική Ασία, περιοχή η οποία είναι εξαιρετικά εκτεθειμένη στις φυσικές καταστροφές, η έκδοση cat bonds κρατικού χρέους πραγματοποιείται με βάση ιδιαίτερες διαδικασίες. 4 Στην Ινδονησία, στο μεγαλύτερο μουσουλμανικό κράτος στον κόσμο, εφαρμόζονται οι αρχές της ισλαμικής ασφάλισης, του «τάκαφουλ» («takaful»). Καθώς η αντασφαλιστική εταιρεία Swiss Re γνωρίζει ότι σε αυτόν τον τομέα καταγράφονται ετήσιοι ρυθμοί αύξησης της τάξης του 25% (έναντι 10% για την κλασική ασφαλιστική αγορά), καταβάλλει σημαντικές προσπάθειες για να ενισχύσει τη συμβατότητα των δραστηριοτήτων της με τη σαρία («sharia credibility», σύμφωνα με τον όρο που έχει καθιερώσει). 5 Επιπλέον, οι αναπτυσσόμενες χώρες πλήττονται σκληρότερα σε σχέση με τις ανεπτυγμένες από τις καταστροφές που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή, τόσο εξαιτίας γεωγραφικών λόγων όσο και επειδή δεν διαθέτουν για την αντιμετώπισή τους τα μέσα που διαθέτουν οι δυτικές κοινωνίες. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας επηρεάζει τόσο την Ολλανδία όσο και το Μπαγκλαντές, ωστόσο είναι σίγουρα προτιμότερο να βρίσκεσαι αντιμέτωπος με αυτό το πρόβλημα στο Αμστερνταμ, παρά στο Μουνσιγκάνζ. 6 Τα ομόλογα φυσικών καταστροφών όπως επίσης και οι ποσοστώσεις επιτρεπόμενων εκπομπών άνθρακα, οι οποίες βέβαια ανήκουν σε διαφορετική κατηγορία δεν είναι τα μοναδικά χρηματοοικονομικά προϊόντα που είναι συνδεδεμένα με διαδικασίες της φύσης. Για παράδειγμα, τα κλιματικά παράγωγα («weather derivatives») προτείνουν στους επενδυτές στοιχήματα επικεντρωμένα στον καιρό, δηλαδή στις μετεωρολογικές διακυμάνσεις οι οποίες δεν συνεπάγονται την ανατροπή της πορείας ολόκληρης της κοινωνικής ζωής.
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX 3 Η ΦΥΣΗ ΣΤΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧ Πράγματι, πολλές πλευρές των σύγχρονων κοινωνιών επηρεάζονται από τον καιρό: από τη διεξαγωγή ενός αθλητικού γεγονότος έως την ποιότητα της συγκομιδής ενός προϊόντος κι από την πραγματοποίηση μιας υπαίθριας συναυλίας έως τις διακυμάνσεις της τιμής φυσικού αερίου λόγω της αυξημένης κατανάλωσης που συνεπάγεται ένα κύμα ψύχους. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, το ένα τέταρτο του πλούτου που παράγεται κάθε χρόνο από τις αναπτυγμένες χώρες είναι δυνατόν να επηρεασθεί από τις διακυμάνσεις του καιρού. 7 Η βασική αρχή του κλιματικού παράγωγου είναι σχεδόν παιδαριώδης: καταβάλλεται ένα χρηματικό ποσό στον αγοραστή του χρηματοοικονομικού προϊόντος στην περίπτωση που η θερμοκρασία (ή οποιαδήποτε άλλη μετεωρολογική παράμετρος) υπερβεί ή, αντίθετα, δεν ξεπεράσει ένα προκαθορισμένο επίπεδο: για παράδειγμα, εάν το ψύχος (και συνεπώς οι δαπάνες για θέρμανση) υπερβεί ένα συγκεκριμένο όριο, εάν οι καλοκαιρινές βροχοπτώσεις μειώσουν τον αριθμό των επισκεπτών ενός θεματικού πάρκου διασκέδασης κ.λ.π. Στη γεωργία, ορισμένα κλιματικά παράγωγα έχουν ως αντικείμενο τον χρόνο φυτρώματος και ωρίμανσης των φυτών. Καταρτίζεται ένας δείκτης βαθμών θερμοκρασίας - ημερών ανάπτυξης του φυτού («growing degrees days»), ο οποίος μετράει την απόκλιση ανάμεσα στη μέση θερμοκρασία που απαιτείται για την ωρίμανση ενός συγκεκριμένου γεωργικού προϊόντος και στην πραγματική θερμοκρασία που επικράτησε κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης περιόδου: στην περίπτωση που αυτή η διαφορά υπερβεί ένα συγκεκριμένο όριο, τότε καταβάλλεται το συμφωνημένο ποσό στους αγοραστές αυτού του χρηματοοικονομικού προϊόντος. Στο πλαίσιο του παράγωγου χρηματοοικονομικού προϊόντος που ονομάζεται swap («ανταλλαγή»), δύο επιχειρήσεις που επηρεάζονται από τις διακυμάνσεις του κλίματος με εντελώς αντίθετο τρόπο μπορούν να αποφασίσουν να προβούν σε αμοιβαία ασφάλιση. Εάν μια επιχείρηση του κλάδου της ενέργειας χάνει χρήματα στην περίπτωση ενός εξαιρετικά ήπιου χειμώνα και μια επιχείρηση που διοργανώνει αθλητικά γεγονότα ζημιώνεται από έναν εξαιρετικά δριμύ χειμώνα, έχουν τη δυνατότητα να καταβάλουν η μια στην άλλη ένα προκαθορισμένο ποσό, ανάλογα με την άνοδο ή την πτώση της θερμοκρασίας. 8 Στον τομέα της γεωργίας, οι πρόγονοι των κλιματικών ομολόγων έκαναν την εμφάνισή τους τον 19ο αιώνα στις Ηνωμένες Πολιτείες, στο Chicago Board of Trade (Χρηματιστήριο Εμπορευμάτων του Σικάγο) και αφορούσαν πρώτες ύλες όπως το σιτάρι και το βαμβάκι. 9 Κατά τη δεκαετία του 1970, όταν απελευθερώθηκαν οι χρηματαγορές και καταργήθηκαν όλα τα στεγανά που είχαν προβλεφθεί για την αποφυγή συστημικού κινδύνου (γεγονός που οδήγησε στον πολλαπλασιασμό των παράγωγων χρηματοοικονομικών προϊόντων), αυξήθηκαν και τα «αντικείμενα» πάνω στα οποία ήταν δυνατόν να δομηθούν παράγωγα χρηματοοικονομικά προϊόντα. Οι πολυεθνικές του κλάδου της ενέργειας (ανάμεσά τους και η Enron) είδαν σε αυτά τα προϊόντα έναν τρόπο για να μειώσουν τους κινδύνους ζημιών στους οποίους ήταν εκτεθειμένες. 10 Eτσι, μετά τον χειμώνα του 1998-1999, ο οποίος ήταν εξαιρετικά ήπιος λόγω του φαινομένου Ελ Νίνιο, μερικές μεγάλες εταιρείες του κλάδου της ενέργειας, ζεματισμένες από τις απώλειες εσόδων, αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν τα παράγωγα προϊόντα για να «καλυφθούν» από τους κινδύνους. Πράγματι, γι αυτές τις επιχειρήσεις, οι διακυμάνσεις της θερμοκρασίας κατά μερικούς βαθμούς αντιστοιχούν σε τεράστιες αυξομειώσεις των εσόδων τους. Από το 1999, τα κλιματικά παράγωγα ανταλλάσσονται στο Chicago Mercantile Exchange, το οποίο ανέκαθεν ειδικευόταν στα αγροτικά προϊόντα. Η εμφάνιση των συγκεκριμένων χρηματοοικονομικών προϊόντων συμβαδίζει με την τάση ιδιωτικοποίησης των μετεωρολογικών υπηρεσιών, ιδίως στις αγγλοσαξονικές χώρες: πράγματι, αυτές είναι που έχουν τον τελευταίο λόγο για το εάν και πότε θα πρέπει να πληρωθεί ένα κλιματικό παράγωγο. Σε άρθρο με τίτλο «Γιατί το περιβάλλον χρειάζεται τις υψηλού επιπέδου υπηρεσίες του χρηματοοικονομικού κλάδου», τρεις θεωρητικοί της ασφάλισης προτείνουν τώρα τη δημιουργία species swaps, ένα είδος παράγωγου χρηματοοικονομικού προϊόντος το οποίο θα στηρίζεται στον κίνδυνο εξαφάνισης των ειδών. 11 Η όσμωση μεταξύ του χρηματοοικονομικού τομέα και της φύσης αποκτά πλέον μια από τις ριζοσπαστικότερες μορφές της: το ζητούμενο είναι να καταστεί η προστασία των απειλούμενων ειδών επικερδής για τις επιχειρήσεις, έτσι ώστε να παρακινηθούν να ενδιαφέρονται για τη βιοποικιλότητα. Πράγματι, για την ώρα, αυτή η αποστολή, που συνεπάγεται υψηλό κόστος, επαφίεται στα κράτη, των οποίων τα ταμεία είναι συχνά άδεια. Για μια φορά ακόμα, το επιχείρημα της κρίσης των φορολογικών εσόδων δικαιολογεί τη μετατροπή της φύσης σε χρηματοοικονομικό εργαλείο. Ας φαντασθούμε, για παράδειγμα, την πολιτεία της Φλόριντα να υπογράφει με μια επιχείρηση σύμβαση species swap, η οποία να αφορά ένα απειλούμενο είδος θαλάσσιας χελώνας που ζει στην περιοχή όπου δραστηριοποιείται μια εταιρεία. Εάν ο αριθμός του πληθυσμού του είδους αυξηθεί λόγω της ευαισθησίας της επιχείρησης για το περιβάλλον, το κράτος θα της καταβάλει τόκους. Εάν, αντίθετα, ο αριθμός των χελωνών μειωθεί ή πλησιάσει τα επίπεδα της εξαφάνισης του είδους, τότε η επιχείρηση υποχρεούται να πληρώσει ποσά στο κράτος για να χρηματοδοτηθεί το έργο διάσωσης του είδους. Αλλα χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι «περιβαλλοντικές υποθήκες» (environmental mortgages) ένα είδος subprime, το οποίο δεν έχει δομηθεί πάνω σε ένα ακίνητο αγαθό, αλλά πάνω σε μια περιβαλλοντική περιοχή οι τίτλοι που είναι δομημένοι πάνω στα δάση (forest backed securities) ή ακόμα οι χρηματοοικονομικοί μηχανισμοί που αφορούν υγρότοπους (wetlands). Η αγορά αυτών των χρηματοοικονομικών προϊόντων απελευθερώθηκε από την Κυβέρνηση του Προέδρου Μπους τη δεκαετία του 1990. Οπως εξηγεί ο Τζέιμς Ο' Κόνορ, θεωρητικός του Οικοσοσιαλισμού ο καπιταλισμός προϋποθέτει την ύπαρξη «συνθηκών παραγωγής». 12 Στο βαθμό που αυτός αναπτύσσεται, εξασθενίζει ακόμα και καταστρέφει τις συνθήκες παραγωγής. Εάν το φθηνό πετρέλαιο επέτρεψε τη λειτουργία επί έναν αιώνα αυτού που ο Τίμοθυ Μίτσελ αποκαλεί «δημοκρατία του άνθρακα», 13 η διαφαινόμενη σπανιότητά του καθιστά σημαντικά υψηλότερο το κόστος λειτουργίας της βιομηχανίας. Το κεφάλαιο χρειάζεται τις συγκεκριμένες συνθήκες παραγωγής, αλλά δεν μπορεί να εμποδίσει τον εαυτό του να τις εξαντλεί. Πρόκειται γι αυτό που ο Ο' Κόνορ αποκαλεί «δεύτερη αντίφαση του συστήματος»: την αντίφαση ανάμεσα στο κεφάλαιο και στη φύση η πρώτη συνίσταται στην αντίφαση ανάμεσα στο κεφάλαιο και στην εργασία. Οι δύο αντιφάσεις αλληλοδιαπλέκονται: η ανθρώπινη εργασία δημιουργεί αξία, προκαλώντας αλλαγές στη φύση. Η πρώτη αντίφαση οδηγεί σε πτώση του δυνητικού ποσοστού κέρδους, δηλαδή στην εμφάνιση βαθύτατων κρίσεων στο σύστημα. Από την πλευρά της, η δεύτερη αντίφαση οδηγεί στην ολοένα υψηλότερη αύξηση του κόστους της διατήρησης των συνθηκών παραγωγής, η οποία συμβάλλει εξίσου στον περιορισμό των ποσοστών του κέρδους, καθώς οι ολοένα αυξανόμενοι όγκοι κεφαλαίου που χρησιμοποιούνται για τη διατήρηση (για παράδειγμα, για την αναζήτηση αποθεμάτων πετρελαίου των οποίων η εξόρυξη γίνεται συνεχώς δυσκολότερη) δεν μετατρέπονται σε κέρδος. Μέσα σε αυτή τη συγκυρία, το σύγχρονο κράτος διαδραματίζει τον ρόλο του ενδιάμεσου ανάμεσα στο κεφάλαιο και στη φύση: επιβάλλει ρυθμίσεις στη χρήση των συνθηκών παραγωγής, έτσι ώστε αυτές να είναι δυνατόν να αποτελέσουν αντικείμενο εκμετάλλευσης. Ο στόχος του Οικοσοσιαλισμού συνίσταται στην κατάργηση του τρίπτυχου που δημιουργείται από τον καπιταλισμό, τη φύση και το κράτος. Το ζητούμενο είναι να εμποδισθεί το τελευταίο να λειτουργεί υπέρ των συμφερόντων του κεφαλαίου, καθώς επίσης και να επαναπροσανατολισθεί η δράση του προς όφελος της ευημερίας των πληθυσμών και της διατήρησης των ισορροπιών της φύσης. Το παγκόσμιο κίνημα για την οικολογική δικαιοσύνη θα πρέπει να εκμεταλλευθεί όλα τα φόρουμ για να ακουσθούν οι διεκδικήσεις του. * Ο κ. Razmic Keucheyan είναι Κοινωνιολόγος. Το παρόν κείμενο αντλεί στοιχεία από το έργο του «La nature est un champ de bataille. Essai d'écologie politique», Zones, Παρίσι, 2014. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Imelda V. Abano, «Philippines mulls disaster risk insurance for local governments», Thomson Reuters Foundation, Λονδίνο, 22 Ιανουαρίου 2014. 2. Ο Michael Lewis περιγράφει κωμικές στιγμές στο «In nature's casino», The New York Times Magazine, 26 Αυγούστου 2007 3. Erwann Michel - Kerjan (υπό την διεύθυνσή του), «Catastrophe financing for governments: Learning from the 2009-2012 Multicat Program in Mexico», O.E.C.D. Working Papers in Finance, Insurance and Private Pensions, τεύχος 9, Παρίσι. Η έκθεση αποτελεί την πηγή στην οποία στηρίζονται οι δύο επόμενες παράγραφοι. 4. «Advancing disaster risk financing and insurance in A.S.E.A.N. member states: Framework and options for implementation», Παγκόσμια Τράπεζα, Ουάσιγκτον, Απρίλιος 2012 5. Βλ. «Insurance in the emerging markets: Overview and prospects for Islamic insurance», Sigma, τεύχος 5, Ζυρίχη, 2008. 6. Βλ. Donatien Garnier, «Au Bangladesh les premiers réfugiés climatiques», Le Monde Diplomatique, Απρίλιος 2007. 7. Frédérik Morlaye, «Risk Management et assurance», Economica, Παρίσι, 2006. 8. Melinda Cooper, «Turbulent words: Financial markets and environmental crisis», Theory, Culture and Society, τεύχος 27, Λονδίνο, 2010. 9. Για την κατανόηση της ιστορίας των χρηματοοικονομικών προϊόντων, βλ. William Cronon, «Nature's Metropolis: Chicago and the Great West», W.W. Norton, Νέα Υόρκη 1992, κεφάλαιο 3. 10. John E. Thornes, «An introduction to weather and climate derivatives», Weather, τόμος 58, τεύχος 5, Reading (Ηνωμένο Βασίλειο), Μάιος 2003. Samuel Randalls, «Weather profits: Weather derivatives and the commercialization of meteorology», Social Studies of Science, τόμος 40, τεύχος 5, Κίνγκστον (Καναδάς), Οκτώβριος 2010. 11. Βλ. James I. Mandel, Josh C. Donian and Jonathan Armstrong, «A derivative approach to endangered species conservation», Frontiers in Ecology and the Environment, τεύχος 8, Ουάσιγκτον, 2010. 12. James O' Connor, «Natural Causes: Essays in Ecological Marxism», Guilford Press, Νέα Υόρκη, 1997. 13. Timothy Mitchell, «Carbon Democracy. Le pouvoir politique à l'ère du pétrole», La Découverte, Παρίσι, 2013. ΜΑΥΡΟ «TOP-TEN» Οι σύγχρονες ασφαλιστικές δραστηριότητες είναι αξεδιάλυτα συνδεδεμένες με την αντασφάλιση την ασφάλιση των ασφαλιστών η οποία τις ακολουθεί κατά πόδας, σαν σκιά. Οι ασφαλιστές εξασφαλίζουν κάλυψη απέναντι σε κινδύνους που θεωρούν σημαντικούς, συνάπτοντας μια ασφάλεια επί των ασφαλειών που έχουν συνάψει. Ο μηχανισμός είναι ο ίδιος με εκείνον που εφαρμόζεται στο πρώτο επίπεδο της ασφαλιστικής δραστηριότητας: ο ασφαλιστής καταβάλλει ασφάλιστρο στον αντασφαλιστή, ο οποίος και αναλαμβάνει την υποχρέωση να τον αποζημιώσει εάν επέλθει ο ασφαλισθείς κίνδυνος. Αυτά τα ασφάλιστρα ο αντασφαλιστής τα επενδύει συνήθως σε χρηματοοικονομικούς τίτλους, των οποίων τα κέρδη χρησιμεύουν για την αποπληρωμή των αποζημιώσεων που καταβάλλονται στους ασφαλιστές. Ετσι, οι αντασφαλιστές βρίσκονται, ήδη από τον 19ο αιώνα, στο προσκήνιο του διεθνούς χρηματοπιστωτικού τομέα. Ο τομέας της αντασφάλισης, στον οποίο σήμερα κυριαρχούν η Munich Re (ιδρύθηκε το 1880) και η Swiss Re (ιδρύθηκε το 1863), έκανε την εμφάνισή του μετά από εκτεταμένες πυρκαγιές που κατέστρεψαν αρκετές μεγάλες πόλεις. Το 1842, το Αμβούργο τυλίχτηκε στις φλόγες, γεγονός που οδήγησε στην πτώχευση τους Γερμανούς ασφαλιστές, με αποτέλεσμα να γεννηθεί η αντασφάλιση. Πρόσφατα, πολλοί τύποι κινδύνου τρομοκρατία, τεχνολογικοί κίνδυνοι, φυσικές καταστροφές (κυρίως λόγω της κλιματικής αλλαγής) προκάλεσαν μεγάλες ανατροπές στην ασφαλιστική αγορά, δημιουργώντας ολοένα μεγαλύτερη αύξηση του ασφαλιστικού κόστους. Η Swiss Re παράγει εξαιρετικά πλήρη ετήσια στοιχεία για την έκταση των υλικών ζημιών και απωλειών ζωών που οφείλονται στις συγκεκριμένες αιτίες, τα οποία και αποδελτιώνονται στην επιθεώρηση Sigma. 1 Οι αριθμοί αφορούν κατά κύριο λόγο τα ασφαλισθέντα αγαθά (ζωή, υγεία και υλικά αγαθά), δηλαδή τα ποσά που κατέβαλαν στους πελάτες τους οι ασφαλιστές και οι αντασφαλιστές. Όμως, στις αναπτυσσόμενες χώρες είναι ασφαλισμένο μονάχα το 3% των πληγέντων αγαθών, έναντι περισσότερο από 40% στις ανεπτυγμένες χώρες. 2 Ο τυφώνας Κατρίνα, ο οποίος έπληξε την περιοχή της Νέας Ορλεάνης το 2005, προκάλεσε ζημίες 75 δισεκατομμυρίων δολαρίων και αποδείχθηκε το πλέον πολυδάπανο ασφαλιστικό γεγονός στην ιστορία των ασφαλισμένων ζημιών από το 1970, δηλαδή από την εποχή που άρχισαν να συλλέγονται στοιχεία για τέτοια ζητήματα. Αν μάλιστα στον λογαριασμό προστεθούν και τα μη ασφαλισμένα αγαθά που επλήγησαν, τότε ο συνολικός λογαριασμός ανέρχεται στα 150 δισ. δολάρια. Στη δεύτερη θέση βρίσκεται ο σεισμός που έπληξε την Ιαπωνία το 2011 και το τσουνάμι που τον ακολούθησε, προκαλώντας το πυρηνικό ατύχημα της Φουκουσίμα (35 δισ.) και έπονται ο τυφώνας Άντριου που έπληξε τις Ηνωμένες Πολιτείες το 1992 (25 δισ.) και τα τρομοκρατικά χτυπήματα της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001 (24 δισ.). Η 11η Σεπτεμβρίου αποτελεί το δαπανηρότερο «τεχνικό» γεγονός: έτσι αποκαλεί η Swiss Re τα ασφαλιστικά γεγονότα τα οποία δεν έχουν σχέση με φυσικές καταστροφές. Στη Γαλλία, η οποία επλήγη το 2003 από μεγάλο καύσωνα, το συνολικό κόστος των ζημιών που προκάλεσαν οι κατακλυσμοί τον ίδιο χρόνο ανήλθε στα 2 δισ. ευρώ, ποσό - ρεκόρ για τα δεδομένα της χώρας. Τα είκοσι τελευταία χρόνια οι πλημμύρες αποτελούσαν τον κυριότερο ασφαλιστικό κίνδυνο που οφείλεται σε φυσικές καταστροφές ακολουθούσε η ξηρασία. Όσον αφορά τις 25 περισσότερο δαπανηρές περιπτώσεις φυσικών καταστροφών της περιόδου 1970-2010, η πλειονότητα συνέβη μετά το 2001. Ο αριθμός των θυελλών που κατατάσσονται στις κατηγορίες 4 και 5 (κατηγορία με τη μέγιστη ένταση ανέμων) διπλασιάσθηκε μέσα σε τριάντα πέντε χρόνια. Οι φυσικές καταστροφές αυτού του είδους μπορεί να συνεπάγονται αυξημένο υλικό κόστος και χαμηλό κόστος ανθρώπινων ζωών ή το αντίθετο. Οι φονικότερες υπήρξαν οι καταιγίδες και οι πλημμύρες που προκλήθηκαν το 1970 από τον κυκλώνα Μπόλα στο Μπαγκλαντές (εκείνη την εποχή ανήκε στο Πακιστάν) 3 και στο ινδικό ομόσπονδο κρατίδιο της Βεγγάλης: ο αριθμός των νεκρών κυμάνθηκε γύρω στις 300.000. Στην τρίτη θέση συναντάμε τον σεισμό που έπληξε την Αϊτή το 2010, προκαλώντας 220.000 νεκρούς. Ο καύσωνας και η ξηρασία που έπληξαν την Ευρώπη το καλοκαίρι του 2003 προκάλεσαν τον θάνατο 35.000 ατόμων (δωδέκατη θέση ανάμεσα στις πολύνεκρες φυσικές καταστροφές). Εξάλλου, πρόκειται για την πρώτη φορά που η Ευρώπη εμφανίζεται σε αυτόν τον κατάλογο, τη στιγμή που μαζί με τις Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκεται στις πρώτες θέσεις των φυσικών καταστροφών που είχαν το υψηλότερο οικονομικό κόστος. Αν χρειαζόταν κάποια απόδειξη για το κατά πόσον η οικονομική ανάπτυξη επηρεάζει τον αριθμό των νεκρών από φυσικές καταστροφές, αυτός ο πίνακας μας την παρέχει απλόχερα. Για το 2011, το τελευταίο έτος για το οποίο υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, η Swiss Re καταμέτρησε 325 καταστροφές, από τις οποίες οι 175 ήταν «φυσικές» και οι 150 «τεχνικές». Στις τελευταίες, αυτή η αντασφαλιστική επιχείρηση θεώρησε καλό να συμπεριλάβει την "Αραβική Ανοιξη". ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Βλ. www.swissre.com/sigma και, ειδικότερα, «Catastrophes naturelles et techniques 2011», Sigma τεύχος 2, Ζυρίχη, 2012. Τα στοιχεία που παρατίθενται προέρχονται από αυτό το τεύχος. 2. «Adaptation to climate change. Linking disaster risk reduction and insurance», United Nations International Strategy for Disaster Reduction Secretariat (U.N.I.S.D.R.), Γενεύη, 2009. 3. (Σ.τ.Μ.) Μετά την εκδίωξη των αποικιοκρατών από την ινδική χερσόνησο το 1947, οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί του σημερινού Πακιστάν και Μπαγκλαντές εντάχθηκαν σε ένα ενιαίο κράτος, παρά την εδαφική ασυνέχεια που υπήρχε, καθώς αναμεταξύ τους παρεμβαλλόταν το κράτος της Ινδίας. Το 1971, η αδιαφορία, η ανικανότητα και η διαφθορά στη διαχείριση της ανθρωπιστικής βοήθειας προς τους πληγέντες της καταστροφής πυροδότησε αποσχιστικό κίνημα στο Μπαγκλαντές και εμφύλιο πόλεμο που οδήγησε στην ανακήρυξη ανεξάρτητου κράτους.
4 ΧΧ ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΣΥ.ΡΙΖ.Α. 2009 ΧΧ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΧΧ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΦΟΡΕΑ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX ΧΧ Με τίτλο Για την Αριστερά του 21ου αιώνα, είχε δημοσιοποιηθεί το 2009 η συμβολή του Συνασπισμού (ΣΥΝ), όταν συμμετείχε και η ΔΗ.ΜΑΡ., στο Πρόγραμμα του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. Την Επιτροπή Προγράμματος αποτελούσαν τότε οι κ.κ. Γιάννης Δραγασάκης, Γιάννης Μπαλάφας, Αριστείδης Μπαλτάς, Σίσσυ Βελισσαρίου, Χάρης Γολέμης, Λίτσα Δουδούμη, Αλέκος Κλύβης, Χάρης Κωνσταντάτος, Παναγιώτης Λαφαζάνης, Ασημίνα Ξηροτύρη και Παναγιώτης Τριγάζης. Στο εισαγωγικό σημείωμα υπήρχε η διευκρίνιση: Η Επιτροπή Προγράμματος αξιοποίησε τις συμβολές πολλών συντρόφων και μη. Ιδιαίτερα κατά την τελική φάση της συγγραφής και της επιμέλειας των κειμένων, είχε τη βοήθεια των κ.κ. Βούτση Νίκου, Ζαμπέλη Κατερίνας, Ιωαννίδη Γιώργου, Μανώλη Σταυρούλας, Μπαλαμπανίδη Γιάννη, Ντόβολου Μάκη, Πανταλού Ειρήνης, Πάντου Παναγιώτη και Πούλου Ουρανίας. Στο τρίτο μέρος του Προγράμματος, που περιλάμβανε Παραρτήματα και Ειδικά Θέματα, υπήρχε ειδική αναφορά στις Ασφαλείς Συνθήκες Εργασίας, το πλήρες κείμενο της οποίας είχε ως εξής: Τα τελευταία χρόνια τα εργατικά ατυχήματα (αρκετά θανατηφόρα) έφεραν στην επικαιρότητα με τραγικό τρόπο το ζήτημα της εφαρμογής της νομοθεσίας για την υγεία και ασφάλεια στους χώρους εργασίας. Συγχρόνως οι προσπάθειες του διευθυντηρίου της Ε.Ε. και κυρίαρχων κύκλων για ανατροπή της ισχύουσας νομοθεσίας και επανεξέταση της οδηγίας 93/104/EC για την διαχείριση του χρόνου εργασίας, που είχε θεσπιστεί στη λογική μείωσης της ανεργίας, εκτός του ότι θα δημιουργήσουν δυσμενέστερο εργασιακό περιβάλλον θα ανατρέψουν τα μέχρι σήμερα δεδομένα στο επίπεδο της νομοθεσίας για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία. Οι εν λόγω ρυθμίσεις, θα καταργήσουν το περιεχόμενο των δύο προηγούμενων οδηγιών, που ενσωματώθηκαν στο ε- θνικό δίκαιο της χώρας μας με το Π.Δ. 88/99 και το Π.Δ. 76/2005. Εφαρμόζοντας αυτά τα μέτρα, αγνοούνται επιδεικτικά τα επιστημονικά δεδομένα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.) και του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας (Δ.Γ.Ε.), με βάση τα οποία η μέτρηση των βλαπτικών παραγόντων στην υγεία των εργαζομένων και η έκθεση τους σε οριακές τιμές έγινε με βάση το 8ωρο ή τις 40 ώρες απασχόλησης εβδομαδιαίως. Αυτή η πρόθεση, άν υλοποιηθεί, θα εξαλείψει την αντίφαση που υπήρχε μέχρι σήμερα μεταξύ της νομοθεσίας για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία και της νομοθεσίας για το εργασιακό καθεστώς. Ετσι θα έχουμε προσαρμογή της νομοθεσίας για την υγεία και ασφάλεια στην εργασία στα πλαίσια των αποφάσεων της Λισσαβώνας και των αποφάσεων για την ευασφάλεια. Ηδη στη χώρα μας από το 2003, με τον Ν. 3144, έχει ανατραπεί το 8ωρο και έχουν μπει οι βάσεις για τον αποχαρακτηρισμό των βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων, πριν καν το κράτος δημιουργήσει στοιχειώδεις υποδομές για τη υγεία, υγιεινή και ασφάλεια των Η χώρα μας, 25 χρόνια μετά τη ψήφιση του Ν.1568/85, βρίσκεται με ένα πλούσιο νομοθετικό πλαίσιο για τη διασφάλιση της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων χωρίς επί της ουσίας αυτό να έχει υλοποιηθεί από την πολιτεία. Η εφαρμογή και η υλοποίηση αυτού του νομοθετικού πλαισίου καθυστερεί σε ό- λους τους τομείς απασχόλησης. Μάλιστα στο δημόσιο τομέα, που θα έπρεπε να είναι και ο κατεξοχήν αρμόδιος φορέας για την καλή πρακτική εφαρμογής της κείμενης νομοθεσίας η υστέρηση είναι τραγική. Η ύπαρξη δομών για την υγεία και ασφάλεια στην εργασία, η ουσιαστική στελέχωση και λειτουργία τους διασφαλίζει τον εργαζόμενο/η από βλαπτικές συνέπειες της επικίνδυνης εργασίας κατά το δυνατόν, προλαμβάνει το εργατικό ατύχημα και την επαγγελματική ασθένεια. Δυστυχώς επί σειρά ετών οι κυβερνήσεις έδωσαν προτεραιότητα στην δημιουργία και ανάπτυξη Εξωτερικών Υπηρεσιών Προστασίας Πρόληψης (ΕΞ.Υ.Π.Π.) και όχι στη δημιουργία δομών Εσωτερικών Υπηρεσιών Προστασίας Πρόληψης (ΕΣ.Υ.Π.Π.), όπως από τη νομοθεσία επιβάλλεται. Δεν προχώρησε η δημιουργία θέσεων Δ.Ε.Π. Ιατρικής της Εργασίας στις Ιατρικές Σχολές της χώρας και με ύπαρξη κατάλληλου περιεχομένου σπουδών για τους μελλοντικούς γιατρούς εργασίας, ούτε η λειτουργία τμημάτων Ιατρικής της Εργασίας σε μεγάλα δημόσια νοσοκομεία. Σήμερα είναι ελάχιστοι οι εξειδικευμένοι γιατροί εργασίας σε σχέση με τις ανάγκες για την κάλυψη του συνόλου των Οπως και η απουσία από το Σώμα Επιθεωρητών Εργασίας ( Σ.ΕΠ.Ε.) και τα Κέντρα Πρόληψης Επαγγελματικού Κινδύνου (ΚΕ.Π.Ε.Κ.) εξειδικευμένων Γιατρών Εργασίας και Τεχνικών Ασφαλείας. Πρόσφατα, μάλιστα, ψηφίσθηκε κατά πλειοψηφία σε νομοσχέδιο του Υπουργείου Απασχόλησης ρύθμιση που επεκτείνει για ακόμα δύο χρόνια τις μεταβατικές διατάξεις για όσους γιατρούς κάθε ειδικότητας ή άνευ ειδικότητας, ασκούν χρέη γιατρού εργασίας. Το Υπουργείο Υγείας, η υπεύθυνη αρχή γα τους χώρους υγείας - πρόνοιας, και όχι μόνο, παρά τη ψήφιση σχετικών νόμων, κωφεύει προκλητικά στη στελέχωση του Τμήματος Ιατρικής της Εργασίας στη Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας του Υπουργείου, στη δημιουργία Τμημάτων Υγιεινής και Ασφάλειας ανά υγειονομική περιφέρεια, στην κατοχύρωση της ειδικότητας Ιατρικής της Εργασίας κ.ά. Από το Ν. 1397/83, ακόμα, για τη δημιουργία Ε.Σ.Υ., στο άρθρο 15 για τους σκοπούς λειτουργίας των κέντρων υγείας υπήρχε αναφορά στην ιατρική της εργασίας και την προστασία του περιβάλλοντος. Στο Ν. 3329/05 (άρθρο 4, παράγραφος 1, εδάφιο Γ, γ) προβλέπεται η σύσταση τμημάτων Υ.Α.Ε. ανά Δ.Υ.ΠΕ., όπως επίσης και στο άρθρο 21 του Ν. 3370/05, όπου αναφέρεται ότι κα-ταργούνται στους οργανισμούς των νοσοκομείων οι Τομείς Κοινωνικής Ια-τρικής και δημιουργούνται Τομείς Δημόσιας Υγείας, όπου εκτός των άλλων έχουν και την ευθύνη για την υγεία, υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας, όχι μόνο των εργαζομένων των νοσοκομείων, αλλά και των εργαζομένων των επιχειρήσεων της γύρω περιοχής. Ολα τα παραπάνω είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με το γράμμα και το πνεύμα της σύστασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της 19.09.2003 σε συνάρτηση με την προηγούμενη Σύσταση 90/326/ΕΟΚ της Επιτροπής (22.05.1990) για την συνέργεια του δημόσιου συστήματος υ- γείας για την αποφυγή εργατικών ατυχημάτων και τη πρόκληση επαγγελματικών ασθενειών. Η συγκεκριμένη Σύσταση είχε χρονικό πεδίο εφαρμογής την 31.12.2006 και η χώρα μας μέχρι 30.6.2007 έπρεπε να υποβάλει έκθεση στην αρμόδια Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά με δεδομένο ότι δεν τηρείται ούτε για το Ι.Κ.Α. το πρωτόκολλο καταγραφής εργατικού α- τυχήματος και επαγγελματικής ασθένειας, όπως η χώρα μας είχε δεσμευθεί στο Διεθνές Γραφείο Εργασίας εδώ και χρόνια, είναι φανερό γιατί δηλώνονται τόσο λίγες επαγγελματικές ασθένειες. Οι καταγεγραμμένες επαγγελματικές α- σθένειες στη χώρα μας ανέρχονται για το 2003 σε 39 περιπτώσεις, για το 2004 σε 32, για το 2005 σε 30 και για το 2006 σε 31 (ετήσια στατιστικά στοιχεία του Ι.Κ.Α.). Για το έτος 2004 στην Ευρωπαϊκή Ενωση των 15 κρατών - μελών διαγνώσθηκαν 46.280 επαγγελματικές ασθένειες (στοιχεία EUROSTAT 2004). Εξάλλου, οι επαγγελματικές ασθένειες αφορούν μόνο τους ασφαλισμένους του Ι.Κ.Α. και όχι των σύνολο των εργαζομένων, ανεξαρτήτως εργασιακής σχέσης (εξαρτημένης ή ελευθεροεπαγγελματία, αγρότη, εργάτη γης κ.λ.π.), παρότι η συγκεκριμένη σύσταση δεν εξαιρεί καμία ομάδα απασχολουμένων. Γι αυτό πρέπει η πολιτεία να επεκτείνει την εφαρμογή του καταλόγου επαγγελματικών ασθενειών όχι μόνο για τους εργαζόμενους/ες του Δημοσίου, Ν.Π.Δ.Δ. και των Ο.Τ.Α., αλλά για το σύνολο των εργαζομένων στη χώρα ανεξαρτήτως εργασιακής σχέσης ή είδους απασχόλησης. Πολύ περισσότερο που η σύσταση αναφέρει ότι ο κατάλογος παρέχει γνώση για τις προκαλούμενες επαγγελματικές ασθένειες και έτσι υπάρχει η δυνατότητα με τη συνέργεια του δημοσίου συστήματος υγείας να προλαμβάνονται αυτές. Το ζήτημα δεν είναι μόνο από τί επαγγελματικές ασθένειες θα πάσχουν οι εργαζόμενοι/ες ανάλογα με το είδος εργασίας τους, αλλά και η ύπαρξη των αναλόγων πολιτειακών δομών υγείας, υγιεινής και ασφάλειας στην εργασία, ούτως ώστε να μην προκαλούνται αυτές. Αλλά και σε περίπτωση που αυτές προκύπτουν να υπάρχει η ανάλογη κοινωνική, ηθική, ποσοτική και ποιοτική επανένταξη και αποκατάσταση του εργαζόμενου. Το θέμα των επαγγελματικών ασθενειών είναι συναφές με το εργατικό ατύχημα, αλληλένδετο με τα επικίνδυνα Βαρέα και Ανθυγιεινά Επαγγέλματα (Β.Α.Ε.) και την ύπαρξη δομών για την υγεία και ασφάλεια στην εργασία. Η εκτεταμένη εφαρμογή ελαστικών μορφών απασχόλησης και πολυαπασχόλησης, η ύπαρξη και λειτουργία εκτεταμένου δικτύου υπεργολάβων σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα με εργαζόμενους επισφαλούς εργασιακής σχέσης, κύρια μετανάστες/ριες, θα έχει ως αποτέλεσμα την αυξημένη εμφάνιση επαγγελματικών ασθενειών, με σοβαρές συνέπειες για τους ίδιους, αλλά και για τη δημόσια υγεία, τα οικονομικά των ασφαλιστικών φορέων (στη περίπτωση που τυχαίνει να είναι ασφαλισμένοι). Ταυτόχρονα θα παρατηρηθεί και η αύξηση των εργατικών ατυχημάτων. Η ασφαλιστική κάλυψη του επαγγελματικού κινδύνου που ισχύει, στο αμελητέο ποσοστό του 1%, ουσιαστικά δεν εφαρμόσθηκε ανάλογα με την επικινδυνότητα της επιχείρησης και την πρακτική της για την υγεία, την υγιεινή και ασφάλεια των Είναι απαραίτητη η σύσταση «Φορέα Επαγγελματικού Κινδύνου», ο οποίος θα αναπτύσσει μια πολιτική για την εκτίμησή του. Να επαναλειτουργήσει και να τροποποιηθούν η σύσταση, η σύνθεση και οι αρμοδιότητες της Επιτροπής Προλήψεως Εργατικών Ατυχημάτων Ν.Δ. 4104 (20.09.1960 - ΦΕΚ 147, τ. Α). Να γίνει επαναφορά της κυμαινόμενης εισφοράς του επαγγελματικού κινδύνου 1%, που έγινε σταθερή (νόμος 2084/92 άρθρο 45 σημείο 4), όπως ορίζεται από το Ν.Δ. 4104 (20.09.1960 - ΦΕΚ 147, τ. Α) και Β.Δ. 473 (26.07.1961 - ΦΕΚ 119, τ. Α), που θα προσδιορίζεται, να αναπροσαρμόζεται, θα αυξάνει και θα μειώνεται με βάση, όχι μόνο την κατηγορία επιχειρήσεων ή εργασιών, την επικινδυνότητα του παραγωγικού κλάδου παραγωγής, τα δηλωθέντα ατυχήματα και επαγγελματικές ασθένειες, αλλά και από τα προκύπτοντα στοιχεία, τον ιατρικό και περιβαλλοντολογικό έλεγχο. Το συνολικό οικονομικό κόστος των συνεπειών του επαγγελματικού κινδύνου με την μορφή των εργατικών ατυχημάτων, των επαγγελματικών ασθενειών και της πρόωρης φθοράς της υγείας των εργαζομένων εκτιμάται ότι ξεπερνά το 2% του Α.Ε.Π., σύμφωνα με σχετικές μελέτες. Η διαδικασία που ακολουθούν, εσκεμμένως, τα Ασφαλιστικά Ταμεία να καταγράφουν τις επαγγελματικές ασθένειες ως «κοινή νόσο» με την ανοχή του κράτους αποβλέπει στην σταδιακή εξάλειψη της εισφοράς του επαγγελματικού κινδύνου, διότι η επαγγελματική ασθένεια, βάσει της κείμενης νομοθεσίας, εμπίπτει στην ίδια κατηγορία του εργατικού ατυχήματος. Οι επιπτώσεις στα οικονομικά των Ταμείων από την μη εφαρμογή των μέτρων Υγείας και Ασφάλειας της Εργασίας είναι τεράστιες, επειδή οι δαπάνες από τα όποια εργατικά ατυχήματα και τις ε- παγγελματικές ασθένειες (νοσήλια, φάρμακα, επανένταξη και αναπηρικές συντάξεις) βαρύνουν τα ασφαλιστικά ταμεία με αρκετά δισ. τον χρόνο. Μάλιστα, οι εισφορές του Φορέα Ασφάλισης Επαγγελματικού Κινδύνου θα έπρεπε να τροφοδοτούν το Εθνικό Κέντρο Αναφοράς για την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία, ώστε με την κατάλληλη στελέχωση να έχει τη δυνατότητα να επεξεργάζεται τα στοιχεία μετρήσεων των ΕΣ.Υ.Π.Π. και ΕΞ.Υ.Π.Π., να εξαγάγει τα ανάλογα συμπεράσματα και να προτείνει μέτρα για την προάσπιση και βελτίωση της υγείας των Οι διατάξεις του Π.Δ. 17/96 είναι σαφείς ως προς την υποχρέωση του εργοδότη (ιδιώτη και δημοσίου) για συγκρότηση Εσωτερικών Υπηρεσιών Προστασίας και Πρόληψης (ΕΣ.Υ.Π.Π.), κατάλληλα στελεχωμένων. Ο Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς (ΣΥ.ΡΙΖ.Α.) προτείνει: Τη δημιουργία Φορέα Ασφάλισης Ε- παγγελματικού Κινδύνου, Τη συγκρότηση Εσωτερικών Υπηρεσιών Προστασίας Πρόληψης (ΕΣ.Υ.Π.Π.) σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, όπου από τη κείμενη νομοθεσία επιβάλλεται, Τη δημιουργία Εθνικού Κέντρου Αναφοράς για τα ζητήματα Υγείας και Ασφάλειας της Εργασίας, Τη δημιουργία θέσεων Δ.Ε.Π. Ιατρικής της Εργασίας στις Ιατρικές Σχολές με κατάλληλο περιεχόμενο σπουδών για τους μελλοντικούς γιατρούς εργασίας, Τη στελέχωση των νοσοκομείων του Ε.Σ.Υ. με Τμήματα Ιατρικής της Εργασίας, Την αύξηση του αριθμού των ειδικευομένων γιατρών εργασίας, Τη δημιουργία μεταπτυχιακού διεπιστημονικού προγράμματος για απόφοίτους Α.Ε.Ι. και Τ.Ε.Ι. για την εξειδίκευσή τους ως Τεχνικών Ασφαλείας, Την εφαρμογή του πρωτοκόλλου για τη καταγραφή των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών, Την επέκταση του θεσμού εφαρμογής της κείμενης νομοθεσίας για την Υγεία και Ασφάλεια στην εργασία για όλους τους φορείς και τα ασφαλιστικά ταμεία για όλους τους εργαζόμενους ανεξάρτητα της οποιαδήποτε εργασιακής σχέσης, Τη λήψη πρόσθετων μέτρων για τους εργαζόμενους/ες σε επικίνδυνους και ανθυγιεινούς χώρους, συγχρόνως με τη λειτουργία δομών για την προστασία της υγείας τους και τη διασφάλιση της σωματικής τους ακεραιότητας και της ψυχικής και σωματικής τους ευεξίας, Την αναβάθμιση και διαμόρφωση της ισχύουσας νομοθεσίας για τα Βαρέα και Ανθυγιεινά Επαγγέλματα (Β.Α.Ε.), Τη στελέχωση του Σ.ΕΠ.Ε. και των ΚΕ.Π.Ε.Κ. με εξειδικευμένους γιατρούς εργασίας και τεχνικούς ασφαλείας με παράλληλη ενίσχυσή τους ανά περιφέρεια, ανάλογα με την επικινδυνότητα των παραγωγικών δραστηριοτήτων, Τη λειτουργία διαπιστευμένων εργαστηρίων για μετρήσεις βλαπτικών παραγόντων (διοξίνες, ίνες αμιάντου κ.λ.π.) και Τη σύσταση Τμημάτων Υγείας - Ασφαλείας της Εργασίας ανά Υγειονομική Περιφέρεια, όπως προβλέπεται στο Ν. 3329/05 και Ν. 3370/05.
5 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕ ΤΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ «PROLEPSIS» ΣΤΟ 41ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΙΑΤΡΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX Το Ινστιτούτο Προληπτικής, Περιβαλλοντικής και Εργασιακής Ιατρικής Prolepsis συμμετείχε στο 41o Ετήσιο Πανελλήνιο Ιατρικό Συνέδριο, που πραγματοποιήθηκε στις 10-13 Ιουνίου 2015 στο ξενοδοχείο Athens Hilton. Στο πλαίσιο παρουσίασης θεμάτων που σχετίζονται με την εφαρμογή «Καλών Πρακτικών» στον τομέα της Δημόσιας Υγείας, η επιστημονική ομάδα του Ινστιτούτου Prolepsis πραγματοποίησε δύο παρουσιάσεις που επικεντρώνονται στα ποσοτικά και ποιοτικά αποτελέσματα του Προγράμματος Σίτισης και Προώθησης Υ- γιεινής Διατροφής - ΔΙΑΤΡΟΦΗ, ενώ η Επιστημονική Επιτροπή του Συνεδρίου επέλεξε να παρουσιασθεί ως αναρτημένη ανακοίνωση (poster) η περίληψη με θέμα: «Διαπίστωση Τήρησης Συστημάτων Υγιεινής και Ποιότητας σε εγκαταστάσεις των προμηθευτών του Προγράμματος ΔΙΑΤΡΟΦΗ». Ειδικότερα, στις 10 Ιουνίου 2015 παρουσιάσθηκε η έρευνα με τίτλο: «Επίδραση ενός Προγράμματος Σχολικής Σίτισης στην Επισιτιστική ανασφάλεια των Νοικοκυριών» (Παπαδημητρίου Ε., Πετραλιάς Α., Ριζά Ε., Βελουδάκη Α., Γεωργακόπουλος Π., Γιαννακούλια Μ., Δάλμα A., Ζώτα Ν., Καρνάκη Π., Καστορίνη Χ., Λύκου Α., Μητράκα Κ., Μπελογιάννη Κ., Πανταζοπούλου A., Σπυρίδης Ι. και Λινού A.), όπου παρατέθηκαν ποσοτικά στοιχεία του Προγράμματος ΔΙΑΤΡΟ- ΦΗ. Σύμφωνα με δεδομένα που συλλέχθηκαν από 162 σχολεία με 25.349 μαθητές που συμμετείχαν κατά το σχολικό έτος 2012-2013 στο Πρόγραμμα, το 64,2% των νοικοκυριών των μαθητών παρουσίαζαν επισιτιστική ανασφάλεια πριν την έναρξη του Προγράμματος. Αυτό το ποσοστό μειώθηκε σε 59,1% κατά τη λήξη του σχολικού έτους. Για κάθε επιπλέον μήνα συμμετοχής στο Πρόγραμμα η σχετική πιθανότητα μείωσης της επισιτιστικής ανασφάλειας αυξανόταν κατά 6,3% και η πιθανότητα μείωσης της πείνας κατά 13%. Τα ανωτέρω αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι η συμμετοχή σε ένα πρόγραμμα σχολικής σίτισης μπορεί να μειώσει τα επίπεδα επισιτιστικής ανασφάλειας των μαθητών και των οικογενειών τους σε μια αναπτυγμένη χώρα κατά τη διάρκεια της κρίσης. Στην ίδια θεματική ενότητα παρουσιάσθηκε η έρευνα με τίτλο: «Αντιλήψεις για την Υγιεινή Διατροφή γονέων και μαθητών που συμμετέχουν σε ένα Πρόγραμμα Σίτισης και Προώθησης Υγιεινής Διατροφής σε σχολεία κοινωνικά ευπαθών περιοχών της Ελλάδας - Ποιοτική μελέτη» (Δάλμα Α., Ζώτα Ν., Καστορίνι Χ., Βελουδάκη Α., Πετραλιάς Α., Γιαννακούλια Μ. και Λινού Α.), όπου παρατέθηκαν τα ποιοτικά αποτελέσματα του Προγράμματος ΔΙΑΤΡΟΦΗ. Στο πλαίσιο της έρευνας πραγματοποιήθηκαν είκοσι ομάδες εστιασμένης συζήτησης στις οποίες συμμετείχαν μαθητές Δημοτικού και Γυμνασίου, καθώς και οι γονείς τους που συμμετείχαν στο Πρόγραμμα και οι οποίοι επιλέχθηκαν με τυχαία δειγματοληψία. Κατά την ανάλυση των δεδομένων προέκυψε μεταξύ άλλων ότι οι γονείς θεωρούν τη Μεσογειακή διατροφή ως ένα υγιεινό, παραδοσιακό διατροφικό πρότυπο και κρίνουν ότι η καθημερινή, δωρεάν παροχή υγιεινών γευμάτων στο σχολείο αποτελεί σημαντικό βήμα προώθησης της υγιεινής διατροφής. Επίσης, οι γονείς δίνουν έμφαση στα κοινωνικά οφέλη της παρέμβασης και επισημαίνουν την ανάγκη σχεδιασμού και υλοποίησης παράλληλων δράσεων προώθησης υ- γιεινής διατροφής. Στις 11 Ιουνίου 2015 έγινε η παρουσίαση της περίληψης με τίτλο: «Διαπίστωση Τήρησης Συστημάτων Υγιεινής και Ποιότητας σε εγκαταστάσεις των προμηθευτών του Προγράμματος ΔΙΑΤΡΟΦΗ» (Γεωργακόπουλος Π., Πανταζοπούλου A., Χάβιαρη A.M., Πέππας E., Βελουδάκη A. και Λινού A.), όπου αναλύθηκε η μεθοδολογία που ακολουθείται κατά τους ελέγχους υγιεινής και ποιότητας στα γεύματα που παρασκευάζονται για το Πρόγραμμα. Εγινε ειδική αναφορά στους απροειδοποίητους ελέγχους στις εγκαταστάσεις των προμηθευτών, τους συνεχείς δειγματισμούς ειδών, τους ελέγχους (μακροσκοπικούς, οργανοληπτικούς, ποιοτικούς), κακθώς και στη λήψη δειγμάτων για εργαστηριακές αναλύσεις. Επίσης, έγινε ξεχωριστή αναφορά στην ποιοτική αρτιότητα των γευμάτων, όπως προέκυψε από τα αποτελέσματα εργαστηριακών αναλύσεων σε 300 γεύματα που αφορούσαν τη σχολική χρονιά 2013-2014 και τα οποία φανερώνουν: τήρηση απαιτήσεων νομοθεσίας, καμία ανίχνευση παθογόνων μικροβίων ή συσχέτιση κατανάλωσης γεύματος με τροφική δηλητηρίαση, εξαιρετικά χαμηλό ποσοστό γευμάτων μειωμένης ποιοτητας, π.χ. μόλις <0,001% ξένα σώματα, μικρές αποκλίσεις ως προς τις προδιαγραφές (κυρίως όσον αφορά τη χρήση καθαρού ελαιόλαδου ως μοναδική προστιθέμενη λιπαρή ύλη στα γεύματα, ανίχνευση συντηρητικών εντός των ορίων της νομοθεσίας, αλλά εκτός των προδιαγραφών του προγράμματος κ.λ.π.). Το Προεδρείο του Συνεδρίου εξήρε την ερευνητική εργασία, τη φύση των συγκεκριμένων δράσεων, καθώς και τις πρωτοβουλίες που πλαισιώνουν το Πρόγραμμα ΔΙΑΤΡΟΦΗ. ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟ ΔΑΠΑΝΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΛΟΓΩ ΛΙΤΟΤΗΤΑΣ ΕΠΙΣΗΜΑΙΝΕΙ ΠΡΟΣΦΑΤΗ ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ Ο.Ο.Σ.Α. ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΝΟΤΟ (ΙΤΑΛΙΑ, ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ) XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔΔXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX Ειδική μνεία για τη μείωση των δαπανών σε Ελλάδα, Ιταλία και Πορτογαλία κάνει η τελευταία έκθεση του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανασυγκρότησης (Ο.Ο.Σ.Α.) με τίτλο: «O.E.C.D. Health Statistics 2015», επισημαίνοντας πως υπήρξαν «πιέσεις» στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες - μέλη του οργανισμού κατά το 2013. Σύμφωνα με στοιχεία της μελέτης, εκτός Ευρωπαϊκής Ενωσης οι δαπάνες υγείας εμφάνισαν σταθερή αύξηση σχεδόν κατά 2,5% σε ετήσια βάση από το 2010 και μετά, ενώ ειδικά στις χώρες - μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, οι κατά κεφαλήν δαπάνες για την υγεία έχουν πλέον διαμορφωθεί σε επίπεδα χαμηλότερα από τα αντίστοιχα του 2009. Πρακτικά, όπως προκύπτει από την έρευνα του Ο.Ο.Σ.Α., το 2013 οι δαπάνες ως ποσοστό επί του Α.Ε.Π. παρέμειναν σταθερές συγκριτικά με το 2012. Η εξέλιξη αυτή δείχνει ότι υπάρχει πορεία αντίστροφη από ό,τι συνέβαινε στην έναρξη της κρίσης, όταν ο ρυθμός αύξησης των δαπανών της υγείας υπερέβαινε κατά πολύ εκείνον της οικονομίας. Κατά το 2013, οι δαπάνες υγείας ως αναλογία επί του Α.Ε.Π. ήταν 8,9% και κυμαίνονταν από το 5,1% της Τουρκίας στο 16,4% των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Στην Ελλάδα οι δαπάνες λόγω της οικονομικής κρίσης μειώθηκαν κατά 1,8 δισ. ευρώ από το 2009 έως 2013, περιορίζοντας τη συμμετοχή του Δημοσίου σε νοσήλια, ιατρικές εξετάσεις και φάρμακα και προωθώντας τα γενόσημα. Το 2013 οι κατά κεφαλήν δαπάνες ελαττώθηκαν για τέταρτη χρονιά στη σειρά και ήταν κατά 25% χαμηλότερες από τις αντίστοιχες του 2009 σε πραγματικούς όρους. Το μερίδιο του Α.Ε.Π., που κατευθύνθηκε στις δαπάνες για την περίθαλψη (εκτός των κεφαλαιακών δαπανών) ήταν 9,2% το 2013 σε σύγκριση με τον χαμηλότερο μέσο όρο του Ο.Ο.Σ.Α. στο 8,9%. Οι κατά κεφαλήν δαπάνες το 2013 ήταν 2.366 δολάρια έναντι των 3.453 δολαρίων του Ο.Ο.Σ.Α. Το Δημόσιο επωμίστηκε το 66% των συνολικών δαπανών, όταν ο μέσος όρος στις χώρες του Ο.Ο.Σ.Α. είναι υψηλότερος, φθάνοντας στο 73%. Αυτό σημαίνει πως το κόστος για την κάλυψη ιατρικών επισκέψεων, νοσηλείας και φαρμάκων μετακυλίσθηκε έτι περαιτέρω στις ασφαλιστικές και τα νοικοκυριά, αναλαμβάνοντας μεγαλύτερο μέρος των σχετικών δαπανών. Στην Ελλάδα οι δαπάνες του ιδιωτικού τομέα επί των συνολικών δαπανών αυξήθηκαν ποσοστιαία από το 28% το 2009 στο 31% το 2013. Αντίστοιχα το ποσοστό είναι 22% και 28% στην Ιταλία και την Πορτογαλία και πολύ χαμηλότερο στο 7% στη Γαλλία. Πέραν της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ο μέσος όρος στην αύξηση των δαπανών της υγείας φθάνει στο 2,6% για το 2013, κυρίως εξαιτίας της δυναμικής ενίσχυσής του από τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας και της Νοτίου Αμερικής. Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής κατά το 2013 οι δαπάνες για την υγεία ενισχύθηκαν σε ποσοστό 1,5%, δηλαδή με ρυθμό χαμηλότερο από το μισό του μέσου όρου πριν από το 2009. Το 2014, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις από τα δημόσια κέντρα περίθαλψης στις Η.Π.Α., φαίνεται ότι θα αυξηθούν οι δαπάνες λόγω του ότι περισσότεροι Αμερικανοί εξασφάλισαν πρόσβαση στην ασφάλεια υγείας. Συνολικά και για τα υπόλοιπα κράτη - μέλη του Ο.Ο.Σ.Α. και βάσει προκαταρκτικών στοιχείων, αναμένεται το 2014 να εμφανίσουν μία ανάλογη με το 2013 μετριοπαθή αύξηση στις δαπάνες για την υγεία. Ωστόσο, η αύξηση αυτή δεν προβλέπεται να υπερβεί εκείνην, η οποία σημειωνόταν τα χρόνια.
ΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧ εργασiαυγεία ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ (Ε.Ε.Ι.Ε.Π.) jjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjj ΗΞxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxΗ http://www.iatrikiergasias.gr/index.php?mod=article&cat=newspaper http://utopia.duth.gr/~tconstan/ xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx Τα κείμενα και τα άρθρα που δημοσιεύονται δεν εκφράζουν αναγκαστικά τις απόψεις του Διοικητικού Συμβουλίου της Ελληνικής Εταιρείας Ιατρικής Εργασίας και Περιβάλλοντος χχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχ Εκδότης (Υπεύθυνος σύμφωνα με το Νόμο): Θ.Κ. Κωνσταντινίδης <tconstan@med.duth.gr> Ειδικός Ιατρός Εργασίας, Καθηγητής Τμήμ. Ιατρικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης Ιατρός Εργασίας Διεύθυνση: Λιοσίων 143 και Θειρσίου 6, 6ος όροφος, Πλατεία Αττικής, Αθήνα 10445 Εργαστήριο Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος, Συγκρότημα Προκλινικών Εργαστηρίων Ιατρικής Δ.Π.Θ., κτίριο 2, 1ος όροφος, Πανεπιστημιούπολη, Δραγάνα, Αλεξανδρούπολη 68100 χχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟ ΙΑΤΡΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ Δελτίο Τύπου που κυκλοφόρησε στις 8 Ιουλίου 2015 από το Κοινωνικό Μητροπολιτικό Ιατρείο Ελληνικού, με τίτλο: «Τρομοκράτης: ένα άτομο, ομάδα, ή οργανισμός που χρησιμοποιεί βίαιη δράση, ή απειλεί με βίαιη δράση, ώστε να πετύχει πολιτικούς στόχους» αναφέρει: Ο τίτλος στο Δελτίο Τύπου είναι απλά ο ορισμός της λέξης τρομοκράτης, όπως αυτός εξηγείται στην αγγλική έκδοση της Wikipedia. Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ζαν - Κλοντ Γιούνκερ, παραπονέθηκε σε έντονο ύφος, ότι κάποιοι στην Ελλάδα κατηγορούν τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, ότι λειτουργούν ως τρομοκράτες. Εμείς δεν γνωρίζουμε πώς λειτουργούν, όμως θέλουμε να παραθέσουμε μερικά στατιστικά στοιχεία και ας μας απαντήσει ο κ. Γιούνκερ για το τί είναι οι θεσμοί που επιβάλουν αυτές τις πολιτικές στον εξαθλιωμένο Ελληνικό λαό, γιατί μάλλον οι λέξεις έχουν χάσει το νόημα τους. Bάσει στοιχείων του Ινστιτούτου Prolepsis, η μαζική φτωχοποίηση της μεγαλύτερης μερίδας του ελληνικού λαού οδήγησε: Οι 6 στους 10 μαθητές σε 64 σχολεία της Αθήνας αντιμετωπίζουν επισιτιστική ανασφάλεια. Το 61% των μαθητών στα παραπάνω σχολεία έχουν ένα γονιό χωρίς δουλειά, ενώ το 17% των οικογενειών δεν είχε κανένα γονιό που να εργάζεται. 11% από τα παιδιά είναι ανασφάλιστα και το 7% είχε ζήσει χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα για πάνω από μια βδομάδα κατά το έτος 2014, ενώ το 3% ζούσε ακόμα χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα. 406 σχολεία από όλη την Ελλάδα έλαβαν βοήθεια το 2014 για να σιτίσουν τους 61,876 μαθητές τους. 1.053 σχολεία έχουν κάνει αίτηση φέτος για να συμπεριληφθούν στο πρόγραμμα «Διατροφή», ώστε να λάβουν σίτιση οι 152.397 μαθητές τους εκ των οποίων σήμερα μόνο οι 15,520 μαθητές σε 150 σχολεία έχουν συμπεριληφθεί. 42.727 ερωτηματολόγια συμπληρώθηκαν από γονείς σε 23 νομούς όλης της χώρας και το 54% των οικογενειών αντιμετωπίζει επισιτιστική ανασφάλεια και το 21% πείνα. Βάσει μελέτης του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους της Βουλής: 3,8 εκατομμύρια Ελληνες ζουν κοντά στο όριο της φτώχειας (432 ευρώ το μήνα ανά άτομο) 2,5 εκατομμύρια Ελληνες ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας (233 ευρώ το μήνα ανά άτομο, που σημαίνει ακραία φτώχεια) Δηλαδή το 58% του Ελληνικού πληθυσμού, 6,3 εκατομμύρια πολίτες, ζουν κοντά ή κάτω από το όριο της φτώχειας. Αναρωτιόμαστε ο κ. Γιούνκερ και οι υπόλοιποι «θεσμοί» της Ευρωπαϊκής Ενωσης δεν γνωρίζουν τα παραπάνω στατιστικά; Δεν γνωρίζουν ότι ασφαλισμένοι και ανασφάλιστοι καρκινοπαθείς έχουν αφεθεί στην τύχη τους; Δεν γνωρίζουν ότι έχουμε υποσιτισμένα βρέφη και παιδιά στην Ελλάδα του 2015; Δεν γνωρίζουν ότι τα δημόσια νοσοκομεία αδυνατούν σε πολλές περιπτώσεις να δώσουν φάρμακα σε ασφαλισμένους όπως οι άποροι; Δεν γνωρίζουν ότι πολλοί πολίτες οδηγούνται στον θάνατο μόνο και μόνο επειδή δεν έχουν να πληρώσουν για την απαραίτητη θεραπεία που έχουν ανάγκη ή για τα φάρμακα τους; Και εάν τα γνωρίζουν γιατί δεν κάνουν κάτι για να αλλάξει αυτή η κατάσταση και απλά θέλουν να συνεχιστεί η λιτότητα που έχει εξαθλιώσει την πλειοψηφία του ελληνικού λαού; Ποιόν τιμωρούν οι «θεσμοί» με την συνέχιση της λιτότητας και τον αποκλεισμό 3 εκατομμυρίων ανασφάλιστων συμπολιτών μας από το Εθνικό Σύστημα Υγείας, που αυτή την στιγμή που μιλάμε καταρρέει; Δεν γνωρίζει ο κ. Γιούνκερ ότι πολλά δημόσια νοσοκομεία αυτήν τη στιγμή δεν έχουν καν σύριγγες και γάζες, πόσο μάλλον άλλα πιο ακριβά υλικά και φάρμακα; Πώς θέλει ο κ. Γιούνκερ να ονομάσουμε αυτούς που υλοποιούν τέτοιες πολιτικές; Φίλους των Ελλήνων, όταν επιτρέπουν να οδηγούνται οι Ελληνες στον αφανισμό; Κάποιοι στις Βρυξέλες μπορεί πιθανώς να μην θέλουν να ακούγεται η αλήθεια, και σαφώς δεν θέλουν να βλέπουν τα αποτελέσματα των άθλιων πολιτικών που πιέζουν την χώρα μας να επιβάλει. Η αλήθεια όμως δεν μπορεί να κρυφτεί για άλλη μια φορά κάτω από το όμορφο κόκκινο χαλί στο οποίο περπατάνε. Η αλήθεια είναι μπροστά τους. Ή θα κάνουν κάτι ουσιαστικό για να διορθώσουν την κατάσταση και δεν θεωρούμε ουσιαστική λύση την αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας που τελευταία συζητείται ή θα συνεχίσουν να τιμωρούν τον Ελληνικό λαό. Στο χέρι τους είναι να διαλέξουν το τι θέλουν να κάνουν. Η στάση τους όμως θα καταγραφεί ξεκάθαρα στην ιστορία, αλλά και στη μνήμη του ελληνικού λαού. Η καθημερινή ιατρική εφημερίδα Health Daily στις 10.07.2015 παρουσίασε το θέμα με τίτλο: «Παιδιά, τα μεγάλα θύματα της κρίσης. Στοιχεία του Ινστιτούτου Prolepsis» και σημείωνε: «Η μαζική φτωχοποίηση της μεγαλύτερης μερίδας του Ελληνικού λαού είχε ως θύματα τα παιδιά, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ινστιτούτου Prolepsis. Ειδικότερα: Εξι στους δέκα μαθητές σε 64 σχολεία της Αθήνας αντιμετωπίζουν επισιτιστική ανασφάλεια. Το 61% των μαθητών στα παραπάνω σχολεία έχουν ένα γονιό χωρίς δουλειά, ενώ το 17% των οικογενειών δεν είχε κανένα γονιό που να εργάζεται. 11% από τα παιδιά είναι ανασφάλιστα και το 7% είχε ζήσει χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα για πάνω από μια βδομάδα κατά το έτος 2014, ενώ το 3% ζούσε ακόμα χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα. 406 σχολεία από όλη την Ελλάδα έλαβαν βοήθεια το 2014 για να σιτίσουν τους 61,876 μαθητές τους. 1,053 σχολεία έχουν κάνει αίτηση φέτος για να συμπεριληφθούν στο πρόγραμμα «Διατροφή», ώστε να λάβουν σίτιση οι 152.397 μαθητές τους εκ των οποίων σήμερα μόνο οι 15.520 μαθητές σε 150 σχολεία έχουν συμπεριληφθεί. 42.727 ερωτηματολόγια συμπληρώθηκαν από γονείς σε 23 νομούς όλης της χώρας και το 54% των οικογενειών αντιμετωπίζει επισιτιστική ανασφάλεια και το 21% πείνα. Σημειώνεται ότι τα παραπάνω στοιχεία περιλαμβάνει ανακοίνωση - απάντηση στις δηλώσεις Γιούνκερ από το Μητροπολιτικό Κοινωνικό Ιατρείο Ελληνικού, με βάση σχετικό Δελτίο Τύπου». ΕΓΓΡΑΦΟ ΘΕΣΕΩΝ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΩΝ ΚΑΘΟΛΙΚΩΝ «ΚΑΡΙΤΑΣ» ΕΥΡΩΠΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ «ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ ΣΕ ΑΝΤΙΚΑΝΟΝΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ» ΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧ Η Κάριτας Ευρώπης (Κ.Ε.) είναι το δίκτυο των οργανώσεων της Κάριτας στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Η ενωμένη δύναμη των 49 μελών της, παρούσα σε 46 Ευρωπαϊκές χώρες, κάνει την Κάριτας Ευρώπης μία από τις μεγαλύτερες δημόσιες κοινωνικές οργανώσεις στην Ευρώπη. Η Κάριτας Ευρώπης και τα μέλη της δραστηριοποιούνται σε θέματα σχετικά με την φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό, τη διεθνή συνεργασία, τις επείγουσες ανθρωπιστικές παρεμβάσεις, την ανάπτυξη και θέματα μετανάστευσης και ασύλου. Η μετανάστευση είναι μία ευκαιρία και μία πρόκληση, ένα περίπλοκο φαινόμενο που έχει επακόλουθα στην χώρα προέλευσης, διέλευσης και προορισμού, αλλά πρώτα απ όλα στους μετανάστες τους ίδιους και στις οικογένειές τους που τις αφήνουν πίσω. Στην Ευρώπη, οι μετανάστες σε αντικανονική κατάσταση αντιμετωπίζουν παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε καθημερινή βάση όταν πρόκειται για πρόσβαση στο δικαίωμα της υγείας, της κατοικίας, της εργασίας και κυρίως της μόρφωσης και επομένως έτσι γίνονται πιο ευάλωτοι. Οι οργανώσεις της Κάριτας βγάζουν αυτό το συμπέρασμα από την εκτεταμένη τους εμπειρία πάνω στο θέμα. Η Κάριτας Ευρώπης βοηθάει μετανάστες, μέσω διαφόρων υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων κοινωνικής βοήθειας, ψυχοκοινωνικής και νομικής συμβουλευτικής, νομικής εκπροσώπησης και υπεράσπισης για τα βασικά τους δικαιώματα, μεταξύ άλλων. 1. ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ Στο πεδίο της μετανάστευσης χρησιμοποιούνται διαφορετικοί όροι και ορισμοί. Διαφέρουν από εθνικά και πολιτικά περιεχόμενα, αλλά υπάρχει ένα κοινό: ο στιγματισμός του όρου «παράνομη μετανάστευση» από πολιτικούς και τα μέσα μαζικής επικοινωνίας. Χρειάζεται να τονιστεί ότι μόνο πράξεις μπορούν να χαρακτηριστούν παράνομες. Ένα άτομο καθ εαυτού δεν μπορεί ποτέ να χαρακτηρισθεί «παράνομο». Η αυτόματη συσχέτιση του όρου «παράνομος» με τον όρο «εγκληματικός» έχει τονισθεί από διάφορες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (Μ.Κ.Ο.) και ε- ρευνητές. Για να αποφύγει αυτή την εννοιολογική απόχρωση, η Κάριτας Ευρώπης χρησιμοποιεί τον όρο «μετανάστες σε αντικανονική κατάσταση» ως ευρύ όρο, συμπεριλαμβανομένων και ιθαγενών τρίτων χωρών, χωρίς νομικό καθεστώς που υπόκεινται σε απέλαση εάν συλληφθούν. 2. ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ - ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΗΣ Ε.Ε. Παρότι ο έλεγχος των συνόρων και του εσωτερικού έχουν γνωρίσει μία θεαματική αύξηση και σε οικονομικό και σε ανθρώπινο δυναμικό τα τελευταία χρόνια, αντικανονική μετανάστευση συμβαίνει σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα. Η οικονομία μπορεί συχνά να επωφεληθεί από την αντικανονική μετανάστευση, αφού οι περισσότεροι μετανάστες σε αντικανονική κατάσταση εργάζονται σε τομείς που οι Ευρωπαίοι πολίτες δεν ενδιαφέρονται να ασχοληθούν, ιδιαίτερα ως ευέλικτο εργατικό δυναμικό, οι μετανάστες σε αντικανονική κατάσταση συχνά πληρώνονται λιγότερο από τον βασικό μισθό, και εργάζονται σε συνθήκες που παραβιάζουν τα κατώτερα εργασιακά δεδομένα. Η Κάριτας Ευρώπης παρατηρεί με ανησυχία ότι οι εθνικοί νομοθέτες μέσα στην Ευρωπαϊκή Ενωση αναζητούν αυξητικά να ποινικοποιήσουν την αντικανονική μετανάστευση, ενώ ταυτόχρονα αρνούνται βασικά ανθρώπινα δικαιώματα σε μετανάστες σε αντικανονική κατάσταση. Αυτή η προσέγγιση οδηγεί σε εκμετάλλευση, κακοποίηση, διακρίσεις και κοινωνικό αποκλεισμό των μεταναστών σε αντικανονική κατάσταση και επομένως επηρεάζεται η Ευρωπαϊκή κοινωνία ως σύνολο. Παράλληλα στο πολιτικό επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, τα κονδύλια για έλεγχο των συνόρων και επιστροφή αυξάνονται, ενώ η εστίαση για ενσωμάτωση, κοινωνική συμπερίληψη των κοινοτήτων των μεταναστών και ο σεβασμός για τα βασικά δικαιώματα των μεταναστών μειώνεται. 3. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ «Ολοι, επομένως, ανήκουν σε μία οικογένεια, οι μετανάστες και οι ντόπιοι πληθυσμοί που τους υποδέχονται, και όλοι έχουν το ίδιο δικαίωμα να απολαύσουν τα αγαθά της γης των οποίων ο προορισμός είναι παγκόσμιος, όπως διδάσκει η κοινωνική διδασκαλία της Εκκλησίας». Αναγνώριση, σεβασμός και πρόσβαση σε βασικά δικαιώματα όλων των ανθρώπων ανεξαρτήτως της εθνικότητάς τους ή της νομικής τους κατάστασης πρέπει να είναι στο κέντρο όλων των πολιτικών για την μετανάστευση. Η Κάριτας Ευρώπης προτρέπει τις χώρες που δέχονται μετανάστες στην Ευρώπη και στην Ευρωπαϊκή Ενωση: 1. Να σέβονται την πρόσβαση στα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα: Δίνοντας πρακτικό αποτέλεσμα στα ανθρώπινα δικαιώματα κάθε ανθρώπου στην Ευρώπη ως κλειδί για σεβασμό και αξιοπρέπεια. Αυτό συμπεριλαμβάνει την ανάγκη να αναγνωρισθούν οι αντικανονικοί μετανάστες ως κάτοχοι δικαιωμάτων στην σίτιση, στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, στην διαμονή, στις αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας, σε βασική εκπαίδευση και στην οικογενειακή ζωή. Για ανήλικους συγκεκριμένα, η Συνθήκη για τα Δικαιώματα του Παιδιού πρέπει να είναι πλήρως και αποτελεσματικά χαραγμένη στις εθνικές νομοθεσίες, συμπεριλαμβανομένης και της προστασίας ασυνόδευτου ανήλικα. Ολα τα μέλη κράτη της Ευρωπαϊκής Ενωσης και η πλειονότητα των εκτός Ευρωπαϊκής Ενωσης χωρών έχουν υπογράψει τα βασικά διεθνή όργανα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και επομένως είναι νομικά υποχρεωμένες να προστατεύουν τα δικαιώματα όλων των ατόμων μέσα στην επικράτειά τους. 2. Να σέβονται το δικαίωμα στην μετανάστευση και το δικαίωμα στην παραμονή. Αυτή η αρχή της Κοινωνικής Διδασκαλίας της Εκκλησίας σημαίνει να αναγνωρίζεται το δικαίωμα της αναζήτησης καλύτερης ζωής εν ειρήνη, μακριά από το μέρος καταγωγής κάποιου. Επίσης εννοεί την αναγνώριση του δικαιώματος να απολαύσει αξιοπρεπείς συνθήκες διαμονής στην χώρα καταγωγής του. Η διεθνής και ευρωπαϊκή νομοθεσία αναγνωρίζει το δικαίωμα να φύγει κανείς από κάποια χώρα, συμπεριλαμβανομένης και της δικής του, και να επιστρέψει στη χώρα του, το δικαίωμα να αναζητήσει άσυλο και το δικαίωμα στο άσυλο, καθώς και την αρχή της μη καταπίεσης (non-refoulement). 3. Να δημιουργήσουν ισχύουσες διαδικασίες νομιμοποίησης, συμπεριλαμβανομένων ευέλικτων προεκτάσεων της (κοινωνικής) κατάστασης: Η Κάριτας Ευρώπης καλεί για ισχύουσες νομιμοποιήσεις για να αποφευχθεί η εκμετάλλευση και η ταπεινωτική συμπεριφορά κατά των ανθρώπων. Η κοινωνία δεν μπορεί να χτίσει μία αληθινή κοινή Ευρώπη διαχωρίζοντας δύο επίπεδα του πληθυσμού. Η Ευρωπαϊκή Ενωση χρειάζεται να προωθήσει πρακτικές λύσεις και εγγυήσεις για τους ανθρώπους που ζουν ανάμεσά μας, που εργάζονται στις χώρες μας και συμβάλλουν στην ευημερία μας, αλλά δεν έχουν πρόσβαση στα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, λόγω της καταστάσεώς τους. Τα κράτη - μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης έ- χουν ένα υπερβολικά άκαμπτο σύστημα ανανέωσης των νομικών καταστάσεων, που δημιουργεί έναν αυξανόμενο αριθμό μεταναστών που βρίσκονται σε αντικανονική κατάσταση και σπρώχνει τους μετανάστες στην άτυπη οικονομία. Αυτή η ακαμψία επηρεάζει την κοινωνία ως σύνολο και χρειάζεται να καταπιαστεί επαρκώς από την Ευρωπαϊκή Ε- νωση. 4. Να αποφεύγουν να ποινικοποιούν την αντικανονική μετανάστευση: Οι πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ενωσης εστιάζουν κυρίως στον έλεγχο των συνόρων, την επιστροφή και την ποινικοποίηση των αντικανονικών μεταναστών, και επομένως αναγκάζει τους πρόσφυγες και τους δυνητικούς μετανάστες μέσα σε επικίνδυνα ταξίδια και αποτυγχάνει να διασφαλίσει τα ανθρώπινα δικαιώματα των αντικανονικά μεταναστών. Σήμερα στην Ευρώπη η Κάριτας Ευρώπης βλέπει τα αποτελέσματα τέτοιων πολιτικών: μία διαρθρωτική δημιουργία των μεταναστών σε αντικανονική κατάσταση. Αυτή η ευάλωτη ομάδα συχνά αντιμετωπίζει συστηματική κράτηση. Αλλά η κράτηση πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο ως έσχατη λύση, πρέπει να είναι ανάλογη και δικαιολογημένη σε κάθε μεμονωμένη περίπτωση, και δεν πρέπει να εξυπηρετεί την ποινικοποίηση των αντικανονικών εισόδων ή να εφαρμόζεται αυτόματα σε διαδικασίες επιστροφής. Επιπλέον, η προτιμότερη εναλλακτική λύση κάτω από τον διεθνή νόμο είναι η ελευθερία κινήσεων, συμπεριλαμβανομένων περιορισμών, άν χρειάζεται. 5. Να αποφεύγουν να δημιουργούν καταστάσεις νομικού λίμπο (σε λησμονημένη κατάσταση): Μετανάστες σε αντικανονική κατάσταση, που δεν μπορούν να επιστρέψουν, θα έπρεπε να τους παραχωρείται νομιμότητα ως η μόνη επιλογή για να λάβουν νόμιμη κατάσταση. Σήμερα, πολλοί μετανάστες αναγκάζονται να συνεχίσουν να ζουν μέσα στις χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης χωρίς την δυνατότητα επιστροφής στις χώρες προέλευσής τους, π.χ. εξαιτίας της έλλειψης συνεργασίας με τις πρεσβείες. Ταυτόχρονα αυτοί οι αόρατοι μετανάστες δεν έχουν, εκ των πραγμάτων, πρόσβαση σε βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Τέτοιες συνθήκες συχνά δημιουργούνται όταν οι αρχές της χώρας απορρίπτουν αιτήσεις για διεθνή προστασία ή την προέκταση των νομικών καταστάσεων, αλλά δεν μπορούν με τη βία να επαναπατρίσουν το άτομο. Δυστυχώς, αυτή η πρακτική το να οδηγούνται μετανάστες σε αντικανονικές καταστάσεις είναι διαδεδομένη μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και θα έπρεπε να ρυθμιστεί ικανοποιητικά. 6. Σταματήστε τον ρατσισμό και την ξενοφοβία που βρίσκονται σε άνθιση: Η Κάριτας Ευρώπης ανησυχεί και πιστεύει ότι ο τρόπος που συμπεριφερόμαστε τους αντικανονικούς μετανάστες επηρεάζει τις κοινωνίες μας. Αν εμείς σταθερά και δημόσια δεν αναγνωρίσουμε την ανθρώπινη αξιοπρέπεια όλων των μεταναστών, επιτρέπουμε τον ρατσισμό και την ξενοφοβία να ανθίσουν στις κοινωνίες μας. Παίζοντας πάνω στην ξενοφοβία και τον ρατσισμό, ο πολιτικός λόγος συχνά κακομεταχειρίζεται την πραγματική «απειλή των παράνομων μεταναστών» για να πετύχει τους δικούς του σκοπούς. Η Ανθρώπινη Κινητικότητα γενικά γίνεται αντιληπτή είτε από οικονομική ή από θέμα ασφάλειας οπτική γωνία. Αυτό αποτρέπει από το να βλέπουμε τους μετανάστες ως ανθρώπους.