ΗΠΟΛΗΚΑΙΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ Πέννυ Κουτρολίκου 23/02/2010
ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ παγκόσμιες κοινωνικές σχέσεις που συνδέουν απομακρυσμένους τόπους με τέτοιο τρόπο ώστε τοπικά συμβάντα διαμορφώνονται από γεγονότα που συμβαίνουν μίλια μακριά και αντίστροφα. (Giddens, 1990). Ο όρος παγκοσμιοποίηση περιγράφει τη διεύρυνση της κλίμακας, την αύξηση της έντασης, την επιτάχυνση και εμβάθυνση του αντίκτυπου που έχουν οι τάσεις και τα μοτίβα κοινωνικής αλληλεπίδρασης ανά τις ηπείρους. Αναφέρεται σε μια μεταβολή ή μεταμόρφωση που εμφανίζεται στην κλίμακα της οργάνωσης των ανθρώπων, βάσει της οποίας συνδέονται μακρινά σύνολα και διευρύνεται η επιρροή σχέσεων εξουσίας σε διαφορετικέςπεριοχέςκαιηπείρουςτουπλανήτη. (Held& McGrew, 2004:17)
ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ Δεν είναι καινούργιο φαινόμενο ούτε όρος Διαφορά στην ένταση, στην ταχύτητα και στην κλίμακα(soja) Αντικατοπτρίζει την ταχέως αναπτυσσόμενη αλληλεξάρτηση των κρατών Αναγνώριση της διαφορετικότητας(χωρίς απαραίτητη αποδοχή της) Ανάδειξη του παγκόσμιου αλλά παράλληλα και του τοπικού Μεταβολή από τον αυστηρό διαχωρισμό εγχώριας και εξωτερικής πολιτικής, εξωτερικών και εσωτερικών υποθέσεων, τοπικού και παγκόσμιου σε μια κατάσταση που οι διεθνείς εξελίξεις αντίκτυπο στο εσωτερικό και αντίστροφα... Το βασικό πρόβλημα των σημερινών παγκόσμιων διαδράσεων είναι η ένταση ανάμεσα στην πολιτισμική ομοιογένεια και την πολιτισμική ετερογένεια (Appadurai, 1996:32)
ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ(αντι-) Τι παγκόσμιο έχει η παγκοσμιοποίηση? (Hirst, 1997) Αφού δεν είναι παγκόσμια γιατί δεν ισχύει το δυτικοποίηση ή αμερικανοποίηση? Επίσης«συντελεί στη δικαιολόγηση και νομιμοποίηση του φιλελεύθερου σχεδίου για τον κόσμο... τη δημιουργία μιας παγκόσμιας ελεύθερης αγοράς και τη καθιέρωση του αγγλοαμερικάνικου καπιταλισμού...» Ένας«αναγκαίος μύθος» με τον οποίο οι κυβερνήσεις επιβάλλουν πειθαρχία στους πολίτες προςσυμμόρφωσημετηνελεύθερηαγορά. «Δεν είναι προκαλεί, λοιπόν, έκπληξη το γεγονός ότι η συζήτηση περί παγκοσμιοποίησης έλαβε μεγάλες διαστάσεις ακριβώς την περίοδο που το νεοφιλελεύθερο σχέδιο η «Συναίνεση της Ουάσιγκτον» [Washington Consensus] για απορρύθμιση, ιδιωτικοποιήσεις, προγράμματα διαρθρωτικών αναπροσαρμογών και περιορισμού των κυβερνητικών αρμοδιοτήτων καθιερώθηκε στις κυβερνήσεις της Δύσης και σε διεθνείς οργανισμούς, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.» (Held& McGrew, 2004:22)
ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ(υπερ-) Σημασία στα χωρικά χαρακτηριστικά της παγκοσμιοποίησης Έλλειψη ιεραρχίας και αποκλεισμού ανάμεσα σε κλίμακες Έμφαση στην ιστορικότητα της παγκοσμιοποίησης Εμφάνιση νέων μορφών υπερ-εθνικής οργάνωσης(π.χ. παγκόσμια δίκτυα οικονομίας, τρομοκρατίας, διεκδικήσεων και καθεστώτα οικονομικής ρύθμισης) «Οι παγκόσμιες αλλαγές μεταμορφώνουν σε μεγάλο βαθμό τις οργανωτικές αρχές της ζωής και την παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Στα έργα τους μπορούν να εντοπιστούντρειςπτυχέςαυτήςτηςμεταμόρφωσης: η μεταμόρφωση των παραδοσιακών μοντέλων κοινωνικο-οικονομικής οργάνωσης η μεταμόρφωση της αρχής της εδαφικής ακεραιότητας και η μεταμόρφωση της ισχύος.»
ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ(& κράτος) Αμφισβήτηση της εδαφικής ακεραιότητας και της σημασίας του γεωγραφικά προσδιορισμένουκράτους: Επανακαθορισμός σχέσεων κοινωνικο-οικονομικού ή πολιτικού χώρου με την εθνική επικράτεια Υπέρβαση εθνικών συνόρων και μη ξεκάθαρη αντιστοιχία κοινωνίας(και πολιτικοοικονομικών) επικράτειας Αναδιαμόρφωση της σημασίας του χώρου(π.χ. παγκόσμιες πόλεις) Αναδιαμόρφωση των σχέσεων εξουσίας: διεύρυνση της κλίμακας οργάνωσης και άσκησης της εξουσίας και απόσταση ανάμεσα στα κέντρα εξουσίας και σ αυτούς στους οποίους ασκείται Υπερ-κρατική και τοπική εξουσία(αποκέντρωση) Επαναφορά του όρου πόλεις-κράτη ή πόλεις-περιφέρειες κράτη, και ανταγωνισμός μεταξύπεριφερειών. Balkanisation: Περιγράφει την αναθέρμανση των αγώνων των περιφερειών(συνήθως για αυτονομία ή ανεξαρτησία)
«Η υπόθεση των παγκόσμιων πόλεων αφορά τη χωρική οργάνωση του νέου διεθνούς καταμερισμού εργασίας» Έτσι, αφορά τις αντιθετικές σχέσεις ανάμεσα στην παραγωγή στην εποχή του παγκόσμιου μανατζμεντ και στην πολιτική βούληση εδαφικών συμφερόντων. Μας βοηθάει να καταλάβουμε τί συμβαίνει στις μεγάλες παγκόσμιες πόλεις της παγκόσμιας οικονομίας και τί αφορά μεγάλο μέρος των συγκρούσεων σ αυτές τις πόλεις. Παρόλο που δεν μπορεί να προβλέψει την έκβαση αυτών των αγώνων, προτείνει ότι η κοινή τους ρίζα είναι στο παγκόσμιοσύστημασχέσεωναγοράς. (Friedmann, 1986:69-70)
Οικονομική αναδιοργάνωση: Πρωταρχική ομάδα: χρηματο-οικονομικά, λογιστικά, νομικά, τεχνικά(σύμβουλοι), τηλεπικοινωνίες και πληροφορική, διεθνείς μεταφορές, έρευνα και τριτοβάθμια εκπαίδευση. Δευτερεύουσαομάδα: μεσιτικά, κατασκευαστικότομέα, ξενοδοχειακέςεπιχειρήσεις, εστιατόρια, διασκέδαση, πολυτελές εμπόριο, ιδιωτική αστυνομία, οικιακές υπηρεσίες. Τρίτη ομάδα: διεθνής τουρισμός Τέταρτη ομάδα: Παραγωγή Πέμπτη ομάδα: Κυβερνητικές υπηρεσίες Έκτη ομάδα: Άτυπη οικονομία Magnum Photos
Κοινωνικά χαρακτηριστικά: Κοινωνική πόλωση και ταξικός διαχωρισμός Περίπου(ανάλογα) 1/3 του πληθυσμού σε μια μόνιμη κατάσταση φτώχειας με σημαντικά ποσοστά μεταναστών Αύξηση ρατσισμού(ιδιαίτερα από την εργατική τάξη προς νεότερους μετανάστες) & συγκρούσεων. Αύξησηβίας(αλλάόχιπουθαοδηγήσεισεαλλαγή καταστάσεων) Μεγάλη εισροή ανθρώπων από άλλα μέρη Sebastiao Salgado Χωρική αναδόμηση: Αύξηση μεγέθους(κατοίκους) Επέκταση για εξασφάλιση των αναγκών της Προβλήματα διαχείρισης σκουπιδιών Ιδιαίτερη σημασία στις μεταφορές Χωρικοί διαχωρισμοί σε κάστρα και γκέτο
Ο συνδυασμός χωρικής διάχυσης και παγκόσμιας ενσωμάτωσης δημιούργησε ένα νέο στρατηγικό ρόλο για τις μεγάλες πόλεις. ( ) αυτές οι πόλεις λειτουργούν με 4 νέους τρόπους: ως συγκεντρωτικά σημεία εντολών στην οργάνωση της παγκόσμιας οικονομίας, ως τοποθεσίες-κλειδιά για χρηματικο-οικονομικές και εξειδικευμένες υπηρεσίες οι οποίες έχουν αντικαταστήσει τη βιομηχανία ως κυρίαρχοοικονομικότομέα, ως χώροι παραγωγής (εμπεριέχοντας και την παραγωγή καινοτομίας στους τομείς των κυρίαρχων βιομηχανιών) και ως αγορές για τα προϊόντα και τις καινοτομίες(...) Οι πόλεις συγκεντρώνουν έλεγχο τεράστιων πηγών, ενώ οι χρηματικοοικονομικές και εξειδικευμένες υπηρεσίες έχουν αναδομήσει την αστική κοινωνική και οικονομική τάξη. Έτσι ένα νέο είδος πόλης έχει εμφανιστεί. Ηπαγκόσμιαπόλη. (Sassen 1991:3-4)
Παγκόσμιες Πόλεις& τέσσερις τύποι υπηρεσιακών δραστηριοτήτων: Χρηματο-οικονομικέςκαιεπιχειρηματικές: χρηματο-οικομικά, νομικά, λογιστικά, δημόσιες σχέσειςκαιδιαφήμιση, designκαιαρχιτεκτονική, μόδα, πολιτικοί μηχανικοί Εξουσία και επιρροή: κεντρικές κυβερνήσεις, υπερεθνικοί οργανισμοί, κεντρικά γραφεία μεγάλων οργανισμών και εταιριών Πολιτισμικέςβιομηχανίες: τέχνες, μουσεία, εκθεσιακοί χώροι, media Τουρισμός: τόσο εργασιακός όσο και τουρισμός διακοπών, διασκέδαση και μεταφορές POLYNET istockphoto
Παγκόσμιεςπόλεις: 5+ εκατ. καιμέχρι20 στις περιφέρειες Υπό-παγκόσμιεςπόλεις:1-5 εκατ. καιμέχρι10 στις περιφέρειες, παρόμοιες υπηρεσίες αλλά εστιασμένες στο εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο, και κάποιες παγκόσμιες υπηρεσίες Περιφερειακές πόλεις:(250,000 1,000,000) παρουσιάζουν ενδείξεις διαμόρφωσης χαρακτηριστικών παγκόσμιας πόλης Επαρχιακές πόλεις: χαρακτηριστικές στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη και παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των ΜΠΠ
Brenner, N.: Ο ρόλος του κράτους δεν μειώνεται απαραίτητα. Αντίθετα γίνονται φορείς στρατηγικών προώθησης τόπων ως προϊόντα σε μια παγκόσμια ανταγωνιστική αγορά. Έμφαση τόσο σε γεωγραφικά προσδιορισμένα πλεονεκτήματα όσο και σε κοινωνικο-εργασιακά.
«Ηουσίαδενείναιεάντοτοπικόήτοπαγκόσμιοέχειθεωρητικήκαιεμπειρική προτεραιότητα ση διαμόρφωση των συνθηκών της καθημερινής ζωής, αλλά το πώς το τοπικό, το παγκόσμιο και άλλες σχετικές γεωγραφικές κλίμακες είναι το αποτέλεσμα, το παράγωγο διαδικασιών κοινωνικο-χωρικής αλλαγής. Με άλλα λόγια, η χωρική κλίμακα είναι κάτιτοοπoίοπρέπειναγίνεικατανοητόωςκάτιτοοποίοπαράγεται; μιαδιαδικασίαηοποία είναι πάντα ουσιαστικά ετερογενής, συγκρουσιακή και αμφισβητήσιμη. Η κλίμακα γίνεται η αρένα και η στιγμή, θεωρητικά και υλικά, που οι κοινωνικο-χωρικές σχέσεις εξουσίας αμφισβητούνται και οι συμβιβασμοί διαπραγματεύονται και θεσμοθετούνται.» Swyngedouw, 1997:140 Glocalization: a global outlook adopted to local conditions or the localisation of globality (Soja, 2000:199) Επίσης, η ιεραρχία των διαφόρων κλιμάκων δεν είναι απλοϊκά δοσμένη αλλά κοινωνικά κατασκευασμένη, ένα ουσιαστικό χαρακτηριστικό αυτού που ο Lefebvre περιγράφει ως παραγωγή αντιληπτών, νοητών και βιωμένων χώρων(perceived, conceived and lived spaces). (Soja, 2000)
Η ΠΟΛΗ & ΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(ενδ.) Beaverstock, J. V., Smith, R. G., Taylor, P. J., Walker, D. R. F. and Lorimer, H. (2000) Globalization and world cities: Some measurement methodologies, Applied Geography, vol 20, pp43 63 Brenner, N. (1998), Global Cities, GlocalStates: Global City Formation and State Territorial Restructuring in Contemporary Europe, Review of International Political Economy, Brenner, N. and Keil, R. (eds) (2006), The Global Cities Reader, London: Routledge Friedmann, J. (1986), The World City Hypothesis, Development and Change, Vol 17: 69-84 Friedmann, J. and Wolff, G. (1982), World City Formation: An Agenda for Research and Action, International Journal of Urban and Regional Research, Vol 6: 309-44 Hall, P and Pain, K. (2006), The Polycentric Metropolis: Learning from Mega-City Regions in Europe, London: Earthscan Held, D. and McGrew, A. (2004 [2002]), Παγκοσμιοποίηση/ Αντι-Παγκοσμιοποίηση, Αθήνα: Πολύτροπον Παγκόσμια Ακαδημία Πολιτισμών(2005 [2002]), Ποια Παγκοσνιοποίηση;, Αθήνα: Εξάντας Sassen, S. (1991), The Global City: New York, London, Tokyo, Princeton: Princeton University Press Soja, E (2000), Postmetropolis: Critical Studies of Cities and Regions, Malden, MA: Blackwell Swyngedouw, E. (1997), Neither Global nor Local: Glocalisation and the Politics of Scale, in Cox, K. R. (ed.) Spaces of Globalization: 137-66. Taylor, P. J. (2004b) Leading World Cities: Empirical Evaluations of Urban Nodes in Multiple Networks. GaWC Research Bulletin 146. www.lboro.ac.uk/gawc/publicat.html#bulletin(accessed in December 2005)