ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ Το όφελος του διεθνούς εμπορίου η πιο αποτελεσματική απασχόληση των παραγωγικών δυνάμεων του κόσμου. John Stuart Mill (1806-1873), Βρετανός φιλόσοφος, πολιτικός οικονομολόγος, και μέλος του Αγγλικού κοινοβουλίου. Ήταν σημαίνων κλασικός φιλελεύθερος στοχαστής του 19ου αιώνα.
Αγορά συναλλάγματος Αγορά συναλλάγματος: η αγορά στην οποία ένα εθνικό νόμισμα ανταλλάσσεται με ένα άλλο. Ονομαστική συναλλαγματική ισοτιμία (Nominal exchange rate): η τιμή στην οποία κάποιος μπορεί να ανταλλάξει το νόμισμα μιας χώρας με το νόμισμα μιας άλλης χώρας. Έκφραση της συναλλαγματικής ισοτιμίας (εγχώριο νόμισμα, ξένο νόμισμα $): Η διεθνής αξία του εγχώριου νομίσματος: π.χ. e=1,30 $/ δηλ. 1,30 $ ανά 1. Η εγχώρια αξία του ξένου νομίσματος: π.χ. e=0,769 /$ δηλ. 0,769 ανά 1 $. 2
Συναλλαγματική ισοτιμία ($/ ) Αγορά συναλλάγματος Η ονομαστική συναλλαγματική ισοτιμία είναι η τιμή στην οποία ανταλλάσσονται δύο νομίσματα. Έστω ότι έχουμε 2 χώρες: Ευρωζώνη και ΗΠΑ. Η D δείχνει τη ζήτηση από Αμερικανούς που επιθυμούν να αγοράσουν αγαθά ή τίτλους της ευρωζώνης. S S 1 Η S δείχνει την προσφορά από κατοίκους της Ευρωζώνης που θέλουν να αγοράσουν αμερικανικά αγαθά ή τίτλους. e 0 e 1 D Η e 0 είναι η συναλλαγματική ισοτιμία ισορροπίας. Εάν οι κάτοικοι της Ευρωζώνης ζητούν περισσότερα δολάρια σε κάθε επίπεδο ισοτιμίας, η προσφορά θα μετακινηθεί στη θέση S 1. Ποσότητα Η νέα ισορροπία είναι στο e 1. 3
Πώς προσδιορίζονται οι συναλλαγματικές ισοτιμίες Εμπειρικά δεδομένα και έρευνα: Συναλλαγματικές ισοτιμίες Οι νομισματικές συναλλαγές λαμβάνουν χώρα όλο το 24ωρο, καθώς κάποια αγορά είναι ανοικτή σε κάποια χώρα οποιαδήποτε ώρα της ημέρας Η τρέχουσα ισοτιμία είναι εκείνη στην οποία μπορεί να ανταλλαχθεί ένα νόμισμα μεένα άλλοάμεσα H προθεσμιακή ισοτιμία είναι εκείνη στην οποία ένα νόμισμα μπορεί να ανταλλαχθεί με ένα άλλο σε μια συγκεκριμένη ημερομηνία στο μέλλον (για παράδειγμα, 90, 180 ή 360 ημέρες από τώρα) Το μοτίβο αύξησης της προθεσμιακής ισοτιμίας δηλώνει ότι τα άτομα αναμένουν ότι στο μέλλον θα αυξηθεί η τρέχουσα ισοτιμία 4
Πώς προσδιορίζονται οι συναλλαγματικές ισοτιμίες 5
Αγορά συναλλάγματος Ανατίμηση: Π.χ. αν από 1,30 $/ η ονομαστική ισοτιμία ανέλθει σε 1,35 $/ το ανατιμάται (ενισχύεται, πιο ισχυρό). Υποτίμηση: Π.χ. αν από 1,30 $/ η ονομαστική ισοτιμία πέσει σε 1,25 $/ το υποτιμάται (αποδυναμώνεται, πιο αδύναμο). Σταθμισμένη ονομαστική συναλλαγματική ισοτιμία (nominal effective exchange rate): ο μέσος όρος της ισοτιμίας του έναντι των νομισμάτων όλων των εμπορικών του εταίρων, σταθμισμένος με το σχετικό μέγεθος των εμπορικών τους συναλλαγών. Πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία (Real exchange rate): η τιμή στην οποία κάποιος μπορεί να ανταλλάξει αγαθά και υπηρεσίες μιας χώρας με αγαθά και υπηρεσίες μιας άλλης χώρας. 6
Αγορά συναλλάγματος Αν η ονομαστική συναλλαγματική ισοτιμία είναι εκφρασμένη σε $/, τότε θα ισχύει: Δείκτης τιμών Ευρωζώνη Πραγματική συναλ. ισοτιμία=ονομαστική συναλ. ισοτιμία ($/ ) Δείκτης τιμών Η.Π.Α. Π.χ πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία = 2 σημαίνει ότι 1 αγαθό της Ευρωζώνης ανταλλάσσεται με 2 αγαθά των ΗΠΑ. Πραγματική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία (real effective exchange rate): ο μέσος όρος της πραγματικής ισοτιμίας έναντι των εμπορικών του εταίρων, σταθμισμένος με το σχετικό μέγεθος των εμπορικών τους συναλλαγών. 7
Αγορά συναλλάγματος Υποτίμηση (πτώση) στην πραγματική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία: τα ευρωπαϊκά αγαθά έχουν γίνει φθηνότερα σε σχέση με τα ξένα. Τα εγχώρια αγαθά και υπηρεσίες προτιμώνται περισσότερο. Οι καθαρές εξαγωγές της Ευρωζώνης αυξάνονται. Ανατίμηση (άνοδος) στην πραγματική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία: τα ευρωπαϊκά αγαθά έχουν γίνει ακριβότερα σε σχέση με τα ξένα. Τα εγχώρια αγαθά και υπηρεσίες προτιμώνται λιγότερο. Οι καθαρές εξαγωγές της Ευρωζώνης μειώνονται. Οι συναλλαγματικές ισοτιμίες ποικίλλουν αρκετά μέσα στο χρόνο. Π.χ. το 1970 η ονομαστική ισοτιμία λίρας-δολαρίου ήταν 2,4 $/ ενώ το 1985 ήταν 1,25 $/. 8
Συναλλαγματικές ισοτιμίες Εφαρμογή: Η αξία του δολαρίου και οι καθαρές εξαγωγές των ΗΠΑ Η θεωρία μας υποστηρίζει ότι η αξία του δολαρίου και οι καθαρές εξαγωγές των ΗΠΑ θα πρέπει να είναι αντιστρόφως ανάλογες Η εξέταση των δεδομένων μετά τις αρχές της δεκαετίας του 70, όταν ο κόσμος οδηγήθηκε προς τις κυμαινόμενες συναλλαγματικές ισοτιμίες επικυρώνει τη θεωρία τουλάχιστον κατά τη δεκαετία του 80 9
Πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία και καθαρές εξαγωγές των ΗΠΑ ως ποσοστό του ΑΕΠ 10
Συναλλαγματική ισοτιμία και εμπορικό ισοζύγιο Οιπαράγοντες που αυξάνουν τη ζήτηση των αμερικανικών εξαγωγών και περιουσιακών στοιχείων θα αυξήσουν τη ζήτηση δολαρίων και θα μειώσουν την προσφορά δολαρίων μετατοπίζοντας την καμπύλη προσφοράς προς τα δεξιά και την καμπύλη προσφοράς προς τα αριστερά και αυξάνοντας την ονομαστική συναλλαγματική ισοτιμία Για παράδειγμα, η αύξηση της ποσότητας των αμερικανικών αγαθών σε σχέση με τα ξένα αγαθά θα οδηγήσει σε ανατίμηση του δολαρίου 11
Η επίδραση της βελτίωσης της ποιότητας των εξαγωγών στην αξία του δολαρίου 12
Συναλλαγματική ισοτιμία και εμπορικό ισοζύγιο Η επίδραση των μεταβολών του προϊόντος (εισόδημα) Η αύξηση του εγχώριου προϊόντος (εισόδημα) αυξάνει τη ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών συμπεριλαμβανομένων των εισαγωγών, άρα οι καθαρές εξαγωγές μειώνονται Για να αυξηθούν οι αγορές των εισαγωγών, θα πρέπει να υπάρξει πώληση του εγχώριου νομίσματος για να αγοραστεί ξένο νόμισμα, αυξάνοντας την προσφορά του ξένου νομίσματος, που μειώνει τη συναλλαγματική ισοτιμία Το αντίθετο ισχύει εάν αυξηθεί το ξένο προϊόν (εισόδημα) Οι εγχώριες καθαρές εξαγωγές αυξάνονται Σημειώνεται ανατίμηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας 13
Συναλλαγματική ισοτιμία και εμπορικό ισοζύγιο Επίδραση των μεταβολών των πραγματικών επιτοκίων Η αύξηση του εγχώριου πραγματικού επιτοκίου (με σταθερό το ξένο πραγματικό επιτόκιο) ωθεί τους ξένους να επιθυμούν την αγορά εγχώριων περιουσιακών στοιχείων, αυξάνοντας τη ζήτηση του εγχώριου νομίσματος και τη συναλλαγματική ισοτιμία Η αύξηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας οδηγεί σε μείωση των καθαρών εξαγωγών Το αντίθετο συμβαίνει εάν αυξηθεί το ξένο πραγματικό επιτόκιο Οι εγχώριες καθαρές εξαγωγές αυξάνονται Η συναλλαγματική ισοτιμία υποτιμάται 14
Παράγοντες προσδιορισμού της συναλλαγματικής ισοτιμίας 15
Παράγοντες προσδιορισμού των καθαρών εξαγωγών 16
Καθεστώτα συναλλαγματικών ισοτιμιών Περιγράφουν τον τρόπο με τον οποίο οι κυβερνήσεις παρεμβαίνουν και διαμορφώνουν τις ισοτιμίες. Το καθεστώς συναλλαγματικής ισοτιμίας επηρεάζει το σύνολο της οικονομίας. Υπάρχει ένα συνεχές φάσμα συστημάτων, αρχίζοντας από την πλέον σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία και καταλήγοντας στην πλέον μεταβλητή. 1. Καθεστώς σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών: οι κυβερνήσεις διατηρούν σταθερή τη μετατρεψιμότητα των νομισμάτων τους. Μετατρέψιμο νόμισμα: όταν στη σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία, η ΚΤ αγοράζει ή πουλάει κάθε ποσότητα του νομίσματος που επιθυμεί να ανταλλάξει το κοινό. Διάφορες κατηγορίες ανάλογα με το μέγεθος της κυβερνητικής παρέμβασης. 17
Καθεστώτα συναλλαγματικών ισοτιμιών 2. Καθεστώς κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών: A. Ελεύθερη διακύμανση: η ισοτιμία καταλήγει στο επίπεδο ισορροπίας της χωρίς παρέμβαση της ΚΤ με χρήση συναλλαγματικών αποθεμάτων. Συναλλαγματικά αποθέματα: οι ποσότητες ξένου νομίσματος που διατηρεί η εγχώρια ΚΤ. B. Ελεγχόμενη διακύμανση: βραχυχρόνια, οι παρεμβάσεις γίνονται για να αντισταθμιστούν μεγάλες και απότομες μεταβολές της προσφοράς και της ζήτησης. Οι ΚΤ προσπαθούν να ωθήσουν τη συναλλαγματική ισοτιμία προς μία επιθυμητή κατεύθυνση. 18