Εισαγωγή Λογιστική Κόστους Ορισμοί κόστους Η λογιστική κόστους είναι απλή Σχεδόν όλη η θεωρία της θα παρουσιαστεί σήμερα Αλλά, οι ορισμοί που χρησιμοποιεί είναι συνάρτηση του πλαισίου ανάλυσης Για το λόγο αυτό, προσοχή! Κόστος [ ] το σύνολο των πάσης φύσεως και μορφής οικονομικών θυσιών οι οποίες απαιτούνται για να παραχθεί ένα προϊόν ή μια υπηρεσία κάτω από δεδομένες κάθε φορά τεχνικοοικο-νομικές συνθήκες και να πάρει ορισμένη μορφή ή ιδιότητες, καθώς και θέση στον χώρο και στον χρόνο (Τσιμάρας, 1964). Το κόστος μετράται σε χρηματικές μονάδες Το κόστος αποτελεί μία οικονομική θυσία, δηλαδή μία ανάλωση οικονομικών πόρων η οποία είναι δυνατόν να επιμετρηθεί σε χρήμα ή άλλα χρηματικά ισοδύναμα. Η οικονομική θυσία που σχετίζεται με το κόστος θα δημιουργήσει οικονομικό όφελος σε μελλοντικό χρόνο, δηλαδή σε διαφορετικό χρόνο από το χρόνο που έλαβε χώρα η πραγματοποίηση της οικονομικής θυσίας. Η οικονομική θυσία που σχετίζεται με το κόστος κατευθύνεται στην κτήση ή τη δημιουργία ενός περιουσιακού στοιχείου. Άρα το κόστος αφορά την οικονομική αξία των περιουσιακών στοιχείων που θυσιάζονται για να μετασχηματισθούν σε άλλα περιουσιακά στοιχεία.
Κόστος, έξοδο, δαπάνη Το έξοδο δημιουργείται από το κόστος το οποίο εκπνέει σε μία λογιστική χρήση. Αποτελεί αυτοτελές μέγεθος που συσχετίζεται με το έσοδο της ίδιας λογιστικής χρήσης για τον προσδιορισμό του αποτελέσματος Το έξοδο, έστω και στιγμιαία, προϋπάρχει ως κόστος, ενώ δεν ισχύει το αντίστροφο. Το κόστος έως τη χρονική στιγμή που θα εκπνεύσει αποτελεί στοιχείο του ενεργητικού (περιουσιακό στοιχείο), ενώ το έξοδο, από τη στιγμή που θα δημιουργηθεί, διαμορφώνει τα αποτελέσματα της λογιστικής χρήσης στην οποία λαμβάνει χώρα. Κόστος, έξοδο, δαπάνη Το κόστος ως επένδυση που δημιουργείται σε μία ή περισσότερες λογιστικές χρήσεις, μέχρι τη χρονική στιγμή κατά την οποία θα εκπνεύσει και θα αποτελέσει έξοδο, κατά κανόνα μετασχηματίζεται σε διάφορα περιουσιακά στοιχεία. Τα έξοδα της χρήσης διαμορφώνονται από το κόστος προϊόντος (κόστος κτήσης των πωληθέντων εμπορευμάτων ή παραγωγής των πωληθέντων προϊόντων), προσαυξημένο κατά το κόστος περιόδου (το κόστος των άλλων λειτουργιών του επιχειρηματικού οργανισμού). Κόστος, έξοδο, δαπάνη Η δαπάνη συνδέεται είτε με την έννοια του κόστους ή του εξόδου διότι αναφέρεται σε αυτή καθαυτή την έννοια της οικονομικής θυσίας και στο τρόπο με τον οποίο αυτή λαμβάνει χώρα. Μία δαπάνη θα χαρακτηρισθεί ως κόστος ή ως έξοδο ανάλογα με το χρόνο στον οποίο συμβάλλει στη απόληψη οικονομικού οφέλους. Φορείς κόστους Φορέας κόστους είναι οποιοδήποτε αντικειμενο το κόστος του οποίου θέλουμε να μετρήσουμε Παραδείγματα: Προϊόντα, τμήματα της επιχείρησης, πελάτες, ομάδες προϊόντων
Λογίζοντας το κόστος Δύο στάδια Συγκέντρωση του κόστους: είναι η συλλογή κοστολογικών δεδομένων με συστηματικό τρόπο με τη χρήση ενός λογιστικού συστήματος Καταλογισμός του κόστους είναι ένας γενικός όρος που περιλαμβάνει: Την αντιστοίχιση του συγκεντρωμένου κόστους σε ένα φορέα Τον μερισμό του συγκεντρωμένου κόστους σε ένα φορέα Συνιστώσες του κόστους παραγωγής Πρώτες ύλες Άμεση εργασία Ειδικό βιομηχανικό κόστος Γενικό βιομηχανικό κόστος (ΓΒΕ) Πρώτες ύλες Πρώτες ύλες είναι τα κύρια υλικά τα οποία ενσωματώνονται στο παραγόμενο προϊόν, μπορούν να διακριθούν πάνω σ αυτό κι αποτελούν σημαντικό μέρος του κόστους των υλικών που θα χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή του Ονομάζονται και άμεσα ή κύρια υλικά Άλλα υλικά που δεν είναι διακριτά πάνω στο τελικό προϊόν ονομάζονται βοηθητικά υλικά Άμεση εργασία Άμεση εργασία είναι η εργασία την οποία προσφέρουν εκείνοι οι εργαζόμενοι που απασχολούνται άμεσα με την επεξεργασία των πρώτων υλών και η οποία ενσωματώνεται στο παραγόμενο προϊόν, μπορεί να διακριθεί πάνω σε αυτό και αποτελεί σημαντικό μέρος του κόστους της συνολικής εργασία που θα απαιτηθεί για την παραγωγή του Έμμεση εργασία: η μη διακριτή εργασία
Άμεση εργασία Για την παρακολούθηση της άμεσης εργασίας χρησιμοποιούνται: Φύλλα ανάλυσης χρόνου που αναφέρονται σε εργαζόμενους Κάρτα εργασίας που αφορά άμεση εργασία που εκτελέσθηκε σε σχέση με π.χ. κάποια παραγγελία Κόστος λειτουργίας Κόστος παραγωγής Γενικά έξοδα διοίκησης Γενικά έξοδα πωλήσεων Γενικά έξοδα διάθεσης Γενικά έξοδα χρηματοδότησης Τα Γενικά έξοδα χρηματοδότησης ΠΟΤΕ δεν αποτελούν κόστος προϊόντος Τα συνολικά έσοδα πρέπει να καλύπτουν το συνολικό κόστος παραγωγής Γενικό βιομηχανικό κόστος Κόστος προϊόντος και κόστος περιόδου Στο Γενικό βιομηχανικό κόστος ή Γενικά Βιομηχανικά Έξοδα (ΓΒΕ) περιλαμβάνονται όλες οι δαπάνες οι οποίες δεν γίνονται για έναν συγκεκριμένο φορέα κόστους αλλά για το σύνολο των φορέων αυτών Αποτελεί σημαντικό μέρος του συνολικού κόστους ενός προϊόντος Τα ΓΒΕ ΜΕΡΙΖΟΝΤΑΙ στους φορείς κόστους
Κόστος προϊόντος Το κόστος προϊόντος που αποκαλείται και αποθεματοποιούμενο κόστος είναι το κόστος παραγωγής των ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ της επιχείρησης Προϋπάρχει των εξόδων Μετατρέπεται σε έξοδό (κόστος πωληθέντων) όταν τα προϊόντα πωλούνται Κόστος περιόδου όλα τα κόστη πλην του κόστους παραγωγής Είναι έξοδα της περιόδου που δημιουργούνται Άμεσα και έμμεσα κόστη Άμεσα και έμμεσα κόστη Άμεσο κόστος ενός φορέα κόστους είναι το κόστος που σχετίζεται λογικά με το συγκεκριμένο φορέα και το οποίο μπορεί να αντιστοιχισθεί στο φορέα (με θετική σχέση κόστους-ωφέλειας για τις αποφάσεις) Άμεση εργασία Πρώτες ύλες Έμμεσο κόστος ΓΒΕ Το έμμεσο κόστος μερίζεται
Κριτήρια διάκρισης άμεσου κι έμμεσου κόστους Μεταβλητά και σταθερά κόστη Στην πράξη, η διάκριση εξαρτάται από: Πόσο ουσιώδες είναι το κόστος Η τεχνολογία συγκέντρωσης / παρακολούθησης του κόστους Σχεδιασμός της παραγωγικής διαδικασίας Συμβατικοί όροι Η ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΑΜΕΣΟΥ ΚΑΙ ΕΜΜΕΣΟΥ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΣΤΑΘΕΡΗ. ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΦΟΡΕΑΣ. Σχέση κόστους παραγωγής και μεταβολής του επιπέδου δραστηριότητας Τα Μεταβλητά κόστη μεταβάλλονται γραμμικά ανάλογα με τον όγκο παραγωγής Τα σταθερά κόστη δεν εξαρτώνται από τον όγκο παραγωγής Το ύψος του ανά μονάδα μεταβλητού κόστους και του συνολικού κόστους είναι με αναφορά σε συγκεκριμένο εύρος ή διάστημα όγκου παραγωγής Μικτό κόστος Το ημιμεταβλητό κόστος αποτελείται από ένα σταθερό μέρος που αντιστοιχεί στο ελάχιστο κόστος με το οποίο μπορεί να αποκτηθεί μια υπηρεσία ή ένα αγαθό, έστω και αν δεν έχει χρησιμοποιηθεί καθόλου Το Βαθμιδωτό ή κλιμακωτό κόστος μεταβάλλεται απότομα, σε διάφορα επίπεδα παραγωγικής δραστηριότητας, επειδή συνιστάται από σταθερό κόστος που δημιουργείται σε ακέραιες μονάδες
Παράδειγμα Η βιομηχανία Σαπουνέξ Α.Ε. παρήγαγε τον Ιούνιο 200Χ 20.000 σαπούνια. Τα Γενικά Βιομηχανικά Έξοδα (ΓΒΕ) για τον μήνα αυτό ανέρχονται σε 60.000 ευρώ εκ των οποίων τα 20.000 ευρώ θεωρούνται σταθερά. Σε ποιο ποσό προβλέπεται να ανέλθουν τα ΓΒΕ τον Ιούλιο του ιδίου έτους οπότε προβλέπεται η παραγωγή να ανέλθει σε 14.000 σαπούνια; Ερώτηση Αν ο όγκος παραγωγής αυξάνει (αλλά παραμένει εντός του σχετικού εύρους): Το συνολικό κόστος αυξάνει αλλά το ανά μονάδα σταθερό κόστος μειώνεται Τα ανά μονάδα μεταβλητά και σταθερά κόστη μειώνονται Τα συνολικά μεταβλητά και σταθερά κόστη αυξάνουν Τα συνολικά μεταβλητά και σταθερά κόστη αυξάνουν και τα σταθερά κόστη ανά μονάδα μένουν σταθερά Παράδειγμα Σε επίπεδο δραστηριότητας 10.000 μονάδων προϊόντος, τα σταθερά κόστη ανέρχονται σε 40.000 και τα συνολικά κόστη σε 90.000. Αν υποθέσουμε ότι η επιχείρηση παραμένει εντός του σχετικού εύρους δραστηριότητας, ποιο θα είναι το συνολικό κόστος για επίπεδο παραγωγής 15.000 μονάδες προϊόντος. Προσοχή στο ανά μονάδα κόστος Το συνολικό κόστος ορίζεται ως: Το μέσο ανά μονάδα κόστος ορίζεται ως: Παράδειγμα
Σχέση άμεσου κι έμμεσου κόστους με σταθερό και μεταβλητό Σχέση κόστους και τμημάτων της παραγωγικής διαδικασίας Μεταβλητό Άμεσο Έμμεσο Σταθερό Παραγωγικά τμήματα είναι εκείνα στα οποία λαμβάνει χώρα η παραγωγή των προϊόντων ή η παροχή των υπηρεσιών της επιχείρησης Βοηθητικά τμήματα είναι εκείνα τα οποία δεν συμμετέχουν άμεσα στην παραγωγή του προϊόντος ή την παροχή των υπηρεσιών υπάρχουν όμως επειδή είναι απαραίτητα για να προσφέρουν υπηρεσίες είτε στα παραγωγικά τμήματα είτε σε άλλα βοηθητικά τμήματα Το κόστος των βοηθητικών τμημάτων είναι ΠΑΝΤΑ έμμεσο Κόστος προϊόντος: για ποιο σκοπό Κόστος προϊόντος: για ποιο σκοπό Κόστος αποθεμάτων Λήψη αποφάσεων Λογιστική υπευθυνότητας (λογοδοσίας)
Κόστος αποθεμάτων Το κόστος αποθεμάτων αφορά την αποτίμηση των αποθεμάτων στον ισολογισμό και τον υπολογισμό του κόστους πωληθέντων Γίνεται πάντα απολογιστικά (δηλαδή, με πραγματικά μεγέθη) και με τυποποιημένους κοστολογικούς κανόνες Λήψη αποφάσεων Χρησιμοποιείται εκτίμηση κόστους Πρότυπο κόστος Προϋπολογιστικό κόστος Γίνεται διάκριση σε: σχετικό και μη σχετικό κόστος (έσοδο) Διαφορικό κόστος Κόστος ευκαιρίας και λογιστικό κόστος Κατ εκτίμηση κόστος Πρότυπο κόστος είναι το μελλοντικό κι εκτιμώμενο κόστος στο οποίο πρέπει να ανέλθει το κόστος παραγωγής ενός προϊόντος κάτω από συγκεκριμένες (ιδανικές) συνθήκες λειτουργίας της επιχείρησης Προϋπολογιστικό κόστος είναι εκτίμηση του συνολικού κόστους που συνεπάγεται η μελλοντική δράση της επιχείρησης. Είναι δυνατόν να αναλύεται και σε επιμέρους στοιχεία Αφορά συγκεκριμένη περίοδο και συνθήκες λειτουργίας Σχετικό και μη σχετικό κόστος Σχετικό κόστος είναι το αναμενόμενο μελλοντικό κόστος το οποίο διαφέρει μεταξύ εναλλακτικών ενεργειών ή αποφάσεων που καλείται να λάβει η διοίκηση της επιχείρησης Μη σχετικό κόστος είναι το κόστος που δεν μπορεί να επηρεασθεί από τις αποφάσεις τις επιχείρησης Διαφορικό κόστος είναι η διαφορά μεταξύ του κόστους εναλλακτικών ενεργειών ή αποφάσεων
Κόστος ευκαιρίας και λογιστικό κόστος Κόστος ευκαιρίας είναι το όφελος που χάνει η επιχείρηση παίρνοντας μια συγκεκριμένη απόφαση κι όχι μια άλλη εναλλακτική της Το κόστος ευκαιρίας δεν εμφανίζεται στα λογιστικά βιβλία Λογιστικό κόστος είναι εκείνο που υπολογίζεται με βάση τις γενικά παραδεκτές λογιστικές αρχές Λογιστική υπευθυνότητας (λογοδοσίας) Σύγκριση απολογιστικών μεγεθών με τα κατ εκτίμηση δεδομένα Ελεγχόμενο και μη ελεγχόμενο κόστος Διάκριση κέντρου εσόδων, κέντρου κόστους, κέντρου κέρδους, κέντρου επενδύσεων Ελεγχόμενο και μη ελεγχόμενο κόστος Ελεγχόμενο κόστος είναι το κόστος το οποίο μπορεί να επηρεασθεί άμεσα από τον προϊστάμενο ενός τμήματος εντός μιας δεδομένης χρονικής περιόδου Η λογοδοσία πρέπει ΠΑΝΤΑ να αφορά μόνο τα ελεγχόμενα κόστη (θα συζητηθεί σε άλλο μάθημα) Μη ελεγχόμενο κόστος είναι εκείνο η δημιουργία του οποίου δεν ανήκει στην αρμοδιότητα ενός συγκεκριμένου επιπέδου διοίκησης αλλά ελέγχεται από κάποιο άλλο, συνήθως ανώτερο ή πιο κεντρικό επίπεδο Για κάθε κόστος πρέπει να υπάρχει υπόλογος