ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Μάθημα: Εφαρμοσμένη Διδακτική των Φυσικών Επιστημών (Πρακτικές Ασκήσεις Γ Φάσης) ΜΙΧΑΗΛ ΣΚΟΥΜΙΟΣ Λέκτορας στο Π.Τ.Δ.Ε. Πανεπιστημίου Αιγαίου 1

ΔΟΜΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Το μάθημα περιλαμβάνει: Παραδόσεις, από τον διδάσκοντα, στο γνωστικό αντικείμενο «Διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση». Συγκρότηση 4 σχεδίων διδασκαλιών από φοιτητές. Παρουσίαση μιας διδασκαλίας από φοιτητή Πραγματοποίηση Πρακτικής Άσκησης σε Δημοτικά Σχολεία από φοιτητές. Ο φοιτητής πραγματοποιεί 4 διδασκαλίες (οι δύο διδασκαλίες αφορούν το μάθημα «Μελέτη περιβάλλοντος» των Γ και Δ τάξεων και οι άλλες δύο διδασκαλίες το μάθημα «Ερευνώ και ανακαλύπτω» των Ε και ΣΤ τάξεων) Παρακολούθηση στη σχολική τάξη και αξιολόγηση μιας διδασκαλίας από συνεργάτη του διδάσκοντα. Εκπόνηση εργασίας από φοιτητές που περιλαμβάνει τα αναλυτικά σχέδια των διδασκαλιών και τα αποτελέσματά τους (έκθεση διδασκαλιών). Τελική εξέταση. ΟΔΗΓΙΕΣ 1. Συνεννόηση με Δημοτικά Σχολεία Συμβουλευτείτε την «Κατάσταση ονομάτων για διδασκαλίες Φ.Ε. (Γ Φάση)» (όταν είναι διαθέσιμη) με τα ονόματα, σχολεία, τάξεις και ημερομηνίες που θα διδάξει κάθε φοιτητής. Εντοπίστε τις πληροφορίες για τις διδασκαλίες σας. Επισκεφτείτε έγκαιρα το σχολείο στο οποίο θα διδάξετε και οριστικοποιήσετε με τον διευθυντή του σχολείου και το διδάσκοντα της κάθε τάξης την ακριβή ώρα, μέρα και ενότητα που θα διδάξετε. Συμπληρώστε άμεσα το «έντυπο προγράμματος διδασκαλιών» (περιλαμβάνει το σχολείο, τις τάξεις, τις ενότητες μαθημάτων, τις ημερομηνίες και τις ώρες πραγματοποίησης των διδασκαλιών). Να το αποστείλετε το συντομότερο δυνατόν στη διεύθυνση: firoglanis@aegean.gr Χρησιμοποιείστε κατά τη διάρκεια των διδασκαλιών πειράματα με υλικά καθημερινής χρήση τα οποία θα τα προσκομίσετε εσείς ή θα ζητήσετε από τους μαθητές να τα προμηθευτούν. Τα περισσότερο εξειδικευμένα όργανα και υλικά που θα χρειαστείτε για την διεξαγωγή πειραμάτων (π.χ. θερμόμετρα, δυναμόμετρα, αμπερόμετρα ), θα πρέπει να τα ζητήσετε έγκαιρα από το σχολείο στο οποίο θα διδάξετε ή από τον συνεργάτη του διδάσκοντα. 2. Σύνταξη και αποστολή σχεδίων διδασκαλίας και προγράμματος διδασκαλιών Αφού μελετήσετε το «Μοντέλο Συγγραφής Έκθεσης για την Διδασκαλία Μαθημάτων Φυσικών Επιστημών (Γ' Φάση)» (παρατίθεται στο Παράρτημα Β), συντάξτε τα σχέδια για τις ενότητες που θα διδάξετε (ένα σχέδιο ανά διδασκαλία, τέσσερα σχέδια συνολικά) με βάση τη «Δομή Σχεδίου Διδασκαλίας» (παρατίθεται στο Παράρτημα Α). Τα σχέδια διδασκαλιών πρέπει να είναι σε μορφή κειμένου word. Φτιάξτε ένα αρχείο word με τα τέσσερα σχέδια διδασκαλιών. Στείλτε το αρχείο ηλεκτρονικά στη διεύθυνση: firoglanis@aegean.gr. Το email θα έχει θέμα: Ονοματεπώνυμο φοιτητή - Αριθμό Μητρώου - «ΣΧΕΔΙΑ ΦΕ» (π.χ. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΓΓΕΛΗΣ - 06237 - ΣΧΕΔΙΑ ΦΕ). 2

Καταληκτική προθεσμία για την αποστολή του παραπάνω αρχείου είναι η προηγούμενη Τετάρτη (από την εβδομάδα διδασκαλίας σας). Επισημαίνεται ότι η μη τήρηση των παραπάνω προθεσμιών, σας αποκλείει από τη διαδικασία των διδασκαλιών. Είναι σημαντικό για τον διδάσκοντα και τους συνεργάτες του να έχουν τα σχέδια και τα προγράμματα διδασκαλιών σας έγκαιρα ώστε να προβούν σε διορθώσεις και να προγραμματίσουν τις παρακολουθήσεις των διδασκαλιών. Αν υπάρχουν υποδείξεις και διορθώσεις στα σχέδια μαθημάτων θα σας γνωστοποιηθούν το συντομότερο δυνατό. 3. Παρουσίαση μιας διδασκαλίας από φοιτητή Ο φοιτητής παρουσιάζει συνοπτικά ένα σχέδιο διδασκαλίας. Η παρουσίαση του σχεδίου διδασκαλίας γίνεται σε μορφή powerpoint στην ολομέλεια του μαθήματος. Η παρουσίαση περιλαμβάνει τον τίτλο του μαθήματος, τον σκοπό και τους στόχους, καθώς επίσης και τις φάσεις με τις δραστηριότητές τους. Κάθε δραστηριότητα πρέπει να συνοδεύεται από κατάλληλο φύλλο εργασίας του μαθητή. 4. Διδασκαλίες Κατά τη διάρκεια των διδασκαλιών θα πρέπει να έχετε μαζί σας τα σχέδια των διδασκαλιών σε έντυπη μορφή τα οποία θα παραδώσετε εφόσον σας ζητηθεί- στον αξιολογητή της διδασκαλίας σας. Σημαντικό επίσης είναι να έχετε το κινητό σας τηλέφωνο ενεργοποιημένο πριν τις διδασκαλίες για να μπορεί να επικοινωνήσει ο αξιολογητής μαζί σας ή εσείς μαζί του σε περίπτωση απροόπτου. Επίσης πρέπει να έχετε εκτυπώσει την «Βεβαίωση Διδασκαλίας Μαθημάτων Φυσικών Επιστημών (Γ' Φάση)» ώστε ο διευθυντής και οι δάσκαλοι να την υπογράψουν βεβαιώνοντας ότι έχετε πραγματοποιήσει τις διδασκαλίες. 4. Συγγραφή Έκθεσης για την Διδασκαλία Μαθημάτων Φυσικών Επιστημών Αφού μελετήσετε το «Μοντέλο Συγγραφής Έκθεσης για την Διδασκαλία Μαθημάτων Φυσικών Επιστημών (Γ' Φάση)» να συντάξετε την «Έκθεση Διδασκαλίας Μαθημάτων Φυσικών Επιστημών» στην οποία θα επισυνάψετε την συμπληρωμένη «Βεβαίωση Διδασκαλίας Μαθημάτων Φυσικών Επιστημών (Γ' Φάση)». Τα παραπάνω θα παραδώσετε σε ημερομηνία που θα καθοριστεί. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ Μιχάλης Σκουμιός (Λέκτορας), email: skoumios@rhodes.aegean.gr Τηλ. 6974921905 Μόσχος Φιρογλάνης (αποσπασμένος εκπαιδευτικός), email: firoglanis@aegean.gr Τηλ. 6932889982 Σημείωση: Οι φοιτητές μπορούν να επισκέπτονται το γραφείο του διδάσκοντα (κτήριο Αιγαίον, στη Ψαροπούλα, τηλ. 2241099230) τις ακόλουθες ημέρες και ώρες: Τρίτη 16.00-18.00 Παρασκευή 18.00-20.00 3

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Δομή Σχεδίου Διδασκαλίας Α. Ταυτότητα Τοποθετείται στην αρχή του σχεδίου, επιτρέπει στον πιθανό αναγνώστη να διαπιστώσει άμεσα αν το θέμα τον ενδιαφέρει και περιλαμβάνει: τίτλο δημιουργό (ονοματεπώνυμο, στοιχεία επικοινωνίας: ηλ. διεύθυνση, τηλέφωνα) τάξη στην οποία θα υλοποιηθεί διδακτικό αντικείμενο και διδακτική ενότητα. Β. Ανάπτυξη του σχεδίου διδασκαλίας Β1. Συνοπτική παρουσίαση Περιεχόμενο του μαθήματος (συνοπτική παρουσίαση σε λίγες γραμμές) Αντιλήψεις μαθητών Παρουσιάζει σύντομα τη γενική ιδέα που διέπει το σχέδιο και εξηγεί τα πλεονεκτήματα της προσέγγισης αυτής. Πρέπει να διευκρινίζει: το γενικό σκοπό τους διδακτικούς ταξινομημένους σε κατηγορίες: στόχοι που αφορούν επιστημονικές μεθόδους και δεξιότητες, στόχοι που αφορούν σε στάσεις, στόχοι που αφορούν σε γνώσεις (βλ. και Παράρτημα Γ) το είδος της διδακτικής προσέγγισης (βλ. Παράρτημα Δ) τα πλεονεκτήματα της πρότασης του σχεδίου. Β2. Πορεία της διδασκαλίας Γίνεται λεπτομερής περιγραφή της διδακτικής διαδικασίας με παράθεση των φάσεων της διδασκαλίας και των επιμέρους δραστηριοτήτων. Για κάθε δραστηριότητα παρουσιάζονται οι επιμέρους στόχοι και γίνεται αναλυτική περιγραφή των ενεργειών των μαθητών και του διδάσκοντα. Ειδικότερα, πρέπει να γίνεται αναφορά: στο πρόβλημα-θέμα που θα μελετηθεί σε κάθε είδους υλικό που θα χρησιμοποιηθεί (εγχειρίδια, άλλο έντυπο υλικό, λογισμικό, διαδίκτυο) στις δραστηριότητες που θα αναπτύξουν οι μαθητές και το υλικό που πρέπει να παραχθεί από αυτές στις ενέργειες του διδάσκοντα στις ενέργειες των μαθητών και το υλικό που πρέπει να παραχθεί από αυτές στον τρόπο οργάνωσης της τάξης στην κατανομή του χρόνου που απαιτεί η συγκεκριμένη φάση. Γ. Αξιολόγηση Αξιολόγηση των μαθητών και του έργου τους αναφορά στο είδος αξιολόγησης των μαθητών φύλλα αξιολόγησης των οποίων τα έργα θα είναι σε άμεση σύνδεση με τους επιμέρους στόχους που τέθηκαν στην αρχή Κριτική αποτίμηση της διαδικασίας και της διδακτικής προσέγγισης τι είναι δύσκολο να γίνει ποια μέρη μπορεί να δυσκολέψουν δυνατότητες τροποποίησης ή επέκτασης. Δ. Φύλλα εργασίας μαθητών Περιλαμβάνει τα ατομικά φύλλα εργασίας και τα φύλλα εργασίας κάθε ομάδας. 4

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β Μοντέλο Συγγραφής Έκθεσης για την Διδασκαλία Μαθημάτων Φυσικών Επιστημών (Γ' Φάση) Εξώφυλλο ΠΑΝΕΙΠΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ Γ ΦΑΣΗΣ ΣΤΙΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΜΙΧΑΗΛ ΣΚΟΥΜΙΟΣ ΕΚΘΕΣΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:. ΡΟΔΟΣ 2013 Πίνακας Περιεχομένων Θα περιέχει τις ενότητες και τις υπο-ενότητες της εργασίας καθώς και τη σελίδα στην οποία βρίσκονται αυτές. Ευχαριστίες Σε ένα σύντομο κείμενο (μέχρι μισή σελίδα το πολύ) ευχαριστούμε τους ανθρώπους και τους θεσμούς που συνέβαλλαν στην εκπόνηση της εργασίας. Εισαγωγή Περιγράφεται η δομή της εργασίας υπό την έννοια ότι αναφέρονται εν συντομία τα τμήματα που περιέχει καθώς και το αντίστοιχο περιεχόμενο τους. Σχέδια Διδασκαλίας (βλ. Παράρτημα Α) (εκπονείται και καταγράφεται ένα σχέδιο διδασκαλίας για κάθε διδασκαλία) Αποτελέσματα αξιολόγησης μαθητών Παρουσιάζονται τα μαθησιακά αποτελέσματα, συγκρίνοντας στοιχεία από την πρώτη φάση της διδασκαλίας με τα αντίστοιχα στοιχεία από την τελευταία φάση της διδασκαλίας (σε πίνακες με σχολιασμό). Παρατίθενται με συνοπτικό σχολιασμό άλλα τεκμήρια από την εφαρμογή των διδασκαλιών. Αυτοαξιολόγηση διδασκαλιών Γίνεται κριτική αποτίμηση της διαδικασίας και της διδακτικής προσέγγισης που ακολουθήσατε στο σύνολο των διδασκαλιών. Βιβλιογραφία Παράθεση της βιβλιογραφίας που υποστηρίζει: τις θεωρητικές αναφορές στις παιδαγωγικές θεωρίες το περιεχόμενο των θεματικών ενοτήτων που διδάχτηκε Παράθεση των λογισμικών και των ιστοτόπων που χρησιμοποιήθηκαν. 5

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ Ο Εγγραμματισμός στις Φυσικές Επιστήμες Ο ορισμός του εγγραμματισμού στις Φυσικές Επιστήμες Στις σύγχρονες κοινωνίες οι Φυσικές Επιστήμες (στο εξής Φ.Ε.) και η τεχνολογία παίζουν όλο και πιο σημαντικό ρόλο, επομένως είναι αναγκαία η οικοδόμηση βασικών επιστημονικών γνώσεων και η ανάπτυξη ανάλογων ικανοτήτων και στάσεων οι οποίες θα επιτρέψουν στους μαθητές να αντιμετωπίζουν με αποτελεσματικότητα προβλήματα της καθημερινής ζωής και να συμμετέχουν στην κοινωνία ως ενεργοί πολίτες. Για να περιγραφεί το σύνολο αυτών των επιθυμητών γνώσεων, ικανοτήτων και στάσεων, εισάγεται η έννοια εγγραμματισμός στις Φ.Ε. Ο εγγραμματισμός στις Φ.Ε., αναφέρεται: Στην επιστημονική γνώση του μαθητή και στην ικανότητά του να χρησιμοποιεί αυτήν τη γνώση για να αναγνωρίζει τα επιστημονικά ζητήματα, να αποκτά νέα γνώση, να εξηγεί φαινόμενα με επιστημονικό τρόπο και να οδηγείται σε συμπεράσματα βασισμένα σε επιστημονικά τεκμήρια για θέματα σχετικά με τις Φ.Ε Στην κατανόηση της επιστήμης ως μιας μορφής ανθρώπινης γνώσης και διερεύνησης. Στην επίγνωση τού πώς η επιστήμη και η τεχνολογία διαμορφώνουν το υλικό, πνευματικό και πολιτισμικό περιβάλλον. Στην προθυμία του για ενασχόληση και συμμετοχή ως ενεργού πολίτη σε ζητήματα που σχετίζονται με τις Φ.Ε. Κατηγορίες διδακτικών στόχων Δεξιότητες Γνώσεις Στάσεις 6

Επιστημονικές δεξιότητες Βασικές Παρατήρηση Ταξινόμηση Επικοινωνία Μέτρηση Πρόβλεψη Συμπερασμός Σύνθετες Αναγνώριση και έλεγχος μεταβλητών Διατύπωση και έλεγχος Υποθέσεων Ερμηνεία δεδομένων Λειτουργικός Ορισμός Πειραματισμός Μοντελοποίηση Πηγή: Martin, Jean-Sigur & Schmidt (2005) Στόχοι που αφορούν σε επιστημονικές στάσεις Εκτός από τους στόχους που αφορούν σε γενικές στάσεις (όπως για παράδειγμα συνεργασία, αυτονομία, οργάνωση) ο διδάσκοντας θα φροντίσει να αναπτύξει: Περιέργεια Να απορούν και να θέτουν ερωτήσεις όταν βρίσκονται απέναντι σ' ένα αντικείμενο ή ένα φαινόμενο. Εργασία στα πλαίσια της ομάδας Να αποδέχονται την κατανομή εργασιών, να παίρνουν υπόψη τους τη γνώμη των άλλων - κυρίως με συχνές ανταλλαγές -, να αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους. Αντικειμενικότητα Να αναζητούν να στηριχθούν σε δεδομένα που επιδέχονται έλεγχο (όπως για παράδειγμα η χρήση μετρήσεων). Δημιουργικότητα Να προτείνουν ποικίλες υποθέσεις και να φαντάζονται καινούργιες λύσεις. Αποτελεσματικότητα Να παρακολουθούν μία εργασία μέχρι το τέλος της και να αναζητούν την ποιότητα. Προσοχή στους κανόνες ασφάλειας Να προβλέπουν τις συνέπειες μιας πράξης τους και να τις παίρνουν υπόψη τους κατά την προετοιμασία αυτής της πράξης. \ 7

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Δ Διδακτικές προσεγγίσεις στις Φυσικές Επιστήμες που θα εφαρμοστούν από τους φοιτητές κατά την Πρακτική τους Άσκηση Διδακτικές προσεγγίσεις εποικοδομητικού τύπου Φάσεις διδασκαλίας Προσανατολισμός, ανάδειξη και αποσαφήνιση αντιλήψεων Πρόκληση ενδιαφέροντος, ανάπτυξη περιέργειας. Η ανάδειξη των αντιλήψεων μπορεί να επιτευχθεί μέσα από την συζήτηση, µε ερωτηματολόγια, ατομικές εργασίες, µε υποθετικά πειράματα, με εννοιολογικούς χάρτες κλπ. Οι μαθητές χωρίζονται σε μικρές ομάδες και εργάζονται στην αρχή ατομικά κι έπειτα σε επίπεδο ομάδας. Καταγράφουν και συζητούν τις απόψεις τους. Ο εκπαιδευτικός τις συγκεντρώνει και τις κατηγοριοποιεί σε συνεργασία με τους μαθητές. Δημιουργία γνωστικής αποσταθεροποίησης και αναδόμηση αντιλήψεων Οι μαθητές καλούνται να ελέγξουν τις αντιλήψεις τους, με σκοπό να τις επεκτείνουν, να τις αντικαταστήσουν ή να αναπτύξουν νέες αντιλήψεις. Στη φάση αυτή είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν πειραματικές δραστηριότητες, αναλογίες, καταστάσεις γνωστικής σύγκρουσης, εννοιολογικοί χάρτες κλπ. Εφαρμογή σε νέες καταστάσεις και ανατροφοδότηση Οι μαθητές ελέγχουν το κατά πόσο οι νέες γνώσεις είναι εφαρμόσιμες και τις συσχετίζουν με εμπειρίες της καθημερινής ζωής. Αναστοχασμός πάνω στη διαδικασία μάθησης Οι μαθητές συγκρίνουν τη νέα γνώση με την αρχική (αρχικές αντιλήψεις) και συνειδητοποιούν με ποια διαδικασία αποκτήθηκε. Μπορεί να επιτευχθεί με τεχνικές όπως αυτές που αναφέρονται στη φάση 1. 8

Εφαρμοσμένη Διδακτική Φυσικών Επιστημών Βιβλία Αθανασάκης Α. (1995): Παιδαγωγικές κατευθύνσεις Φυσικών Επιστημών, εκδ. Σαββάλα, Αθήνα. Arons A. (1992): Οδηγός διδασκαλίας της Φυσικής,(μετάφραση A. Βαλαδάκης ) εκδ. Τροχαλία, Αθήνα. Βελλοπούλου, Α. (2000): Μάθηση και δημιουργικότητα. Εκπαιδευτικές δραστηριότητες για την εξοικείωση παιδιών ηλικίας 5-8 ετών με έννοιες της Φυσικής, Εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα. Βλάχος Ι. (2004): Εκπαίδευση στις Φυσικές Επιστήμες. Η πρόταση της Εποικοδόμησης, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα. Bliss J., Cooper G., Κολιόπουλος Δ., Κουλαϊδής Β., Ραβάνης Κ., Solomon J., Τσατσαρώνη Α., Χατζηνικήτα Β., Χρηστίδου Β. (2001). Διδακτική των Φυσικών Επιστημών. Τόμος Α'. ΕΑΠ Πάτρα. Charpak, G. (2003). Μαθητές Ερευνητές και Πολίτες. Μια πρωτοποριακή διδασκαλία των επιστημών (μετάφραση. Μήτσικα Ε., Τσικρίκας Ν ) εκδ. Σαββάλας, Αθήνα. Driver R., Squires A., Rushworth P., Wood-Robinson V. (1999): Οικοδομώντας τις έννοιες των Φυσικών Επιστημών- Μια Παγκόσμια σύνοψη των ιδεών των μαθητών (επιμέλεια Π. Κόκκοτας, μετάφραση Μ. Χατζή), εκδ. Τυπωθήτω, Αθήνα. Driver, R., Guesne, E., Tibergien, A. (1993): Οι ιδέες των παιδιών στις φυσικές επιστήμες,. Μετάφραση Κρητικός Θ, Σπηλιωτοπούλου - Παπαντωνίου Β, Σταυρόπουλος Α. εκδ. Ένωση Ελλήνων Φυσικών και Τροχαλία, Αθήνα. Ζαβλανού, Μ. (1987). Διδακτική φυσικών επιστημών. Αθήνα: Εκδόσεις Ίων. Ζησιμόπουλος Γ., Καφετζόπουλος Κ., Μουτζούρη -Μανούσου Ε., Παπασταματίου Ν. (2002): Θέματα διδακτικής για τα μαθήματα των Φυσικών Επιστημών, Εκδ. Πατάκη, Αθήνα. HARLEN, WYNNE & ELSTGEEST, JOS. UNESCO. Διδασκαλία και μάθηση των φυσικών επιστημών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδανος Καλκάνης Γ. Θ. (2000): Εφαρμογές των Τεχνολογιών Πληροφόρησης στις Φυσικές Επιστήμες, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα. Καριώτογλου Π. (2006). Παιδαγωγική γνώση του περιεχομένου φυσικών επιστημών, εκδ. Γράφημα, Θεσσαλονίκη. Κασσέτας Ι. Α. (1996): Το μακρόν Φυσική - προ του βραχέος διδάσκω, εκδ. Σαββάλα, Αθήνα. Κασσέτας Ι. Α. (2004): Το μήλο και το Κουάρκ, εκδ. Σαββάλα, Αθήνα. Κόκκοτας Π., (1998) Σύγχρονες προσεγγίσεις στη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών. Η εποικοδομητική προσέγγιση της διδασκαλίας και της μάθησης Κόκκοτας Π.(1998) Διδακτική των Φυσικών Επιστημών Εκδόσεις Γρηγόρη Κόκοτας Π. & Βλάχος Ι. (επιμέλεια) 2001: Η διδασκαλία των φυσικών επιστημών στις αρχές του 21ου αιώνα. Προβλήματα και προοπτικές, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα. Κόκκοτας, Π. (2002): Διδακτική των Φυσικών Επιστημών ΙΙ. Σύγχρονες προσεγγίσεις στη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών, 3η έκδοση βελτιωμένη, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα. Κόκκοτας Π. (Επιμ.) (2000) Διδακτικές προσεγγίσεις στις φυσικές επιστήμες-σύγχρονοι προβληματισμοί Εκδόσεις τυπωθήτω. Κόκοτας, Π. & Πλακίτση, Κ. (2005). Μουσειοπαιδαγωγική και Εκπαίδευση στις Φυσικές Επιστήμες. Εκδόσεις Πατάκη. Κολιόπουλος Δ. (επιμέλεια) (1993). Η πειραματική διδασκαλία των φυσικών επιστημών στην Ελλάδα, εκδόσεις Πνευματικού, Αθήνα. Κολιόπουλος, Δ. (2005). Η διδακτική προσέγγιση του μουσείου φυσικών επιστημών, εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα. Κολιόπουλος, Δ. (2006). Θέματα διδακτικής φυσικών επιστημών. Η συγκρότηση της σχολικής γνώσης, εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα. 9

Κολιόπουλος Δ., Κουλαϊδής Β., Τσατσαρώνη Α., Χατζηνικήτα Β., Χρηστίδου Β., Ogborn J. (2001). Διδακτική των Φυσικών Επιστημών. Τόμος Β'. ΕΑΠ Πάτρα. Κολιόπουλος, Δ. (1993). Η πειραματική διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών στην Ελλάδα, εκδ. Γ. Πνευματικού. Κουλαϊδής Β. (Επιμ.) (1995): Αναπαραστάσεις του φυσικού κόσμου, εκδ. Gutenberg, Αθήνα. Κουλαϊδής, Β., Δημόπουλος, Κ., Σκλαβενίτη, Σ. & Χρηστίδου, Β., (2002), Τα κείμενα της Τεχνοεπιστήμης στον δημόσιο χώρο, Αθήνα: Μεταίχμιο Κουλαϊδής, Β. (επ.) (2007), Σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις γα την ανάπτυξη κριτικήςδημιουργικής σκέψης, Αθήνα: ΟΕΠΕΚ Κουλαϊδής Β., Αποστόλου Α., Καμπουράκης, Κ. (επ.) (2008), Η Φύση των Επιστημών Διδακτικές προσεγγίσεις, Αθήνα: Child Servises Κουμαράς, Π. (2002). Οδηγός για την πειραματική διδασκαλία της φυσικής, εκδόσεις Χριστοδουλίδη, Θεσσαλονίκη. Κουρεμένος Κ. (1993): Η διδακτική Φυσικών Μαθημάτων στο Γυμνάσιο και Λύκειο, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα. Leimegnan, G & Weil-Barais, A. (1997): Η οικοδόμηση των εννοιών στη φυσική (Επιμέλεια - μετάφραση Ν. Δαπόντες, Α. Δημητρακοπούλου) εκδ. ΤΥΠΩΘΗΤΩ-Γιώργος Δαρδανός 1997. Matthews Μichael (2007). Διδάσκοντας φυσικές επιστήμες. Επιστημονική επιμέλεια και εισαγωγή: Φανή Σέρογλου, Μτφρ. Αν. Σιάτρας, Εκδόσεις Επίκεντρο. Μίχας Π. (2005). Η διδακτική της Οπτικής μέσα από μια Διαχρονική Ματιά, εκδόσεις Τυπωθήτω-Γ. Δαρδανός, Αθήνα. Μίχας Π. (2003), Η Διδασκαλία της Φυσικής στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα Πατάπης, Σ. (1993): Μεθοδολογία διδασκαλίας της Φυσικής, εκδ. Συμμετρία, Αθήνα. Πλακίτση Κ. (2008). Διδακτική των φυσικών επιστημών στην προσχολική και στην πρώτη σχολική ηλικία: Σύγχρονες τάσεις και προοπτικές. Εκδ. Πατάκη, Αθήνα. Ραβάνης Κ. (2003). Εισαγωγή στη Διδακτική των Φυσικών Επιστημών, εκδόσεις Νέων Τεχνολογιών, Αθήνα. Ραβάνης Κ. (επιμέλεια) (2001). Η μύηση των μικρών παιδιών στις φυσικές επιστήμες. Εκπαιδευτικές και διδακτικές διαστάσεις, Πάτρα. Ραβάνης Κ. (2003): Δραστηριότητες για το Νηπιαγωγείο από τον κόσμο της Φυσικής, Εκδ. ΔΙΠΤΥΧΟ, Αθήνα. Ραβάνης Κ. (1999): Οι φυσικές επιστήμες στην προσχολική εκπαίδευση (Διδακτική προσέγγιση), εκδ. Τυπωθήτω-Γ. Δαρδανός, Αθήνα. Σέρογλου, Φ. (2006). Φυσικές επιστήμες για την εκπαίδευση του πολίτη, εκδ. Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη. Σολομωνίδου Χρ. (2001) Σύγχρονη Εκπαιδευτική Τεχνολογία, Υπολογιστές και μάθηση στην κοινωνία της γνώσης Εκδ. Κώδικας, Θεσσαλονίκη Σολομωνίδου Χριστίνα, Κολοκοτρώνης Δημήτρης (2009) Ο υπολογιστής στη διδασκαλία και μάθηση των φυσικών επιστημών. Εκδόσεις Β. Γκιούρδας. Sutton C. (2002): Οι λέξεις, οι Φυσικές Επιστήμες και η μάθηση (επιμέλεια Π. Κόκκοτας, μετ. Μ. Κασούτας, Δ. Λαθούρης), εκδ. Τυπωθήτω, Αθήνα. Σπυροπούλου - Κατσάνη Δ. (2002): Διδακτικές και Παιδαγωγικές προσεγγίσεις στις Φυσικές Επιστήμες, εκδ. τυπωθήτω Γ. Δαρδανός, Αθήνα. Σταυρίδου Ε. (1995): Μοντέλα Φυσικών Επιστημών και διαδικασίες μάθησης, εκδ. Σαββάλας, Αθήνα. Σταυρίδου Ε. (2000): Συνεργατική μάθηση στις Φυσικές Επιστήμες: Μια εφαρμογή στο Δημοτικό Σχολείο, εκδ. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας, Βόλος. Τσαπαρλής Γ. (1991): Θέματα Διδακτικής Φυσικής και Χημείας στη μέση εκπαίδευση, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα. 10

Τσελφές, Β. (2002). Δοκιμή και Πλάνη: Το εργαστήριο στη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών, Αθήνα: Νήσος. Τσελφές, B. (2003). Φυσικές Επιστήμες: διδασκαλία και εκπαίδευση. Αθήνα: ΕΚΠΑ, Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Μουσουλμανοπαίδων 2002-2004 (και στο www. kleidiakaiantikleidia.net). Τσελφές, Β., Έψιμος, Γ. & Φασουλόπουλος, Γ. (2007). Διδάσκοντας Φυσικές Επιστήμες στο Γυμνάσιο. Αθήνα: ΕΚΠΑ, Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Μουσουλμανοπαίδων 2005-2007. Vygotsky, L. S. (1993): Σκέψη και Γλώσσα. Μετάφραση Ρόδη Α. Εκδ. Γνώση, Αθήνα. Vygotsky, L. S. (1997): Νους και Κοινωνία: Η ανάπτυξη των ανώτερων διανοητικών διεργασιών. Μετάφραση Α. Μπίμπου και Σ. Βοσνιάδου. Εκδ. Gutenberg, Αθήνα. Χαλκιά, Κ. (2006): Το Ηλιακό Σύστημα μέσα στο Σύμπαν - Η διαδρομή από την επιστημονική στη σχολική γνώση, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο. Χαλκιά, Κ. (2010). Διδάσκοντας Φυσικές Επιστήμες, Α και Β τόμοι, Εκδόσεις Πατάκης Χατζηγεωργίου Γ. (1998): Η Φυσική μέσα από τα μάτια του μικρού παιδιού. Εκδ. ΓΡΗΓΟΡΗ, Αθήνα. Xατζηγεωργίου, Γ. (2001). 'Ηχος, Φως, Nερό και Αέρας: Ξεκίνημα στις Φυσικές Επιστήμες. Αθήνα: Γρηγόρης Χατζηγεωργίου Γ. (2006): Προς μια επιστημονική παιδεία: Επαναπροσδιορίζοντας το εκπαιδευτικό πρόγραμμα και τη διδασκαλία των φυσικών επιστημών. Εκδ. ΓΡΗΓΟΡΗ, Αθήνα. Χρηστίδου Β. (επιμ.) (2006) Εκπαιδεύοντας τα μικρά παιδιά στις Φυσικές Επιστήμες. Αφοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη. 11