ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ, ΠΘ ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ Διάλεξη 1η Εισαγωγή Στην Ειδική Φυσική Αγωγή: Ορισμοί, Έννοιες Κοκαρίδας Δημήτριος Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα
Ορισμός Υγείας Υγεία είναι η άρτια σωματική, πνευματική και ψυχική κατάσταση του ατόμου, με την συνύπαρξη και συσχέτιση των οποίων εξασφαλίζεται η φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού, ώστε να μπορεί να προσαρμόζεται μέσα στο περιβάλλον στο οποίο ζει.
Θεωρία της Φυσιολογικής Καμπύλης (Καμπύλη του Gauss) Καμπύλη του Gauss Διατομικές & Ενδοατομικές διαφορές
Αναπηρία Κάθε παρέκκλιση από την υγεία αποτελεί την αναπηρία. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η αναπηρία αντιπροσωπεύει περισσότερο έναν περιορισμό της ανθρώπινης απόδοσης και όχι έναν ιατρικό όρο, ή μία διαφορετική εμφάνιση ή μία «μειονεξία» οποιουδήποτε είδους. Για τους ειδικούς, η αναπηρία αποτελεί και μία νομική έννοια που δίνει το δικαίωμα σε κάθε άτομο με περιορισμένο επίπεδο δραστηριότητας να δεχθεί υποστήριξη.
Άτομο Με Αναπηρία Άτομο με αναπηρία είναι αυτό που χαρακτηρίζεται από οποιαδήποτε συνεχιζόμενη μειονεξία του σώματος, του πνεύματος ή της προσωπικότητας, και δυσκολεύεται να προσαρμοστεί και να ζήσει ομαλά στην κοινωνία, λόγω γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.
Νόμος 2817/2000 Άτομα με αναπηρία (ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες) θεωρούνται τα άτομα που έχουν σημαντική δυσκολία μάθησης και προσαρμογής εξαιτίας σωματικών, διανοητικών, ψυχολογικών συναισθηματικών και κοινωνικών ιδιαιτεροτήτων. Πρόσωπα νηπιακής, παιδικής και εφηβικής ηλικίας που έχουν ανάγκη από ειδική εκπαιδευτική προσέγγιση και φροντίδα για ορισμένη περίοδο της σχολικής τους ζωής.
Αναπηρίες Διαταραχές της ομιλίας Μαθησιακές δυσκολίες Νοητική Υστέρηση Σοβαρές συναισθηματικές διαταραχές Αυτισμός Ορθοπεδικές βλάβες Σοβαρή απώλεια ακοής/ Κώφωση. Ελλιπής όραση / Τύφλωση. Κώφωση-Τύφλωση. Διάφορα οργανικά νοσήματα και άλλες αναπηρίες. Πολλαπλές μειονεξίες Τραυματισμοί εγκεφάλου
Ειδική Αγωγή Ο όρος ειδική αγωγή σημαίνει ειδικά σχεδιασμένη διδασκαλία που παρέχεται από ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό, με σκοπό να συναντήσει τις μοναδικές ανάγκες του ατόμου με αναπηρία, και περιλαμβάνει: 1. Διδασκαλία η οποία λαμβάνει μέρος στην τάξη, στο σπίτι, σε νοσοκομεία και σε ιδρύματα. 2. Διδασκαλία στην φυσική αγωγή.
Εξέλιξη της Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα Οίκος τυφλών (1906). Οίκος κωφαλάλων (1923). ΕΛΕΠΑΑΠ (1937). Πρότυπο Ειδικό Σχολείο Αθηνών (1937). Δεκαετία 50: νομοθετικές ρυθμίσεις και δημιουργία ειδικών κέντρων. Δεκαετία 80: Ουσιαστική αλλαγή. Σημαντικοί νόμοι: 1143/1981, 1566/1985, 2817/2000.
Στόχοι Ειδικής Αγωγής Ολόπλευρη και αποτελεσματική ανάπτυξη και αξιοποίηση των δυνατοτήτων και ικανοτήτων των ατόμων με αναπηρία. Ένταξή των ατόμων με αναπηρία στην παραγωγική διαδικασία. Αποδοχή των ατόμων με αναπηρία από το κοινωνικό σύνολο. Προετοιμασία των παιδιών με αναπηρία για την καλύτερη δυνατή κοινωνική και επαγγελματική αποκατάσταση μειώνοντας τις συνέπειες της εκάστοτε αναπηρίας με την εφαρμογή ειδικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
Προσαρμοσμένη (Ειδική) Φυσική Αγωγή Σύνθετος όρος που αναφέρεται στην ενσωμάτωση γνώσης από πολλούς τομείς (π.χ. κινησιολογία, αναψυχή, ειδική αγωγή, ιατρική, φυσιοθεραπεία) για τη δημιουργία ενός ξεχωριστού και μοναδικού τομέα γνώσης. Επιστήμη της ανάπτυξης, εφαρμογής και παρακολούθησης ενός προσεκτικά σχεδιασμένου προγράμματος για κάθε άτομο με αναπηρίες. Ο όρος «προσαρμοσμένη» αναφέρεται στην προσαρμογή της διδασκαλίας, των ασκήσεων και του περιβάλλοντος προκειμένου οι μοναδικές ανάγκες κάθε ατόμου με αναπηρία να ικανοποιηθούν.
Ταξινόμηση Ατόμων Με Αναπηρία Ως Προς Τη Φυσική Αγωγή Άτομα με κινητικές διαταραχές (ορθοπεδικές, νευρολογικές, μυϊκές βλάβες). Άτομα με αισθητηριακές διαταραχές (κυρίως τύφλωση, κώφωση). Άτομα με γνωστικές διαταραχές (π.χ. νοητική υστέρηση, μαθησιακές δυσκολίες). Άτομα με οργανικά νοσήματα (π.χ.διαβήτης, επιληψία), όπου ο καθορισμός της ένταξης γίνεται σε συνεργασία με το γιατρό.
Στόχοι Προσαρμοσμένης (Ειδικής) Φυσικής Αγωγής Ανάπτυξη του Ατόμου (Αυτοπραγμάτωση) Συναισθηματική Ανάπτυξη Ψυχοκινητική Ανάπτυξη Γνωστική Ανάπτυξη Φυσική κατάσταση Κινητική ανάπτυξη & δεξιότητες Στάση και μηχανική σώματος Κοινωνικές & αθλητικές δραστηριότητες
Θεωρία του Maslow Ιεράρχηση Ανθρώπινων Αναγκών Αυτοπραγμάτωση Αυτοεκτίμηση Αγάπη, Συντροφικότητα Ασφάλεια Φυσιολογικές Ανάγκες
Ενσωμάτωση (Inclusion) Η ενσωμάτωση μπορεί να οριστεί ως η παροχή εκπαίδευσης στους μαθητές με αναπηρίες στο πλαίσιο της τυπικής τάξης. Η «έννοια-κλειδί» της ενσωμάτωσης βασίζεται στη φιλοσοφία και στην πεποίθηση ότι η ξεχωριστή εκπαίδευση δεν είναι ίση.
Συνεκπαίδευση «Η εκπαίδευση των ατόμων με αναπηρίες γενική, τεχνική- επαγγελματική παρέχεται στο σχολείο της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, τα οποία, κατά περίπτωση, οργανώνονται, στελεχώνονται, εξοπλίζονται και υποστηρίζονται κατάλληλα, ώστε να εξασφαλίζεται η αναγκαία διδακτική και ψυχοπαιδαγωγική υποστήριξη των ατόμων αυτών» (Ν. 2817 αρ.1. παρ.1.).
Διαβάθμιση Εκπαιδευτικών Περιβαλλόντων (Least Restrictive Environments) Κανονική τάξη Φ.Α. Κανονική τάξη Φ.Α. και συμπληρωματική καθοδήγηση Ειδική Φυσική Αγωγή σε κανονική τάξη Ειδική Φυσική Αγωγή σε ειδικό σχολείο Ειδική Φυσική Αγωγή σε ιδρυματικό περιβάλλον ή το σπίτι
Έννοιες Ενσωμάτωσης Φυσική ενσωμάτωση. Η τοποθέτηση όλων των μαθητών με αναπηρία στις τυπικές τάξεις φυσικής αγωγής. Κοινωνική ενσωμάτωση. Οι προσωπικές σχέσεις και αλληλεπιδράσεις του μαθητή με αναπηρία με τους υπόλοιπους συμμαθητές του. Εκπαιδευτική ενσωμάτωση. Ο βαθμός συμμετοχής του μαθητή με αναπηρία στην εκμάθηση των δραστηριοτήτων με τους υπόλοιπους μαθητές.
Οφέλη Ενσωμάτωσης Η κοινωνική ανάπτυξη και καλλιέργεια των μαθητών με και χωρίς αναπηρίες από την άποψη ότι μαθαίνουν να συναναστρέφονται με τους άλλους, να ζητούν και να δίνουν βοήθεια, να κινούνται από το ένα εκπαιδευτικό περιεχόμενο στο άλλο και να κάνουν ερωτήσεις.
Προβλήματα Ενσωμάτωσης στατυπικάσχολεία Έλλειψη κατάλληλης εκπαίδευσης, κατάρτισης ή πληροφόρησης. Έλλειψηπροσωπικούυποστήριξης, με τους καθηγητές φυσικής αγωγής να καλούνται πολλές φορές να αναπληρώσουν το έργο των κοινωνικών λειτουργών, ψυχολόγων, νοσοκόμων και γονέων. Τάξεις με μεγάλο αριθμό μαθητών που δυσκολεύουν το έργο του καθηγητή φυσικής αγωγής να ικανοποιήσει τις πρόσθετες εκπαιδευτικές ανάγκες του μαθητή με ιδιαιτερότητες. Έλλειψη υλικοτεχνικής υποδομής.
Προϋποθέσεις Για Την Επιτυχία Της Σχολικής Ενσωμάτωσης Σωστή και έγκαιρη διάγνωση του παιδιού με αναπηρίες. Κατάλληλη επιλογή σχολικού περιβάλλοντος. Απαιτούμενες προσαρμογές. Μικρός αριθμός μαθητών. Ύπαρξη υλικοτεχνικής υποδομή Θετική στάση των εκπαιδευτικών Κατανομή ευθυνών, υποστήριξη & συνεργασία μεταξύ των εκπαιδευτικών. Προετοιμασία μαθητών (με και χωρίς αναπηρία) Προετοιμασία γονέων (παιδιών με και χωρίς αναπηρία) Ύπαρξη προγράμματος. Παρακολούθηση- Αξιολόγηση του όλου προγράμματος.
Απώτεροι Στόχοι Προσαρμοσμένης Φυσικής Αγωγής Η ανάπτυξη θετικής στάσης απέναντι στην άσκηση και τα σπορ. Η υιοθέτηση υγιούς και ενεργού τρόπου ζωής. Η εκμάθηση αθλητικών ικανοτήτων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη συμμετοχή του μαθητή με αναπηρία σε αθλητικές δραστηριότητες ακόμα και μετά την ενηλικίωσή του.
Η συμμετοχή στη φυσική αγωγή και στον αθλητισμό είναι αναφαίρετο δικαίωμα όλων. Unesco, 1ο άρθρο Διεθνούς Καταστατικού
Θέματα Για Συζήτηση Ποιες ομοιότητες και διαφορές μπορείτε να εντοπίσετε μεταξύ φυσικής αγωγής και προσαρμοσμένης φυσικής αγωγής; Πως ταξινομούνται τα άτομα με αναπηρίες ως προς τη φυσική αγωγή; Τι ονομάζουμε ενσωμάτωση και ποιες έννοιες περιλαμβάνει; Σχολιάστε τη διαχρονική εξέλιξη της ειδικής αγωγής στη χώρα μας. Ποια παραδείγματα, ιδέες, προτάσεις έχετε να προτείνετε για την προώθηση της συνεκπαίδευσης;
Βιβλιογραφία Κοκαρίδας, Δ. (2005). Φυσική αγωγή για μαθητές με ειδικές ανάγκες σε κανονικά σχολεία. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Χριστοδουλίδη (Εισαγωγή, σελ. 7-11). Sherrill, C. (2004). Adapted physical activity, recreation and sport: Crossdisciplinary and lifespan (6th ed). Dubuque, IA: Brown & Benchmark.