Υπόθεση EL/2010/1072: Εκκίνηση κλήσεων στο δηµόσιο τηλεφωνικό δίκτυο που παρέχεται σε σταθερή θέση

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 17/05/2010 C(2010)3255 SG-Greffe (2010) D/7030 Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών & Ταχυδροµείων της Ελλάδας (EETT) Λ. Κηφισίας 60 GR-151 25 Μαρούσι Ελλάδα Υπ όψιν: κ. Λεωνίδα ΚΑΝΕΛΛΟΥ, PhD Προέδρου Αρ. τηλεοµ.: +30 21 06 151 113 Αξιότιµε κύριε Κανέλλο, Θέµα: Υπόθεση EL/2010/1072: Εκκίνηση κλήσεων στο δηµόσιο τηλεφωνικό δίκτυο που παρέχεται σε σταθερή θέση Υπόθεση EL/2010/1073: Τερµατισµός κλήσεων στο δηµόσιο τηλεφωνικό δίκτυο που παρέχεται σε σταθερή θέση Υπόθεση EL/2010/1074: Υπηρεσίες διαβίβασης στο δηµόσιο τηλεφωνικό δίκτυο Παρατηρήσεις σύµφωνα µε το άρθρο 7 παράγραφος 3 της οδηγίας 2002/21/ΕΚ 1 I. ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ Στις 14 Απριλίου 2010, στην Επιτροπή πρωτοκολλήθηκε κοινοποίηση από την εθνική ρυθµιστική αρχή της Ελλάδας, δηλαδή την Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών & Ταχυδροµείων (EETT), σχετικά µε το δεύτερο γύρο επισκόπησης των αγορών (i) εκκίνησης κλήσεων στο δηµόσιο τηλεφωνικό δίκτυο που παρέχεται σε σταθερή θέση, (ii) τερµατισµού κλήσεων στο δηµόσιο τηλεφωνικό δίκτυο που παρέχεται σε σταθερή 1 Οδηγία 2002/21/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, της 7 ης Μαρτίου 2002, σχετικά µε κοινό κανονιστικό πλαίσιο για δίκτυα και υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών (οδηγία πλαίσιο), ΕΕ L 108 της 24.4.2002, σ. 33. Commission européenne/europese Commissie, 1049 Bruxelles/Brussel, BELGIQUE/BELGIË Τηλ.. +32 22991111

θέση 2, και (iii) υπηρεσιών διαβίβασης στο σταθερό δηµόσιο τηλεφωνικό δίκτυο 3 της Ελλάδας. Η διαβούλευση σε εθνικό επίπεδο 4 διεξήχθη παράλληλα µε τη διαβούλευση σε επίπεδο ΕΕ, σύµφωνα µε το άρθρο 7 της οδηγίας πλαίσιο. Η καταληκτική ηµεροµηνία για τη διαβούλευση σε κοινοτικό επίπεδο είναι η 17 η Μαΐου 2010. Στις 22 Απριλίου 2010 απεστάλη στην ΕΕΤΤ αίτηµα παροχής πληροφοριών 5 (ΑΠΠ) και η απάντησή της παρελήφθη στις 27 Απριλίου 2010. Κατ εφαρµογή του άρθρου 7 παράγραφος 3 της οδηγίας πλαίσιο, τόσο οι εθνικές ρυθµιστικές αρχές (ΕΡΑ) όσο και η Επιτροπή δύνανται να διατυπώνουν στην οικεία ΕΡΑ τις παρατηρήσεις τους σχετικά µε κάποιο κοινοποιηµένο σχέδιο µέτρων. II. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ ΜΕΤΡΩΝ II.1. Πλαίσιο Η πρώτη επισκόπηση των αγορών χονδρικής εκκίνησης κλήσεων, χονδρικού τερµατισµού κλήσεων και χονδρικής διαβίβασης πραγµατοποιήθηκε το 2006 6. Τότε η ΕΕΤΤ χαρακτήρισε τον κοινοποιηµένο φορέα, δηλαδή τον Οργανισµό Τηλεπικοινωνιών Ελλάδας Α.Ε. (ΟΤΕ), ως διαθέτοντα σηµαντική ισχύ στην αγορά (ΣΙΑ) στις σχετικές αγορές εκκίνησης κλήσεων και διαβίβασης και του επέβαλε τις ακόλουθες υποχρεώσεις: (i) πρόσβαση, (ii) αµεροληψία, (iii) διαφάνεια, (iv) κοστοστρέφεια και κοστολόγηση, και (v) λογιστικός διαχωρισµός. Έχοντας προσδιορίσει πολλές αγορές τερµατισµού που αντιστοιχούν στα σταθερά δίκτυα κάθε φορέα, η ΕΕΤΤ χαρακτήρισε τον ΟΤΕ και 13 φορείς παροχής εναλλακτικού δικτύου 7 (ΦΠΕ ) ως παρόχους µε ΣΙΑ στις δικές τους αγορές τερµατισµού. Ωστόσο, ενώ η ΕΕΤΤ επέβαλε στον ΟΤΕ ολόκληρο το σύνολο υποχρεώσεων, στους ΦΠΕ επέβαλε πιο περιορισµένο σύνολο ρυθµίσεων: (i) υποχρέωση παροχής χονδρικού τερµατισµού σε άλλους παρόχους δικτύου, (ii) υποχρέωση διαφάνειας, (iii) υποχρέωση 2 3 4 5 6 7 Αναφορικά µε τις αγορές 2 και 3 της σύστασης 2007/879/ΕΚ της Επιτροπής, της 17 ης εκεµβρίου 2007, σχετικά µε συναφείς αγορές προϊόντων και υπηρεσιών στον τοµέα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών οι οποίες επιδέχονται εκ των προτέρων κανονιστική ρύθµιση, σύµφωνα µε την οδηγία 2002/21/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου σχετικά µε κοινό κανονιστικό πλαίσιο για δίκτυα και υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών (η Σύσταση), ΕΕ L 344 της 28.12.2007, σ.65. Αναφορικά µε την αγορά 10 της προηγούµενης σύστασης 2003/311/ΕΚ της Επιτροπής, της 11 ης Φεβρουαρίου 2003, για τις σχετικές αγορές προϊόντων και υπηρεσιών στον τοµέα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών οι οποίες επιδέχονται εκ των προτέρων κανονιστική ρύθµιση, σύµφωνα µε την οδηγία 2002/21/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου σχετικά µε κοινό κανονιστικό πλαίσιο για δίκτυα και υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών, ΕΕ L 114 της 8.05.2003, σ. 45. Σύµφωνα µε το άρθρο 6 της οδηγίας πλαίσιο. Κατ εφαρµογή του άρθρου 5 παράγραφος 2 της οδηγίας πλαίσιο. Υποθέσεις EL/2006/0493 (SG-Greffe (2006) D/205465), EL/2006/0494 (SG-Greffe (2006) D/205465) και EL/2006/0495 (SG-Greffe (2006) D/205465), αντίστοιχα. Vivodi Telecommunications, Forthnet, Cosmoline, Altec Telecoms, Tellas, Telepassport (Hellas), Voicenet, Hellas On Line, Algonet, Lannet, Teledome, Net One, Q-Telecom. 2

αµεροληψίας και (iv) υποχρέωση ελέγχου τιµών 8. Η Επιτροπή δεν διατύπωσε παρατηρήσεις. II.2. Ορισµός αγοράς II.2.1. Η αγορά εκκίνησης κλήσεων στο δηµόσιο τηλεφωνικό δίκτυο που παρέχεται σε σταθερή θέση Η ΕΕΤΤ ορίζει τη σχετική αγορά προϊόντων ως τη µεταγωγή φωνής και/ή δεδοµένων από το τερµατικό του συνδροµητή στο πρώτο διαβιβαστικό κέντρο, συµπεριλαµβανοµένης της υπηρεσίας µεταγωγής. Η ΕΕΤΤ προσδιορίζει µια ενιαία αγορά παροχής υπηρεσιών εκκίνησης κλήσεων, σε σχέση µε γεωγραφικούς και µη γεωγραφικούς αριθµούς, σε (i) παρόχους που χρησιµοποιούν Επιλογή Φορέα (ΕΦ) και Προεπιλογή Φορέα (ΠΦ), καθώς και (ii) παρόχους άµεσης πρόσβασης που φιλοξενούν ή τερµατίζουν κλήσεις σε παρόχους υπηρεσιών, οι οποίοι χρεώνουν, µερικώς ή ολικώς, τους καλούντες για τις κλήσεις που πραγµατοποιούν στις εν λόγω υπηρεσίες 9. Η σχετική αγορά περιλαµβάνει ιδιοπαροχή, τόσο από τον ΟΤΕ όσο και από τους ΦΠΕ. Στην απάντησή της στο ΑΠΠ της Επιτροπής, η ΕΕΤΤ διευκρίνισε ότι η σχετική αγορά περιλαµβάνει και εκκίνηση κλήσεων VoIP υπό διαχείριση. Η ΕΕΤΤ θεωρεί ότι το γεωγραφικό πεδίο εφαρµογής της αγοράς έχει εθνικό χαρακτήρα. II.2.2. Η αγορά τερµατισµού κλήσεων στο δηµόσιο τηλεφωνικό δίκτυο που παρέχεται σε σταθερή θέση Η ΕΕΤΤ ορίζει ως υπηρεσίες τερµατισµού τις υπηρεσίες µεταγωγής φωνής και/ή δεδοµένων από το τοπικό διαβιβαστικό κέντρο προς τον εξοπλισµό του συνδροµητή, συµπεριλαµβανοµένης και της υπηρεσίας µεταγωγής. Σύµφωνα µε τη Σύσταση και επειδή δεν υπάρχει υποκαταστασιµότητα για τις υπηρεσίες τερµατισµού σε συγκεκριµένο δίκτυο, η ΕΕΤΤ θεωρεί ότι η παροχή υπηρεσιών τερµατισµού σε κάθε µεµονωµένο σταθερό δίκτυο στην Ελλάδα αποτελεί ξεχωριστή αγορά προϊόντων. Οι υπηρεσίες τερµατισµού κλήσεων εντός δικτύου (ιδιοπαροχή) και εκτός δικτύου περιλαµβάνονται στις σχετικές αγορές προϊόντων. Οι υπηρεσίες τερµατισµού κλήσεων που χρησιµοποιούν µη γεωγραφικούς αριθµούς δεν περιλαµβάνονται στη σχετική αγορά 10. Στην απάντησή της στο ΑΠΠ της Επιτροπής, η ΕΕΤΤ διευκρίνισε ότι ο τερµατισµός κλήσεων VoIP υπό διαχείριση περιλαµβάνεται στη σχετική αγορά. Η ΕΕΤΤ θεωρεί ότι το γεωγραφικό πεδίο εφαρµογής της αγοράς έχει εθνικό χαρακτήρα. 8 9 10 Οι µέγιστες χρεώσεις διασύνδεσης δεν µπορούν να υπερβαίνουν το βασικό τέλος του ΟΤΕ για επίπεδο απλής διαβίβασης (single tandem), κατά το προηγούµενο έτος. Π.χ. κλήσεις χωρίς χρέωση, κλήσεις µεριζόµενης χρέωσης, κλήσεις µε χρήση κάρτας. Η ΕΕΤΤ αποκλείει από τη σχετική αγορά υπηρεσίες τερµατισµού κλήσεων προς µη γεωγραφικούς αριθµούς, όπως κλήσεις χωρίς χρέωση, κλήσης µε πρόσθετη χρέωση, βραχυκωδικές κλήσεις, κλήσεις µεριζόµενου κόστους και επιλογικές κλήσεις για υπηρεσίες διαδικτύου. Συγκεκριµένα, η ΕΕΤΤ υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει υποκαταστασιµότητα µεταξύ τερµατισµού κλήσεων προς γεωγραφικούς και µη γεωγραφικούς αριθµούς εξαιτίας, µεταξύ άλλων, διαφορών σε (i) λειτουργικές δυνατότητες, (ii) απαιτήσεις κάλυψης δικτύου, (iii) κόστος παροχής της υπηρεσίας και (iv) όρους ανταγωνισµού. 3

II.2.3. Η αγορά υπηρεσιών διαβίβασης στο δηµόσιο σταθερό τηλεφωνικό δίκτυο Η ΕΕΤΤ ορίζει τις υπηρεσίες διαβίβασης ως το σύνολο των στοιχείων δροµολόγησης κλήσης που δεν συνιστούν υπηρεσίες εκκίνησης ή τερµατισµού. Σύµφωνα µε την ΕΕΤΤ, η σχετική αγορά περιλαµβάνει µεταγωγή κλήσεων, σε σχέση µε γεωγραφικούς και µη γεωγραφικούς αριθµούς, οι οποίες εκκινούν και/ή τερµατίζουν σε σταθερό δίκτυο στην Ελλάδα 11. Επίσης περιλαµβάνει την εθνική διαβίβαση διεθνών κλήσεων µεταξύ κέντρων απλής και διπλής διαβίβασης 12. Η ιδιοπαροχή από ΦΠΕ (σταθερής ή κινητής τηλεφωνίας) δεν περιλαµβάνεται στη σχετική αγορά. Η ΕΕΤΤ θεωρεί ότι το γεωγραφικό πεδίο εφαρµογής της αγοράς έχει εθνικό χαρακτήρα. II.3. Η αγορά υπηρεσιών διαβίβασης και η δοκιµασία των τριών κριτηρίων εδοµένου ότι η σύσταση του 2007 δεν περιλαµβάνει πλέον την αγορά χονδρικών υπηρεσιών διαβίβασης στον κατάλογο των αγορών που επιδέχονται εκ των προτέρων κανονιστική ρύθµιση, η ΕΕΤΤ εκτέλεσε τη δοκιµασία (τέστ) των τριών κριτηρίων. Ως προς το πρώτο κριτήριο, η ΕΕΤΤ εξηγεί ότι η αγορά εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από υψηλούς και µόνιµους διαρθρωτικούς φραγµούς εισόδου, οφειλόµενους σε σηµαντικές οικονοµίες κλίµακας, σε οικονοµίες σκοπού και σε µη ανακτήσιµες δαπάνες. Η παροχή υπηρεσιών χονδρικής διαβίβασης από έναν ΦΠΕ συνεπάγεται σηµαντικές µη ανακτήσιµες δαπάνες, προκειµένου ο εν λόγω φορέας να επιτύχει υψηλό επίπεδο διασυνδέσεων σε όλη την περιοχή ευρέως εξαπλωµένων κόµβων. Επιπλέον, η ΕΕΤΤ υποστηρίζει ότι ο ΟΤΕ ελέγχει υποδοµή η οποία δεν µπορεί να αναπαραχθεί εύκολα και ότι, παρόλο που πολλοί ΦΠΕ έχουν αναπτύξει δικά τους δίκτυα διαβίβασης σε διαδροµές υψηλής κίνησης 13 και είναι απευθείας διασυνδεδεµένοι µε τους περισσότερους από τους άλλους παρόχους σταθερής και κινητής τηλεφωνίας, κανείς άλλος πάροχος, εκτός του ΟΤΕ, δεν εκµεταλλεύεται δίκτυο εξίσου πανταχού παρουσίας ούτε είναι διασυνδεδεµένος µε όλους τους υπόλοιπους παρόχους, ώστε να είναι σε θέση να προσφέρει πλήρεις υπηρεσίες διαβίβασης σε εθνικό επίπεδο εναλλακτικές προς τις υπηρεσίες του ΟΤΕ. Κατά συνέπεια, υπάρχει ακόµα σηµαντική εξάρτηση από τις υπηρεσίες διαβίβασης του ΟΤΕ για κίνηση εκτός δικτύου, δηλαδή για µικρότερους ΦΠΕ που δεν παράγουν επαρκή όγκο κίνησης, ώστε να αναπτύξουν επικερδώς νέα δίκτυα. Επιπλέον, οι φορείς που ήδη ελέγχουν την υποδοµή και το πλήθος των σηµείων διασύνδεσης που απαιτούνται για την παροχή υπηρεσιών χονδρικής διαβίβασης θεωρούν ότι η παροχή υπηρεσιών διαβίβασης σε τρίτους δεν αποτελεί µέρος των επιχειρηµατικών τους µοντέλων 14. Συνεπώς, η ΕΕΤΤ κρίνει ότι είναι δύσκολο να αναπαραχθεί πλήρως η εθνικής κλίµακας υποδοµή διαβίβασης του ΟΤΕ. Τέλος, η πλήρης κάλυψη του δικτύου του ΟΤΕ, καθώς και το γεγονός ότι ο ΟΤΕ είναι ο µοναδικός φορέας που προσφέρει τόσο αµιγείς όσο και δεσµοποιηµένες χονδρικές υπηρεσίες διαβίβασης αποτελούν εµπόδιο στην αλλαγή προµηθευτών από τους πελάτες. Εποµένως, δεν αναµένεται 11 12 13 14 Συµπεριλαµβανοµένης και της µεταγωγής κλήσεων που εκκινούν στο σταθερό δίκτυο και τερµατίζουν στο κινητό δίκτυο και αντιστρόφως. Η απλή διαβίβαση αφορά µεταγωγή µέσω ενός διαβιβαστικού κέντρου, ενώ το επίπεδο διπλής διαβίβασης αφορά µεταγωγή µέσω δύο διαβιβαστικών κέντρων. Π.χ. µεταξύ Αθήνας και Θεσσαλονίκης και µεταξύ Αθήνας και Πάτρας. Οι εν λόγω φορείς έχουν αναπτύξει δικά τους δίκτυα, προκειµένου να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες κίνησης. Η παροχή υπηρεσιών σε τρίτους θα απαιτούσε επιπρόσθετες δαπάνες (π.χ. ανάπτυξη ζεύξεων διασύνδεσης, διαχείριση τιµολόγησης και πελατών). 4

είσοδος στην αγορά. Όσον αφορά το δεύτερο κριτήριο, η ΕΕΤΤ θεωρεί ότι, κατά τη διάρκεια διεξαγωγής της τρέχουσας επισκόπησης, η αγορά διαβίβασης δεν θα τείνει προς αποτελεσµατικό ανταγωνισµό, διότι απουσιάζει η εκ των προτέρων κανονιστική ρύθµιση. Στην απάντησή της προς το ΑΠΠ, η ΕΕΤΤ διευκρινίζει ότι ο ΟΤΕ είναι ο µόνος φορέας που παρέχει τόσο αµιγείς όσο και δεσµοποιηµένες χονδρικές υπηρεσίες διαβίβασης και ότι, κατά το δεύτερο τρίµηνο του 2009, το µερίδιο αγοράς που κατέχει ανήλθε σχεδόν στο 96%. Η ΕΕΤΤ υποστηρίζει επίσης ότι η χονδρική αγορά διαβίβασης συρρικνώνεται 15 και ότι δεν είναι εµπορικά ελκυστική, µε αποτέλεσµα να µην αναµένεται είσοδος στην αγορά. Επιπλέον, δεν προβλέπονται σηµαντικές εξελίξεις στον τοµέα της απευθείας διασύνδεσης. Η ΕΕΤΤ είναι της άποψης ότι, λόγω έλλειψης επαρκών όγκων κίνησης, η απευθείας διασύνδεση δεν είναι βιώσιµη για τους µικρότερους φορείς, γεγονός που τους αναγκάζει να εξακολουθούν να βασίζονται σε υπηρεσίες διαβίβασης. Τέλος, ως προς το τρίτο κριτήριο, η ΕΕΤΤ θεωρεί ότι µόνη της η νοµοθεσία περί ανταγωνισµού δεν αρκεί για να αντιµετωπιστεί το βασικό πρόβληµα της αγοράς οι υπερβολικά υψηλές τιµές το οποίο µπορεί να προσεγγιστεί αποτελεσµατικά µόνο µέσω εκ των προτέρων ελέγχου τιµών. II.4. ιαπίστωση σηµαντικής ισχύος στην αγορά II.4.1. Η αγορά εκκίνησης κλήσεων στο δηµόσιο τηλεφωνικό δίκτυο που παρέχεται σε σταθερή θέση Η ΕΕΤΤ καταλήγει στο συµπέρασµα ότι στην αγορά εκκίνησης κλήσεων δεν υπάρχει αποτελεσµατικός ανταγωνισµός και προτείνει να χαρακτηριστεί ο ΟΤΕ ως φορέας µε ΣΙΑ, βάσει των ακόλουθων κριτηρίων: (i) υψηλά και σταθερά µερίδια αγοράς 16, (ii) υψηλοί φραγµοί εισόδου και απουσία δυνητικού ανταγωνισµού 17, (iii) κάθετη ολοκλήρωση και (iv) απουσία αντισταθµιστικής αγοραστικής ισχύος 18. II.4.2. Η αγορά τερµατισµού κλήσεων στο δηµόσιο τηλεφωνικό δίκτυο που παρέχεται σε σταθερή θέση Η ΕΕΤΤ καταλήγει στο συµπέρασµα ότι στην αγορά τερµατισµού κλήσεων δεν υπάρχει αποτελεσµατικός ανταγωνισµός και προτείνει να χαρακτηριστούν τόσο ο ΟΤΕ όσο και οι 12 άλλοι φορείς που παρέχουν υπηρεσίες τερµατισµού κλήσεων σε σταθερή θέση 19 ως φορείς µε ΣΙΑ, βάσει των ακόλουθων κριτηρίων: (i) 100% του µεριδίου αγοράς σε κάθε σχετική αγορά, (ii) υψηλοί φραγµοί εισόδου και απουσία δυνητικού ανταγωνισµού και 15 16 17 18 19 Σύµφωνα µε την ΕΕΤΤ, ο όγκος κίνησης διαβίβασης µειώθηκε εξαιτίας της ανάπτυξης δικτύων από ΦΠΕ και της συναφούς µείωσης των υπηρεσιών διαβίβασης που αγοράζονται από τον ΟΤΕ. Η εξέλιξη του µεριδίου αγοράς του ΟΤΕ στην αγορά εκκίνησης κλήσεων, εκφραζόµενο ως όγκος κίνησης/λεπτό, ήταν η εξής: 99,32% (2005), 98,83% (2006), 96,17% (2007), 86,53% (2008) και 80,61% (2009). Ο ΟΤΕ είναι ο µοναδικός πάροχος που κατέχει και εκµεταλλεύεται ένα δίκτυο τοπικής πρόσβασης πλήρους εθνικής κάλυψης. Ο ΟΤΕ επωφελείται από τις µεγάλες οικονοµίες κλίµακας και σκοπού. Η είσοδος στην αγορά περιλαµβάνει υψηλές µη ανακτήσιµες δαπάνες, ενώ η ανάπτυξη εναλλακτικών δικτύων παρόµοιας κάλυψης δεν αναµένεται κατά τη διάρκεια της περιόδου επισκόπησης. Ο ΟΤΕ είναι ο µοναδικός πάροχος που προσφέρει χονδρικές υπηρεσίες εκκίνησης κλήσεων σε φορείς ΕΦ και ΠΦ βασιζόµενος στη δική του υποδοµή. Οι εµπορικές προσφορές χονδρικών υπηρεσιών εκκίνησης κλήσεων προς µη γεωγραφικούς αριθµούς είναι ελάχιστες. Algonet S.A., Cosmoline, Cosmote, Cyta, Forthnet S.A., Hellas On Line, Net Οne, On Telecoms, Vivodi S.A., Voice Net, Vodafone και Wind. 5

(iii) απουσία αντισταθµιστικής αγοραστικής ισχύος. II.4.3. Η αγορά υπηρεσιών διαβίβασης στο δηµόσιο σταθερό τηλεφωνικό δίκτυο Η ΕΕΤΤ καταλήγει στο συµπέρασµα ότι στην αγορά υπηρεσιών διαβίβασης δεν υπάρχει αποτελεσµατικός ανταγωνισµός και προτείνει να χαρακτηριστεί ο ΟΤΕ ως φορέας µε ΣΙΑ, βάσει των ακόλουθων κριτηρίων: (i) υψηλά και σταθερά µερίδια αγοράς 20, (ii) υψηλοί φραγµοί εισόδου και απουσία δυνητικού ανταγωνισµού 21 και (iii) και απουσία αντισταθµιστικής αγοραστικής ισχύος. II.5. Κανονιστικές ρυθµίσεις II.5.1. Προτεινόµενες ρυθµίσεις για τον ΟΤΕ στις αγορές εκκίνησης κλήσεων, τερµατισµού κλήσεων και υπηρεσιών διαβίβασης Η ΕΕΤΤ πρόκειται να επιβάλει στον ΟΤΕ σειρά υποχρεώσεων, παρόµοιων µε εκείνες που επιβλήθηκαν κατά την περίοδο του πρώτου γύρου επισκόπησης της αγοράς, δηλαδή: (i) πρόσβαση σε ειδικά στοιχεία δικτύου και σε συναφείς ευκολίες, και χρήση των στοιχείων και των ευκολιών αυτών, συµπεριλαµβανοµένης της παροχής (α) υπηρεσιών εκκίνησης προς παρόχους ΕΦ/ΠΦ και προς παρόχους απευθείας πρόσβασης που τερµατίζουν κλήσεις, τις οποίες πληρώνει ο καλούµενος, (β) υπηρεσιών τερµατισµού και (γ) αδεσµοποίητων/δεσµοποιηµένων υπηρεσιών διαβίβασης (ii) διαφάνεια, συµπεριλαµβανοµένης της δηµοσίευσης Προσφοράς Αναφοράς ιασύνδεσης (iii) αµεροληψία (iv) έλεγχο τιµών και κοστολόγηση καθώς και (v) λογιστικό διαχωρισµό. Όσον αφορά την υποχρέωση ελέγχου των τιµών, η ΕΕΤΤ προτίθεται να διατηρήσει την υποχρέωση του ΟΤΕ να εφαρµόζει για όλες τις υπηρεσίες διασύνδεσης (εκκίνηση κλήσεων, τερµατισµό κλήσεων και υπηρεσίες διασύνδεσης) κοστοστρεφείς τιµές, υπολογιζόµενες βάσει προνοητικής µεθοδολογίας Μακροπρόθεσµου Μέσου Επαυξητικού Κόστους - Π-MMEK ( Forward-Looking methodology of Long Run Average Incremental Cost - FL-LRAIC). Ως προς τα τέλη τερµατισµού 22, στην απάντησή της στο ΑΠΠ, η ΕΕΤΤ διευκρινίζει ότι, 20 21 22 Η εξέλιξη του µεριδίου αγοράς του ΟΤΕ εκφραζόµενη ως όγκος κίνησης αµιγούς διαβίβασης/λεπτό ήταν η εξής: 97,1% (2005), 95,8 % (2006), 99,1% (2007), 98,5% (2008) και 96,2% (2 ο τρίµηνο του 2009). Παρόλο που η ΕΕΤΤ αναγνωρίζει ότι η ανάπτυξη δικτύων από εναλλακτικούς φορείς παροχής σταθερής και κινητής τηλεφωνίας καθώς και η υφιστάµενη απευθείας διασύνδεση µεταξύ των παρόχων επιτρέπουν µέχρι ενός σηµείου την αναπαραγωγή του δικτύου υποδοµής του ΟΤΕ, θεωρεί, ότι οι φραγµοί εισόδου εξακολουθούν να είναι υψηλοί, µε αποτέλεσµα να µην αναµένεται είσοδος στην αγορά στο χρονικό πλαίσιο της επισκόπησης. Συγκεκριµένα, µεταξύ άλλων, η ΕΕΤΤ τονίζει: (i) την ασύγκριτη γεωγραφική κάλυψη του δικτύου του ΟΤΕ και την ικανότητά του να προσφέρει υπηρεσίες διαβίβασης πλήρους κάλυψης, (ii) το γεγονός ότι, ως επί το πλείστον, η κίνηση εκκινεί και τερµατίζει στο δίκτυο του ΟΤΕ, (iii) τους φραγµούς αλλαγής προµηθευτών από τους πελάτες και (iv) την ύπαρξη σηµαντικών οικονοµιών κλίµακας και σκοπού, οι οποίες συνολικά µειώνουν τα εµπορικά κίνητρα των πελατών χονδρικής διαβίβασης να αναζητήσουν εναλλακτικές υπηρεσίες από τον ΟΤΕ, καθώς και των δυνητικών παρόχων να εισέλθουν στην αγορά και να προσφέρουν χονδρικές υπηρεσίες. Το επίπεδο των τελών τερµατισµού του ΟΤΕ για το 2010 είναι 0,669 ευρωλεπτά/λεπτό. 6

παρόλο που τα τέλη τερµατισµού καθορίζονται σε ετήσια βάση, η ίδια δεν προτίθεται να κοινοποιήσει τις εν λόγω περιοδικές τροποποιήσεις βάσει της διαδικασίας που προβλέπει το άρθρο 7 παράγραφος 3 της οδηγίας πλαίσιο. Σύµφωνα µε την ΕΕΤΤ, ο καθορισµός τελών τερµατισµού δεν θα αποτελέσει νέα ρύθµιση, πριν καθοριστούν µε σαφήνεια τόσο ο τρόπος σταδιακής µείωσης των τιµών όσο και η µεθοδολογία που θα ακολουθηθεί καθ όλη την περίοδο της επισκόπησης. Σύµφωνα µε τη σύσταση για τα τέλη τερµατισµού 23, η ΕΕΤΤ έχει σκοπό να αναπτύξει, εντός του 2010, ένα νέο επαγωγικό µοντέλο, προκειµένου να καθορίσει τα τέλη τερµατισµού βάσει των δαπανών που πραγµατοποιεί ένας αποτελεσµατικός φορέας. II.5.2. Προτεινόµενες ρυθµίσεις για τους εναλλακτικούς φορείς µε ΣΙΑ στις αγορές τερµατισµού κλήσεων Η ΕΕΤΤ πρόκειται να επιβάλει στους ΦΠΕ µε ΣΙΑ στις αντίστοιχες αγορές τερµατισµού κλήσεων τις ακόλουθες υποχρεώσεις: (i) παροχή χονδρικού τερµατισµού κλήσεων σε άλλους παρόχους δικτύων (ii) διαφάνεια (iii) αµεροληψία και (iv) έλεγχο τιµών. Όσον αφορά την υποχρέωση ελέγχου των τιµών, η ΕΕΤΤ προτείνει να διατηρηθεί η τιµολογιακή ρύθµιση που ίσχυε παλαιότερα για τους εναλλακτικούς φορείς, δηλαδή ο καθορισµός τιµής οροφής ίσης µε το µεσοσταθµικό τέλος τερµατισµού απλής διαβίβασης του ΟΤΕ, όπως το τέλος αυτό καθορίζεται στην «Απόφαση του κοστολογικού ελέγχου του ΟΤΕ» του προηγούµενου έτους 24. III. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Βάσει της παρούσας κοινοποίησης και των συµπληρωµατικών πληροφοριών που διαβιβάστηκαν από την ΕΕΤΤ, η Επιτροπή παρατηρεί τα εξής 25 : οκιµασία των τριών κριτηρίων και η ανάγκη παρακολούθησης της αγοράς υπηρεσιών διαβίβασης Σύµφωνα µε την ΕΕΤΤ, οι φραγµοί εισόδου στην αγορά υπηρεσιών διαβίβασης εξακολουθούν να είναι υψηλοί, δεδοµένου ότι οι ΦΠΕ δεν έχουν ακόµα αναπαραγάγει πλήρως την υποδοµή του ΟΤΕ. Ταυτοχρόνως, η ανάλυση της ΕΕΤΤ δείχνει ότι οι ΦΠΕ έχουν ήδη αναπτύξει τη δική τους υποδοµή και υφίσταται σηµαντικού βαθµού απευθείας διασύνδεσης µεταξύ φορέων. Η ΕΕΤΤ αναγνωρίζει ότι οι εν λόγω εξελίξεις δείχνουν πως είναι δυνατή, ως ένα σηµείο, η αναπαραγωγή της δικτυακής υποδοµής του ΟΤΕ. Η Επιτροπή λαµβάνει υπ όψιν της τα συµπεράσµατα της ΕΕΤΤ ότι οι φραγµοί εισόδου είναι υψηλοί και ότι δεν αναµένεται είσοδος στην αγορά εντός της περιόδου επισκόπησης της αγοράς. Ωστόσο, υπάρχουν ήδη ενδείξεις ότι ορισµένοι 23 24 25 Σύσταση 2009/396/ΕΕ της Επιτροπής, της 7 ης Μαΐου 2009, σχετικά µε την κανονιστική ρύθµιση των τελών τερµατισµού σταθερών και κινητών επικοινωνιών στην ΕΕ (σύσταση για τα τέλη τερµατισµού), ΕΕ L 124 της 20.5.2009, σ. 67. Το επίπεδο των τελών τερµατισµού των ΦΠΕ για το 2010 είναι 0,892 ευρωλεπτά/λεπτό. Σύµφωνα µε το άρθρο 7 παράγραφος 3 της οδηγίας πλαίσιο. 7

ΦΠΕ θα ήταν σε θέση να εισέλθουν στην ελεύθερη αγορά και να προσφέρουν υπηρεσίες διαβίβασης, τουλάχιστον σε συγκεκριµένες διαδροµές, αν έκριναν ότι η εν λόγω παροχή υπηρεσιών είναι επικερδής. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή τονίζει την ανάγκη στενής επιτήρησης των µελλοντικών εξελίξεων στην εξάπλωση του δικτύου και της τάσης για απευθείας διασύνδεση µεταξύ φορέων, καθώς και την ανάγκη να παρακολουθείται κατά πόσον η αγορά διαβίβασης εξακολουθεί να δικαιολογεί εκ των προτέρων κανονιστική ρύθµιση. Η Επιτροπή καλεί την ΕΕΤΤ να διεξαγάγει ανάλυση της αγοράς, σε περίπτωση που κατά τη διάρκεια αυτής της επισκόπησης επέλθουν αλλαγές οι οποίες θα δείξουν ότι οι φραγµοί είναι πλέον χαµηλοί και παροδικοί. Ανάγκη εφαρµογής κατάλληλου ελέγχου τιµών και υποχρέωσης κοστολόγησης στις αγορές τερµατισµού σταθερής τηλεφωνίας Η Επιτροπή επισηµαίνει ότι ο ΟΤΕ είναι υποχρεωµένος να καθορίζει κοστοστρεφή τέλη τερµατισµού, ενώ οι ΦΠΕ είναι υποχρεωµένοι να καθορίζουν τέλη τερµατισµού σταθερής τηλεφωνίας που δεν υπερβαίνουν το µεσοσταθµικό τέλος τερµατισµού απλής διαβίβασης του ΟΤΕ κατά το προηγούµενο έτος. Η Επιτροπή τονίζει ότι έχει πολλές φορές εκφράσει την άποψη ότι τα τέλη τερµατισµού πρέπει να καθορίζονται στο κόστος που θα αντιµετώπιζε ένας αποτελεσµατικός φορέας ο οποίος προσφέρει τη σχετική υπηρεσία 26. Προκειµένου λοιπόν να καθορίσει το επίπεδο αυτού του κόστους, ή Επιτροπή ζήτησε από τις ρυθµιστικές αρχές µε τη Σύσταση για τα τέλη τερµατισµού να εφαρµόσουν ένα προνοητικό µοντέλο Μακροπρόθεσµου Επαυξητικού Κόστους - Π-ΜΜΟΚ (Forward-Looking Long Run Incremental Cost - FL-LRIC - model). για τον καθορισµό των τελών τερµατισµού. Η Επιτροπή σηµειώνει το γεγονός ότι η ΕΕΤΤ σκοπεύει να αναπτύξει εντός του 2010 ένα νέο επαγωγικό µοντέλο, προκειµένου να καθορίσει τα τέλη τερµατισµού σταθερής τηλεφωνίας, τόσο για τον ΟΤΕ όσο και τους ΦΠΕ, βάσει των δαπανών που πραγµατοποιεί ένας αποδοτικός φορέας. Επίσης παρατηρεί ότι τα προτεινόµενα τέλη τερµατισµού σταθερής τηλεφωνίας για το 2010 υπερβαίνουν τον κοινοτικό µέσο όρο 27, και προτρέπει την ΕΕΤΤ να ευθυγραµµίσει, το ταχύτερο δυνατό, την κοστολογική της µεθοδολογία µε τις αρχές κοστολόγησης που προβλέπει η σύσταση για τα τέλη τερµατισµού. ιαφάνεια και συνέπεια στην κοινοποίηση των ρυθµίσεων βάσει της διαδικασίας διαβούλευσης της ΕΕ Η Επιτροπή σηµειώνει ότι η ΕΕΤΤ ενηµέρωσε την Επιτροπή µόνο σχετικά µε τις χρεώσεις διασύνδεσης για το 2010, ενώ τα επίπεδα τιµών αναφορικά µε ολόκληρη την περίοδο επισκόπησης δεν έχουν ακόµα κοινοποιηθεί, και δεν προβλέπεται να κοινοποιηθούν, σύµφωνα µε τη διαδικασία διαβούλευσης της ΕΕ. 26 27 Υποθέσεις UK/2006/0498, FR/2007/0669, IT/2008/0802, PL/2008/0814 και BG/2009/0865. Τον Οκτώβριο του 2008, το µέσο επίπεδο τοπικών κλήσεων τερµατισµού στο σταθερό δίκτυο του κοινοποιηµένου φορέα ήταν 0,57 ευρωλεπτά. Βλ. τη 14 η Έκθεση προόδου της Επιτροπής, για την Ενιαία Ευρωπαϊκή Αγορά Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών 2008, COM(2009)140, Έγγραφο Εργασίας, Παράρτηµα ΙΙ, Σχήµα 87. Για το 2010, το επίπεδο των τελών τερµατισµού στο σταθερό δίκτυο είναι 0,669 ευρωλεπτά/λεπτό για τον ΟΤΕ και 0,892 ευρωλεπτά/λεπτό για τους ΦΠΕ. 8

Κατά την εκτίµηση των σχεδίων κανονιστικών αποφάσεων που κοινοποιούνται βάσει της διαδικασίας που ορίζει το άρθρο 7, η Επιτροπή έχει κατ επανάληψη εκφράσει 28 την άποψή της ότι τόσο οι κοστοστρεφείς τιµές οροφής όσο και οι σταδιακές µειώσεις τελών αποτελούν κανονιστικές υποχρεώσεις, σύµφωνα µε το άρθρο 16 της οδηγίας πλαίσιο, και επηρεάζουν τις εµπορικές σχέσεις των κρατών µελών. Η ερµηνεία που δίνει η Επιτροπή στις σχετικές νοµικές διατάξεις αντικατοπτρίζεται και στη σύστασή της για τις κοινοποιήσεις, τις προθεσµίες και τις διαβουλεύσεις που προβλέπονται στο άρθρο 7 της οδηγίας πλαίσιο 29. Σύµφωνα µε την εν λόγω διαδικαστική σύσταση, τα επίπεδα τιµών, οι σταδιακές µειώσεις τελών και οι τροποποιήσεις των µεθοδολογιών που χρησιµοποιούνται για τον υπολογισµό του κόστους ή των τιµών θεωρούνται ουσιώδεις τροποποιήσεις της φύσης ή του πεδίου εφαρµογής ενός µέτρου και επηρεάζουν σηµαντικά την αγορά. Εποµένως, η Επιτροπή υπενθυµίζει στην ΕΕΤΤ ότι κάθε αναθεώρηση των µεθοδολογιών κοστολόγησης που χρησιµοποιούνται για τον υπολογισµό των τελών ρυθµιζόµενων υπηρεσιών ηλεκτρονικής επικοινωνίας ή οποιαδήποτε αλλαγή σε διαδικασίες σταδιακής µείωσης τελών ή σε τρέχοντα επίπεδα τιµών πρέπει να κοινοποιείται πριν την υιοθέτησή της, σύµφωνα µε το άρθρο 7 παράγραφος 3 της οδηγίας πλαίσιο. Επίσης, η Επιτροπή ενηµερώνει την ΕΕΤΤ ότι, σε περίπτωση απουσίας διαβούλευσης ΕΕ, όπως ορίζει το άρθρο 7 παράγραφος 3 της οδηγίας πλαίσιο για σχέδιο µέτρων που παρουσιάζει τις σχετικές λεπτοµέρειες των ρυθµίσεων που πρόκειται να υιοθετηθούν, όπως είναι τα ειδικά τέλη τερµατισµού, µπορεί να κάνει χρήση της εξουσίας της, σύµφωνα µε το άρθρο 258 της ΣΛΕΕ για πληµµελή εφαρµογή του άρθρου 7 παράγραφος 3 της οδηγίας πλαίσιο. Κατ εφαρµογή του άρθρου 7 παράγραφος 5 της οδηγίας πλαίσιο, η ΕΕΤΤ λαµβάνει υπ όψη της στο µέγιστο δυνατό βαθµό τις παρατηρήσεις άλλων ΕΡΑ και της Επιτροπής, έχοντας τη δυνατότητα να υιοθετήσει το προκύπτον σχέδιο µέτρων αλλά, στην περίπτωση αυτή, το κοινοποιεί στην Επιτροπή. Η θέση της Επιτροπής σχετικά µε τη συγκεκριµένη κοινοποίηση δεν προδικάζει οποιαδήποτε θέση µπορεί να λάβει έναντι άλλων κοινοποιηµένων σχεδίων µέτρων. Κατ εφαρµογή του σηµείου 15 της σύστασης 2008/850/ΕΕ 30, η Επιτροπή θα δηµοσιεύσει το έγγραφο αυτό στον δικτυακό της τόπο. Η Επιτροπή δεν θεωρεί εµπιστευτικές τις πληροφορίες που περιέχονται σε αυτό το έγγραφο. Εάν θεωρείτε ότι, σύµφωνα µε τους κοινοτικούς και εθνικούς κανόνες περί επιχειρηµατικού απορρήτου, το έγγραφο αυτό περιέχει εµπιστευτικές πληροφορίες που επιθυµείτε να απαλειφθούν πριν τη δηµοσίευση 31, καλείστε να ενηµερώσετε την Επιτροπή 32, εντός τριών εργάσιµων ηµερών από την παραλαβή. Κάθε ανάλογο αίτηµα πρέπει να είναι αιτιολογηµένο. 28 29 30 31 32 Βλ., π.χ., υποθέσεις DE/2008/0813, UK/2008/0854, DE/2009/0888 και LV/2010/1029. Σύσταση 2008/850/ΕΕ της Επιτροπής, της 15 ης Οκτωβρίου 2008, για τις κοινοποιήσεις, τις προθεσµίες και τις διαβουλεύσεις που προβλέπονται στο άρθρο 7 της οδηγίας πλαίσιο (διαδικαστική σύσταση), ΕΕ L 301 της 12.11.2008, σ. 23. Βλ. αιτιολογική σκέψη 14. Στο ίδιο, βλ. σηµείο 15. Η Επιτροπή µπορεί να ενηµερώσει το κοινό σχετικά µε τα αποτελέσµατα της αξιολόγησής της πριν τη λήξη της εν λόγω τριήµερης χρονικής περιόδου. Το αίτηµά σας πρέπει να αποσταλεί είτε ηλεκτρονικά στη διεύθυνση: INFSO-COMP- ARTICLE7@ec.europa.eu, είτε µε τηλεοµοιότυπο: +32 2 298 87 82. 9

10 Με εκτίµηση, Για την Επιτροπή, Robert Madelin Γενικός ιευθυντής