ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ / ΠΕΜΠΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΥΡΙΑΚΗ 15 ΜΑΡΤΙΟΥ 2015 ΟΜΑΔΑ Α Α1.1 Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων.: «Οργανικός Νόμος» «Σύνταγμα της Κρητικής Πολιτείας» «Ποντιακό Ζήτημα» Μονάδες 15 Α1.2 α) Να αντιστοιχίσετε τα στοιχειά της στήλης Α με τα αντίστοιχα της στήλης Β. Μονάδες 5 Στήλη Α α. 15 Μαΐου 1919 β. Δεκέμβριος 1918 γ. 1 η Δεκεμβρίου 1913 δ. Σεβαστός Κυμινήτης ε. Προσωρινή Κυβέρνησις της Κρήτης Στήλη Β 1. κυβέρνηση που συγκροτήθηκε από τους επαναστάτες του Θερίσου 2. κατάληψη της Σμύρνης από τον ελληνικό στρατό 3. ίδρυσε το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας 4. Συνέδριο ειρήνης στο Παρίσι 5.κήρυξη και επίσημα της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα β) Να προσδιορίσετε αν το περιεχόμενο των ακόλουθων προτάσεων είναι σωστό ή όχι, γράφοντας στο τετράδιό σας τη λέξη «Σωστό» ή «Λάθος» δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση. Μονάδες 5 α. Η Κρητική Πολιτεία τέθηκε αμέσως μετά τη δημιουργία της υπό διεθνή προστασία. β. Το ελληνικό τυπογραφείο εγκαταστάθηκε στην Κερασούντα το 1880 και συνέβαλε αποφασιστικά στην ανάπτυξη της εθνικής συνείδησης και την προετοιμασία ενός αγωνιστικού κλίματος. γ. Πρωθυπουργός στην πρώτη κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας εκλέχτηκε ο Ελ. Βενιζέλος.
δ. Στις 10 Μαρτίου 1921 ο μητροπολίτης Αμάσειας Γερμανός πρότεινε στον υπουργό εξωτερικών Μπαλτατζή συνεργασία με τους Κούρδους και τους Αρμένιους εναντίον του κινήματος του Κεμάλ. ε. Με τη συμφωνία των Μουρνιών Κυδωνίας (2 Νοεμβρίου 1905), οι Δυνάμεις αναγνώρισαν την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Α1.3 Να αναφερθείτε στη στάση που κράτησαν οι Μεγάλες Δυνάμεις απέναντι στην επανάσταση του Θερίσου (1905), από την κήρυξή της έως και τον τερματισμό της. Mονάδες 12 Α1.4 Στους αγώνες για τη δημιουργία αυτόνομης Ποντιακής Δημοκρατίας, από το 1917 έως τον Δεκέμβριο του 1918, ποιοι Έλληνες της Διασποράς αναδείχθηκαν πρωτεργάτες και ποια ήταν η δράση του Κ. Κωνσταντινίδη; Mονάδες 13 ΟΜΑΔΑ Β Β1) Αφορμώμενοι από το υλικό των παρακάτω πηγών και συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να αναφερθείτε : Mονάδες 25 α) στη στάση των Μεγάλων Δυνάμεων μετά την ανάληψη της αρμοστείας από τον Αλέξανδρο Ζαΐμη απέναντι στο Κρητικό Ζήτημα και στις προϋποθέσεις που έθεταν για τον ευνοϊκό χειρισμό του θέματος της Κρήτης. β) στις ενέργειες της Κρητικής Βουλής και ακολούθως της κρητικής κυβέρνησης για το ενωτικό ζήτημα. γ) στη στάση που κράτησε η ελληνική κυβέρνηση, στην πολιτική που επέδειξε απέναντι στο ζήτημα της ένωσης του νησιού με την Ελλάδα και στους παράγοντες που κατεύθυναν τις συγκεκριμένες επιλογές της. δ) στις διεθνείς συγκυρίες που επηρέασαν τις ενέργειες της Κρητικής Πολιτείας για την προώθηση και επίτευξη της ένωσης του νησιού με την Ελλάδα. ΚΕΙΜΕΝΟ Α Έξι ημέρες μετά την αναχώρηση του Γεωργίου διοριζόταν ως νέος Ύπατος Αρμοστής ο μετριοπαθής παλιός πρωθυπουργός Αλέξανδρος Ζαΐμης (18 Σεπτεμβρίου 1906), ενώ η Β Συντακτική Συνέλευση των Κρητών προχωρούσε στην ψήφιση του νέου και αισθητά πιο φιλελεύθερου Συντάγματος (2 Δεκεμβρίου 1906). Τον Ιούλιο του 1907 άρχισε η αποχώρηση και των υπολοίπων διεθνών στρατευμάτων, που ολοκληρώθηκε δύο χρόνια αργότερα, καθώς προχωρούσε με γοργούς ρυθμούς η συγκρότηση της πολιτοφυλακής (Οκτώβριος 1907), της τακτικής στρατιωτικής δύναμης του νησιού, συνολικής δύναμης 1.115 ανδρών κατανεμημένης σε δύο τάγματα και στελεχωμένης από Έλληνες βαθμοφόρους, που τυπικά είχαν παραιτηθεί από τις τάξεις του ελληνικού στρατού, ενώ από το 1910 Κρήτες υπαξιωματικοί παρακολουθούσαν τυπικά (ως ακροατές) μαθήματα στη Σχολή Ευελπίδων.
Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, «Κρήτη 1871-1893», Λεωνίδας Καλλιβρεττάκης, τόμ.5, «Τα χρόνια της σταθερότητας, 1871-1909», εκδ. Ελληνικά Γράμματα,σελ.341 ΚΕΙΜΕΝΟ Β Ήδη, όμως, οι ραγδαίες εξελίξεις στα Βαλκάνια, με το κίνημα των Νεοτούρκων, την αυτοανακήρυξη της πλήρους ανεξαρτησίας της Βουλγαρίας και την προσάρτηση της Βοσνίας Ερζεγοβίνης στην Αυστροουγγαρία, έδιναν το έναυσμα για την de facto ανατροπή του καθεστώτος της κρητικής αυτονομίας υπό οθωμανική επικυριαρχία. Στις 23 Σεπτεμβρίου του 1908 συγκροτήθηκαν πάνδημα ενωτικά συλλαλητήρια και τις αμέσως επόμενες ημέρες η κυβέρνηση της Κρήτης και η Βουλή των Κρητών εξέδιδαν σχετικά ψηφίσματα, κηρύσσοντας «την ανεξαρτησίαν της Κρήτης και την ένωσιν αυτής μετά της Ελλάδος, όπως μετ αυτής αποτελέση αδιαίρετον και αδιάσπαστον Συνταγματικόν Βασίλειον». Η ελληνική σημαία αντικατέστησε παντού εκείνη της κρητικής αυτονομίας, ενώ οι δημόσιοι υπάλληλοι ώμοσαν πίστη στο «Συνταγματικόν Βασιλέα των Ελλήνων», ο οποίος κλήθηκε να καταλάβει τη νήσο. Η ελληνική κυβέρνηση, αν και υπέδειξε στον Αλέξανδρο Ζαΐμη, που βρισκόταν τις ημέρες εκείνες στην Αίγινα, να μην επιστρέψει στην Κρήτη, τυπικά κράτησε ουδέτερη στάση, μεταθέτοντας το ζήτημα στην κρίση των Μεγάλων Δυνάμεων, οι οποίες δήλωσαν ότι ήταν διατεθειμένες να εισηγηθούν «μετ ευμενείας» τη συζήτηση του θέματος με την Τουρκία. Η τελευταία δήλωσε, όπως ήταν αναμενόμενο, ότι η Κρήτη «δεν θα παύση και του λοιπού να ανήκη εις αυτήν», χωρίς όμως και να προχωρήσει στη λήψη δραστικών μέτρων. Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, «Κρήτη 1871-1893», Λεωνίδας Καλλιβρεττάκης, τομ. 5, «Τα χρόνια της σταθερότητας, 1871-1909», εκδ. Ελληνικά Γράμματα, σελ.341-342 ΚΕΙΜΕΝΟ Γ Η αντίδραση των Μεγάλων Δυνάμεων απέναντι στην επαναστατική πρωτοβουλία του κρητικού λαού δεν ήταν απόλυτα αρνητική. Οι τέσσερις κυβερνήσεις, έπειτα από ολιγοήμερες διαβουλεύσεις, έσπευδαν να τονίσουν ότι «δεν απείχον του να αποβλέψουν μετ ευμενείας προς την συζητησιν του ζητήματος τούτου μετά της Τουρκίας, εάν η τάξη διατηρηθή εν τη νήσω και εξασφαλισθή η προστασία του μουσουλμανικού πληθυσμού». Ήδη η έκρηξη του εθνικού ενθουσιασμού που είχε και πάλι καταλάβει τους Κρήτες συμβάδιζε με την αυστηρή τήρηση της τάξεως, ενώ η κυβέρνηση των Αθηνών ήλπιζε να εντάξει την επίλυση του θέματος στο πλαίσιο μιας γενικότερης ελληνοτουρκικής προσεγγίσεως. Τόσο όμως οι τολμηρές ελληνικές προσδοκίες όσο και οι καλές ευρωπαϊκές προθέσεις δεν ήταν δυνατό να οδηγήσουν σε άμεσα θετικά αποτελέσματα, εξαιτίας της βίαιης εκδηλώσεως της τουρκικής αντιδράσεως. Οι Νεότουρκοι εθνικιστές, μετά την αναγκαστική υποχώρηση απέναντι στη Βουλγαρία (ανακήρυξη σε ανεξάρτητο βασίλειο) και στην Αυστροουγγαρία (προσάρτηση της Βοσνίας Ερζεγοβίνης), αναζητούσαν στη ματαίωση της ενωτικής
λύσεως το έρεισμα μιας πρώτης διπλωματικής επιτυχίας. Οι ζωηρές λαϊκές αντιδράσεις των δρόμων, στην πρωτεύουσα και στις επαρχίες, συνδυάζονταν με τη σταθερή επίσημη επίκληση της ανάγκης για τη διατήρηση της υφιστάμενης ισορροπίας στο χώρο του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου. Πίσω από την παράταση των διαπραγματεύσεων δεν ήταν πλέον δύσκολο να διαφανεί η επιφυλακτικότητα αρχικά και η υπαναχώρηση στη συνέχεια των Προστάτιδων Δυνάμεων Η ουσιαστική εντούτοις απεμπόληση της διαπραγματευτικής διαδικασίας με άμεσο στόχο την ένωση δεν ανέστειλε την εφαρμογή της αποφάσεως των Δυνάμεων να αποσύρουν από τη Μεγαλόνησο τα υπόλοιπα στρατεύματά τους Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τομ.ιδ, Εκδοτική Αθηνών, σελ.214 ΚΕΙΜΕΝΟ Δ «Απόγευμα της 23 ης του Σεπτέμβρη (1908), ημέρα Τρίτη, του φάνηκε του Χουσεΐν Καούρη πως άκουσε τις χριστιανικές καμπάνες να σημαίνουν αλλιώς. Το βράδυ τον επισκέφθηκε ο Μεχμέτ Μετζίντ και του έφερε τα νέα. Μόλις είχε φτάσει τηλεγράφημα για την ανακήρυξη της Βουλγαρίας σε ανεξάρτητο βασίλειο. Ώρα τους και οι Κρητικοί να ενωθούν με την Ελλάδα, δεν πρέπει, λένε, ν αφήσουν την ευκαιρία να πάει χαμένη.[ ] Οι χριστιανοί βρίσκονται σε μεγάλο αναβρασμό, ο Ζαΐμης λείπει, υπάρχει φόβος εκτροπών, οι πρόξενοι κάνουν ως συνήθως τους κουφούς, έχουν ξεκινήσει με τα πόδια και από μακρινά χωριά οι χριστιανοί για να προλάβουν με το χάραμα να μπουν στην πόλη και να διαδηλώσουν. [ ] Στις δύο το μεσημέρι την επομένη κλείσανε τα χριστιανικά μαγαζιά, οι καμπάνες της Τρυμάρτυρης και των αγίων Αναργύρων δεν έλεγαν να πάψουν. Οπαδοί και των δύο κομμάτων είχαν συγκεντρωθεί στο Πεδίον του Άρεως, δώδεκα χιλιάδες κόσμος, έγραψε την επόμενη ο «Κήρυξ», καθ υπερβολήν. Και φώναζαν μ ένα στόμα συνθήματα υπέρ της Ένωσης. Ομιλητές ο Ζουρίδης και ο Ξηράς, διάβασαν το ψήφισμα διακοπτόμενοι από ζητωκραυγές. Αποφάσισαν όλοι μαζί να πορευτούν ως το Διοικητήριο και να το αποδώσουν στον πρόεδρο της κυβερνήσεως Παπαμαστοράκη. Ο πρόεδρος απηύθυνε στο συγκεντρωμένο πλήθος χαιρετισμό, χαρακτηρίζοντας δίκαιον το αίτημά τους και τους υπενθύμισε ότι, εκτός από τη σύμπνοια και την ομόνοια, απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη του ιερού σκοπού είναι ο σεβασμός στα δικαιώματα των μουσουλμάνων. Φάνηκε τότε και ο Βενιζέλος, για να τους προσγειώσει με τη σαφήνειά του. Ότι από την ευμένεια και μόνο των Μεγάλων Δυνάμεων εξαρτάται η τελική επιτυχία του αγώνα τους, τονίζοντας κι αυτός με τη σειρά του ότι η ειλικρινής, η πλήρης, η αποτελεσματική προστασία των μουσουλμάνων συμπολιτών είναι η βασική προϋπόθεση της επιτυχίας τους. Και έτσι, θα μπορούσε να πει κανείς συνοπτικά, ενόσω ο Ύπατος Αρμοστής Αλ. Ζαΐμης απουσίαζε επί τούτου, όπως είχε αρχίσει να ψιθυρίζεται, για διακοπές στην Αίγινα, στις 24 Σεπτεμβρίου 1908, ημέρα Τετάρτη, σε μια παγκρήτια συγκέντρωση στο Πεδίον του Άρεως, εγκρίθηκε ομόφωνα το πρώτο λαϊκό ψήφισμα για την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.[ ]
Μ. Δούκα, Αθώοι και φταίχτες. Στις γραμμές του μύθου και της ιστορίας ΚΕΙΜΕΝΟ Ε Στις 23 Σεπτεμβρίου 1908 ψηφίστηκε η ένωση από μεγαλειώδη συγκέντρωση στην πλατεία του Άρεως στα Χανιά. Ακολούθησαν ταυτόσημα ψηφίσματα σε όλη την Κρήτη. Την επομένη η κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας έδωσε στη δημοσιότητα ενωτικό ψήφισμα. Στις 25 Σεπτεμβρίου 1908 μέλη της κυβέρνησης της Κρήτης ορκίστηκαν ενώπιον του επισκόπου Κυδωνίας και Αποκορώνου Νικηφόρου, εν ονόματι του βασιλιά των Ελλήνων. Το κρητικό σύνταγμα καταργήθηκε και ίσχυσε το ελληνικό. Ο Αλ. Ζαΐμης αναχώρησε από την Κρήτη στις 28 Σεπτεμβρίου 1908. Η ελληνική κυβέρνηση υπέδειξε στον αρμοστή να μην επιστρέψει στην Κρήτη. Η κρητική συνέλευση κήρυξε επίσημα την ένωση και κάλεσε τον Έλληνα βασιλιά να «λάβη κατοχήν της νήσου». Προχώρησε στην εκλογή προσωρινής διακομματικής κυβέρνησης (με πρόεδρο τον Αντ. Μιχελιδάκη και μέλη της μεταξύ άλλων τον Ελ. Βενιζέλο και Μ. Πιτυχάκη) και διαλύθηκε. Η σημαία της Κρητικής Πολιτείας υπεστάλη, για να δώσει τη θέση της στην κυανόλευκη ελληνική. Υπάλληλοι και στρατιωτικοί ορκίστηκαν πίστη στο βασιλιά των Ελλήνων. Η κυβέρνηση Θεοτόκη, ωστόσο, για να αποφύγει τις αντιδράσεις της Τουρκίας και τις διεθνείς περιπλοκές, δεν προχώρησε στην επίσημη αναγνώριση της ένωσης. Οι Δυνάμεις με τη σειρά τους δεν την είχαν αναγνωρίσει, αλλά βεβαίωναν ότι θα χειριστούν το ζήτημα με ευμένεια, αν τηρηθεί η τάξη και εξασφαλιστεί ο μουσουλμανικός πληθυσμός. Ιστορία των Ελλήνων, «Κρητική Πολιτεία», τομ.7, σελ.352-353 Β2) Αντλώντας στοιχεία από τα παραθέματα και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να αναφέρετε τους παράγοντες που συντέλεσαν στην πνευματική αναγέννηση και στην ανάπτυξη της νεοελληνικής συνείδησης των Ελλήνων του Πόντου από τον 17 ο έως και τον 20 ο αιώνα. Mονάδες 25 ΚΕΙΜΕΝΟ Α Το Φροντιστήριο ιδρύεται στην Τραπεζούντα το 1682, σε μια εποχή έντονων κοινωνικο-οικονομικών ανακατατάξεων, όπου διαρρηγνύονται οι παραδοσιακές οικονομικές δραστηριότητες και αναδεικνύεται μια νέα ανερχόμενη τάξη εμπόρων μεταπρατών, κυρίως ελλήνων, που παίζουν ρόλο διαμεσολαβητή μεταξύ των
δυτικών χωρών, που παράγουν τα προϊόντα, και της οσμανικής άρχουσας τάξης. Η νέα αυτή τάξη παίζει σημαντικό ρόλο και στην ίδρυση σχολέιων. Η ίδρυση του Φροντιστηρίου χρονικά συμπίπτει και με τον κίνδυνο αποδιάρθρωσης των Ελλήνων του Πόντου, που είναι ορατός αυτή την εποχή εξαιτίας αφενός των βίαιων εξισλαμισμών στους οποίους προβαίνουν οι τοπικοί τιμαριούχοι Ντερεμπέηδες και αφετέρου της Καθολικής προπαγάνδας που προωθείται μέσω Δυτικών μοναχών, που, φτάνοντας στην περιοχή του Πόντου και κυρίως στην πρωτεύουσα Τραπεζούντα, προσπαθούν να διαφθείρουν τις συνειδήσεις των Ελλήνων και να τους εντάξουν στο δικό τους ιδεολογικό σύστημα. Αντωνίου Υ. Παυλίδη, «Το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας 1900-1914 και η ιδεολογική κυριαρχία των Ελλήνων στον Πόντο. Κοινωνία και εκπαίδευση», Περιοδικό Αρχείον Πόντου, παράρτημα 24 ΚΕΙΜΕΝΟ Β Η μεγάλη συσσώρευση πλούτου στα χέρια αρκετών Ελλήνων και η αναγκαιότητα σύνδεσης της αγοράς με την εκπαίδευση συνιστούν τις κατεξοχήν οικονομικές αλλά και κοινωνικές πρϋποθέσεις επανίδρυσης και γενικά ανάπτυξης του Φροντιστηρίου στις αρχές του 20 ου αιώνα : ο πλούτος επανεπενδύεται όχι μόνο σε καθαυτό οικονομικές επενδύσεις. Η ύπαρξη ενός εκπαιδευτικού μηχανισμού, ο οποίος θα ανταποκρίνεται στη νέα οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα που διαμορφώνεται είναι μια σημαντική επένδυση Αντωνίου Υ. Παυλίδη, «Το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας 1900-1914 και η ιδεολογική κυριαρχία των ελλήνων στον Πόντο. Κοινωνία και εκπαίδευση», Περιοδικό Αρχείον Πόντου, παράρτημα 24 ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ! ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΘΕΜΑΤΩΝ: ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΟΥ ΕΛΠΙΔΑ ΚΑΡΑΚΟΛΙΟΣ ΗΡΑΚΛΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΟΙ