ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ Δειγµατοληψια Καθηγητής Α. Καρασαββόγλου Επίκουρος Καθηγητής Π. Δελιάς
ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ Η διαδικασία επιλογής παρατηρήσεων Ποια δηµοσκόπηση πιστεύετε πως θα είναι πιο ακριβής: Αυτή που θα έχει δείγµα 2.000 ατόµων ή µία που θα έχει δείγµα 20.000 ατόµων;
ΤΥΠΟΙ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ Μη πιθανοτική Πιθανοτική Διαθέσιμα υποκείμενα Σκόπιμη δειγματοληψία Δειγματοληψία χιονοστιβάδας Ποσοστική δειγματοληψία
ΔΙΑΘΕΣΙΜΑ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΑ Δειγµατοληψία βασισµένη σε διαθέσιµα υποκείµενα Δειγµατοληψία «ευκολίας» ή «ευχέρειας» Δεν επιτρέπει κανένα έλεγχο ως προς την αντιπροσωπευτικότητα ενός δείγµατος Δικαιολογείται αν δεν είναι εφικτές οι λιγότερο επικίνδυνες δειγµατοληπτικές µέθοδοι Οι ερευνητές πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί ως προς τη γενίκευση βάσει των δεδοµένων τους
ΣΚΟΠΙΜΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ Δειγµατοληψία κατά την οποία οι µονάδες που θα παρατηρηθούν επιλέγονται βάσει της κρίσης του ερευνητή όσον αφορά στο ποιες µονάδες θα είναι πιο χρήσιµες ή πιο αντιπροσωπευτικές Μικρά υποσύνολα ενός πληθυσµού Σύγκριση δύο οµάδων Αποκλίνουσες περιπτώσεις
ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ΧΙΟΝΟΣΤΙΒΑΔΑΣ Μια µη πιθανοτική µέθοδος δειγµατοληψίας, κατά την οποία κάθε άτοµο που συµµετέχει στις συνεντεύξεις καλείται να προτείνει άλλους ανθρώπους να συµµετάσχουν στην έρευνα Χρησιµοποιείται συχνά στην έρευνα πεδίου και για ειδικούς πληθυσµούς.
ΠΟΣΟΣΤΙΚΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ Ένας τύπος µη πιθανοτικής δειγµατοληψίας όπου οι µονάδες επιλέγονται σε δείγµα βάσει προκαθορισµένων χαρακτηριστικών, έτσι ώστε το συνολικό δείγµα να διαθέτει την ίδια κατανοµή χαρακτηριστικών που θεωρείται ότι υπάρχουν στον υπό µελέτη πληθυσµό Παρόµοια µε την πιθανοτική δειγµατοληψία, αλλά µε εγγενή προβλήµατα: το ποσοστικό πλαίσιο πρέπει να είναι ακριβές, η επιλογή στοιχείων δείγµατος µπορεί να είναι µεροληπτική.
ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΙΘΑΝΟΤΙΚΗΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ (Ι) Πιθανοτική δειγματοληψία Ο γενικός όρος για δείγματα που επιλέγονται σύμφωνα με τη θεωρία των πιθανοτήτων Χρησιμοποιείται συχνά σε έρευνες μεγάλης κλίμακας Αν όλα τα μέλη ενός πληθυσμού ήταν, από όλες τις απόψεις, πανομοιότυπα δεν θα υπήρχε καμία ανάγκη για προσεκτικές δειγματοληπτικές διαδικασίες. Αυτό, βέβαια, συμβαίνει σπάνια ΈΈνα δείγμα ατόμων από έναν πληθυσμό πρέπει να περιέχει ουσιαστικά τις ίδιες παραλλαγές που υπάρχουν στον πληθυσμό 6-11
6-12
ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΙΘΑΝΟΤΙΚΗΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ (ΙΙ) Συνειδητή και μη συνειδητή δειγματοληπτική μεροληψία Μεροληψία ΌΌσοι επιλέγονται δεν είναι τυπικά ή αντιπροσωπευτικά μέλη των ευρύτερων πληθυσμών από τους οποίους έχουν επιλεχθεί. 6-13
ΤΕΛΕΙΟ ΠΙΘΑΝΟΤΙΚΟ ΔΕΙΓΜΑ 40 Φοιτητικός πληθυσµός 40 Δείγµα Φοιτητών 30 33 30 33 27 27 20 21 19 20 21 19 10 10 0 0 First- Year Second- Year Third- Year Fourth- Year First- Year Second- Year Third- Year Fourth- Year 6-14
6-16
ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΙΘΑΝΟΤΙΚΗΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ (ΙΙΙ) Αντιπροσωπευτικότητα και πιθανότητα επιλογής Αντιπροσωπευτικότητα Η ιδιότητα ενός δείγματος που διαθέτει την ίδια κατανομή χαρακτηριστικών με τον πληθυσμό από τον οποίο επιλέχθηκε Τα δείγματα δεν χρειάζεται να είναι αντιπροσωπευτικά από όλες τις απόψεις, η αντιπροσωπευτικότητα αφορά μόνο τα χαρακτηριστικά που σχετίζονται με τα ουσιαστικά ενδιαφέροντα της μελέτης 6-17
ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΙΘΑΝΟΤΙΚΗΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ (ΙV) ΈΈνα δείγμα θα είναι αντιπροσωπευτικό του πληθυσμού από το οποίο έχει επιλεχθεί αν όλα τα μέλη του πληθυσμού έχουν ίση πιθανότητα να επιλεχθούν στο δείγμα MIE (Μέθοδος Ισοπιθανοτικής Επιλογής) 6-18
ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΙΘΑΝΟΤΙΚΗΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ (V) Πλεονεκτήματα της πιθανοτικής δειγματοληψίας 1. Τα πιθανοτικά δείγματα είναι συνήθως πιο αντιπροσωπευτικά από άλλους τύπους δειγμάτων, επειδή αποφεύγονται οι μεροληψίες 2. Η θεωρία πιθανοτήτων μας επιτρέπει να υπολογίσουμε την πιστότητα ή την αντιπροσωπευτικότητα του δείγματος 6-19
ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΙΘΑΝΟΤΙΚΗΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ (VΙ) Στοιχείο Η μονάδα από την οποία αποτελείται ένας πληθυσμός και η οποία επιλέγεται σε ένα δείγμα Πληθυσμός Το θεωρητικά καθορισμένο σύνολο των στοιχείων μιας έρευνας Study Population Το σύνολο των στοιχείων από το οποίο τελικά πραγματοποιείται η δειγματοληψία 6-20
ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΙΘΑΝΟΤΙΚΗΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ (VIΙ) Τυχαία επιλογή ΌΌλα τα στοιχεία έχουν ίσες πιθανότητες επιλογής, ανεξάρτητα από οποιοδήποτε άλλο γεγονός στη διαδικασία επιλογής Μονάδα δειγματοληψίας Εκείνο το στοιχείο ή σύνολο στοιχείων που επιλέγεται σε κάποιο στάδιο της δειγματοληψίας 6-21
ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΙΘΑΝΟΤΙΚΗΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ (VIIΙ) Θεωρία πιθανοτήτων, δειγματοληπτικές κατανομές και εκτιμήσεις δειγματοληπτικού σφάλματος Παράμετρος Η περιληπτική περιγραφή μιας δεδομένης μεταβλητής σε έναν πληθυσμό 6-22
6-24
6-25
6-26
ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΙΘΑΝΟΤΙΚΗΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ (ΙX) Στατιστικό Περιληπτική περιγραφή μιας μεταβλητής σε κάποιο δείγμα. Χρησιμοποιείται συχνά για να εκτιμηθεί μια παράμετρος στον πληθυσμό 6-27
6-29
6-30
ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΙΘΑΝΟΤΙΚΗΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ (X) Δειγματοληπτικό σφάλμα Ο αναμενόμενος βαθμός σφάλματος στην πιθανοτική δειγματοληψία. 6-31
ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΙΘΑΝΟΤΙΚΗΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ (XΙ) Επίπεδα εμπιστοσύνης και διαστήματα εμπιστοσύνης Επίπεδο εμπιστοσύνης Η εκτιμώμενη πιθανότητα μια πληθυσμιακή παράμετρος να βρίσκεται μέσα σε ένα δεδομένο διάστημα εμπιστοσύνης Διάστημα εμπιστοσύνης Το εύρος τιμών μέσα στο οποίο εκτιμάται ότι βρίσκεται μια πληθυσμιακή παράμετρος 6-32
ΠΛΗΘΥΣΜΟI ΚΑΙ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΠΤΙΚA ΠΛΑIΣΙΑ (Ι) Δειγματοληπτικό πλαίσιο Η λίστα ή μια μορφή λίστας μονάδων που απαρτίζουν έναν πληθυσμό από τον οποίο επιλέγεται ένα δείγμα Για να είναι το δείγμα αντιπροσωπευτικό του πληθυσμού, είναι απαραίτητο το δειγματοληπτικό πλαίσιο να περιλαμβάνει όλα (ή σχεδόν όλα) τα μέλη του πληθυσμού 6-33
ΠΛΗΘΥΣΜΟI ΚΑΙ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΠΤΙΚA ΠΛΑIΣΙΑ (ΙI) Κατευθυντήριες γραμμές για πληθυσμούς και δειγματοληπτικά πλαίσια 1. Ευρήματα που βασίζονται σε ένα δείγμα μπορούν να θεωρηθούν ότι αντιπροσωπεύουν μόνο το σύνολο των στοιχείων που απαρτίζουν το δειγματοληπτικό πλαίσιο 2. Τα δειγματοληπτικά πλαίσια δεν περιέχουν όλα τα στοιχεία που υποδηλώνουν τα ονόματά τους. Οι παραλείψεις είναι συχνά αναπόφευκτες 3. Για να γενικευτούν, όλα τα στοιχεία πρέπει να αντι π ροσω π εύονται εξίσου στο δειγματολη π τικό πλαίσιο 6-34
ΤYΠΟΙ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΠΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ (Ι) Απλή τυχαία δειγματοληψία Συστηματική δειγματοληψία Στρωματοποιημένη δειγματοληψία Λανθάνουσα στρωματοποίηση στη συστηματική δειγματοληψία 6-35
ΤYΠΟΙ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΠΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ (ΙΙ) Απλή τυχαία δειγματοληψία ΈΈνα είδος πιθανοτικής δειγματοληψίας κατά την οποία αποδίδεται ένας αριθμός σε κάθε μία από τις μονάδες που απαρτίζουν έναν πληθυσμό. Δημιουργείται, έπειτα, ένα σύνολο τυχαίων αριθμών και οι μονάδες που έχουν αυτούς τους αριθμούς επιλέγονται στο δείγμα. Δεν είναι απαραίτητα η πιο ακριβής δειγματοληπτική μέθοδος 6-36
6-37
ΤYΠΟΙ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΠΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ (ΙΙΙ) Συστηματική δειγματοληψία ΈΈνας τύπος πιθανοτικής δειγματοληψίας, σύμφωνα με την οποία επιλέγεται ένα στοιχείο για κάθε k στοιχεία μιας λίστας (δειγματοληπτικού πλαισίου) Ελάχιστα πιο ακριβής από την απλή τυχαία δειγματοληψία 6-38
ΤYΠΟΙ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΠΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ (ΙV) Βήμα δειγματοληψίας Μια συγκεκριμένη απόσταση (k) ανάμεσα στα στοιχεία που έχουν επιλεγεί από έναν πληθυσμό για ένα δείγμα Λόγος δειγματοληψίας Η αναλογία στοιχείων ενός πληθυσμού που επιλέγονται σε ένα δείγμα 6-39
ΤYΠΟΙ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΠΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ (V) Στρωματοποιημένη δειγματοληψία Στρωματοποίηση Ομαδοποίηση των μονάδων του πληθυσμού σε ομοιογενείς ομάδες (στρώματα) πριν από τη δειγματοληψία Λίγο πιο ακριβής από την απλή τυχαία δειγματοληψία Η στρωματοποίηση είναι μια τροποποίηση της χρήσης της απλής τυχαίας δειγματοληψίας και της συστηματικής δειγματοληψίας 6-40
6-41
ΠΟΛΥΣΤΑΔΙΑΚΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ΚΑΤΑ ΣΥΣΤΑΔΕΣ (Ι) Δειγματοληψία κατά συστάδες Πολυσταδιακή δειγματοληψία, κατά την οποία αρχικά λαμβάνονται τυχαία δείγματα από φυσικές ομάδες (συστάδες) και κατόπιν τα μέλη κάθε επιλεγμένης συστάδας υποβάλλονται σε δεύτερη δειγματοληψία Μπορεί να χρησιμοποιηθεί όταν είναι αδύνατο ή μη πρακτικό να συλλεχθεί μία εξαντλητική λίστα των στοιχείων που συνθέτουν τον πληθυσμό-στόχο Εξαιρετικά αποτελεσματική, αλλά λιγότερο ακριβής μέθοδος 6-43
6-44
ΠΟΛΥΣΤΑΔΙΑΚΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ΚΑΤΑ ΣΥΣΤΑΔΕΣ (ΙΙ) Στρωματοποίηση στην πολυσταδιακή δειγματοληψία κατά συστάδες 6-45
ΠΟΛΥΣΤΑΔΙΑΚΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ΚΑΤΑ ΣΥΣΤΑΔΕΣ (ΙΙΙ) Δειγματοληψία με Πιθανότητα Ανάλογη του Μεγέθους (ΠΑΜ) Είδος πολυσταδιακής δειγματοληψίας όπου οι συστάδες επιλέγονται, όχι με ίσες πιθανότητες, αλλά με πιθανότητες ανάλογες του μεγέθους τους σύμφωνα με τον αριθμό των μονάδων απ τις οποίες θα δημιουργηθούν υποδείγματα Μια πιο εξελιγμένη μορφή δειγματοληψίας κατά συστάδες 6-46
ΠΟΛΥΣΤΑΔΙΑΚΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ΚΑΤΑ ΣΥΣΤΑΔΕΣ (ΙV) Μη αναλογική δειγματοληψία και στάθμιση Στάθμιση Απόδοση διαφορετικών βαρών σε περιπτώσεις που επιλέγονται σε ένα δείγμα με διαφορετικές πιθανότητες επιλογής 6-47