Π Δ Ρ Ι Λ Η Φ Η Ζ εξγαζία πνπ αθνινπζεί πξνζπαζεί λα εξεπλήζεη ηα απνηειέζκαηα πνπ επέξρνληαη γηα ηελ πξνζηαζία ησλ δαζψλ απφ ηελ αλαζεψξεζε ηνλ Απξίιην ηνπ 2001 ηνπ άξζξνπ 24 ηνπ πληάγκαηνο, ην νπνίν αλαθέξεηαη ζηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Γηα ην ζθνπφ απηφ: α) πεξηγξάθεηαη ην ηζρύνλ λνκνζεηηθό πιαίζην ηεο δαζηθήο πξνζηαζίαο, β) αλαιύνληαη νη αιιαγέο πνπ πξνέθπςαλ απφ ηε ζπληαγκαηηθή αλαζεψξεζε θαη εθθξάδνληαη αλεζπρίεο γηα ηελ ηθαλφηεηα ηεο Γηνίθεζεο λα αληαπεμέιζεη ζηηο απμεκέλεο πιένλ απαηηήζεηο ηνπ ξφινπ ηεο, γ) απνηππώλεηαη ε ζεκεξηλή νξγάλωζε ηεο Γαζηθήο Γηνίθεζεο ζηελ Διιάδα, κε ζθνπφ λα εληνπηζηνχλ νη δπζιεηηνπξγίεο ηεο θαη δ) δηαηππώλνληαη πξνηάζεηο αλαβάζκηζήο ηεο, ψζηε λα αληαπνθξηζεί απνηειεζκαηηθά ζηηο αλάγθεο ηεο ζχγρξνλεο δαζηθήο πξνζηαζίαο. Γηα ηηο αλάγθεο ηεο εξγαζίαο κειεηήζεθαλ λνκνζεηήκαηα θαη δηθαζηηθέο απνθάζεηο, ειιεληθή βηβιηνγξαθία θαη αξζξνγξαθία, θαζψο θαη πξαθηηθά, έγηλαλ επηζθέςεηο ζε δεκφζηεο ππεξεζίεο κε επηηφπηα έξεπλα θαη κειέηε εηζεξρνκέλσλ-εμεξρνκέλσλ δηνηθεηηθψλ εγγξάθσλ θαη ειήθζεζαλ ζπλεληεχμεηο αλνηρηνχ ηχπνπ. Δηδηθόηεξα ζην Κεθάιαην Α γίλεηαη ιφγνο γηα ην δεκφζην ραξαθηήξα ηεο δαζηθήο πξνζηαζίαο, έλαλ ηνκέα θαηεμνρήλ θξαηηθφ, γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ δηθαίνπ ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηε ζρέζε ηνπ κε ην δαζηθφ δίθαην θαη παξνπζηάδνληαη ηα βαζηθά δαζηθά λνκνζεηήκαηα. Γίλεηαη επίζεο κία ζχληνκε ηζηνξηθή αλαδξνκή ηεο δαζηθήο λνκνζεζίαο απφ ηε ζχζηαζε ηνπ Διιεληθνχ Κξάηνπο. Ηδηαίηεξε βαξχηεηα δίλεηαη ζηνλ κεγάιν θαη βαζηθφ Γαζηθφ Νφκν 998/1979. ρνιηάδνληαη νη θαηλνηνκίεο, αιιά θαη νη ειιείςεηο ηνπ. Αλαθνξέο γίλνληαη επίζεο θαη ζηνλ Νφκν 1734/87, ν νπνίνο ηξνπνπνηεί ζε αξθεηά ζεκεία ηνλ 998/79, αιιά θαη ζηνλ 1650/86 γηα ην πεξηβάιινλ. Σέινο γίλεηαη κία θξηηηθή ηνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ θαη πξνηάζζεηαη ε αλάγθε θαλνληζηηθήο κεηαξξχζκηζεο. 1
ην Κεθάιαην Β παξνπζηάδνληαη θαη ζρνιηάδνληαη αλαιπηηθά νη δηαηάμεηο ηνπ άξζξνπ 24 ηνπ πληάγκαηνο πνπ αλαζεσξήζεθαλ θαη αθνξνχλ ηα δάζε, πξνθεηκέλνπ λα δηαηππσζνχλ ζπκπεξάζκαηα γηα ηηο επηπηψζεηο θαη ηα απνηειέζκαηά ηνπο ζηε λνκνζεζία θαη ηε δεκφζηα δηνίθεζε. πγθεθξηκέλα γίλεηαη ιφγνο γηα: α) ην λέν δηθαίσκα ζην πεξηβάιινλ, β) ηελ εηζαγσγή ηεο αξρήο ηεο αεηθνξίαο, γ) ηελ εμνκνίσζε ηεο πξνζηαζίαο δεκνζίσλ θαη ηδησηηθψλ δαζψλ θαη δαζηθψλ εθηάζεσλ, δ) ηελ ππνρξέσζε ζχληαμεο δαζνινγίνπ θαη ε) ηελ εηζαγσγή εξκελεπηηθήο δήισζεο κε ηνλ νξηζκφ ηνπ δάζνπο ζην ζπληαγκαηηθφ θείκελν. Αλαδεηνχληαη νη αλάγθεο ηεο αλαζεψξεζεο ζηα πιαίζηα ηεο ειιεληθήο πξαγκαηηθφηεηαο, απνηππψλνληαη ηα πνξίζκαηα ηεο λνκνινγίαο ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο θαη δηεξεπλάηαη εάλ ε αλαζεψξεζε απηή ζα έρεη άκεζε επίδξαζε ζηε ιεηηνπξγία ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο, ε νπνία δελ είλαη επαξθψο πξνεηνηκαζκέλε λα αληαπνθξηζεί ζηηο λέεο ππνρξεψζεηο, φπσο ζχληαμε δαζνινγίνπ, πεξηβαιινληηθή πιεξνθφξεζε θ.α. θαη λα θέξεη ζε πέξαο ηελ πεξηθξνχξεζε ηνπ δαζηθνχ πινχηνπ. ην Κεθάιαην Γ παξνπζηάδεηαη ε δνκή θαη ιεηηνπξγία ησλ νξγαληθψλ κνλάδσλ ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο πνπ έρνπλ σο αληηθείκελν ηελ πξνζηαζία ησλ δαζψλ, ε θαζεκία ζην πιαίζην ησλ δηθψλ ηεο αξκνδηνηήησλ θαη εθθξάδνληαη ζρφιηα θαη πξνβιεκαηηζκνί γηα ηηο ππάξρνπζεο δηαδηθαζίεο. Δπεηδή απφ ηελ αλάιπζε ηνπ ηξίηνπ θεθαιαίνπ πξνθχπηεη απμεκέλε επζχλε θαη κεγάιν βάξνο ηεο Γηνίθεζεο ζηελ εθπφλεζε θαη εθαξκνγή απνηειεζκαηηθήο δαζηθήο πνιηηηθήο, θαζψο δελ αξθεί απφ κφλν ηνπ έλα πξννδεπηηθφ ζπληαγκαηηθφ θείκελν, πξέπεη λα εμεηαζζεί εάλ ε νξγάλσζή ηεο είλαη πξφζθνξε θαη θαηάιιειε γηα ηελ απνζηνιή απηή. πγθεθξηκέλα εμεηάδνληαη: α) ε Γεληθή Γηεχζπλζε Γαζψλ θαη Φπζηθνχ Πεξηβάιινληνο ηνπ Τπνπξγείνπ Γεσξγίαο, ζηελ νπνία αλήθεη ν θεληξηθφο ζρεδηαζκφο ηεο δηαρείξηζεο, αλάπηπμεο θαη πξνζηαζίαο ησλ δαζψλ, β) νη Γηεπζχλζεηο Γαζψλ ησλ Πεξηθεξεηψλ, ζηηο νπνίεο ππάγνληαη απφ ην 1997 νη δαζηθέο ππεξεζίεο ηεο ρψξαο θαη άξα ε επαθή κε ηνλ πνιίηε, γ) ην Τπνπξγείν Πεξηβάιινληνο Υσξνηαμίαο θαη Γεκνζίσλ Έξγσλ, 2
ην νπνίν είλαη ππεχζπλν γηα ζέκαηα πεξηβάιινληνο γεληθά θαη δ) νη Ππξνζβεζηηθέο Τπεξεζίεο ζηηο νπνίεο αλήθεη απφ ην 1998 ε δαζνππξφζβεζε. Σέινο ζην Κεθάιαην Γ, αθνχ έρνπλ ήδε εληνπηζηεί νη δηνηθεηηθέο αδπλακίεο, πξνηείλνληαη ιχζεηο θαη δηαηππψλνληαη πξνηάζεηο κε βάζε ηηο αξρέο ηνπ ζχγρξνλνπ δεκφζηνπ management γηα ζηξαηεγηθφ ζρεδηαζκφ, ρξήζε δεηθηψλ, δηνίθεζε κέζσ ζηφρσλ θαη απνηειεζκάησλ, νξζνινγηθή θαη πνηνηηθή δηνίθεζε θηι., θαζψο κφλν κε εηζαγσγή λέσλ κνξθψλ δηαρείξηζεο ηνπ δαζηθνχ ζέκαηνο ζα κπνξέζνπκε λα έρνπκε νξζή εθαξκνγή θαη εμεηδίθεπζε επηζηεκνληθή ησλ ζπληαγκαηηθψλ θαη λνκνζεηηθψλ επηηαγψλ. Με αθνξκή ηε κειέηε ηεο λνκηθήο πξνζηαζίαο ησλ δαζψλ θαηφπηλ ηεο αλαζεψξεζεο ηνπ 2001, αλαθχπηεη ην δήηεκα ηνπ ξφινπ ηνπ πληάγκαηνο ζηελ έλλνκε ηάμε θαη πσο απηφ πξέπεη λα παξαθνινπζεί ηηο θνηλσληθέο εμειίμεηο, θαζψο θαη ην εμαηξεηηθά ελδηαθέξνλ θαη πινχζην ζέκα ηεο ζρέζεο θαη ησλ νξίσλ ησλ ηξηψλ εμνπζηψλ: λνκνζεηηθήο, εθηειεζηηθήο θαη δηθαζηηθήο, ην νπνίν απαζρνιεί αλαπφθεπθηα θαη δηαξθψο θάζε δεκνθξαηηθή πνιηηεία, αιιά θαη ην ζέκα ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζηε ιήςε απνθάζεσλ. Δξσηήκαηα πνπ εθηφο ησλ άιισλ επηζηεκψλ θαιείηαη θαη ε λνκηθή επηζηήκε λα απαληήζεη, φπσο: ηί είλαη δάζνο θαη ηί δαζηθή έθηαζε, ηί ζεκαίλεη βηψζηκε αλάπηπμε θαη πνηφ ην πεξηερφκελν ηνπ λένπ δηθαηψκαηνο ζην πεξηβάιινλ, πξέπεη λα απαληεζνχλ θαη νη έλλνηεο επαθξηβψο λα πξνζδηνξηζζνχλ φρη ράξηλ ηεο ζεσξίαο ηνπ δηθαίνπ, νχηε έζησ γηα ηελ αζθάιεηα θαη ηελ ελφηεηα ηνπ δηθαίνπ ή ηελ ηήξεζε ηεο αξρήο ηεο λνκηκφηεηαο, αιιά θαηαξρήλ γηα ηελ κέγηζηε δπλαηή πξνζηαζία ηνπ αγαζνχ θαη ηε ζπλέρηζε ηεο δσήο. Ο πξνζδηνξηζκφο ηεο έλλνηαο ηνπ δάζνπο απνηειεί πξνυπφζεζε γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ. 3
ΛΔΞΔΙ ΚΛΔΙΓΙΑ Γαζηθή Πξνζηαζία, Ννκηθή Πξνζηαζία ησλ Γαζψλ, Γάζνο, Γαζηθή Έθηαζε, Οξηζκφο Γάζνπο, Γαζηθή Ννκνζεζία, Γεκφζηα Γάζε, Ηδησηηθά Γάζε, Γίθαην Πεξηβάιινληνο, Γαζηθφ Γίθαην, Άξζξν 24παξ1 ηνπ πληάγκαηνο, Ν.998/1979, πληαγκαηηθή Αλαζεψξεζε 2001, Γηθαίσκα ζην Πεξηβάιινλ, Γηεχξπλζε Έλλνκνπ πκθέξνληνο, Γηθαίσκα Πεξηβαιινληηθήο Πιεξνθφξεζεο, Βηψζηκε Αλάπηπμε, Γαζνιφγην, Αληαπφθξηζε ηεο Γηνίθεζεο ζηε πληαγκαηηθή Αλαζεψξεζε ηνπ άξζξνπ 24παξ1, Αθπξσηηθφο Γηθαζηήο, Γεκφζηα Γηνίθεζε & πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο, Οξγάλσζε Γαζηθήο Γηνίθεζεο, Τπνπξγείν Γεσξγίαο, Οξγαληζκφο Τπνπξγείνπ Γεσξγίαο, Γεληθή Γηεχζπλζε Γαζψλ & Φπζηθνχ Πεξηβάιινληνο, Πεξηθεξεηαθή Γαζηθή Γηνίθεζε, Γηεχζπλζε Γαζψλ Πεξηθέξεηαο, Γηεχζπλζε Γαζψλ Ννκαξρίαο, Γαζαξρεία, Γαζνλνκεία, Γαζνθπιάθεηα, Γαζνππξφζβεζε, Τπνπξγείν Γεκφζηαο Σάμεο, Τ.ΠΔ.ΥΧ.Γ.Δ. 4
5
6
ΔΙΑΓΧΓΗ ην θαηψθιη ηεο λέαο ρηιηεηίαο, ε πεξηβαιινληηθή, θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή ζπνπδαηφηεηα ησλ δαζψλ θαζίζηαηαη πεξηζζφηεξν ζεκαληηθή απφ πνηέ, εμαηηίαο ηεο δηαξθψο επηδεηλνχκελεο δηαηαξαρήο ηνπ νηθνινγηθνχ ηζνδπγίνπ ηνπ πιαλήηε. Ζ ζπζηεκαηηθή κείσζε ηεο ζπλνιηθήο δαζνθάιπςεο απφ ηηο αιφγηζηεο, άπιεζηεο θαη απξνγξακκάηηζηεο ελέξγεηεο ηνπ αλζξψπνπ θπξίσο ηα ηειεπηαία δηαθφζηα ρξφληα, θαζψο θαη νη δπζκελέζηαηεο επηπηψζεηο πνπ επαθνινχζεζαλ, θαηέζηεζαλ πξνθαλή ηελ δσηηθή ζεκαζία ησλ δαζψλ γηα ηε δηαηήξεζε ηεο βηφζθαηξαο επί ηεο γεο. Ζ ηζρχνπζα δαζηθή λνκνζεζία κε ηηο πεξίπινθεο, απνζπαζκαηηθέο θαη πνιιέο θνξέο αληηθαηηθέο ξπζκίζεηο ζην θαζεζηψο πνπ δηέπεη ηα δάζε θαη ηηο δαζηθέο εθηάζεηο θαη ηδηαίηεξα ζην ηδηνθηεζηαθφ, έρεη νδεγήζεη ζηε κε ηθαλνπνηεηηθή πξνζηαζία ηνπ δαζηθνχ ρψξνπ θαη ζηε δηαηψληζε ησλ ηδηνθηεζηαθψλ εθθξεκνηήησλ απί καθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα. Οη δηαξθείο ακθηζβεηήζεηο ηφζν επί ηνπ δαζηθνχ ή φρη ραξαθηήξα ησλ εθηάζεσλ, φζν θαη επί ηνπ ηδηνθηεζηαθνχ θαζεζηψηνο, νη ρξνλνβφξεο δηνηθεηηθέο δηαδηθαζίεο πνπ ηηο ζπλνδεχνπλ, νη αηέξκνλεο δίθεο, ε δαηδαιψδεο δαζηθή λνκνζεζία θαη ε έιιεηςε θσδηθνπνίεζεο έρνπλ σο απνηέιεζκα ηελ ειιηπή πξνζηαζία ηνπ δαζηθνχ πινχηνπ, θαζψο ε ππέξκεηξε απαζρφιεζε ησλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ θαη ησλ δηθαζηεξίσλ, αιιά θαη ε πνιπεηήο ηαιαηπσξία ησλ πνιηηψλ επελεξγνχλ αλαζηαιηηθά ζηελ αλαπηπμηαθή πξνζπάζεηα ηεο ρψξαο θαη ζηελ απνηειεζκαηηθή πξνζηαζία ησλ δαζψλ θαη ησλ δαζηθψλ εθηάζεσλ. Ζ παξνχζα εξγαζία ζθνπφ έρεη λα απνηππψζεη θαηαξρήλ κία ζπλνπηηθή, αιιά νινθιεξσκέλε θαη μεθάζαξε εηθφλα ηνπ δεηήκαηνο ηεο πξνζηαζίαο ησλ δαζψλ ζηε ρψξα καο εμεηάδνληαο ην ζρεηηθφ ζπληαγκαηηθφ, λνκνζεηηθφ θαη δηνηθεηηθφ δαζηθφ πιαίζην θαη αλαδεηψληαο ηα κεηνλεθηήκαηα, ηηο αδπλακίεο, ηηο δπζιεηηνπξγίεο θαη θαρεμίεο πνπ ην πεξηβάιινπλ θαη ζηε ζπλέρεηα λα αλαδεηήζεη ηηο επηπηψζεηο ηεο αλαζεψξεζεο ηνπ πληάγκαηνο ηνπ 2001 ζηελ πξνζηαζία ησλ δαζψλ. 7
Οη επηδξάζεηο ηεο αλαζεψξεζεο δελ έρνπλ θαλεί αθφκε νχηε ζηε λνκνζεζία 1, νχηε ζηε δηνηθεηηθή κεραλή, νχηε ζηε δηθαζηηθή εμνπζία θαη ίζσο είλαη λσξίο λα κηιήζνπκε γηα θάηη ηέηνην. Γεδνκέλσλ φκσο ησλ ζπγθεθξηκέλσλ νηθνλνκηθψλ, θνηλσληθψλ, νηθνινγηθψλ θαη πνιηηηθψλ αλαγθψλ πνπ νδήγεζαλ ζηελ αλαζεψξεζε ηνπ άξζξνπ 24, ζα δηεξεπλήζνπκε ηηο ελδερφκελεο δένπζεο θαη κε επηπηψζεηο ζηε δεκφζηα δηνίθεζε κε θάπνηα επηθχιαμε βέβαηα, θαζψο ην πιήξεο λφεκα θαη ε αθξηβήο ζεκαζία ησλ ζπληαγκαηηθψλ δηαηάμεσλ αλαδεηθλχνληαη κέζα απφ ηελ ηζηνξηθή δηαδξνκή θαη δνθηκαζία ηνπ πληάγκαηνο, κέζα απφ ηελ εξκελεία θαη εθαξκνγή ηνπ απφ ηνλ θνηλφ λνκνζέηε, ην δηθαζηή, ηελ ίδηα ηε δηνίθεζε θαη ηελ αλνηρηή θνηλσλία ησλ εξκελεπηψλ. Γελ πξέπεη λα μερλάκε δε, πσο φζν εθζπγρξνληζηηθφ θαη λα είλαη ην ζπληαγκαηηθφ θείκελν, δελ αξθεί γηα ηελ επεκεξία θαη πξφνδν ηεο πνιηηείαο. Ζ δηνηθεηηθή νξγάλσζε θαη πξαθηηθή αλαδεηθλχνληαη γηα άιιε κία θνξά ζε κείδνλ ζέκα, θαζψο απφ ηηο δηαρεηξηζηηθέο θαη ππνζηεξηθηηθέο δνκέο ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο εμαξηάηαη ε επηηπρία θαη ηνπ πην άξηηνπ λνκνζεηήκαηνο, πφζν κάιινλ φηαλ πξφθεηηαη γηα εθαξκνγή ξπζκίζεσλ πξνβιεκαηηθψλ, κε ειιείςεηο, επηθαιχςεηο θαη αληηζπληαγκαηηθφηεηεο, φπσο ζπκβαίλεη κε ηηο δαζηθέο. Δπηπιένλ ζε φ,ηη αθνξά ηελ εμσηεξηθή θαη θαζεκεξηλή εηθφλα θαη επηθνηλσλία ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο κε ηνπο πνιίηεο, φπνπ εκθαλίδεηαη εληαία, θαζψο θαη ηελ πξνψζεζε θαη νινθιήξσζε έξγσλ, δελ είλαη εχθνιν λα μερσξίζνπκε ην ξφιν ηνπ λνκνζέηε απφ ηνπ εθηειεζηηθνχ νξγάλνπ, θαζψο ε θαλνληζηηθή αξκνδηφηεηα ηεο Γηνίθεζεο είλαη ζηηο κέξεο καο ηδηαίηεξα εθηεηακέλε. 2 1 ρεδόλ ηαπηόρξνλα κε ηελ νινθιήξσζε ηεο ζπγγξαθήο ηεο παξνύζαο θαηαηέζεθε ρέδην Νόκνπ ζηε Βνπιή από ην Τπνπξγείν Γεσξγίαο, ην νπνίν είλαη επεξεαζκέλν από ηελ Αλαζεώξεζε ηνπ άξζξνπ 24 θαη ζρνιηάδεηαη ζην νηθείν θεθάιαην, αιιά δελ γλσξίδνπκε εάλ νη πξνηάζεηο ηνπ ζα πηνζεηεζνύλ απν ηε Βνπιή ησλ Διιήλσλ, νπόηε δελ πξόθεηηαη αθόκε γηα απνηειέζκαηα, αιιά γηα ελδείμεηο. 2 «Απηό νθείιεηαη θπξίσο ζηελ επξύηαηε αλάκημε ηεο Γεκόζηαο Γηνίθεζεο ζηελ θνηλσληθή, πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή δσή. Ωο εηδηθόηεξνη ιόγνη ηεο επέθηαζεο ηεο θαλνληζηηθήο αξκνδηόηεηαο εκθαλίδνληαη ε έιιεηςε ρξόλνπ ηνπ λνκνζεηηθνύ νξγάλνπ γηα ηε ξύζκηζε ησλ ιεπηνκεξεηώλ ησλ δηαθόξσλ ζεκάησλ, ε ηερληθή θύζε πνιιώλ από ηα ζέκαηα απηά, ε αδπλακία πξόβιεςεο ζην λνκνζεηηθό θείκελν όισλ ησλ ιεπηνκεξεηώλ ζπγθεθξηκέλνπ ζέκαηνο, ε αλάγθε ηαρείαο πξνζαξκνγήο ζηηο κεηαβαιιόκελεο ζπλζήθεο, ε δπλαηόηεηα δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο νξηζκέλσλ ξπζκίζεσλ, ε αληηκεηώπηζε έθηαθησλ πεξηπηώζεσλ, ε κηθξόηεξε ζεκαζία νξηζκέλσλ ζεκάησλ, ε αλάγθε κπζηηθόηεηαο ησλ πξνπαξαζθεπαζηηθώλ ελεξγεηώλ 8
Οη εζσηεξηθέο δηαδηθαζίεο λνκνζεηηθήο εμνπζηνδφηεζεο, θαη άξα δεκνθξαηηθήο λνκηκνπνίεζεο θαη θαηαλνκήο αξκνδηνηήησλ, νπφηε δεκνθξαηηθήο δηαθπβέξλεζεο, ζαθψο θαη εμαθνινπζνχλ λα είλαη αλαγθαίεο, δελ ζα πξέπεη φκσο λα εμαληινχλ ηε δηνηθεηηθή κέξηκλα, θαζψο πξέπεη λα δνζεί εμίζνπ πξνζνρή θαη έκθαζε ζηα απνηειέζκαηα ησλ δηνηθεηηθψλ παξεκβάζεσλ θαη φρη κφλν ζηελ ηήξεζε ηεο αξρήο ηεο λνκηκφηεηαο θαη ησλ πξνβιεπφκελσλ δηαδηθαζηψλ, γηα ηηο νπνίεο ζηε ρψξα καο επηδεηθλχεηαη ηδηαίηεξε εκκνλή, πνπ θηάλεη θαη μεπεξλάεη ηα φξηα ηεο ηππνιαηξείαο. Με πνηά θξηηήξηα φκσο ζα επηιεγεί ε πξνζθνξφηεξε απφ δχν θαζ φια ζπληαγκαηηθέο θαη λφκηκεο ιχζεηο; Δπηπιένλ πξέπεη λα ζρνιηαζζνχλ ηα ζεηηθά θαη αξλεηηθά ηεο πεξηθεξεηαθήο νξγάλσζεο πνπ αλέιαβε ηε δηνίθεζε ησλ δαζηθψλ ππεξεζηψλ απφ ην 1997 θαη νπσζδήπνηε ε έιιεηςε πεξηβαιινληηθήο παηδείαο θαη θηινδαζηθνχ πλεχκαηνο, πνπ νδεγεί πνιινχο ζην ζπκπέξαζκα φηη έρεη θαλείο ηε δηνίθεζε πνπ ηνπ αμίδεη. Ζ παξνχζα εξγαζία απνηππψλεη ζεκαληηθά πεδία πξνβιεκαηηζκνχ θαη πξνηείλεη ιχζεηο πνπ ζπλάδνπλ ηφζν ζηε δαζηθή, αιιά θαη ζηελ ελ γέλεη Γεκφζηα Γηνίθεζε. Γηα ηηο αλάγθεο ηεο εξγαζίαο κειεηήζεθαλ εθηφο απφ ην χληαγκα 1975/1986/2001, Νφκνη, Πξνεδξηθά Γηαηάγκαηα, Τπνπξγηθέο Απνθάζεηο, Δηζεγεηηθέο Δθζέζεηο Νφκσλ, Απνινγηζηηθέο Δθζέζεηο ηεο Γηνίθεζεο, Πξαθηηθά ηεο Βνπιήο, Γηθαζηηθέο Απνθάζεηο, Άξζξα ζε Ννκηθά Πεξηνδηθά, Πξαθηηθά πλεδξίσλ θαη ε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία. Έγηλαλ επίζεο επηζθέςεηο ζε δεκφζηεο ππεξεζίεο (Γεληθή Γηεχζπλζε Γαζψλ θαη Φπζηθνχ Πεξηβάιινληνο ηνπ Τπνπξγ.Γεσξγίαο, Γηεχζπλζε Γαζψλ ηεο Πεξηθέξεηαο Αηηηθήο, πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε, Γαζαξρείν Πεληέιεο θαη Αξρεγείν Ππξνζβεζηηθνχ ψκαηνο) κε κειέηε ηεο νξγάλσζεο θαη δνκήο ηνπο, ζπδεηήζεηο θαη ζπλεληεχμεηο κε αξκφδηνπο θνξείο θαη κειέηε ησλ εηζεξρνκέλσλ-εμεξρνκέλσλ δηνηθεηηθψλ εγγξάθσλ. θαη αηθλίδηαο ιήςεο ησλ ζθνπνύκελσλ κέηξσλ, θαζώο θαη ε παξνρή δπλαηόηεηαο λα ιεθζνύλ ππόςε νη απόςεηο ησλ πξνζώπσλ ή ησλ νξγαλσκέλσλ νκάδσλ, ηα ζπκθέξνληα ησλ νπνίσλ ζίγνληαη από ηνπο ζεζπηδόκελνπο θαλόλεο.» Δπακεηλώλδα πειησηόπνπινπ, Δγρεηξίδην Γηνηθεηηθνύ Γηθαίνπ, Σόκνο Α, Δθδόζεηο άθνπια 2001, 11 ε Έθδνζε, Παξάγξαθνο 60, ειίδα 75. 9
ΚΔΦΑΛΑΙΟ A : Πεξηγξαθή ηνπ Ννκνζεηηθνύ Πιαηζίνπ Ι. Ο δεκόζηνο ραξαθηήξαο ηεο πξνζηαζίαο ηωλ δαζώλ & ηνπ πεξηβάιινληνο Ζ πιήξεο θαηαλφεζε ηνπ πξνβιήκαηνο ηεο πξνζηαζίαο ησλ δαζψλ θαη ηνπ πεξηβάιινληνο ελ γέλεη απαηηεί ηελ πξνζέγγηζε ηεο νηθνινγηθήο βιάβεο απφ ηελ νπηηθή πνιιψλ επηζηεκψλ εθηφο ηεο λνκηθήο, αιιά θαη πνιιψλ θιάδσλ ηνπ δηθαίνπ. Σν δεκφζην δίθαην φκσο πνπ αθνξά ηε δνκή θαη νξγάλσζε ηνπ θξάηνπο θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο, ηκήκα ηεο νπνίαο απνηειεί ε πξνζηαζία ησλ δαζψλ, πξνζθέξεη ην ζεζκηθφ φπιν ην πιένλ πξφζθνξν γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκάησλ ηνπ πεξηβάιινληνο. Ο ξφινο ηνπ δεκνζίνπ δηθαίνπ ζηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο είλαη πξσηεχσλ, ηφζν φζνλ αθνξά ην αληηθείκελν πξνζηαζίαο φζν θαη ηα λνκηθά κέζα, ζηα νπνία θαηαθεχγεη ν λνκνζέηεο θαη ηα νπνία βξίζθνληαη, σο επί ην πιείζηνλ, ζηε δηάζεζε ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο. Ζ δηαπίζησζε απηή είλαη ηφζν πεξηζζφηεξν πξνθαλήο φζν είλαη αλακθηζβήηεην γεγνλφο πσο ε δξαζηεξηφηεηα ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο απνηειεί έλα απφ ηα πην ζεκαληηθά ζε έθηαζε θαη νπζία πεδία ηνπ ζχγρξνλνπ θξαηηθνχ παξεκβαηηζκνχ. 3 Σα λνκηθά κέζα ηα νπνία είλαη πνηθίια βξίζθνληαη ζηελ ζπληξηπηηθή ηνπο πιεηνςεθία ζηελ εμνπζία ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο, ην δε δηνηθεηηθφ δίθαην έρεη απνβεί ν θαηεμνρήλ ρψξνο πνπ εθεπξίζθεη εηδηθέο αξρέο θαη δηαδηθαζίεο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Ο δεκφζηνο ραξαθηήξαο ηεο πξνζηαζίαο ησλ δαζψλ είλαη απαξαίηεηνο, πξνθεηκέλνπ λα ππάξρεη απνηειεζκαηηθή θχιαμε, δηαρείξηζε θαη αλάπηπμή ηνπο, θαζψο κφλν απφ ηε κεξηά ηνπ θξάηνπο είλαη δηαζέζηκα ηα κέζα κνλνκεξνχο επηβνιήο θαη λφκηκνπ θαηαλαγθαζκνχ θαη δελ ζα κπνξνχζε ζε θακία πεξίπησζε λα αλαηεζνχλ απηέο νη δξαζηεξηφηεηεο ζε ηδηψηεο. 3 Γιπθεξίαο ηνύηε, Γίθαην Πεξηβάιινληνο, Δθδόζεηο άθνπια 1993, ζει.19 10
Δλδεηθηηθά κπνξνχλ λα αλαθεξζνχλ ηα εμήο: α) νη παληφο είδνπο απαγνξεχζεηο, νη νπνίεο ζπλνδεχνληαη απφ δηάθνξνπο ηχπνπο δηνηθεηηθψλ θπξψζεσλ, β) ε θαζηέξσζε ππνρξεψζεσλ ζρεηηθψλ κε ηε ιήςε κέηξσλ, γ) νη δηαδηθαζηηθέο πξνυπνζέζεηο γηα ηε ρνξήγεζε άδεηαο ιεηηνπξγίαο βηνκεραληψλ θαη ινηπψλ εγθαηαζηάζεσλ, δ) ηα δηάθνξα κέηξα ειέγρνπ, ε)ηα πξσηφθνιια δηνηθεηηθήο απνβνιήο θαη νη θαηεδαθίζεηο απζαηξέησλ, ζη)ηα δηάθνξα ζεηηθά κέηξα: επηρνξεγήζεηο, παξνρή θηλήηξσλ θαη άιισλ νηθνλνκηθψλ κέηξσλ. ΙΙ. Η λνκηθή έλλνηα ηνπ πεξηβάιινληνο Σν πεξηβάιινλ δηαθξίλεηαη, αλάινγα κε ηελ πξνέιεπζή ηνπ ζε θπζηθφ θαη πνιηηηζηηθφ ή αλζξσπνγελέο. Σν θπζηθφ πεξηβάιινλ δεκηνπξγείηαη θπξίσο απφ ηε θχζε, ρσξίο αλζξψπηλεο παξεκβάζεηο (βνπλά, δάζε, αθηέο θαη ινηπά θπζηθά νηθνζπζηήκαηα). Αληίζεηα ην πνιηηηζηηθφ ή αλζξσπνγελέο πεξηβάιινλ δεκηνπξγείηαη κε αλζξψπηλεο παξεκβάζεηο ζην ρψξν (ηερλεηφ πεξηβάιινλ). Οη παξεκβάζεηο απηέο γίλνληαη είηε ζρεδηαζκέλα, πξνγξακκαηηζκέλα, είηε θαη ρσξίο ζρεδηαζκφ. Ζ ζρεδηαζκέλε παξέκβαζε πξαγκαηνπνηείηαη απφ ην θξάηνο θαη ηνπο νξγαληζκνχο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαη αθνξά είηε ηνλ επξχηεξν ρψξν, νπφηε κηιάκε γηα ρσξνηαμηθφ ζρεδηαζκφ, είηε ηελ πφιε θαη γεληθφηεξα ηνλ νηθηζκφ, νπφηε κηιάκε γηα πνιενδνκηθφ ζρεδηαζκφ. ηε κε ζρεδηαζκέλε αλζξψπηλε παξέκβαζε ππάγνληαη νξηζκέλεο θαηεγνξίεο νηθηζκψλ πνπ ζηεξνχληαη ζρεδίνπ πφιεσο, ή εθηφο ζρεδίνπ πφιεσο δφκεζε, ε απζαίξεηε δφκεζε θαη γεληθά φιεο εθείλεο νη αλζξψπηλεο παξεκβάζεηο ζην ρψξν πνπ γίλνληαη απξνγξακκάηηζηα, είηε κε ηε κνξθή θαλνληζηηθψλ ή αηνκηθψλ ξπζκίζεσλ, είηε θαη παξάλνκα. 4 Ζ πξνβιεκαηηθή γηα ηε λνκηθή έλλνηα ηνπ πεξηβάιινληνο θηλείηαη γχξσ απφ δχν άμνλεο: ηελ αλζξσπνθεληξηθή θαη ηελ νηθνινγηθή πξνζέγγηζε. Ζ πξψηε, ε νπνία καο απαζρνιεί εδψ, ζηνρεχεη θπξίσο ζηελ πξνζηαζία ηεο πνηφηεηαο ηεο δσήο, ηεο πγείαο θαη ηνπ δσηηθνχ ρψξνπ ησλ αηφκσλ, θαζψο θαη ησλ νηθνλνκηθψλ ζπκθεξφλησλ ηνπο. Ζ δεχηεξε δίλεη έκθαζε ζηε 4 «Πνιηηηζηηθό Πεξηβάιινλ-Υσξηθόο ρεδηαζκόο θαη Βηώζηκε Αλάπηπμε» Γεκεηξίνπ Υξηζηνθηιόπνπινπ, Δθδόζεηο άθνπια, Αζήλα 2002, ζει.1 11
δηαθχιαμε ηεο ηζνξξνπίαο ησλ νηθνζπζηεκάησλ θαη ηελ ελ γέλεη πξνζηαζία ησλ ζηνηρείσλ ηνπ πεξηβάιινληνο, σο αγαζνχ θαζ εαπηνχ, αιιά θαη σο αλαγθαίνπ παξάγνληα γηα ηελ επηβίσζε ηεο παξνχζαο θαη ησλ κειινπζψλ γελεψλ. 5 ΙΙΙ. Η ειιεληθή δαζηθή λνκνζεζία κέρξη ην ύληαγκα ηνπ 1975 6 Πνιχ πξηλ ηελ εκθάληζε ηνπ πεξηβαιινληηθνχ δηθαίνπ (δεθαεηία 70) θαη ηε δεκηνπξγία ηνπ πξσηνπνξηαθνχ άξζξνπ 24 ζην χληαγκά καο, ππήξραλ ζηε ρψξα καο δηαηάμεηο γηα ηα δάζε, πνπ εμππεξεηνχζαλ θπξίσο ηε ξχζκηζε ηνπ ηδνθηεζηαθνχ δεηήκαηνο θαη φρη ηφζν ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. πγθεθξηκέλα ακέζσο κεηά ηε ζχζηαζε ηνπ Διιεληθνχ Κξάηνπο, βαζηθή πξνηεξαηφηεηα γηα ην λενζχζηαην Διιεληθφ Γεκφζην ήηαλ ε δηεπζέηεζε ησλ ηδηνθηεζηαθψλ δεηεκάησλ ηφζν ηνπ ίδηνπ, φζν θαη ησλ πνιηηψλ ηνπ. ην πιαίζην απηήο ηεο πξνζπάζεηαο εθθαζάξηζεο ηεο ηδηνθηεζηαθήο θαηάζηαζεο πξσηαξρηθή ζέζε θαηέρεη ην Γηάηαγκα ηνπ 1836 «πεξί ηδησηηθψλ δαζψλ», κε ην νπνίν θαη ηέζεθαλ γηα πξψηε θνξά ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο δηάθξηζεο κεηαμχ δεκνζίσλ θαη ηδησηηθψλ δαζψλ. Σν ελδηαθέξνλ επηθεληξψλεηαη ζην άξζξν 3 ηνπ Γηαηάγκαηνο, ην νπνίν θαζηέξσζε ην ηεθκήξην ηεο θπξηφηεηαο επί ηνπ δάζνπο ππέξ ηνπ Γεκνζίνπ, ην νπνίν ηζρχεη έσο ζήκεξα. Ο λνκνζέηεο επεξεάζηεθε απφ ην ηζρχνλ θαηά ηελ Σνπξθνθξαηία θαζεζηψο, ζχκθσλα κε ην νπνίν φιε ε γε αλήθε ζην νπιηάλν. 7 ηε ζπλέρεηα σο απνηέιεζκα ηεο ζπλεηδεηνπνίεζεο ηεο νηθνλνκηθήο αμίαο ησλ δαζψλ, ηα νπνία ήηαλ εγθαηαιειεηκκέλα θαηά ηελ πεξίνδν ηεο ηνπξθνθξαηίαο, αιιά θαη πνιχ ηαιαηπσξεκέλα απφ ηηο κάρεο γηα ηελ αλεμαξηεζία, απνηππψζεθε ζε αξθεηά λνκνζεηηθά θείκελα ε βνχιεζε ηεο πνιηηείαο γηα δεκηνπξγία δαζηθήο πνιηηηθήο. 5 Γιπθεξίαο ηνύηε, σο άλσ, ζει.25 6 Ζ ηζηνξηθή αλαδξνκή είλαη βαζηζκέλε ζην αλάινγν θεθάιαην ηνπ βηβιίνπ: «Ζ λνκηθή Πξνζηαζία ησλ δαζώλ», ηεο θαο Δππξαμίαο-Αίζξαο Μαξηά, Δθδόζεηο άθνπια 1998. 7 Δππξαμίαο Μαξηά, σο άλσ, ζει.17 12
Αμίδεη λα αλαθεξζνχλ: - ν Ν.ΑΥΝ/1888, ζην άξζξν 1 ηνπ νπνίνπ απνηππψλεηαη ν πξψηνο νξηζκφο ηνπ δάζνπο - νη Ν ΒΡΞΒ/1893, ΒΒ/1893 θαη ΒΥΜΒ/1899 θαη ηα εθηειεζηηθά ηνπο δηαηάγκαηα, πνπ αλαθέξνληαη ζηε δηνίθεζε, εθπαίδεπζε, θαη νξγάλσζε ηεο δαζηθήο ππεξεζίαο, δεδνκέλνπ φηη κέρξη ηφηε ηα δεηήκαηα ηεο δαζηθήο ππεξεζίαο είραλ αλαηεζεί ζε ζηξαηησηηθνχο θαη ζε φξγαλα ηεο ρσξνθπιαθήο. Απφ ηα ηέιε ηνπ πεξαζκέλνπ αηψλα ε πξνζπάζεηα αληηκεηψπηζεο ησλ δαζηθψλ ππνζέζεσλ είλαη πην ζπζηεκαηηθή θαη ηίζεληαη νη βάζεηο γηα ηελ εθαξκνγή κηαο πην νινθιεξσκέλεο δαζηθήο πνιηηηθήο θαη δηνίθεζεο. Σν λνκνζεηηθφ ελδηαθέξνλ ζπλερίδεη λα εθδειψλεηαη κε ελδηαθέξνλ ζηηο θαξπψζεηο ηνπο δάζνπο θαη ζηε θνξνινγία ησλ δαζηθψλ πξντφλησλ, γεγνλφο πνπ απέθεξε έζνδα ζην θξάηνο ιφγσ ηεο εθκεηάιιεπζεο ησλ δαζψλ. Απφ ην 1917 έσο ην 1929 εθδφζεθαλ πνιιά άξηηα λνκνζεηήκαηα, ηα νπνία ζεσξνχληαη σο ζεκέιηνη ιίζνη ηεο λεψηεξεο δαζηθήο λνκνζεζίαο. Ζ πην ζπζηεκαηηθή πξνζπάζεηα θσδηθνπνίεζεο ηεο δαζηθήο λνκνζεζίαο έγηλε ην 1924, φηαλ εθδφζεθε ν Ν.3077/24 «Πεξί Γαζηθνχ Κψδηθνο» ζην θείκελν ηνπ νπνίνπ ελζσκαηψζεθαλ φιεο νη κέρξη ηφηε ηζρχνπζεο δηαηάμεηο ηεο δαζηθήο λνκνζεζίαο θαη εθείλεο πνπ αθνξνχζαλ ηελ νξγάλσζε, ζχλζεζε θαη ιεηηνπξγία ησλ δαζηθψλ ππεξεζηψλ. Πνιχ ζεκαληηθφ είλαη ην ΠΓ ηεο 30.11.1928, ην νπνίν θάλεη ιφγν γηα αεηθνξηθή παξαγσγή θαη ζπληζηά κεγάιε θαηλνηνκία γηα ηελ ειιεληθή έλλνκε ηάμε. Γε ζα ήηαλ ππεξβνιή λα ηελ ραξαθηεξίζνπκε, αλ θαη αθνξά κφλν ηνλ ηνκέα ησλ δαζψλ, σο ηνλ πξνάγγειν ηεο κφιηο θαηά ην 1980 εηζαγσγήο ηνπ φξνπ «αεηθφξνο ή βηψζηκε αλάπηπμε». Πξφθεηηαη γηα έλα άξηην λνκνζέηεκα, ην νπνίν φρη κφλν αληαπνθξηλφηαλ πιήξσο ζηηο αλάγθεο ηεο επνρήο, αιιά εμαηηίαο ηνπ ιεπηνκεξνχο θαη εμαληιεηηθνχ ηξφπνπ ξχζκηζεο ησλ δεηεκάησλ δηαρείξηζεο ησλ δαζψλ αλακθίβνια μεπέξαζε ηελ επνρή ηνπ κε απνηέιεζκα νη βαζηθέο δηαηάμεηο ηνπ λα ηζρχνπλ κέρξη ζήκεξα. Λεηηνχξγεζε κάιηζηα ζπκπιεξσκαηηθά κε ηνλ Γαζηθφ Κψδηθα ηνπ 1929, ν νπνίνο απνηειεί θαηαζηάιαγκα ζεηξάο λνκνζεηεκάησλ πνπ εθδφζεθαλ κεηά ηνλ Ν.3074/1924. 13
Γλσζηφ σο Γαζηθφο Κψδηθαο ηνπ 1929 είλαη ην ΝΓ ηεο 11-5-1929, ην νπνίν θπξψζεθε θαη ηξνπνπνηήζεθε κε ην Ν.4173/1929 θαη ζεσξείηαη ην ζεκέιην ηεο ηζρχνπζαο λνκνζεζίαο. Ίζρπζε ηξνπνπνηεκέλνο κέρξη ην 1969, κεξηθέο δε δηαηάμεηο ηνπ εμαθνινπζνχλ λα ηζρχνπλ κέρξη ζήκεξα. Θεσξείηαη άξηην θαη αμηφινγν γηα ηελ επνρή ηνπ λνκνζέηεκα, ε ζαθέζηαηε δε θαη ιεπηνκεξεηαθή αληηκεηψπηζε ησλ δεηεκάησλ, πνπ αθνξνχλ ζηελ πξνζηαζία θαη δηαρείξηζε ησλ δαζψλ, ηνλ θαηέζηεζαλ «ζεκέιην ιίζν», αιιά θαη πξφηππν ηνπ ηζρχνληνο ζήκεξα Γαζηθνχ Κψδηθα ηνπ 1969. ηε ζπλέρεηα εθδφζεθε ν ΑΝ 856/1937 «Πεξί Δζληθψλ Γξπκψλ», ν νπνίνο απνηειεί ην πξψην λνκνζέηεκα γηα ηελ εηδηθή θαη εληζρπκέλε πξνζηαζία ησλ νηθνινγηθψλ απηψλ ζπκπιεγκάησλ θαη ζεσξείηαη σο ε ζεκαληηθφηεξε ηνκή ζηα ζέκαηα πξνζηαζίαο ηεο θπζηθήο καο θιεξνλνκηάο. Μεηά ηνλ ΑΝ 856/1937 ζπλερίδεηαη ε έθδνζε λνκνζεηεκάησλ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ δαζψλ, πιελ φκσο ε καθξνρξφληα εκπφιεκε πεξίνδνο πνπ αθνινχζεζε, φπσο ήηαλ θπζηνινγηθφ, αλέθνςε ηε λνκνζεηηθή πνξεία. Με δεδνκέλε ηελ θαηαζηξνθή θαη εγθαηάιεηςε ησλ δαζψλ, θαζψο θαη ησλ καθξψλ ρξφλσλ ηεο δαζνπνλίαο, ε πξνζπάζεηα νξγάλσζεο ηεο πξνζηαζίαο θαη δηαρείξηζεο ηνπ δαζηθνχ πινχηνπ ζπλεπηθνπξείηαη απφ εηδηθά λνκνζεηήκαηα θαζφιε ηε δεθαεηία ηνπ 50 θαη 60. Σν 1969 εθδίδεηαη ην ΝΓ 86/69 «Πεξί Γαζηθνχ Κψδηθνο», ην νπνίν αληηθαηέζηεζε ηνλ πξντζρχζαληα Γαζηθφ Κψδηθα ηνπ 1929 θαη ζπκπεξηέιαβε θαη άιια λνκνζεηήκαηα, πνπ είραλ εληνκεηαμχ εθδνζεί. Με ην ΝΓ ηνπ 1969 θαηαξγήζεθαλ νη πεξηζζφηεξεο δηαηάμεηο ηνπ Γαζηθνχ Κψδηθα ηνπ1929, φρη φκσο φιεο, θαζψο ν πξνεγνχκελνο θψδηθαο απνηέιεζε πεγή έκπλεπζεο θαη βάζε γηα ηνλ θαηλνχξην. Σν ΝΓ. 86/69 ζπγθεληξψλεη φιεο ηηο πξνυπνζέζεηο ελφο θψδηθα, αθνχ νη δηαηάμεηο ηνπ δελ απνηεινχλ ηίπνηα παξαπάλσ απφ ην θαηαζηάιαγκα καθξάο πείξαο κε ελζσκαησκέλε ζην θείκελφ ηνπ ηελ πξντζρχζαζα λνκνζεζία. Παξφηη αληαλαθιά ην βαζηθφ αίηεκα ηεο επνρήο ηνπ γηα νηθνλνκηθή αλάπηπμε, δελ κπνξεί λα αλαηξεζεί ε ρξεζηκφηεηά ηνπ, θαζψο επί ζεηξά εηψλ ππεξέηεζε ηε δαζηθή πξαθηηθή, κεηά δε απφ θαηαξγήζεηο θαη ηξνπνπνηήζεηο ησλ βαζηθψλ δηαηάμεψλ ηνπ απφ ηα πην ζχγρξνλα λνκνζεηήκαηα, εμαθνινπζεί λα απνηειεί ηνλ ηζρχνληα Γαζηθφ Κψδηθα. 14
ΙV. Tα άξζξα 24 παξ 1 θαη 117 παξ 3&4 ηνπ πληάγκαηνο ηνπ 1975. Σν χληαγκα ηνπ 1975 ζέζπηζε, γηα πξψηε θνξά ζηε ζπληαγκαηηθή ηζηνξία ηεο ρψξαο καο, δηαηάμεηο πνπ αθνξνχλ ζηα δάζε θαη ζηηο δαζηθέο εθηάζεηο, αλαθεξφκελν ξεηά ζηελ πξνζηαζία κηαο εηδηθφηεξεο έθθαλζεο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο. ην γεγνλφο απηφ ζπλεηέιεζαλ νη θίλδπλνη πνπ απεηινχλ ην δάζνο (εκπξεζκνί, θαηαπαηήζεηο, εθρεξζψζεηο γηα νηθνπεδνπνηήζεηο θηι), θαζψο θαη ε ζπλεηδεηνπνίεζε ηνπ νηθνλνκηθνχ θαη θνηλσληθνχ ξφινπ πνπ παίδεη ην δάζνο γηα ηνλ ζχγρξνλν άλζξσπν. 8 Δπηπιένλ απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο είρε αξρίζεη λα εκθαλίδεηαη ην δίθαην ηνπ πεξηβάιινληνο σο απηφλνκνο θιάδνο ηνπ δηθαίνπ. Σν γεγνλφο απηφ ζπλδέεηαη άκεζα κε ηε ζπζζψξεπζε ησλ νηθνινγηθψλ πξνβιεκάησλ, ηα νπνία πξνθάιεζε ε ξαγδαία νηθνλνκηθή αλάπηπμε δηεζλψο, ε νπνία νδήγεζε ζηε ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο αλάγθεο λα πξνζηαηεπζεί ην πεξηβάιινλ θαη νη δξαζηεξηφηεηεο ηνπ αλζξψπνπ πάλσ ζηε θχζε λα ππαρζνχλ ζηε ζθαίξα ηνπ δηθαίνπ. Απαξαίηεηε πξνυπφζεζε ηεο δεκηνπξγίαο ελφο ζψκαηνο θαλφλσλ δηθαίνπ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ελφο εηδηθνχ πξνβιήκαηνο είλαη λα αληαπνθξίλνληαη απηνί ζε κηα έληνλε αλάγθε ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ. 9 Σν πξφβιεκα ζην πεξηβάιινλ κπφξεζε λα δηθαηνινγήζεη κία εηδηθή λνκηθή ξχζκηζε κφλν απφ ηε ζηηγκή πνπ αθελφο ζην νηθνλνκηθφ επίπεδν ε αχμεζε ησλ πεξηπηψζεσλ νηθνινγηθήο βιάβεο θάλεθε φηη απνηειεί εκπφδην γηα ηελ παξαπέξα αλάπηπμε θαη αθεηέξνπ ζην επίπεδν δεκφζηαο πγείαο, ε πγεία ησλ αλζξψπσλ ζεσξήζεθε πιένλ φηη βξίζθεηαη ζε θίλδπλν. Σν δίθαην ηνπ πεξηβάιινληνο ηππνπνηεί ηελ νηθνινγηθή θξίζε, ε νπνία κε ηε ζεηξά ηεο απνθαιχπηεη ηνπο δηάθνξνπο ηξφπνπο ιεηηνπξγίαο ηνπ θνηλσληθνχ ζπζηήκαηνο θαη επηζεκαίλεη ηα πξαγκαηηθά πξνβιήκαηα ηνπ 21 νπ αηψλα. Ζ ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο αλάγθεο γηα λνκηθή θάιπςε ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο, έληαμεο δειαδή ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο ζην ρψξν ηνπ δηθαίνπ, νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ελφο απηφλνκνπ θιάδνπ ηνπ δηθαίνπ, ηνπ δηθαίνπ ηνπ πεξηβάιινληνο ην νπνίν ζπλνπηηθά κπνξεί λα νξηζζεί σο ην δίθαην γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο νηθνινγηθήο βιάβεο θαη γηα 8 Αλαζηάζηνο Παπαζηαύξνπ, Δπηζηεκνληθή Δπεηεξίδα ηνπ Σκήκαηνο Γαζνινγίαο θαη Φπζηθνύ Πεξηβάιινληνο ηνπ ΑΠΘ, ζει.224 9 ηνύηε ζει 13 15
ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Σν δίθαην απηφ ζθνπφ έρεη ηελ θαζνιηθή λνκηθή αληηκεηψπηζε ηνπ νηθνινγηθνχ πξνβιήκαηνο. Σν δίθαην ηνπ πεξηβάιινληνο απνηειεί μερσξηζηφ θιάδν ηνπ δηθαίνπ θπξίσο γηαηί ξπζκίδεη κηα λέα πηπρή ηεο θνηλήο δσήο, ε νπνία ζπλδέεηαη κε ηε ζρέζε ηνπ αλζξψπνπ πξνο ην θπζηθφ πεξηβάιινλ. Ζ ζρέζε απηή απαηηεί γηα ηε ξχζκηζή ηεο θαλφλεο δηθαίνπ, νη νπνίνη ζεζπίζηεθαλ εηδηθά γη απηήλ θαη ζχκθσλα κε ηελ ηδηνκνξθία ηεο θαη αθνξνχλ ζπγθεθξηκέλα ζηελ επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ πνπ απηή δεκηνπξγεί. Ζ ξχζκηζε πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ απφ άιινπο γεληθνχο θαλφλεο δηθαίνπ έρεη πεξηνξηζκέλε εκβέιεηα θαη ακθίβνιε απνηειεζκαηηθφηεηα. ηε ρψξα καο ηα πξψηα ζχλνια εηδηθψλ θαλφλσλ θαη φρη πιένλ δηάζπαξησλ θαη επθαηξηαθψλ δηαηάμεσλ, ηα νπνία έρνπλ σο αληηθείκελφ ηνπο ηηο ζρέζεηο ηνπ αλζξψπνπ κε ην θπζηθφ πεξηβάιινλ εκθαλίδνληαη ην 1976. Φεθίδεηαη απφ ηε Βνπιή ν Ν.360/1976 «πεξί ρσξνηαμίαο θαη πεξηβάιινληνο» ελψ ήδε ππάξρεη ην άξζξν 24 ζην χληαγκα γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Πξέπεη βέβαηα λα δηαρσξίζνπκε εδψ φηη ε δαζηθή πξνζηαζία απνηειεί έλα θνκκάηη ηεο πεξηβαιινληηθήο πξνζηαζίαο, ζην νπνίν ην χληαγκα ηνπ 75 έδσζε ηδηαίηεξε ζεκαζία ζε ζρέζε κε άιια ζηνηρεία ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο, εμαηηίαο ηεο ειιεληθήο πξαγκαηηθφηεηαο. Απηφ πξνθχπηεη νινθάλεξα απφ ηελ δηαηχπσζε ηνπ άξζξνπ 24 παξ 1: «Ζ πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ θαη πνιηηηζηηθνχ πεξηβάιινληνο απνηειεί ππνρξέσζε ηνπ Κξάηνπο. Γηα ηε δηαθχιαμή ηνπ ην Κξάηνο έρεη ππνρξέσζε λα παίξλεη ηδηαίηεξα πξνιεπηηθά ή θαηαζηαιηηθά κέηξα. Νφκνο νξίδεη ηα ζρεηηθά κε ηελ πξνζηαζία ησλ δαζψλ θαη γεληθά ησλ δαζηθψλ εθηάζεσλ. Απαγνξεχεηαη ε κεηαβνιή ηνπ πξννξηζκνχ ησλ δεκνζίσλ δαζψλ θαη ησλ δεκνζίσλ δαζηθψλ εθηάζεσλ, εθηφο αλ πξνέρεη γηα ηελ Δζληθή Οηθνλνκία ε αγξνηηθή εθκεηάιιεπζε ή άιιε ηνπο ρξήζε πνπ ηελ επηβάιιεη ην δεκφζην ζπκθέξνλ». Δθηφο απφ ηελ εηδηθή κλεία ηεο πξνζηαζίαο ησλ δαζψλ ζην άξζξν 24, θαη ζην άξζξν 117 παξ. 3 θαη 4 ζπλαληάκε εμίζνπ ζεκαληηθέο δηαηάμεηο γηα ηα δάζε: «Γεκφζηα ή ηδησηηθά δάζε ή δαζηθέο εθηάζεηο πνπ θαηαζηξάθεθαλ ή θαηαζηξέθνληαη απφ ππξθαγηά ή πνπ κε άιιν ηξφπν απνςηιψλνληαη δελ απνβάιινπλ γηα ην ιφγν απηφ ην ραξαθηήξα πνπ είραλ 16
πξηλ θαηαζηξαθνχλ. Κεξχζζνληαη ππνρξεσηηθά αλαδαζσηέεο θαη απνθιείεηαη λα δηαηεζνχλ γηα άιιν πξννξηζκφ. Ζ αλαγθαζηηθή απαιινηξίσζε δαζψλ ή δαζηθψλ εθηάζεσλ πνπ αλήθνπλ ζε θπζηθά ή λνκηθά πξφζσπα ηδησηηθνχ ή δεκνζίνπ δηθαίνπ επηηξέπεηαη κφλν ππέξ ηνπ Γεκνζίνπ ζχκθσλα κε ηνπο νξηζκνχο ηνπ άξζξνπ 17, γηα ιφγνπο δεκφζηαο σθέιεηαο. Γηαηεξείηαη πάλησο ε κνξθή ηνπο ακεηάβιεηε σο δαζηθή.» Παξά ην γεγνλφο φηη ε έλλνηα ηεο πξνζηαζίαο πεξηιακβάλεη ηε δηαηήξεζε, αλάπηπμε, αιιά θαη ηελ απνθαηάζηαζε ηνπ δαζηθνχ πεξηβάιινληνο, άξα θαη ηελ έλλνηα ηεο αλαδάζσζεο, εληνχηνηο ν ζπληαθηηθφο λνκνζέηεο ζέιεζε λα θαηνρπξψζεη ζε ζπληαγκαηηθφ επίπεδν κε εηδηθή δηάηαμε ηε δηαδηθαζία αλαδάζσζεο θαη κάιηζηα ρσξίο εμαξηήζεηο ηδηνθηεζηαθνχ ραξαθηήξα, αθνχ αληηθείκελα ηεο ζρεηηθήο ζπληαγκαηηθήο δηάηαμεο είλαη ηφζν ηα δεκφζηα, φζν θαη ηα ηδησηηθά δάζε θαη νη ηδησηηθέο εθηάζεηο. Ζ ηδηαίηεξε κέξηκλα πνπ επηθχιαμε ν ζπληαθηηθφο λνκνζέηεο ζ απηήλ ηελ θαηεγνξία ησλ ρεξζαίσλ θπζηθψλ νηθνζπζηεκάησλ, ζηα δαζηθά νηθνζπζηήκαηα θαη ε νπνία νξηνζεηείηαη απφ ηα άξζξα 24παξ1 θαη 117 παξ3 θαη 4, ζπληζηά ηνκή θαζνξηζηηθήο θαη ηζηνξηθήο ζεκαζίαο, αθνχ ε πξνζηαζία ηνπο πεξηβάιιεηαη κε ηδηαίηεξε αίγιε, απνκαθξπλφκελε απφ ην επίπεδν ηεο θνηλήο λνκνζεζίαο, πνπ κνλνπσινχζε ηελ πξνζηαζία ηνπ. 10 V. Ο Ν.998/1979 Καη επηηαγή ηνπ άξζξνπ 24 ηνπ πληάγκαηνο 1975 ςεθίζηεθε ν κεγάινο θαη βαζηθφο Νφκνο 998/1979 «Πεξί πξνζηαζίαο ησλ δαζψλ θαη ησλ δαζηθψλ ελ γέλεη εθηάζεσλ ηεο ρψξαο», ν νπνίνο κε ηξνπνπνηήζεηο ηζρχεη κέρξη ζήκεξα. Γελ απνηειεί Γαζηθφ Κψδηθα, φπσο ην ΝΓ 86/69, ην νπνίν εμαθνινπζεί λα ηζρχεη έσο ζήκεξα, αλ θαη πνιιέο δηαηάμεηο ηνπ θαηαξγήζεθαλ, ηξνπνπνηήζεθαλ ή αληηθαηαζηάζεθαλ ηφζν απφ ην Ν.998/79 φζν θαη απφ άιια λνκνζεηήκαηα. Ο Ν.998/79 δηαθξίλεηαη γηα ηελ πνιπκέξεηά ηνπ θαη ξπζκίδεη ζέκαηα πνπ αθνξνχλ αθελφο ηνλ θαζνξηζκφ ζπγθεθξηκέλσλ κέηξσλ πξνζηαζίαο γηα ηε δηαηήξεζε, αλάπηπμε θαη βειηίσζε ησλ δαζψλ θαη ησλ δαζηθψλ 10 Μαξηά, σο άλσ, ζει. 38 17
εθηάζεσλ, εληφο ηνπ πιαηζίνπ θαη κε ζθνπφ ηε δηαηήξεζε θαη βειηίσζε ηνπ φινπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο θαη αθεηέξνπ ηνλ πξνζδηνξηζκφ θαηά πεξίπησζε ή θαηεγνξίεο πεξηπηψζεσλ ησλ φξσλ θαη πξνυπνζέζεσλ, ππφ ηηο νπνίεο ηα δάζε θαη νη δαζηθέο εθηάζεηο ή ηκήκαηα απηψλ δχλαηαη λα κεηαβάιινπλ ηελ θαηά πξννξηζκφ ρξήζε ηνπο ή λα εμππεξεηνχλ θαη άιιεο ρξήζεηο γηα ιφγνπο πνπ επηβάιινληαη απφ ην δεκφζην ζπκθέξνλ.(άξζξν 1) Με ην Ν.998/79 ηίζεληαη νη βαζηθνί άμνλεο ηεο δαζηθήο πνιηηηθήο θαη, επνκέλσο, ζεκειηψλεηαη ελα λέν θαζεζηψο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκάησλ ηνπ δαζηθνχ πεξηβάιινληνο, ην νπνίν ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο είλαη δηαθνξεηηθφ απφ εθείλν, πνπ θαζηέξσζαλ νη θσδηθνπνηεκέλεο κε ην Ν.Κ 86/69 «Πεξί Γαζηθνχ Κψδηθα» παιαηφηεξεο δηαηάμεηο, αξθεηέο απφ ηηο νπνίεο θαηαξγνχληαη. Μάιηζηα ν Ν. 998/79 απνηνικά εθείλν, πνπ απνζησπνχζε θαη απέθεπγε κέρξη ηφηε ν λνκνζέηεο: Σελ αληηκεηψπηζε ησλ αλαπφθεπθησλ πξνβιεκάησλ, πνπ απνξξένπλ απφ ηε δηαπινθή θαη ζπλχπαξμε ηνπ δάζνπο κε ηα αλζξσπνγελή ζπζηήκαηα πνπ κνηξαία θαηαιήγνπλ ζε επεκβάζεηο. Με απηή ηελ έλλνηα ν Ν. 998/79 εκθαλίδεηαη απειεπζεξσκέλνο απφ ην ζηνηρείν ηεο εζσζηξέθεηαο, πνπ ππήξρε ζηηο δηαηάμεηο ηνπ ΝΓ 86/69 θαη αξλείηαη λα αληηκεησπίζεη ην δαζηθφ πεξηβάιινλ σο ζχλνιν θιεηζηψλ θαη απνκνλσκέλσλ ζπζηεκάησλ, απνθνκκέλσλ απφ ηελ θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα θαη ηελ εμέιημε ησλ αλζξσπνγελψλ ζπζηεκάησλ, ηα νπνία έξρνληαη ζε ζπλερή επηθνηλσλία θαη επαθή κε ην δαζηθφ πεξηβάιινλ, δεκηνπξγψληαο ζχλζεηεο ζρέζεηο. Ζ δηεζεχηεζε απηψλ ησλ ζχλζεησλ ζρέζεσλ ζπληζηά πξφθιεζε γηα ην λνκνζέηε, ν νπνίνο ηειηθά αληαπνθξίζεθε θαη κε απηή ηελ έλλνηα ν Ν. 998/79 εκθαλίδεηαη σο εζπγρξνληζηηθφο. 11 χκθσλα θαη κε ηελ εηζεγεηηθή έθζεζε, πξφζεζε ηνπ λνκνζέηε είλαη ε απνζηαζηνπνίεζε απφ ηε ινγηθή ηεο απφιπηεο, κνπζεηαθήο, πξνζηαζίαο ηνπ δαζηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ηεο αλαγσγήο ηνπ ζε έλαλ θχθιν θιεηζηψλ πεξηνρψλ κε απνθιεηζηηθή απνζηνιή ηελ πεξηθξνχξεζε ηεο ελππάξρνπζαο βιάζηεζεο. Αληίζεηα νη ζρεηηθέο δηαηάμεηο επηδηψθνπλ ην ζπλδπαζκφ απφιαπζεο ησλ σθειεκάησλ ηνπ δάζνπο θαη πξνζηαζίαο ηνπ, 11 Μαξηά, σο άλσ, ζει.44. 18
κε απνηέιεζκα ηε δηακφξθσζε πνηθίισλ κνξθψλ κηθηήο ρξήζεο, πνπ εμππεξεηνχλ ηελ θνηλσληθή δσή. πγθεθξηκέλα ζην άξζξν 4 δηαθξίλνληαη θαηεγνξίεο δαζψλ θαη δαζηθψλ εθηάζεσλ αλάινγα κε ηελ σθειηκφηεηα θαη ηηο ιεηηνπξγίεο ηνπο γηα ηελ απνηειεζκαηηθή θαη δηαξθή πξνζηαζία ηνπο, ελψ ζην έθην θεθάιαην άξζξα 45 επνκ. νξίδεηαη πνηέο είλαη νη επηηξεπηέο επεκβάζεηο ζηα δάζε θαη ππφ πνηέο πξνυπνζέζεηο. Παξφηη φκσο δίλεη ηελ εληχπσζε φηη δηαπλέεηαη απφ κηα θηινζνθία απειεπζέξσζεο απφ ηηο πξνγελέζηεξεο άθακπηεο θαη εζσζηξεθείο δηαηάμεηο ηεο δαζηθήο λνκνζεζίαο θαη θηινδφμεζε λα θαηλνηνκήζεη δηαγξάθνληαο έλα εθζπγρξνληζηηθφ λνκνζεηηθφ πιαίζην, πνπ ζέηεη ηνπο βαζηθνχο άμνλεο ηεο δαζηθήο πνιηηηθήο, αιιά ηαπηφρξνλα ξπζκίδεη θαη ηηο ζρέζεηο ησλ δαζψλ σο νηθνζπζηεκάησλ ζε ζρέζε κε ηηο αλζξσπνγελείο παξεκβάζεηο, εληνχηνηο εκθαλίδεηαη ηειηθά δέζκηνο φρη κφλν ησλ εγγελψλ αληηθάζεσλ ησλ επηινγψλ ηνπ, αιιά θαη ησλ εκκνλψλ ηνπ. Γελ θαηνξζψλεη ηελ παξάιιειε ελαξκφληζε ησλ πνιιαπιψλ ιεηηνπξγηψλ ηνπ δαζνγελνχο πεξηβάιινληνο κε ηηο δηαδηθαζίεο εμέιημεο ησλ αλζξσπνγελψλ ζπζηεκάησλ, γεγνλφο φρη αθαηφξζσην ππφ ην πξίζκα ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο, κε απνηέιεζκα ζρεδφλ ζε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο ησλ δηαθαηλφκελσλ ζπγθξνχζεσλ λα δηαθαηέρεηαη έληνλα απφ ηελ αγσλία νινθιήξσζεο ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, ε νπνία εκθαλίδεηαη σο θαζνδεγεηηθή επηινγή θαη φρη σο ηζφηηκε κε ηελ πξνζηαζία ησλ δαζψλ. 12 Ζ δηαδηθαζία επηινγήο ηεο θηιηθφηεξεο πξνο ην δαζηθφ πεξηβάιινλ ιχζεο πξέπεη λα είλαη απνηέιεζκα ζηάζκηζεο φρη κφλν ησλ νηθνλνκηθψλ ή ηερληθψλ παξακέηξσλ, αιιά θαη ησλ πεξηβαιινληηθψλ θαη θνηλσληθψλ, νχησο ψζηε ε αλαπηπμηαθή πνιηηηθή λα αζθείηαη ζε ζπζρεηηζκφ θαη φρη ζε αληαγσληζηηθή βάζε κε ηε δαζηθή πνιηηηθή θαη κάιηζηα κε πξνέρνπζα κέξηκλα ηελ πξφιεςε βιάβεο ησλ εππαζψλ νηθνζπζηεκάησλ. Βέβαηα δελ πξέπεη λα δηαθεχγεη ηεο πξνζνρήο καο ην γεγνλφο φηη ν Ν.998/79 αληαλαθιά ηελ ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα θαη ηηο επηθξαηνχζεο αληηιήςεηο ηεο αξρήο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80. Υαξαθηεξηζηηθφ ηεο ρξνληθήο απηήο πεξηφδνπ είλαη αθελφο κελ ε ζπλεηδεηνπνίεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ 12 Μαξηά ζει.82 19
πξνβιεκάησλ θαη αθεηέξνπ ε κε ηαρείο ξπζκνχο νηθνλνκηθή αλάπηπμε. Πξφθεηηαη γηα δχν ζηφρνπο πνπ εθιαβάλνληαη κφλν σο αληηθξνπφκελνη θαη αληαγσληζηηθνί θαη κε δεδνκέλν φηη ην βαζηθφ άγρνο ηεο επνρήο εζηηάδεηαη γχξσ απφ ηελ νηθνλνκηθή επεκεξία, πξνηηκψληαη βξαρχπλνεο επηινγέο πνπ πξνηάζζνπλ ηεηο νηθνλνκηθέο επηηαγέο, νη νπνίεο ζεσξνχληαη σο θπξίαξρεο ησλ πεξηβαιινληηθψλ. Γελ επζηαζεί επνκέλσο ην ζπκπέξαζκα ηεο εξκελεπηηθήο εγθπθιίνπ ηνπ Ν.998/79, φηη βαζηθή επηδίσμε ησλ δηαηάμεψλ ηνπ είλαη ε ελαξκφληζε ησλ ηάζεσλ ηεο ινγηθήο εθκεηάιιεπζεο ησλ θπζηθψλ πφξσλ θαη ηεο αέλαεο δηαηήξεζεο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο, πνπ ζπλζέηνπλ ηε ζχγρξνλε αλψηεξε αληίιεςε ηεο πνηφηεηαο ηνπ πνιηηηζκνχ καο, θαζψο πνιιέο δηαηάμεηο ηνπ είλαη ελδνηηθέο δεκηνπξγψληαο ειαζηηθέο δηεμφδνπο γηα επηηξεπηέο επεκβάζεηο ζηα δάζε θαη άξα δηεμφδνπο κεηαβνιήο ή αιινίσζεο ηνπ δαζηθνχ ηνπο ραξαθηήξα. Ζ έληαμε πεξηαζηηθψλ ηδησηηθψλ δαζψλ θαη δαζηθψλ εθηάζεσλ ζηα ζρέδηα πφιεσλ, ε πξφβιεςε παξαρψξεζεο ξεηηλεπνκέλσλ δεκφζησλ δαζψλ ζε νηθνδνκηθνχο ζπλεηαηξηζκνχο κε παξάιιειε δπλαηφηεηα νηθνπεδνπνίεζεήο ηνπο, ε εθρέξζσζε ηδησηηθψλ (επνηθηζηηθψλ) δαζηθψλ εθηάζεσλ νπσζδήπνηε δελ ζπληζηνχλ αέλαε δηαηήξεζε ηνπ θπζηθνχ θάιινπο. Απνπζηάδεη απφ ην Ν.998/79 ην ζηνηρείν ησλ καθξφπλνσλ επηινγψλ θαη ηεο ζθαηξηθήο αληηκεηψπηζεο ησλ πξνβιεκάησλ, πνπ πεγάδνπλ απφ ηε ζπλχπαξμε θαη ζπλεμέιημε ησλ δαζηθψλ νηθνζπζηεκάησλ θαη ησλ αλζξσπνγελψλ ζπζηεκάησλ. Δπηπιένλ ε δνκή θαη δηαηχπσζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ Νφκνπ (αθφκε θαη πξηλ ηηο ηξνπνπνηήζεηο, νη νπνίεο δπζθνιεχνπλ θαηά πνιχ ηνλ κειεηεηή), κε ηηο εμαηξέζεηο ησλ εμαηξέζεσλ πνπ εηζάγνληαη θαη ηηο καθξνζθειείο πεξηφδνπο, δελ βνεζνχλ ηνλ εθαξκνζηή ηνπ Νφκνπ ζηελ γξήγνξε θαη αζθαιή θαηαλφεζε θαη ιχζε ησλ απνξηψλ ηνπ. Ο Ν.1734/87 Ζ αλάγθε βειηίσζεο θαη αλάπηπμεο ησλ βνζθνηφπσλ, θαζψο θαη ε επηβνιή λέσλ ζεζκψλ νξζνινγηθήο εθκεηάιιεπζήο ηνπο ζπληζηνχλ ηε βαζηθή πξνβιεκαηηθή ηνπ Ν.1734/87. χκθσλα κε ην πλεχκα ηνπ λνκνζέηε ε αληηκεηψπηζε ηνπ πξνβιήκαηνο ηεο δηαρείξηζεο θαη βειηίσζεο ησλ 20
βνζθνηφπσλ ζπληειεί ζηελ ψζεζε ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαη εηδηθφηεξα ηνπ θιάδνπ ηεο θηελνηξνθίαο, ν νπνίνο εκθαλίδεη ζπκπηψκαηα ππαλάπηπμεο. Δπεηδή κάιηζηα σο κηα απφ ηηο βαζηθέο αηηίεο εκπινθήο ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο ζηνλ ηνκέα ηεο θηελνηξνθηθήο εθκεηάιιεπζεο ζεσξήζεθε ν ραξαθηεξηζκφο θηελνηξνθηθψλ εθηάζεσλ σο δαζηθψλ κε απνηέιεζκα ηελ εθαξκνγή ζε απηέο ηεο δαζηθήο λνκνζεζίαο, ε νπνία ξπζκίδεη ηε δαζνπνληθή θαη φρη ηελ θηελνηξνθηθή εθκεηάιιεπζε, βαζηθή επηδίσμε ηνπ Ν.1734/87 είλαη ε απνθαηάζηαζε ηεο ηάμεο ζην αγξνηηθφ εγγείν θεθάιαην κε ην ζαθή θαη κφληκν δηαρσξηζκφ ησλ θηελνηξνθηθψλ απφ ηηο δαζηθέο εθηάζεηο 13. Απνηέιεζκα ηνπ λφκνπ απηνχ είλαη λα αίξεηαη ε πξνζηαηεπηηθή ηζρχο ηεο δαζηθήο λνκνζεζίαο ζε εθηάζεηο πνπ κπνξνχλ λα ραξαθηεξηζζνχλ σο βνζθφηνπνη. Δπηδηψρζεθε ε ξχζκηζε δεηεκάησλ ζρεηηθψλ κε ρξήζεηο γεο (δεκηνπξγία θηελνηξνθηθψλ δσλψλ), πιελ φκσο ε πξνζπάζεηα απηή είλαη απνζπαζκαηηθή θαη απνθνκκέλε απφ κηα ζπλνιηθή θαη ζθαηξηθή ξχζκηζε, κε απνηέιεζκα ε ζπλχπαξμε εθηάζεσλ πνπ έρνπλ δαζηθφ ραξαθηήξα, ε ρξήζε ηνπο φκσο απφ πιεπξάο εδαθνπνληθήο εθκεηάιιεπζεο κπνξεί λα είλαη εθείλε ηνπ βνζθνηφπνπ, νδεγεί ζηε κεηαβνιή ηνπ δαζηθνχ ραξαθηήξα θαη ηνπ πξννξηζκνχ ηνπο, θαζηεξψλεηαη δε λνκνζεηηθά ε δπλαηφηεηα κηαο έληνλεο επέκβαζεο ζε θπζηθά αγαζά πνπ πξνζηαηεχνληαη ζπληαγκαηηθά 14. Δπηπιένλ δελ εγθαηαιείπεηαη ε «ηακεηαθή» θαηεχζπλζε, αιιά ζπλερίδεηαη ε κνλνκέξεηα, κε ηελ νπνία ν θνηλφο λνκνζέηεο αληηκεησπίδεη ηα πξνβιήκαηα πξνζηαζίαο θαη βειηίσζεο ησλ δαζψλ, επηκέλνληαο ζπζηεκαηηθά λα παξαρσξεί πξνηεξαηφηεηα ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. Σέινο, παξά ην γεγνλφο φηη ν Ν.1734/87 δξα ζπκπιεξσκαηηθά ζε ζρέζε κε ηνλ Ν.998/79, φρη κφλν δελ άκβιπλε ηα ζρεηηθά πξνβιήκαηα εθαξκνγήο, αιιά επηκέλνληαο ζηελ απνζπαζκαηηθή ξχζκηζε ησλ ζεκάησλ ρξήζεσο γεο, ηα επέηεηλε θαη ηα φμπλε αλεζπρεηηθά. 15 13 Δηζεγεηηθή Έθζεζε Ν.1734/87, ζει.1 14 Μαξηά, σο άλσ, ζει. 92 15 Μαξηά ζει.105 21
Γ. Ο ππ αξηζκ. 1650/86 λόκνο πιαίζην γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Μεηά ηνλ Ν.998/1979 θαη ηνλ 1734/87, σο νη βαζηθνί δαζηθνί λφκνη, εμεηάδεηαη ν ππ αξηζκ. 1650/86 λφκνο πιαίζην «Γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο» γηα δχν ιφγνπο. Πξψηνλ επεηδή γηα ηηο επηηξεπηέο επεκβάζεηο εληφο ησλ δαζψλ θαη ησλ δαζηθψλ εθηάζεσλ, πνπ ξπζκίδεη ν Ν.998/79, απαηηείηαη δηαδηθαζία ππνβνιήο θαη έγθξηζεο ησλ κειεηψλ πεξηβαιινληηθψλ φξσλ, ε νπνία ξπζκίδεηαη απφ ην λφκν πιαίζην γηα ην πεξηβάιινλ θαη δεχηεξνλ επεηδή ζην ηέηαξην θεθάιαην (άξζξα 18 επνκ.) πεξηιακβάλνληαη δηαηάμεηο γηα ηελ πξνζηαζία ηεο θχζεο θαη ηνπ ηνπίνπ. Χο πξνο ηελ πξψηε ηνκή, ν Ν.1650 πνπ έρεη ηξνπνπνηεζεί ζε αξθεηά ζεκεία απφ ηνλ Ν. 3010/2002 θαηαηάζζεη ηα δεκφζηα ή ηδσηηθά έξγα θαη δξαζηεξηφηεηεο ζε ηξεηο θαηεγνξίεο (άξζξν 3 ηνπ Ν.3010) θαη θάζε θαηεγνξία κπνξεί λα έρεη ππνθαηεγνξίεο κε θξηηήξηα ην είδνο θαη ην κέγεζνο ηνπ έξγνπ, ηνπο ξχπνπο πνπ εθπέκπεη, ηελ επίδξαζε πνπ έρεη ζην πεξηβάιινλ θηι. Έηζη γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε λέσλ έξγσλ ή δξαζηεξηνηήησλ ή ηε κεηεγθαηάζηαζε πθηζηακέλσλ, ηα νπνία έρνπλ θαηαηαγεί ζε κία απφ ηηο ελ ιφγσ θαηεγνξίεο, απαηηείηαη ε έγθξηζε φξσλ γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ε απφθαζε απηή απνηειεί πξνυπφζεζε γηα ηελ έθδνζε ηεο δηνηθεηηθήο πξάμεο κε ηελ νπνία δίλεηαη ε άδεηα γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηνπ έξγνπ ή ηεο δξαζηεξηφηεηαο. Γηα ηελ έθδνζε ηεο απφθαζεο έγθξηζεο πεξηβαιινληηθψλ φξσλ πξνβιέπεηαη ζην λφκν ζπγθεθξηκέλε δηαδηθαζία, ε νπνία φκσο αθελφο θαζπζηεξεί εμαηηίαο ησλ γλσκνδνηήζεσλ πνπ απαηηνχληαη (άξζξν 2 ηνπ Ν.3010/2002), αθεηέξνπ επί δαζηθψλ επεκβάζεσλ ρξεηάδεηαη θαη ε έγθξηζε ηεο επέκβαζεο απφ ηνλ νηθείν Γαζάξρε. Ζ δεχηεξε ηνκή αθνξά ηελ θαηεγνξηνπνίεζε ηνπ Ν.1650/86: α) ζε πεξηνρέο απφιπηεο πξνζηαζίαο ηεο θχζεο, β)ζε πεξηνρέο πξνζηαζίαο ηεο θχζεο, γ)ζε εζληθά πάξθα, δ)ζε πξνζηαηεπφκελνπο θπζηθνχο ζρεκαηηζκνχο, πξνζηαηεπφκελα ηνπία θαη ζηνηρεία θαη ε)ζε πεξηνρέο νηθναλάπηπμεο (άξζξν 18). Μέρξη φκσο ηελ έθδνζε Πξνεδξηθψλ Γηαηαγκάησλ γηα ηελ ελεξγνπνίεζε ηεο δηάηαμεο απηήο, φπσο νξίδεη ν Νφκνο (άξζξν 19), ίζρπε ε θαηεγνξηνπφηεζε ηνπ άξζξνπ 3 ηνπ ΝΓ.996/71, φπνπ πξνβιέπεηαη ε θήξπμε πεξηνρψλ κε δαζηθή βιάζηεζε ζε εζληθνχο δξπκνχο, αηζζεηηθά δάζε θαη δηαηεξεηέα κλεκεία ηεο θχζεο. Μέρξη θαη ην 1998 δελ είρε εθδνζεί θαλέλα 22
ΠΓ ζε εθηέιεζε ηνπ Ν.1650/86, νπφηε γηα αξθεηά ρξφληα είρακε παξάιιειε ηζρχ ηνπ ΝΓ 996/71 κε ην Ν.1650/86 16, ν νπνίνο δηακνξθψλεη κία επξχηεξε θαηεγνξηνπνίεζε πεξηνρψλ θαη δξαζηεξηνηήησλ, δίλνληαο ηε δπλαηφηεηα γηα ηελ ελζσκάησζε ησλ θαηεγνξηψλ ηνπ Ν.Γ.996/71, πξνζθέξνληαο ην πιαίζην ζηελ πνιηηεία λα εθαξκφζεη έλα νινθιεξσκέλν δίθηπν πξνζηαζίαο γη απηέο ηηο πεξηνρέο, θαζψο ζέηεη έλα γεληθφηεξν ζρέδην δηαρείξηζεο θαη επηηξεπφκελσλ ρξήζεσλ. Ζ παξάιιειε ηζρχο δελ έρεη εμαιεηθζεί ηειείσο, θαζψο κέρξη ζήκεξα δελ έρνπλ εθδνζεί φια ηα απαηηνχκελα ΠΓ θαη πνιιέο πεξηνρέο ππάγνληαη αθφκε ζην ΝΓ 996/71. Γ. Κξηηηθή ηνπ δαζηθνύ λνκνζεηηθνύ πιαηζίνπ. Ζ χπαξμε πνηθίισλ δαζηθψλ λνκνζεηεκάησλ ησλ νπνίσλ ε πιεηνςεθία αλάγεηαη ζην απψηεξν παξειζφλ, ηα νπνία φκσο εμαθνινπζνχλ λα ηζρχνπλ έσο ζήκεξα ζπκπιεξσκαηηθά κε ηα βαζηθά λνκνζεηήκαηα, φπσο κε ην Γαζηθφ Κψδηθα (ΝΓ.86/69), ην Ν.998/79 θαη ην Ν.1734/87, αιιά θαη ε εηζαγσγή πιεζψξαο ηξνπνηεηηθψλ δηαηάμεσλ κε θπξίσο ζπκπιεξσκαηηθφ ραξαθηήξα 17, ζπλζέηνπλ έλα δαηδαιψδεο λνκνζεηηθφ πιαίζην κε εκθαλή πξνβιήκαηα εθαξκνγήο. Ζ ιχζε ησλ επαλεηιεκκέλσλ απνζπαζκαηηθψλ ηξνπνπνηήζεσλ πηνζεηήζεθε κελ απφ ηελ αλάγθε εθζπγρξνληζκνχ ηνπ ηζρχνληνο λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ κε ζθνπφ ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε ελεξγνπνίεζή ηνπ, πιελ φκσο δελ έιπζε ηα βαζηθά πξνβιήκαηα εθαξκνγήο ηνπ. Γεκηνπξγήζεθε θάησ απφ ηζηνξηθέο, θνηλσληθέο θαη νηθνλνκηθέο πηέζεηο έλα «κσζατθφ» ρξήζεσλ γεο δηαξθψο κεηαβαιιφκελν, απνηεινχκελν απφ δαηθέο εθηάζεηο, ησλ νπνίσλ ε ζπλέρεηα δηαθφπηεηαη απφ γεσξγηθά θαιιηεξγνχκελεο ε ππνθαιιηεξγνχκελεο εθηάζεηο, απφ εθηάζεηο δνκεκέλεο ή θαηά έλα κέξνο δνκεκέλεο, δηαθφξσλ ζρεκάησλ θαη κεγεζψλ, κε απνηέιεζκα αθελφο ηνλ θαηαθεξκαηηζκφ ηεο δαζηθήο γεο θαη αθεηέξνπ ηελ αλεζπρεηηθή κείσζή ηεο. Δίλαη πξνθαλέο φηη ε έιιεηςε εζληθνχ ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ κε παξάιιειε ζεζκνζέηεζε ρξήζεσλ γεο 16 Μαξηά ζει.89 17 Απηνί ηε ζηηγκή ππάξρνπλ ηξνπνπνηήζεηο γηα δαζηθά ζέκαηα ζε πεξηζζόηεξα από 100 λνκνζεηηθά θείκελα, ζύκθσλα κε πξνζσπηθή εθηίκεζε ππαιιήινπ ζηε Γ/λζε Γαζώλ & Φπζηθνύ Πεξηβάιινληνο, ηνπ Τπνπξγ.Γεσξγίαο. 23
ζπληζηνχλ κία απφ ηηο βαζηθέο αηηίεο ππνβάζκηζεο ηνπ δαζηθνχ πεξηβάιινληνο, ρσξίο λα ππνηηκψληαη ηα ηδηνθηεζηαθά πξνβιήκαηα, ηα νπνία ηαιαηπσξνχλ ηε δαζηθή γε πεξηζζφηεξν απφ έλαλ αηψλα θαη φρη κφλν δελ έρνπλ επηιπζεί, αιιά δπζηπρψο δηαησλίδνληαη. 18 Σν ηζρχνλ λνκνζεηηθφ πιαίζην ζπγθξηλφκελν κε ηα παιαηφηεξα λνκνζεηήκαηα είλαη ζίγνπξα θαιχηεξν, θαζψο έζεζε ηηο βάζεηο γηα ηελ πξνζηαζία θαη ηε δηαρείξηζε ησλ δαζψλ, φκσο ζην πιαίζην ηεο ζεκεξηλήο θνηλσληθννηθνλνκηθήο πξαγκαηηθφηεηαο απνδεηθλχεηαη κάιινλ ειιηπέο. ΚΔΦΑΛΑΙΟ Β : Η Αλαζεώξεζε ηνπ άξζξνπ 24 Ι. Ο δεκόζηνο δηάινγνο πνπ αλαπηύρζεθε γηα ηα δάζε κε αθνξκή ηελ Αλαζεώξεζε. Πξηλ πεξάζνπκε ζηελ επηκέξνπο αλάιπζε ησλ αλαζεσξεκέλσλ δηαηάμεσλ ηνπ άξζξνπ 24 θαη ζηηο ελδερφκελεο λνκνζεηηθέο θαη δηνηθεηηθέο αιιαγέο πνπ ζα ελεξγνπνηήζνπλ απηέο, πξέπεη λα εμεηάζνπκε ην φθεινο ηεο αλαζεψξεζεο ζπλνιηθά, θαζψο ηξνθνδφηεζε έλαλ έληνλν θαη δεκηνπξγηθφ δεκφζην δηάινγν, ν νπνίνο κε ηε ζεηξά ηνπ σθέιεζε ηε δηαδηθαζία ηεο αλαζεψξεζεο ηνπ πληάγκαηνο. Πξηλ φκσο θαη απφ ηε ζπδήηεζε απηή γηα ηνλ δεκφζην δηάινγν θαη ηα νθέιε ηεο αλαζεψξεζεο ηνπ άξζξνπ 24, είλαη πνιχ ζεκαληηθφ λα αλαθεξζνχλ θαη απφςεηο επηθπιαθηηθέο έσο επηθξηηηθέο ηεο αλαζεψξεζεο ηνπ 2001 ζπλνιηθά. Ζ άπνςε πσο ε ζπληαγκαηηθή αλαζεψξεζε δελ ήηαλ αλαγθαία καο πξνβιεκαηίδεη, επεηδή πηζαλφηαηα ζπλδέεη ηα ππαξθηά θνηλσληθά πξνβιήκαηα κε ηε ιεηηνπξγία ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο. Έηζη κεηαηνπίδνληαη ε επζχλε γηα ηηο δπζιεηηνπξγίεο ηνπ θξάηνπο θαη ην βάξνο γηα ηε ζεξαπεία ηνπο θαη ίζσο φρη άδηθα, ζηηο πιάηεο ηεο Γηνίθεζεο κε ηε κνξθή ηνπ θαλνληζηηθνχ λνκνζέηε, ηνπ εθαξκνζηή ηνπ δηθαίνπ θαη ηνπ εηζεγεηή ησλ λνκνζρεδίσλ. 18 Μαξηά ζει.108 24
πγθεθξηκέλα, έγηλε πνιχ κεγάιε ζπδήηεζε γηα ηελ αλαγθαηφηεηα κηαο ηφζν επξείαο αλαζεψξεζεο. πλνιηθά έγηλαλ 75 πξνζζήθεο θαη αιιαγέο ζε 48 άξζξα, ελψ πξνζηέζεθαλ 4 εμ νινθιήξνπ λέα άξζξα. Τπνζηεξίρζεθε απφ πνιινχο πσο ε αλαζεψξεζε δελ απνηειεί αλαγθαίν φξν γηα ηνλ ζπληαγκαηηθφ εθζπγρξνληζκφ, αιιά είλαη ην έζραην κέζν, ζην νπνίν νη ζχγρξνλεο δεκνθξαηίεο θαηαθεχγνπλ φηαλ ε επηζπκεηή αιιαγή ζε εληνπηζκέλα ζέκαηα δελ κπνξεί λα επηηεπρζεί κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν θαη είλαη έζραην, γηαηί ε αιιαγή ηνπ πληάγκαηνο είλαη ξηςνθίλδπλε ππφζεζε, κηα θαη κπνξεί λα αλνίμεη ηνπο αζθνχο ηνπ Αηφινπ γηα άζθνπεο πεξηπέηεηεο. Υξεζηκνπνηνχληαη σο επηρείξεκα ππέξ ηεο άπνςεο απηήο παξαδείγκαηα ρσξψλ πνπ δελ έρνπλ αλαζεσξήζεη ηα πληάγκαηά ηνπο γηα πάξα πνιιά ρξφληα, αιιά απηφ δελ εκπνδίδεη ηελ νηθνλνκηθή ηνπο αλάπηπμε, φπσο γηα παξάδεηγκα νη ΖΠΑ, ή ε Οιιαλδία, ε νπνία είλαη ε πην αλνηρηή ρψξα ηεο Γπηηθήο Δπξψπεο απφ πιεπξά εζψλ. 19 Ζ αιήζεηα είλαη πσο ζηελ εηζήγεζε ηεο πιεηνςεθίαο δελ εμεγήζεθε επαξθψο πσο νη λέεο δηαηάμεηο ζα επηθέξνπλ ηηο ζθνπνχκελεο αιιαγέο, νχηε θαη κε πνηφλ αθξηβψο ηξφπν νη ξπζκίζεηο ηνπ πληάγκαηνο ηνπ 1975/86, έηζη φπσο ήηαλ δηαηππσκέλεο, εκπφδηδαλ ηελ αληηκεηψπηζε ησλ θαθνδαηκνληψλ ηνπ ηφπνπ. Γελ έγηλε ζχλδεζε αηηηψλ κε απνηειέζκαηα. Έιεηπε ν ζπλεθηηθφο ηζηφο, ε ζηξαηεγηθή γηα ηνπο ζεζκνχο θαη ην χληαγκα, ε νπνία ζα κπνξνχζε λα πείζεη φηη έλα ηφζν θηιφδνμν θαη ζαξσηηθφ εγρείξεκα είλαη δηθαηνιεγεκέλν. Παξφι απηά ε αλαζεψξεζε ηνπ πληάγκαηνο ηνπ 2001 ζαθψο θαη ππήξμε ζεηηθή γηα αξθεηά δεηήκαηα, φπσο ηνπ θνηλσληθνχ θξάηνπο δηθαίνπ, ηεο αξρήο ηεο αλαινγηθφηεηαο, ησλ αηνκηθψλ δηθαησκάησλ, ηνπ εθινγηθνχ λφκνπ θα. Χο πξνο ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, δηαπηζηψζεθε θαηαξρήλ, απφ ηε ζηηγκή πνπ ειήθζε ε απφθαζε γηα ηελ αλαζεψξεζε ηνπ άξζξνπ 24 θαη κέρξη ζήκεξα πνπ ζρεδηάδνληαη νη ζρεηηθέο λνκνζεηηθέο επεκβάζεηο, ζεκαληηθή αιιειεπίδξαζε θνηλσληθψλ δπλάκεσλ θαη πνιηηεηαθψλ ζεζκψλ. Σν θαηλφκελν απηφ δελ απνζηαζηνπνηείηαη απφ ην πεξηερφκελν ησλ 19 Ν.Αιηβηδάηνο από ηα Πξαθηηθά πλεδξίνπ γηα ην Αλαζεσξεκέλν ύληαγκα ηνπ 1975/1986/2001, Αζήλα 14&15 Ηνπλίνπ 2001, Δπηκέιεηα Γ.Θ.Σζάηζνπ, Δπ.Βεληδέινπ, Ξ.Η.Κνληηάδε ζει 438. 25
δηαηάμεσλ, θαζψο νη ξπζκίζεηο γηα ην πεξηβάιινλ έρνπλ ηεξάζηηεο θνηλσληθέο επηπηψζεηο θαη πξνθαινχλ έληνλν θνηλσληθφ δηάινγν, αμίδεη φκσο λα εηδσζεί ππφ ην πξίζκα ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ. Άιισζηε ην δηθαίσκα ζην πεξηβάιινλ πνπ επίζεκα πξνέθπςε κέζα απφ απηήλ ηελ αλαζεψξεζε έρεη εθηφο ησλ άιισλ θαη ζεκαληηθφ ζπκκεηνρηθφ ραξαθηήξα. Σν δήηεκα ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο έρεη θηλεηνπνηήζεη ζε κεγάιν βαζκφ ηε δηεζλή θνηλφηεηα θαη ηελ θνηλσλία ησλ πνιηηψλ κέζσ ηεο πνιπζρηδνχο δξάζεο ησλ κε θπβεξλεηηθψλ νξγαληζκψλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηνλ ηνκέα απηφ, αιιά θαη κέζσ ηεο νξγάλσζεο εηδηθψλ επηζηεκνληθψλ ζπλεδξίσλ. Γελ ζα κπνξνχζε βέβαηα λα είλαη δηαθνξεηηθά, αθνχ ε άθξαηε εθβηνκεράληζε θαη ε ξαγδαία ηερλνινγηθή εμέιημε ελεξγνπνίεζαλ θνηλσληθά αληηζψκαηα γηα λα ιεηηνπξγήζνπλ σο αλαρψκαηα γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. 20 Οη πξνηάζεηο γηα ηελ Αλαζεψξεζε ηνπ άξζξνπ 24 ηνπ πληάγκαηνο πνπ θαηαηέζεθαλ απφ ηελ θπβέξλεζε ζηε Βνπιή ην επηέκβξην ηνπ 2000, ππξνδφηεζαλ κία έληνλε αληηπαξάζεζε απφςεσλ θαη ζηε ρψξα καο, ε νπνία είρε πνιιαπιά νθέιε: Πξψηνλ, άλνημε θαζπζηεξεκέλα ε ζπδήηεζε γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηε ρσξνηαμία αλάκεζα ζε δηαθνξεηηθνχο θνξείο, νη νπνίνη ζπάληα ζην παξειζφλ είραλ εκπιαθεί ζε θνηλφ δηάινγν. Πξαγκαηνπνηήζεθαλ δε πνιιέο εκεξίδεο κε ζέκα ην πεξηβάιινλ ζηελ επηθείκελε αλαζεψξεζε. Δπηζηεκνληθνί θαη επαγγεικαηηθνί ζχιινγνη, φπσο γηα παξάδεηγκα: Γηθεγνξηθνί χιινγνη, ν χιινγνο Πνιενδφκσλ θαη Υσξνηαθηψλ, ν Παλειιήληνο χιινγνο Γαζνιφγσλ, ε Παλειιήληα Οκνζπνλδία Ηδηνθηεηψλ Αθηλήησλ, πεξηβαιινληηθέο νξγαλψζεηο θαη θηλήζεηο πνιηηψλ (πρ. Γίθηπν Κηλήζεσλ γηα ηελ Πξνζηαζία ην Πεξηβάιινληνο, WWF θα) θαη κεκνλσκέλνη επηζηήκνλεο θαη εξεπλεηέο ελεξγνπνηήζεθαλ θαη ηνπνζεηήζεθαλ κε αθνξκή ηηο πξνηάζεηο πνπ θαηέζεζε ε θπβεξλεηηθή πιεηνςεθία. Γεχηεξνλ, ζεκαληηθφ φθεινο ηεο ζπδήηεζεο απνηειεί ην γεγνλφο φηη αλεδείρζεζαλ ελδηαθέξνπζεο επηρεηξεκαηνινγίεο θαη πξαθηηθέο θαη απνθαιχθζεθαλ νη δηαθνξέο ηνπο, φζνλ αθνξά ηελ επηζηεκνληθή ή φρη 20 Άξζξν Γηώξγνπ Γεξαπεηξίηε ζην Πεξηνδηθό Πεξηβάιινλ & Γίθαην, Σεύρνο 2/2000 ζει.173 26
ζεκειίσζε ησλ επηρεηξεκάησλ, ην αμηνινγηθφ πιαίζην, ηελ πνιηηηθή δέζκεπζε, ηε ξηδνζπαζηηθή ή απνινγεηηθή ζηάζε. Ζ αλάδεημε απηήο ηεο δηάζηαζεο είλαη ζεκαληηθή, ηφζν γηα ηε κέρξη ζήκεξα πεξηνξηζκέλε δηεπηζηεκνληθή ζπδήηεζε αλάκεζα ζε δηαθνξεηηθνχο επηζηεκνληθνχο θιάδνπο ζρεηηθνχο κε ηελ αεηθφξν αλάπηπμε, ηε ρσξνηαμία θαη ην πεξηβάιινλ, φζν θαη γηα ηε δηαδηθαζία σξίκαλζεο ηνπ ίδηνπ ηνπ πεξηβαιινληηθνχ θηλήκαηνο ζηελ Διιάδα, απφ ηε θάζε ηεο δηακαξηπξίαο, θαηαγγειίαο θαη πξνζθπγήο ζε έλδηθα κέζα, ζηε θάζε ηεο ελεξγεηηθήο παξέκβαζεο θαη ζπκκεηνρήο ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο ησλ απνθάζεσλ. Σξίην, θαη ζεκαληηθφηεξν, φθεινο είλαη ε ίδηα ε επαλεμέηαζε ησλ αξρηθψλ πξνβιεκαηηζκψλ πνπ αλαπηχρζεθαλ ζηελ Δπηηξνπή Αλαζεψξεζεο ηνπ πληάγκαηνο, ππφ ην βάξνο ησλ απφςεσλ θαη αληηξξήζεσλ πνπ αλέδεημε ν επηζηεκνληθφο θαη θνηλσληθφο δηάινγνο. Ζ επξχηαηε ελεξγνπνίεζε ζπιινγηθψλ θνξέσλ θαη επηζηεκφλσλ νδήγεζε ζηελ επαλεπεμεξγαζία θαη δηφξζσζε αξρηθψλ ζέζεσλ θαη ηνπνζεηήζεσλ κε απνηέιεζκα λα θαηαιήμνπκε ζηε ζεκεξηλή δηαηχπσζε ηνπ άξζξνπ 24 21. Ζ αξρηθή αληηπαξάζεζε απφςεσλ εζηηάζζεθε 22 θπξίσο ζην θαηά πφζν ν ξφινο ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο (κέζα απφ ηε λνκνινγία) ήηαλ ζην παξειζφλ ζεηηθφο ή φρη, θαη αλ ζα έπξεπε λα πεξηνξηζηεί ζην κέιινλ, ελψ ε ζπδήηεζε εληνπίζζεθε ζρεδφλ απνθιεηζηηθά ζηελ πξνζηαζία ησλ δαζψλ. Απαζρφιεζε πνιινχο βνπιεπηέο φισλ ησλ θνκκάησλ ε έλλνηα ηνπ δάζνπο θαη ηεο δαζηθήο έθηαζεο, νη δαζσζέληεο αγξνί θαη ε ζχγθξνπζε αλάκεζα ζηελ πξνζηαζία ηνπ δάζνπο θαη ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, δέρζεθαλ φινη ηε ρξεζηκφηεηα ηεο αξρήο ηεο αεηθνξίαο, αιιά νη αλαθνξέο ζην πεξηερφκελν ηεο αξρήο ήηαλ πεξηνξηζκέλεο. ην ζέκα απηφ ε ζπδήηεζε δελ κπφξεζε λα ζπκβάιεη επηζηεκνληθά ζην πεδίν ηεο δηεζλνχο ζπδήηεζεο γηα ηελ βηψζηκε αλάπηπμε θαη δηαθαίλεηαη πσο θαη ζην ζέκα απηφ ε ρψξα καο ζα αθνινπζήζεη ηα παξαδείγκαηα πξνεγκέλσλ θξαηψλ. Τπνηηκήζεθε επίζεο ην δήηεκα ηνπ ρσξνηαμηθνχ θαη πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ 23. 21 Άξζξν ηνπ Παλαγηώηε Γεηίκε «Ζ αλαζεώξεζε ηνπ άξζξνπ 24 ηνπ πληάγκαηνο.θέςεηο πάλσ ζην δεκόζην δηάινγν» ζην Πεξηνδηθό Πεξηβ & Γίθαην, Σεύρνο 4/2000, ζει.509 22 Όπσο πξνθύπηεη από ηελ κειέηε ησλ Πξαθηηθώλ ηεο Βνπιήο (Ε Αλαζεσξεηηθή Βνπιή, Η Πεξίνδνο, ύλνδνο Α, πλεδξίαζε ΡΖ,7/2/2001) 23 Άξζξν ηεο Γεσξγίαο Γηαλλαθνύξνπ κε ηίηιν: «Ο θαζνξηζκόο ρξήζεσλ γεο θαη ε αλαζεώξεζε ηνπ πληάγκαηνο» ζην Πεξηνδηθό: «Πεξηβάιινλ θαη Γίθαην» Σεύρνο 4/2000 ζει.169. 27
ΙΙ. ΟΙ Αλαζεωξεκέλεο δηαηάμεηο ην παξφλ θεθάιαην εμεηάδνληαη νη αιιαγέο πνπ πξνέθπςαλ κεηά ηελ αλαζεψξεζε ηνπ άξζξνπ 24, ην νπνίν αθνξά ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, απφ ηε ζθνπηά ηεο δαζηθήο πξνζηαζίαο. πσο θαη ζηα πξνεγνχκελα πληάγκαηα 1975/86 γίλεηαη θαη ζην χληαγκα ηνπ 2001 εηδηθή αλαθνξά ζηελ πξνζηαζία ησλ δαζψλ. Βέβαηα φπνπ αλαθέξεηαη παξαθάησ ην «πεξηβάιινλ» ζεκαίλεη πσο δελ ππάξρεη δηαθνξνπνίεζε γηα ηα δάζε πρ ζην δηθαίσκα ζην πεξηβάιινλ. πγθεθξηκέλα ε παξάγξαθνο 1 ηνπ άξζξνπ 24, έγηλε σο εμήο: «Ζ πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ θαη πνιηηηζηηθνχ πεξηβάιινληνο απνηειεί ππνρξέσζε ηνπ θξάηνπο θαη δηθαίσκα ηνπ θαζελφο. Γηα ηε δηαθχιαμή ηνπ ην Κξάηνο έρεη ππνρξέσζε λα παίξλεη ηδηαίηεξα πξνιεπηηθά ή θαηαζηαιηηθά κέηξα ζην πιαίζην ηεο αξρήο ηεο αεηθνξίαο. Νφκνο νξίδεη ηα ζρεηηθά κε ηελ πξνζηαζία ησλ δαζψλ θαη γεληθά ησλ δαζηθψλ εθηάζεσλ. Ζ ζχληαμε δαζνινγίνπ ζπληζηά ππνρξέσζε ηνπ Κξάηνπο. Απαγνξεχεηαη ε κεηαβνιή ηνπ πξννξηζκνχ ησλ δεκφζησλ δαζψλ θαη ησλ δεκφζησλ δαζηθψλ εθηάζεσλ, εθηφο αλ πξνέρεη γηα ηελ Δζληθή Οηθνλνκία ε αγξνηηθή εθκεηάιιεπζε ή άιιε ηνπο ρξήζε, πνπ ηελ επηβάιιεη ην δεκφζην ζπκθέξνλ.» Πξνζηέζεθε επίζεο Δξκελεπηηθή Γήισζε ζην ηέινο ηνπ άξζξνπ κε ηνλ νξηζκφ ηνπ δάζνπο θαη ηεο δαζηθήο έθηαζεο, ην πεξηερφκελν ηεο νπνίαο ππάξρεη απηνχζην παξαθάησ ππφ ζηνηρείν Δ ηνπ παξφληνο θεθαιαίνπ. Οη θαηλνχξηεο ινηπφλ πξνζζήθεο-αιιαγέο ζε ζρέζε κε ην χληαγκα ηνπ 1975/86, νη νπνίεο αθνξνχλ θαη ην δάζνο θαη ζα εμεηαζζνχλ ρσξηζηά ζε πέληε ππνθεθάιαηα είλαη νη αθφινπζεο 24 : Α. Ζ πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ θαη πνιηηηζηηθνχ πεξηβάιινληνο απνηειεί δηθαίσκα ηνπ θαζελφο. 24 Δθηόο από ηηο αιιαγέο ζηελ παξάγξαθν 1 ηνπ άξζξνπ 24 θαη ηελ πξνζζήθε ηεο εξκελεπηηθήο δήισζεο ζην ηέινο ηνπ άξζξνπ, κε ηελ αλαζεώξεζε ηνπ 2001 έγηλαλ 2 πξνζζήθεο θαη ζηελ παξάγξαθν 2, νη νπνίεο δελ εμεηάδνληαη ζηελ παξνύζα εξγαζία. Αθνξνύλ ηελ ρσξνηαμία θαη πνιενδνκία: «...Οη ζρεηηθέο ηερληθέο επηινγέο θαη ζηαζκίζεηο γίλνληαη θαηά ηνπο θαλόλεο ηεο επηζηήκεο.ζ ζύληαμε εζληθνύ θηεκαηνινγίνπ ζπληζηά ππνρξέσζε ηνπ θξάηνπο». 28