LIFE11 ENV/GR/951. Field composting-guidelines for pistachio farmers

Σχετικά έγγραφα
CYPRUS UNIVERSITY OF TECHNOLOGY Faculty of Geotechnical Sciences and Environmental Management Department of Environmental Science and Technology

Τεχνολογίες Γεωπληροφορικής για την Διαχρονική Παρακολούθηση της Ρύπανσης των Εδαφών και την Προστασία του Περιβάλλοντος. Άγγελος Χλιαουτάκης

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ. Πτυχιακή εργασία

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

AΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ

ΑΘΗΝΑ 2013 ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΟΥ ΥΔΑΤΟΣ (ΛYΜΑΤΩΝ) FRAMME - LIFE08 NAT/GR/ ΡΟΔΟΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ. Πτυχιακή εργασία ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΕΔΑΦΟΥΣ

Dissemination of the CONDENSE product by the Technical University of Crete OPEN DAY

Επίδειξη της αποδοτικότητας των πόρων μέσω καινοτόμων, ολοκληρωμένων συστημάτων ανακύκλωσης απόβλητων για τις απομακρυσμένες περιοχές.

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΥΔΡΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΝΕΣΤΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ ΤΜΗΜΑ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΝΑΥΤΙΛΙΑ

ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΙΓ' ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ

ICTR 2017 Congress evaluation A. General assessment

AgroStrat LIFE ENV/GR/951. κελυφωτών φυστικιών. Διοργανώσεις Επικοινωνία

Επιπτώσεις της διάθεσης απόβλητων ελαιοτριβείων στο έδαφος και στο περιβάλλον

Επίδειξη της αποδοτικότητας των πόρων μέσω καινοτόμων, ολοκληρωμένων συστημάτων ανακύκλωσης απόβλητων για τις απομακρυσμένες περιοχές.

Επίδειξη της αποδοτικότητας των πόρων μέσω καινοτόμων, ολοκληρωμένων συστημάτων ανακύκλωσης απόβλητων για τις απομακρυσμένες περιοχές.

Λέξεις κλειδιά: Αρωματικά και Φαρμακευτικά Φυτά, Κατευθυντήριες Γραμμές Γεωργικής Πρακτικής και Συγκομιδής, Α.Φ.Φ.

ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΜΕΤΑΛΛΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΝΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΑΥΤΟΝΟΜΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΜΕ Α.Π.Ε

ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ: ΒΑΖΟΥΜΕ ΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ!

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Κεφάλαιο 1: Κεφάλαιο 2: Κεφάλαιο 3:

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ

ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΑΣΡΩΝ ΣΜΖΜΑ ΖΛΔΚΣΡΟΛΟΓΩΝ ΜΖΥΑΝΗΚΩΝ ΚΑΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΑ ΤΠΟΛΟΓΗΣΩΝ ΣΟΜΔΑ ΤΣΖΜΑΣΩΝ ΖΛΔΚΣΡΗΚΖ ΔΝΔΡΓΔΗΑ

Φυτοεξυγίανση εδάφους από Cd και Pb με τα αλόφυτα: Halimione portulacoides(l.) Aellen, Tamarix parviflora (DC) και Limoniastrum monopetalum (L.

Mean bond enthalpy Standard enthalpy of formation Bond N H N N N N H O O O

GREECE BULGARIA 6 th JOINT MONITORING

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. «Προστασία ηλεκτροδίων γείωσης από τη διάβρωση»

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΑΛΕΝΤΙΝΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Α.Μ.: 09/061. Υπεύθυνος Καθηγητής: Σάββας Μακρίδης

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΗΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΟΥ (DRILL CUTTING) ΠΟΥ ΠΡΟΕΡΧΕΤΑΙ ΑΠΟ ΥΠΕΡΑΚΤΙΕΣ ΓΕΩΤΡΗΣΕΙΣ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΘΕΜΑ»

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΓΕΩΠΟΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ. Πτυχιακή εργασία

Final Environmental Impact Assessment Analysis of an Agroindustrial Waste Treatment Plant

ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Μεταπτυχιακή διατριβή. Ανδρέας Παπαευσταθίου

ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. ΘΕΜΑ: «ιερεύνηση της σχέσης µεταξύ φωνηµικής επίγνωσης και ορθογραφικής δεξιότητας σε παιδιά προσχολικής ηλικίας»

ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΙΗ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ

Τ.Ε.Ι. ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Διπλωματική Εργασία. Μελέτη των μηχανικών ιδιοτήτων των stents που χρησιμοποιούνται στην Ιατρική. Αντωνίου Φάνης

Homework 3 Solutions

«Χρήσεις γης, αξίες γης και κυκλοφοριακές ρυθμίσεις στο Δήμο Χαλκιδέων. Η μεταξύ τους σχέση και εξέλιξη.»

ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΗ ΙΣΧΥ ΣΕ Φ/Β ΠΑΡΚΟ 80KWp

CHAPTER 25 SOLVING EQUATIONS BY ITERATIVE METHODS

Διερεύνηση των συστημάτων εκτροφής μικρών μηρυκαστικών στην Επαρχία Λαγκαδά Θεσσαλονίκης

«ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΕΙΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΩΝ»

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΞΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ

Μελέτη των μεταβολών των χρήσεων γης στο Ζαγόρι Ιωαννίνων 0

HOMEWORK 4 = G. In order to plot the stress versus the stretch we define a normalized stretch:

Πανεπιστήμιο Πειραιώς Τμήμα Πληροφορικής Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Πληροφορική»

Ζητήματα Τυποποίησης στην Ορολογία - ο ρόλος και οι δράσεις της Επιτροπής Ορολογίας ΤΕ21 του ΕΛΟΤ

Επίδειξη της αποδοτικότητας των πόρων μέσω καινοτόμων, ολοκληρωμένων συστημάτων ανακύκλωσης απόβλητων για τις απομακρυσμένες περιοχές.

"ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΕΤΗ "

Πτυχιακή Εργασία. Παραδοσιακά Προϊόντα Διατροφική Αξία και η Πιστοποίηση τους

Ο Κ Τ Ω Β Ρ Ι Ο Σ M Α Ρ Τ Ι Ο Σ

Instruction Execution Times

Τμήμα Πολιτικών και Δομικών Έργων

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΙΣΧΥΟΣ

Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης των αποβλήτων στην περιοχή Ηρακλείου, Κρήτης (ΕΣΔΑΚ)

ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ & ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΔΕΙΚΤΩΝ ΑΣΤΙΚΗΣ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΡΧΙΑ ΛΕΜΕΣΟΥ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ

Ο Κ Τ Ω Β Ρ Ι Ο Σ Μ Α Ρ Τ Ι Ο Σ AgroStrat

ΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Biodiesel quality and EN 14214:2012

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΓΕΩΠΟΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΔΑΦΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ

Ψηφιακή ανάπτυξη. Course Unit #1 : Κατανοώντας τις βασικές σύγχρονες ψηφιακές αρχές Thematic Unit #1 : Τεχνολογίες Web και CMS

Potential Dividers. 46 minutes. 46 marks. Page 1 of 11

Πανεπιστήµιο Μακεδονίας Τµήµα ιεθνών Ευρωπαϊκών Σπουδών Πρόγραµµα Μεταπτυχιακών Σπουδών στις Ευρωπαϊκές Πολιτικές της Νεολαίας

Επίδειξη της αποδοτικότητας των πόρων μέσω καινοτόμων, ολοκληρωμένων συστημάτων ανακύκλωσης απόβλητων για τις απομακρυσμένες περιοχές.

the total number of electrons passing through the lamp.

Συνοπτική αναφορά του έργου

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ

Πρόγραμμα Συνάντησης

Lecture 2: Dirac notation and a review of linear algebra Read Sakurai chapter 1, Baym chatper 3

ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΠΟΥ ΤΗΝ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ

Phys460.nb Solution for the t-dependent Schrodinger s equation How did we find the solution? (not required)

Διπλωματική Εργασία του φοιτητή του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών

Συνοπτική αναφορά του έργου

2 Composition. Invertible Mappings

Κάθε γνήσιο αντίγραφο φέρει υπογραφή του συγγραφέα. / Each genuine copy is signed by the author.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ. Πτυχιακή εργασία


Econ 2110: Fall 2008 Suggested Solutions to Problem Set 8 questions or comments to Dan Fetter 1

Right Rear Door. Let's now finish the door hinge saga with the right rear door

[1] P Q. Fig. 3.1

Επίδειξη της αποδοτικότητας των πόρων μέσω καινοτόμων, ολοκληρωμένων συστημάτων ανακύκλωσης απόβλητων για τις απομακρυσμένες περιοχές.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

4.6 Autoregressive Moving Average Model ARMA(1,1)

ΑΝΩΤΑΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΠΕΙΡΑΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε.

Strain gauge and rosettes

Study of urban housing development projects: The general planning of Alexandria City

Πτυχιακή εργασία. Παραγωγή Βιοντίζελ από Χρησιμοποιημένα Έλαια

GREECE BULGARIA 6 th JOINT MONITORING

Επιμέλεια: Αδαμαντία Τραϊφόρου (Α.Μ 263) Επίβλεψη: Καθηγητής Μιχαήλ Κονιόρδος

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. ΘΕΜΑ: Αποσκλήρυνση Υπόγειων Νερών Με Χρήση Προσροφητικών Υλικών

Transcript:

LIFE11 ENV/GR/951 Sustainable strategies for the improvement of seriously degraded agricultural areas: the example of Pistachia vera L. AgroStrat Field composting-guidelines for pistachio farmers Deliverable of Action A3: Composting of pistachio wastes-quality tests. GIS-LIS. Coordinating Institution Coordinator Address Soil Science Institute of Athens, Hellenic Agricultural Organization DEMETER Dr. Maria K. Doula Telephone No +30 210 2832031 Fax No: +30 210 2842 129 E-mail : Project web site: 1 Sof. Venizelou str., 14123 Likovrisi, Greece mdoula@otenet.gr; m.doula@bpi.gr http:/www.agrostrat.gr 1

The project Sustainable strategies for the improvement of seriously degraded agricultural areas: the example of Pistachia vera L. AgroStrat is co-funded by the European Commission and Greece http://www.agrostrat.gr M.K. Doula, K. Elaiopoulos, P. Kouloumbis The information contained in this publication is intended for general use to assist public knowledge and discussion and to help improve the development of sustainable regions. You must not rely on any information contained in this publication without taking specialist advice relevant to your particular circumstances. Dr. Maria K. Doula Project Coordinator Contact details Dr. Maria K. Doula Benaki Phytopathological Insitute-BPI 8 Stef. Delta str, 14561Kifisia Greece Tel. +30 210 8180232 e-mail: mdoula@otenet.gr; m.doula@bpi.gr Athens, 2014 2

Reviewed by: Dr. Antonis Zorpas Chemical Engineer(NTUA)/Environmental Engineer Accredited Lead Auditor ISO 14001/EMAS/ISO 9001/ OHSAS 18001 Accredited Lead Consultant C.I.T.(EM, QM, H&S, R&D, FP) Scientific Co-Operator Cyprus Open University-European Commission This document should be cited: LIFE-AgroStrat, 2014. M.K. Doula, K. Elaiopoulos, P. Kouloumbis. Guidelines for composting/use of pistachio wastes in the framework of the LIFE11 ENV/GR/951 project Sustainable strategies for the improvement of seriously degraded agricultural areas: the example of Pistachia vera L. 3

Summary AgroStrat is an ambitious project, which foresees the development of an integrated scenario for the sustainable management of intensively cultivated Mediterranean areas. This scenario will be integrated to strategy through a series of actions and by using as an example Pistachia vera L. trees (P. vera L.) which are intensively cultivated in Aegina Island, Greece, for the last 150 years. Apart from the development of sustainable management and monitoring plan at local/regional scale appropriate for intensively cultivated areas, the project focuses also on exploitation and valorization of pistachio wastes, which at present are disposed without control on soils causing several environmental, societal and aesthetic problems. AgroStrat developed and proposes a methodology for composting pistachio wastes by using also as feedstock manure, straw and the natural zeolite, namely clinoptilolite. In specific, two experiments were carried out in order to define the optimum conditions for the production of good quality compost from pistachio wastes, i.e. small and large scale composting. Since no data and information exist worldwide regarding pistachio wastes composting, the small scale experiment aimed to identify the most appropriate raw materials to be used as feedstock as well as, their mixing ratio. Having defined these two parameters, a large scale composting took place in Aegina island and two different types of composts were prepared, i.e. with and without the addition of the natural zeolite, namely clinoptilolite. Compost A was prepared by initial mixing 57%, 29% and 14% of pistachio wastes, sheep manure and straw, respectively. Compost B was prepared by mixing 57%, 29%, 9% and 5% of pistachio wastes, goat manure, straw and clinoptilolite, respectively. Composting took place in windrows of 1.5 m height and 4 m long while temperatures were within the range of 55-70 o C. The zeolite contributed to the production of a compost with very good quality i.e. with low salt and polyphenols content, while its nutritional status is considered high. This achievement is considered very important taking into account that pistachio wastes although very rich in organic matter, thus their application on soil may cause detrimental effects on soil quality and cultivated trees/plants due to the very high salt and polyphenols contents, therefore their use and recycling of on soil is not recommended. In specific, and as regards the electrical conductivity, the addition of clinoptilolite in the compostable mixture resulted in a compost (compost B) with low EC, which is below the limit of 4 ms/cm. Organic matter content for both composts satisfies not only the criteria for field application (16 to 38%), but also the standard suggested value of > 19.4% for nursery application. The total nitrogen content for both products is well above the reference range ( > 2.0%) while phosphorus for both composts is within the optimum concentration range for composts defined between 0.5 and 2.8% as P 2 O 5. However, although within the acceptable range, both composts have low P content, with compost B to be richer than compost A. Despite the fact that the polyphenols content of the raw materials was very high, the final polyphenols concentrations in both composts are very low. After composting process, the polyphenols content was reduced by 89% for compost A and by 84% for compost B. 4

As regards potassium content, both composts are within the optimum range of 0.5-1.8%, however only compost B is well above the desirable lower limit of 1.2 %. Moreover, the final products are rich in Ca (12% for both of them) and in Mg (1.3% for compost A and 1.2% for compost B), while both of them satisfy the target Cl - concentration. Both composts have very low concentrations of Cd, Crtot, Pb, Ni, As, Zn and Cu and satisfy not only the established thresholds of the three main European pistachio producing countries (i.e. Greece, Italy and Spain) but also the EU Eco Label thresholds. This indicates safe products in terms of potential soil contamination due to heavy metals accumulation. The respective experimentations and the developed composting methodology are presented in Chapter 3 of this study, however the study includes also general information on composting and the parameters that should be monitored during the procedure (Chapter 1), as well as evaluation of pistachio wastes properties by considering data obtained through a well designed waste collection and analysis procedure in Aegina island (Chapter 2). The composting methodology is part of the Integrated Management System (IMaS) of the AgroStrat project that includes also sustainable cultivation practices and decision-making tools for soil monitoring at intensively cultivated Mediterranean areas and at areas of agricultural wastes disposal or reuse for fertilization purposes. 5

Περίληψη Το AgroStrat είναι ένα φιλόδοξο έργο, το οποίο προβλέπει την ανάπτυξη ολοκληρωµένου σεναρίου για την αειφόρο διαχείριση εντατικά καλλιεργούµενων περιοχών της Μεσογείου, σενάριο το οποίο θα ολοκληρωθεί και θα πάρει τη µορφή στρατηγικής µέσω µιας σειράς δράσεων του έργου χρησιµοποιώντας ως παράδειγµα την καλλιέργεια του κελυφωτού φυστικιού (Pistachia vera L.) στην Αίγινα. Το νησί επιλέχθηκε ως ιδανική πιλοτική περιοχή, καθώς εκεί καλλιεργούνται εντατικά φυστικόδεντρα τα τελευταία 150 χρόνια. Εκτός από την ανάπτυξη στρατηγικής αειφόρου διαχείρισης και σχεδίου παρακολούθησης της ποιότητας του εδάφους σε τοπικό ή/και περιφερειακό επίπεδο, το έργο επικεντρώνεται και στην αξιοποίηση των αποβλήτων κατεργασίας του κελυφωτού φυστικιού, απόβλητα τα οποία προς το παρόν διατίθενται χωρίς έλεγχο στα εδάφη ή και σε υδατικούς αποδέκτες µε πρόκληση περιβαλλοντικών, κοινωνικών και αισθητικών προβληµάτων. Το έργο AgroStrat ανέπτυξε και προτείνει µέθοδο κοµποστοποίησης των αποβλήτων κατεργασίας κελυφωτών φυστικών, χρησιµοποιώντας ως πρώτες ύλες κοπριά, άχυρα και το φυσικό ζεόλιθο, κλινοπτιλόλιθο. Για την ανάπτυξη της µεθόδου πραγµατοποιήθηκαν δύο πειράµατα (µικρής και µεγάλης κλίµακας) προκειµένου να προσδιοριστούν οι βέλτιστες συνθήκες για την παραγωγή καλής ποιότητας κοµπόστ. Δεδοµένου ότι δεν υπάρχουν βιβλιογραφικές αναφορές και επιστηµονικές εργασίες σχετικά µε το θέµα αυτό, το πείραµα µικρής κλίµακας είχε στόχο να προσδιοριστούν τα πιο κατάλληλα υλικά καθώς και η αναλογία ανάµιξής τους, ώστε το τελικό προϊόν (κόµποστ) να έχει τις βέλτιστες ιδιότητες. Έχοντας προσδιορίσει τις παραµέτρους αυτές, ως επόµενο στάδιο, πραγµατοποιήθηκε στην Αίγινα µεγάλης κλίµακας κοµποστοποίηση µε δύο µεταβλητές παραµέτρους, δηλαδή µε χρήση και χωρίς χρήση του ζεόλιθου. Τα αποτελέσµατα έδειξαν ότι ο ζεόλιθος συνέβαλε στην παραγωγή πολύ καλής ποιότητας κόµποστ, το οποίο είχε χαµηλή περιεκτικότητα σε άλατα και πολυφαινόλες, ενώ η θρεπτική αξία του ήταν υψηλή. Το επίτευγµα αυτό θεωρείται πολύ σηµαντικό, λαµβάνοντας υπόψη ότι απόβλητα των κελυφωτών φυστικιών είναι πολύ πλούσια σε οργανική ουσία, η οποία µπορεί πλέον να επαναχρησιµοποιηθεί, µε τη µορφή του κόµποστ, στην καλλιέργεια. Επιπλέον, η κοµποστοποίηση των αποβλήτων αυτών αναµένεται να συµβάλλει στην προστασία του τοπικού πριβάλλοντος, καθώς τα ανεπεξέργαστα απόβλητα χαρακτηρίζονται από πολύ υψηλή περιεκτικότητα σε πολυφαινόλες και άλατα τα οποία στις περιπτώσεις ανεξέλεγκτης διάθεσης µπορεί να προκαλέσουν υποβάθµιση του εδάφους και των υδατικών πόρων και αρνητικές συνέπειες στην καλλιέργεια. Πιο συγκεκριµένα, και όσον αφορά στην ηλεκτρική αγωγιµότητα, η προσθήκη κλινοπτιλόλιθου κατά τη διάρκεια της κοµποστοποίησης οδήγησε στην παραγωγή κοµπόστ (κόµποστ Β) µε χαµηλή ηλεκτρική αγωγιµότητα, η οποία ήταν µικρότερη από το όριο των 4 ms / cm. Η περιεκτικότητα σε οργανική ύλη και για τις δύο κοµπόστς πληρεί όχι µόνο τα κριτήρια για την εφαρµογή στον αγρό (16-38%), αλλά και την προτεινόµενη τιµή (> 19,4%) για τη χρήση σε φυτώρια. Η συνολική περιεκτικότητα σε άζωτο και για τα δύο προϊόντα ήταν µεγαλύτερη από το όριο (> 2,0%) και συνεπώς και τα δύο υλικά θεωρούνται πλούσια σε άζωτο. Η περιεκτικότητα σε 6

φώσφορο και για τις δύο κοµπόστς βρίσκεται επίσης µέσα στο βέλτιστο εύρος συγκέντρωσης για λιπάσµατα (0,5-2,8% ως P 2 O 5 ), ωστόσο, αν και εντός του αποδεκτού εύρους, και τα δύο υλικά χαρακτηρίζονται από σχετικά χαµηλή περιεκτικότητα σε φώσφορο, µε πλουσιότερο το κόµποστ Β. Παρά το γεγονός ότι το περιεχόµενο σε πολυφαινόλες των υλικών που χρησιµοποιήθηκαν ήταν πολύ υψηλό, οι τελικές συγκεντρώσεις πολυφαινολών και στα δύο κοµπόστς ήταν πολύ χαµηλή. Μετά την διαδικασία της κοµποστοποίησης, η περιεκτικότητα σε πολυφαινόλες µειώθηκε κατά 89% στο κόµποστ Α και κατά 84% στο κόµποστ B. Όσον αφορά στην περιεκτικότητα σε κάλιο, και τα δύο κοµπόστς βρίσκονται εντός του βέλτιστου εύρους περιεκτικότητας (0,5-1,8%), ωστόσο µόνο το κοµπόστ Β έχει περιεκτικότητα κατά πολύ µεγαλύτερη από το επιθυµητό κατώτερο όριο του 1,2%. Επιπλέον, τα τελικά προϊόντα είναι πλούσια σε Ca (12% και για του δύο κόµποστς) και σε Mg (1,3% για το κόµποστ Α και 1,2% για το κοµπόστ Β), ενώ και τα δύο ικανοποιούν τα όρια περιεκτικότητας σε χλωριόντα. Τέλος και τα δύο κόµποστς έχουν πολύ χαµηλές συγκεντρώσεις Cd, Crtot, Pb, Ni, As, Zn και Cu και ικανοποιούν, όχι µόνο τα όρια περιεκτικότητας σε βαρέα µέταλλα των τριών Μεσογειακών ευρωπαϊκών χωρών όπου παράγεται κελυφωτό φυστίκι (Ελλάδα, Ιταλία και Ισπανία), αλλά και τα κατώτατα όρια της Ευρωπαϊκής νοµοθεσίας για προϊόντα τα οποία φέρουν σήµανση ECO-Label. Τα παραπάνω συµπεράσµατα καθώς και οι πειραµατισµοί και οι σχετικές αξιολογήσεις περιλαµβάνονται στο Κεφάλαιο 3 αυτής της µελέτης, η οποία περιλαµβάνει επίσης γενικές πληροφορίες για την κοµποστοποίηση και τις παραµέτρους που θα πρέπει να παρακολουθούνται κατά τη διάρκεια της διαδικασίας (Κεφάλαιο 1), καθώς και αξιολόγηση των ιδιοτήτων των αποβλήτων κατεργασίας των κελυφωτών φυστικιών (Κεφάλαιο 2). Η µεθοδολογία της κοµποστοποίησης είναι µέρος του Συστήµατος Ολοκληρωµένης Διαχείρισης (IMaS) του έργου AgroStrat, η οποία περιλαµβάνει επίσης αειφόρες πρακτικές καλλιέργειας και εργαλεία λήψης αποφάσεων για την παρακολούθηση της ποιότητας του εδάφους σε εντατικά καλλιεργούµενες περιοχές της Μεσογείου καθώς και σε περιοχές διάθεσης αγροτικών αποβλήτων ή επαναχρησιµοποίησής τους για λιπαντικούς σκοπούς. 7