ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ & ΒΙΟΤΕΧΝΙΩΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ INDUSTRIES ASSOCIATION OF EASTERN MACEDONIA Action 3.2 Deliverable 3.2.3: Market research for selection of clients of the Business Incubator in Haskovo in Kavala Regional District «Επιλογή εξωτερικών συνεργατών στα πλαίσια του έργου Βουλγαρο-Ελληνική Σύμπραξη μέσω της παροχής υποστήριξης υπηρεσιών και λύσεων για την προώθηση Ομάδας Ανοιχτών Περιφερειών (αρκτικόλεξο: ΒΟΥΛΓΑΡΟ-ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΑΒΑΤΗΡΙΟ) Bulgarian-Greek Partnership by Assistance, Services, Solutions to Promote Open Regions Team (BULGARIAN-GREEK PASSPORT) του Προγράμματος Διασυνοριακής Συνεργασίας Ελλάδα Βουλγαρία 2007-2013») ΔΡΑΣΗ: Έρευνα αγοράς για την επιλογή των χρηστών - πελατών της Θερμοκοιτίδας Παραδοτέο: Έρευνα Αγοράς για την επιλογή των χρηστών - πελατών της Θερμοκοιτίδας σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή 1
Α) ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι κοινοί στόχοι που τέθηκαν από την Εταιρική Σύμπραξη ως προς τη διεξαγωγή της έρευνας αγοράς και την επεξεργασία των δεδομένων που θα προκύψουν από αυτή αποτελούν τη βάση για την συγκρότηση του Ερωτηματολογίου Έρευνας Αγοράς. Οι παραδοχές πάνω στις οποίες βασίστηκε η προετοιμασία του Ερωτηματολογίου είναι οι εξής: Υπάρχει συνεχής εμπορική δραστηριότητα ελληνικών επιχειρήσεων που εδρεύουν στην Ανατολική Μακεδονία προς τη Βουλγαρία από τη δεκαετία του 1990. Η είσοδος της Βουλγαρίας στην ΕΕ διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο λόγω της συμμετοχής των δύο χωρών στην ενιαία ευρωπαïκή αγορά. Σήμερα, η Ελλάδα κατέχει την 3 η θέση στην κατάταξη των Ξένων Επενδυτών στη χώρα, ενώ πολλές επιχειρήσεις ελληνικών συμφερόντων αποτελούν πρωτοπόροι στον κλάδο τους. Οι ελληνικές επιχειρήσεις που στράφηκαν προς την βουλγαρική αγορά αντιμετώπισαν αναμενόμενες δυσκολίες στην προσαρμογή τους με το νομικό, φορολογικό και εργασιακό καθεστώς της Βουλγαρίας, αλλά και με τις οικονομικές συνήθειες μίας χώρας που βρισκόταν σε συστημική μετάβαση του παραγωγικού της μοντέλου. Ωστόσο, υπάρχει σημαντική συσσωρευμένη τεχνογνωσία και εμπειρία που ενθαρρύνει και άλλους επιχειρηματίες να αναλάβουν επιχειρηματικές πρωτοβουλίες στη Βουλγαρία. Υπάρχουν σημαντικά κενά ως προς την παροχή αξιόπιστης και εμπεριστατωμένης συμβουλευτικής υποστήριξης προς ελληνικές επιχειρήσεις που επιθυμούν να συναλλαγούν με βουλγαρικές κρατικές υπηρεσίες και επιχειρήσεις. Η βουλγαρική αγορά παραμένει ελκυστική για τις ελληνικές επιχειρήσεις, ιδιαίτερα στον τομέα των εισαγωγών από τη Βουλγαρία, λόγω των μειωμένων σε σχέση με την Ελλάδα τιμών. Παρατηρείται το 2
φαινόμενο ακόμη και ιδιώτες από την Ελλάδα να αγοράζουν βασικά καταναλωτικά αγαθά από βουλγαρικές πόλεις που είναι πολύ κοντά στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα και πάνω σε μεγάλους οδικούς άξονες. Συνεπώς, υπάρχει η διαπίστωση ότι οι οικονομικές σχέσεις των δύο χωρών είναι πλέον καθημερινές. Η οικονομική κρίση στην Ελλάδα συνέβαλε, από τη μια, στο να αυξηθεί το ενδιαφέρον ελληνικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων να αναζητήσουν συνεργασίες με βουλγαρικές επιχειρήσεις και, από την άλλη, στο να αποθαρρυνθούν να αναλάβουν επιχειρηματικό ρίσκο λόγω της γενικότερης αβεβαιότητας. Η μεγάλη διαφορά μεταξύ των δύο εθνικών γλωσσών παραμένει ως το μεγαλύτερο εμπόδιο για την εύκολη δημιουργία οικονομικών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών. Επιπρόσθετα, ενσωματώθηκε στο Ερωτηματολόγιο Έρευνας Αγοράς μία συνοπτική παρουσίαση του έργου BG-GR PASSPORT, της Διασυνοριακής Θερμοκοιτίδας, αλλά και της γεωγραφικής τοποθεσίας στην οποία βρίσκεται το Haskovo. Παράλληλα, εκπονήθηκε ένας κατάλογος με συμβουλευτικές και υποστηρικτικές υπηρεσίες που θα έχει τη δυνατότητα να παρέχει τόσο η Διασυνοριακή Θερμοκοιτίδα Επιχειρήσεων του Haskovo, όσο και τα Σημεία Πληροφόρησης σε Καβάλα και Αλεξανδρούπολη, οι οποίες τέθηκαν προς αξιολόγηση και ιεράρχηση από τους πληροφορητές. Β) ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΓΟΡΑΣ Η έρευνα αγοράς εκπονήθηκε στο διάστημα από τον Ιούλιο μέχρι τον Δεκέμβριο του 2012. Έγινε τηλεφωνική επικοινωνία με 437 επιχειρήσεις όλων των κλάδων, που δραστηριοποιούνται στα όρια του Νομού Καβάλας. Το ερωτηματολόγιο στάλθηκε ηλεκτρονικά με email. Οι ερευνητές επιβεβαίωναν τηλεφωνικά τη λήψη του email 3
από τις επιχειρήσεις και ενθάρρυναν τους επιχειρηματίες να απαντήσουν στις ερωτήσεις όσο πιο αναλυτικά μπορούσαν. Οι επιχειρήσεις που έστειλαν ηλεκτρονικά το ερωτηματολόγιο συμπληρωμένο ανέρχονται σε 56, ενώ 22 επιχειρήσεις δεν συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο, αλλά δήλωσαν για διάφορους λόγους ότι δεν ενδιαφέρονται για την ανάπτυξη εμπορικών σχέσεων με τη Βουλγαρία. Οι υπόλοιπες επιχειρήσεις του δείγματος δεν έδειξαν ενδιαφέρον να συμμετέχουν στην παρούσα έρευνα αγοράς. Γ) ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΤΗ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ Σύμφωνα με τα στοιχεία του βουλγαρικού Εμπορικού Μητρώου του Υπουργείου Δικαιοσύνης, οι εγγεγραμμένες εταιρείες ελληνικών συμφερόντων προσεγγίζουν πλέον τις 6.000. Το Γραφείο Οικονομικών & Εμπορικών Υποθέσεων της Ελληνικής Πρεσβείας στη Σόφια εκτιμά ότι οι ενεργές και με πραγματική εμπορική δραστηριότητα ανέρχονται σε 1000 με 1200 και από αυτές έχει καταγραφεί από το Γραφείο με στοιχεία η δραστηριότητα περίπου 570 επιχειρήσεων ελληνικών συμφερόντων. Παρόλο που δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία για τον ακριβή αριθμό επιχειρήσεων ελληνικών συμφερόντων που ενεγράφησαν για πρώτη φορά το 2011, με δεδομένο ότι την ίδια περίοδο για το 2010 το Εμπορικό Μητρώο εκτιμούσε τον αριθμό των επιχειρήσεων ελληνικών συμφερόντων σε λίγο πάνω από 4.000, εκτιμάται ότι οι εταιρείες ελληνικών συμφερόντων που ιδρύθηκαν το 2011 υπολογίζονται από 1200 μέχρι 1700. Οι περισσότερες από τις εταιρείες ελληνικών συμφερόντων (περίπου το 37% του συνόλου των αμιγώς ελληνικών συμφερόντων επιχειρήσεων στην Βουλγαρία) είναι εγκατεστημένες στην Σόφια. Το ίδιο περίπου ποσοστό καταλαμβάνουν 3 πόλεις κοντά στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα: στο Petrich περίπου 1100 εταιρείες (18% του συνόλου), στο Blagoevgrad περίπου 500 εταιρείες (8% του συνόλου) και στο Sandanski 460 εταιρείες (7,5%). Η Φιλιππούπολη συγκεντρώνει περίπου 470 4
εταιρείες ελληνικών συμφερόντων (περίπου 8% επί του συνόλου) και η Βάρνα 100 εταιρείες (2%). Επισημαίνεται, ωστόσο, ότι πολλές από τις εν λόγω εταιρείες ιδρύθηκαν στην Βουλγαρία με μοναδικό σκοπό την αγορά ακινήτου ή αυτοκινήτου και όχι απαραίτητα την μετεγκατάσταση της παραγωγικής δραστηριότητάς τους από την Ελλάδα. Τέλος, 190 περίπου επιχειρήσεις είναι εγγεγραμμένες στο ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ στη ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ (H.B.C.B). Από την κατανομή της διασποράς των ελληνικών επιχειρήσεων στις διάφορες βουλγαρικές πόλεις προκύπτει ότι η χωρική ανάπτυξή τους έχει συντελεστεί κατά πρώτο λόγο στον οδικό άξονα Προμαχώνας Petrich Sandanski Blagoevgrad Σόφια, που συνδέεται άμεσα με τη Θεσσαλονίκη, και κατά δεύτερο διάσπαρτα σε μεμονωμένες αλλά σημαντικές πόλεις (Φιλιππούπολη, Βάρνα και Μπουργκάς) ή κοντά στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα (Gotse Delchev). 5
Η διασπορά αυτή έχει σημαντική αξία για την παρούσα έρευνα αγοράς, καθώς καταγράφεται το γεγονός ότι το Haskovo, μετά την ολοκλήρωση του κάθετου οδικού άξονα της Εγνατίας οδού μεταξύ Κομοτηνής και Kardzhali Haskovo, θα αποτελέσει δυνητικά έναν εντελώς καινούριο αναπτυξιακό πόλο που θα δώσει τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις του Νομού Καβάλας και ευρύτερα της βόρειας Ελλάδας να αποκτήσουν άμεση πρόσβαση στο νοτιο-ανατολικό τμήμα της Βουλγαρίας. Από αυτή την άποψη, η Διασυνοριακή Θερμοκοιτίδα στο Haskovo αποκτά μεγάλη σημασία για την υποστήριξη της διασυνοριακής επιχειρηματικότητας, καθώς θα δώσει την ευκαιρία και σε ελληνικές επιχειρήσεις να αποκτήσουν πρόσβαση σε μία αναπτυσσόμενη περιοχή. Στον παραπάνω πίνακα αποτυπώνεται η κατανομή των κλάδων στους οποίους αναπτύσσεται η δραστηριότητα των επιχειρήσεων ελληνικών συμφερόντων στη Βουλγαρία. 6
Δ) ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Α: Σχέση επιχείρησης με βουλγαρική αγορά Έχετε οικονομικές σχέσεις-συναλλαγές με τη Βουλγαρία; Οικονοµικές σχέσεις Αριθµός % ΝΑΙ 25 44,6 ΟΧΙ 31 55,4 ΣΥΝΟΛΟ 56 100,0 7
Αν και η διασυνοριακή περιοχή μετρά αρκετά χρόνια οικονομικών σχέσεων, παραμένει μέτριο το ενδιαφέρον των τοπικών επιχειρήσεων να αναπτύξουν σχέσεις με άλλες επιχειρήσεις στη Βουλγαρία και να ενισχύσουν την εξωστρέφειά τους προς τη γειτονική χώρα. Μία σειρά από παράγοντες εμποδίζουν την κατεύθυνση αυτή: το κόστος των ελληνικών προϊόντων που παράγονται στην Ελλάδα είναι απαγορευτικό για να πωληθούν στη Βουλγαρία και οι διαφορετικές γλώσσες δημιουργούν σημαντικά εμπόδια στην επικοινωνία μεταξύ των επιχειρήσεων. Ειδικά στις συνθήκες της οικονομικής κρίσης, η πλειονότητα των τοπικών επιχειρήσεων αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα βιωσιμότητας και δεν έχουν την κεφαλαιακή επάρκεια, για να σχεδιάσουν νέες επενδύσεις. Παρόλα αυτά, μεμονωμένες επιχειρήσεις που αναζητούν νέες αγορές είναι διαθέσιμες να αναζητήσουν ευκαιρίες στη γειτονική χώρα. Τι είδους σχέσεις; Είδος σχέσης µε Βουλγαρία Αριθµός % Καµία σχέση 31 55,4 Εισαγωγές-Εξαγωγές 22 39,3 Υπηρεσίες 2 3,6 Εµπόριο 1 1,8 ΣΥΝΟΛΟ 56 100,0 8
Εκτός από το 55,4% των επιχειρήσεων που δεν διατηρούν καμία σχέση με βουλγαρικές επιχειρήσεις, από τα αποτελέσματα φαίνεται η υπεροχή του τομέα των εισαγωγών και εξαγωγών στο αντικείμενο δραστηριότητας των επιχειρήσεων, με έμφαση στις εξαγωγές. Οι υπηρεσίες διατηρούν ένα πολύ μικρό μερίδιο, ενώ αμελητέα είναι η συμμετοχή του εμπορικού τομέα στις σχέσεις ελληνικών και βουλγαρικών επιχειρήσεων. Αντιμετωπίσατε κάποιες αρχικές δυσκολίες και τι είδους; Τα ποιοτικά δεδομένα της έρευνας ανέδειξαν το πρόβλημα της γραφειοκρατίας ως το σημαντικότερο για την ίδρυση επιχειρήσεων στη Βουλγαρία. Παρόλο που η χώρα προχώρησε με γοργούς ρυθμούς στη μεταρρύθμιση του νομικού της πλαισίου για τις επιχειρήσεις, η εφαρμογή των νόμων και η ανταπόκριση του μηχανισμού της δημόσιας διοίκησης δεν συμβαδίζει με τις αλλαγές που εισήχθησαν για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας. Το ζήτημα της γλώσσας παραμένει επίσης σημαντικό πρακτικό εμπόδιο για την επίλυση και των πλέον απλών ζητημάτων, όπως και η έλλειψη εξειδικευμένου και αξιόπιστου ανθρώπινου δυναμικού που θα μπορούσε να παρέχει υπηρεσίες συμβουλευτικής και λογιστικής υποστήριξης σε Έλληνες επιχειρηματίες που επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν στη Βουλγαρία, 9
πέρα από τους λογιστές που προσφέρουν συμβατικές υπηρεσίες λογιστικής υποστήριξης. Στον ίδιο τομέα παροχής εξειδικευμένων υπηρεσιών επιχειρηματικής συμβουλευτικής υποστήριξης, σημαντικό κενό και έλλειμμα παρατηρείται και στην ελληνική πλευρά, αν και καταγράφεται μεγαλύτερο ενδιαφέρον από μεμονωμένους συμβούλους επιχειρήσεων να καλύψουν το κενό αυτό. Πώς επιλύσατε ζητήματα νομικά και φορολογικά; Η πλειονότητα των ερωτηθέντων που διατηρούν οικονομικές σχέσεις με τη Βουλγαρία απάντησε ότι όλα τα ζητήματα που αφορούν στις συναλλαγές ή στη σύσταση νέων επιχειρήσεων επιλύονται από Βούλγαρους λογιστές που προσλαμβάνονται από τις επιχειρήσεις για αυτόν τον σκοπό. Ποια είναι η τρέχουσα κατάσταση (θετική-αρνητική των συναλλαγών σας); Τρέχουσα κατάσταση συναλλαγών µε Βουλγαρία Αριθµός % ΟΥ ΕΤΕΡΗ 38 67,9 ΘΕΤΙΚΗ 15 26,8 ΑΡΝΗΤΙΚΗ 3 5,4 ΣΥΝΟΛΟ 56 100,0 10
Τα ευρήματα από αυτή την ερώτηση καταγράφουν στάσιμη ή ακόμη και θετική εξέλιξη στις σχέσεις των τοπικών επιχειρήσεων με τη Βουλγαρία, παρά την οικονομική κρίση. Αν και το 67,9% δηλώνει ουδέτερη την τρέχουσα διατήρηση των συναλλαγών του με τη Βουλγαρία, το 26,8% δηλώνει θετικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και μόλις το 5,4% αρνητικό ισοζύγιο. Η τάση που καταγράφεται συμφωνεί με τη γενικότερη τάση σε εθνικό επίπεδο που φέρνει τις επιχειρήσεις που ενίσχυσαν την εξωστρέφειά τους να καταγράφουν θετικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών λόγω ενίσχυσης των εξαγωγών τους. 11
Έχετε την επιθυμία να συνεχίσετε τη δραστηριότητά σας προς τη Βουλγαρία; Επιθυµία συνέχισης δραστηριότητας στη Βουλγαρία Αριθµός % ΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ/ ΕΝ ΑΠΑΝΤΩ 2 3,6 ΝΑΙ 38 67,9 ΟΧΙ 9 16,1 ΙΣΩΣ 7 12,5 ΣΥΝΟΛΟ 56 100,0 Το 67,9% των τοπικών επιχειρήσεων που διατηρούν σχέσεις με τη Βουλγαρία δήλωσαν ότι όχι μόνο θα διατηρήσουν τις σχέσεις τους, αλλά αμέσως μόλις 12
βελτιωθεί το επενδυτικό κλίμα και η ρευστότητα θα είναι σε θέση να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους. Το 16,1% δήλωσε ότι δεν θα συνεχίσουν τις δραστηριότητές τους στη Βουλγαρία κυρίως λόγω των προβλημάτων βιωσιμότητας που αντιμετωπίζουν. Τέλος, το 12,5% παραμένει αβέβαιο για τα μελλοντικά του σχέδια. Η παρούσα τάση δείχνει ότι η πλειονότητα των Ελλήνων επιχειρηματιών που έχουν κάνει επενδύσεις στη Βουλγαρία αντιμετωπίζουν με σοβαρότητα την εκεί δραστηριότητά τους. Έχετε ανάγκη από υποστήριξη και τι είδους; Οι περισσότεροι ερωτηθέντες δήλωσαν ότι έχουν μεγάλη ανάγκη από υποστήριξη για τις επιχειρήσεις τους ως προς την διασφάλιση ρευστότητας ή χρηματοδότησης μέσα από χρηματοδοτικά προγράμματα, αλλά και από την ύπαρξη αξιόπιστων υπηρεσιών διαμεσολάβησης και συμβουλευτικής σε θέματα ανίχνευσης νέων αγορών και ευκαιριών στη γειτονική χώρα. Οι δυσκολίες της γλώσσας και η απουσία οργανωμένων πρωτοβουλιών ενημέρωσης και πληροφόρησης για μία σειρά από ζητήματα θεωρούνται προβλήματα που, αν δεν υπερκεραστούν, θα εντείνουν την στασιμότητα και την δυσπιστία των ντόπιων επιχειρηματιών του Νομού Καβάλας απέναντι στη βουλγαρική αγορά. Αν δεν έχετε σχέσεις, θα επιθυμούσατε να ξεκινήσετε επιχειρηματική δραστηριότητα στη Βουλγαρία; Η πλειονότητα των ερωτηθέντων δήλωσε πως αυτή τη στιγμή, με το δεδομένο επενδυτικό και επιχειρηματικό κλίμα, δεν θα έμπαιναν στη διαδικασία να ξεκινήσουν μία επιχειρηματική δραστηριότητα στη Βουλγαρία. Παρόλα αυτά, η Βουλγαρία παραμένει μία χώρα ιδιαίτερα ελκυστική για μελλοντικά σχέδια. 13
Γνωρίζετε αν υπάρχουν ευκαιρίες ή εμπόδια για επενδύσεις ή έναρξη επιχειρηματικής δραστηριότητας εκεί; Γενικότερα, η εξειδικευμένη και αξιόπιστη πληροφόρηση σε θέματα επενδυτικών ευκαιριών ή επιχειρηματικών δραστηριοτήτων λείπει, γεγονός που αποθαρρύνει την επενδυτική δραστηριότητα σοβαρών και δυναμικών επιχειρήσεων. Ποιες είναι οι πηγές ενημέρωσής σας; Πηγές ενημέρωσης αποτελούν προς το παρόν, θεσμικοί φορείς, όπως τα τοπικά εμπορικά και βιομηχανικά επιμελητήρια, σύνδεσμοι επαγγελματιών, ιδιώτες σύμβουλοι επιχειρήσεων. Ως προς τους θεσμικούς φορείς, τα επιμελητήρια και οι επαγγελματικοί σύνδεσμοι δεν διαθέτουν το ανθρώπινο δυναμικό ούτε οργανωμένη και συγκροτημένη υπηρεσία που να ενημερώνει και να κατευθύνει τους ενδιαφερόμενους, κυρίως εξαιτίας της έλλειψης εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού. Από την άλλη μεριά, οι μεμονωμένοι ιδιώτες σύμβουλοι επιχειρήσεων δεν μπορούν να ανταποκριθούν Β: Υπηρεσίες που θα ήθελαν οι επιχειρήσεις από το Σημείο Πληροφόρησης στην Καβάλα Τι υπηρεσίες θα επιθυμούσατε να σας παρέχει το Σημείο Πληροφόρησης στην Καβάλα που να αφορούν την δραστηριότητά σας σχετικά με την αγορά της Βουλγαρίας; 14
Υπηρεσίες Σηµείου Πληροφόρησης Αριθµός % ΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ/ ΕΝ ΑΝΑΠΝΤΩ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ Ι ΡΥΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ 13 23,2 8 14,3 8 14,3 MARKETING 8 14,3 ΕΥΡΕΣΗ ΠΕΛΑΤΩΝ 18 32,1 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΧΡΗΜΑΤΟ ΟΤΗΣΗΣ 1 1,8 ΣΥΝΟΛΟ 56 100,0 15
Η υπηρεσία που ξεχωρίζει στις επιλογές των τοπικών επιχειρήσεων που συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο είναι η διευκόλυνση του Σημείου Πληροφόρησης στην εύρεση πελατών από την Βουλγαρία. Καταγράφεται η ανάγκη να δημιουργηθεί ένας αξιόπιστος μηχανισμός που να μπορεί να πληροφορεί τις επιχειρήσεις για τις τάσεις της βουλγαρικής αγοράς και να εντοπίζει βουλγαρικές επιχειρήσεις που θα μπορούσαν να ενδιαφέρονται για την αγορά των προϊόντων των ελληνικών επιχειρήσεων. Ακολουθούν οι υπηρεσίες για ενίσχυση του marketing ελληνικών επιχειρήσεων που ενδιαφέρονται να εισαχθούν στη βουλγαρική αγορά, κυρίως επειδή η βουλγαρική αγορά θεωρείται ακόμη πως είναι αρκετά «άγνωστη» για τις ελληνικές επιχειρήσεις. Ιδιαίτερα δε η προσέλκυση των Βουλγάρων καταναλωτών αποτελεί μία ξεχωριστή ανάγκη που χρειάζεται να καλυφθεί. Οι επιχειρήσεις ξεκινούν από την παραδοχή ότι η ευκολότερη οδός για μία ελληνική επιχείρηση είναι η εισαγωγή προϊόντων και πρώτων υλών από τη Βουλγαρία προς την Ελλάδα λόγω του χαμηλού κόστους παραγωγής των προϊόντων και αγοράς πρώτων υλών. Παρόλα αυτά, επιχειρήσεις του κλάδου μηχανολογικού εξοπλισμού και κατασκευών δηλώνουν ότι η εξαγωγή προς τη Βουλγαρία ειδικών εξειδικευμένων μηχανημάτων για συγκεκριμένες εργασίες μπορεί να αποτελεί ευκαιρία εξαγωγών προς τη Βουλγαρία, καθώς εκεί οι βουλγαρικές επιχειρήσεις έχουν σημαντικές ανάγκες που μπορεί να καλυφθούν μόνο με εισαγωγές τεχνολογικού εξοπλισμού. Η ίδρυση νέας επιχείρησης στη Βουλγαρία παραμένει μία ελκυστική ιδέα για πολλές ελληνικές επιχειρήσεις, ιδιαίτερα τώρα στην περίοδο της οικονομικής κρίσης. Ωστόσο, οι τοπικές επιχειρήσεις δηλώνουν ότι ακόμη και μετά από τόσα χρόνια η υπηρεσία αυτή υποστηρίζεται κυρίως από Βούλγαρους επαγγελματίες και μάλιστα λογιστές, γεγονός που περιορίζει την ίδρυση νέων επιχειρήσεων σε λογιστική πράξη και δεν ανταποκρίνεται στις σύνθετες ανάγκες μίας επιχείρησης που αναζητά νέες ευκαιρίες επιχειρηματικής επέκτασης και όχι απλά τη δημιουργία μίας επιχείρησης «βιτρίνας». 16
Γ: Σχετικά με τη δημιουργία της διασυνοριακής θερμοκοιτίδας στο Haskovo Ποιες από τις παρακάτω υπηρεσίες που ενδεχομένως να μπορούν να προσφέρονται από τη διασυνοριακή θερμοκοιτίδα επιχειρήσεων στο Haskovo θα ωφελήσει περισσότερο τη δική σας δραστηριότητα; - Δωρεάν χρήση γραφείων και εξοπλισμού γραφείου (για 2 χρόνια) - Τεχνική υποστήριξη στο πλαίσιο της προετοιμασίας του επιχειρηματικού σχεδίου - Συμβουλευτική υποστήριξη για τη χρηματοδότηση και τη λογιστική υποστήριξη της επιχείρησής σας - Συμβουλευτικές υπηρεσίες marketing - Συμβουλευτική υποστήριξη στην επιλογή - διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού της επιχείρησής σας Υπηρεσίες ιασυνοριακής Θερµοκοιτίδας Haskovo Αριθµός % ΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ/ ΕΝ ΑΠΑΝΤΩ 19 33,9 ΧΡΗΣΗ ΓΡΑΦΕΙΩΝ 13 23,2 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΣΧΕ ΙΟ 3 5,4 ΧΡΗΜΑΤΟ ΟΤΗΣΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ 11 19,6 MARKETING 10 17,9 ΣΥΝΟΛΟ 56 100,0 17
Η ιεράρχηση των υπηρεσιών που θα μπορούσε να παρέχει η Διασυνοριακή Θερμοκοιτίδα με βάση τις απαντήσεις των τοπικών επιχειρήσεων είναι η εξής: 1. Δωρεάν χρήση γραφείων και εξοπλισμού γραφείου (για 2 χρόνια): 23,2% 2. Συμβουλευτική υποστήριξη για τη χρηματοδότηση και τη λογιστική υποστήριξη της επιχείρησης: 19,6% 3. Συμβουλευτικές υπηρεσίες marketing: 17,9% 4. Τεχνική υποστήριξη στο πλαίσιο της προετοιμασίας του επιχειρηματικού σχεδίου: 5,4% 5. Συμβουλευτική υποστήριξη στην επιλογή - διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού της επιχείρησής σας: 0% Από τα αποτελέσματα διαφαίνεται ότι η δωρεάν/ με χαμηλό κόστος αξιοποίηση των εγκαταστάσεων και του εξοπλισμού που παρέχεται από την Διασυνοριακή Θερμοκοιτίδα αποτελεί το σημαντικότερο κίνητρο για την εγκατάσταση ελληνικής επιχείρησης στο Haskovo, καθώς θεωρείται πως η υποστήριξη μίας επιχείρησης 18
όσον αφορά τα έξοδα εγκατάστασης και λειτουργίας αποτελεί από μόνη της σημαντική βοήθεια για την έναρξη δραστηριότητας μίας νέας επιχείρησης. Επιπρόσθετα, οι τοπικές επιχειρήσεις δήλωσαν ότι προτιμούν να ενταχθούν σε μία επιχειρηματική δομή παρά να δημιουργήσουν ένα μεμονωμένο κατάστημα ή γραφείο σε μία βουλγαρική πόλη, καθώς η γνωριμία με τη βουλγαρική αγορά και η επαφή με τα στελέχη της Διασυνοριακής Θερμοκοιτίδας προσλαμβάνονται ως ευκαιρίες «εξοικείωσης» μίας ελληνικής επιχείρησης με το επιχειρηματικό και καταναλωτικό περιβάλλον της Βουλγαρίας. Η αναζήτηση χρηματοδότησης και η λογιστική υποστήριξη μίας ελληνικής επιχείρησης στη Βουλγαρία αποτελούν τη δεύτερη σημαντική προτεραιότητα για τις τοπικές επιχειρήσεις. Οι πληροφορητές της έρευνας αγοράς δήλωσαν ότι η είσοδος της Βουλγαρίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και οι χρηματοδοτικές ευκαιρίες που προσφέρουν και θα προσφέρουν τα ευρωπαϊκά και εθνικά προγράμματα σε επιχειρήσεις αποτελούν εξαιρετικό κίνητρο για όσους Έλληνες ενδιαφέρονται να δημιουργήσουν επιχείρηση στη Βουλγαρία. Η ευκαιρία αυτή, αν συνδυαστεί με την παροχή ολοκληρωμένης λογιστικής υποστήριξης, μπορεί πραγματικά να αποτελέσει ισχυρό κίνητρο για την προσέλκυση ελληνικών επιχειρήσεων στη Διασυνοριακή Θερμοκοιτίδα του Haskovo. Η υποστήριξη μίας επιχείρησης σε υπηρεσίες προβολής και προώθησης (marketing) συγκεντρώνει σημαντικό μερίδιο στις προτιμήσεις των τοπικών επιχειρηματιών που συμμετείχαν στην παρούσα έρευνα αγοράς. Ο βασικότερος λόγος αφορά στην έλλειψη πληροφόρησης που υπάρχει για τις συνθήκες, τις τάσεις και τις νοοτροπίες που επικρατούν στη βουλγαρική αγορά, τόσο στις επιχειρήσεις όσο και στους ίδιους τους καταναλωτές. Συνεπώς, η παροχή υποστήριξης στον τρόπο με τον οποίο ελληνικές επιχειρήσεις μπορούν να προωθήσουν τα προϊόντα τους αποτελεί σημαντική βοήθεια και κίνητρο. Η παροχή τεχνογνωσίας για τη δημιουργία επιχειρηματικού σχεδίου και η συμβουλευτική υποστήριξη για την επιλογή ανθρώπινου δυναμικού συγκεντρώνουν μικρό μερίδιο στις προτιμήσεις των τοπικών επιχειρήσεων. Η 19
χαμηλή αυτή προτίμηση ερμηνεύεται από την αντίληψη των τοπικών επιχειρηματιών ότι στην Ελλάδα υπάρχει επαρκής τεχνογνωσία και εμπειρία τόσο στη σύνταξη όσο και στην υλοποίηση επιχειρηματικών σχεδίων, αλλά και στη μεθοδολογία επιλογής προσωπικού. Άλλη σημαντική παράμετρος είναι η αντίληψη των πληροφορητών ότι η στελέχωση μίας επιχείρησης που θα θελήσει να ενταχθεί στη Διασυνοριακή Θερμοκοιτίδα του Haskovo θα προβλέπει σίγουρα προσωπικό και από την Ελλάδα, οπότε η επιλογή Βουλγάρων συνεργατών υπόκειται σε αυτή την συνθήκη. Σας ενδιαφέρει η δυνατότητα να εγκατασταθεί επιχείρηση δικών σας συμφερόντων στη Διασυνοριακή Θερμοκοιτίδα του Haskovo; υνατότητα εγκατάστασης στη ιασυνοριακή Θερµοκοιτίδα Haskovo Αριθµός % ΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ/ ΕΝ ΑΠΑΝΤΩ 2 3,6 ΝΑΙ 9 16,1 ΟΧΙ 27 48,2 ΙΣΩΣ 18 32,1 ΣΥΝΟΛΟ 56 100,0 20
Τα αποτελέσματα της έρευνας αγοράς δείχνουν ότι, στις παρούσες δύσκολες συνθήκες που επιβάλλει η οικονομική κρίση, η μία στις δύο τοπικές επιχειρήσεις που συμμετείχαν στην έρευνα θα σκέφτονταν σοβαρά να δημιουργήσουν μία επιχείρηση ελληνικών συμφερόντων στη Βουλγαρία. Τα ποιοτικά στοιχεία της παρούσας έρευνας αγοράς δείχνουν επίσης ότι, αν δεν υπήρχε η οικονομική κρίση και τα προβλήματα βιωσιμότητας που αντιμετωπίζουν πολλές επιχειρήσεις, περισσότερες τοπικές επιχειρήσεις θα αξιολογούσαν θετικά τη δυνατότητα δημιουργίας νέων επιχειρήσεων σε βουλγαρικό έδαφος, γιατί θα είχαν τη δυνατότητα να διαθέσουν περισσότερα κεφάλαια για την ανάπτυξη τέτοιων επιχειρηματικών σχεδίων. Επιπλέον, οι τοπικοί επιχειρηματίες που συμμετείχαν στην έρευνα αγοράς δήλωσαν ότι μεσο-μακροπρόθεσμα θα τους ενδιέφερε η επιχειρηματική δραστηριοποίηση στη Βουλγαρία, καθώς είναι μία δυναμική αγορά με σημαντικές προοπτικές που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν και από ελληνικές επιχειρήσεις της περιοχής. 21
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΓΟΡΑΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ & ΒΙΟΤΕΧΝΙΩΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Ο ΣΒΒΑΜ συμμετέχει στην υλοποίηση του έργου Bulgarian-Greek Partnership by Assistance, Services, Solutions to Promote Open Regions Team - BULGARIAN-GREEK PASSPORT (Βουλγαρο-ελληνική σύμπραξη μέσω της παροχής υποστήριξης υπηρεσιών και λύσεων για την προώθηση Ομάδας Ανοιχτών Περιφερειών - ΒΟΥΛΓΑΡΟ-ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΑΒΑΤΗΡΙΟ) στα πλαίσια του προγράμματος Ευρωπαϊκής Εδαφικής Συνεργασίας Ελλάδα- Βουλγαρία. Το έργο προβλέπει τη λειτουργία δύο Σημείων Πληροφόρησης για τις ελληνοβουλγαρικές οικονομικές σχέσεις στην Ελλάδα (σε Καβάλα και Αλεξανδρούπολη) και μίας Θερμοκοιτίδας επιχειρήσεων στο Haskovo της Νοτιοανατολικής Βουλγαρίας. Η Θερμοκοιτίδα θα μπορεί να φιλοξενήσει και επιχειρήσεις ελληνικών συμφερόντων, παρέχοντάς τους χώρο γραφείων και συμβουλευτική υποστήριξη για δύο χρόνια. Η παρούσα έρευνα στοχεύει στο να υποστηρίξει την καλύτερη λειτουργία των Σημείων Πληροφόρησης και στην αναζήτηση ενδεχόμενων συμμετοχών από την περιοχή μας για εγκατάσταση στη Θερμοκοιτίδα. Επισυνάπτουμε το ερωτηματολόγιο της έρευνας το οποίο σας παρακαλούμε να συμπληρώσετε, και ορισμένα στοιχεία για το Χάσκοβο. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την συμπλήρωση του ερωτηματολογίου και την αποστολή του στον Σύνδεσμο θα επικοινωνήσει τηλεφωνικά μαζί σας η γραμματεία του ΣΒΒΑΜ και ο συνεργάτης-σύμβουλος του Συνδέσμου μας για την υλοποίηση του έργου. 22
i) ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ Επωνυμία επιχείρησης: Διεύθυνση: Τηλέφωνα fax: Email website: Υπεύθυνος επικοινωνίας: Α: Σχέση επιχείρησης με Βουλγαρία βαλκανική αγορά Έχετε οικονομικές σχέσεις-συναλλαγές με τη Βουλγαρία ή άλλες βαλκανικές χώρες; Αν έχετε σχέσεις: Τι είδους (σύντομη περιγραφή-εισαγωγές, εξαγωγές,είδη προϊόντων κλπ); Σχετικά με τη Βουλγαρία: Αντιμετωπίσατε κάποιες αρχικές δυσκολίες και τι είδους; Πώς επιλύσατε ζητήματα νομικά και φορολογικά; Ποια είναι η τρέχουσα κατάσταση (θετική-αρνητική των συναλλαγών σας); Έχετε την επιθυμία να συνεχίσετε τη δραστηριότητά σας προς τη Βουλγαρία; Έχετε ανάγκη από υποστήριξη και τι είδους; 23
Αν δεν έχετε σχέσεις: Θα επιθυμούσατε να ξεκινήσετε επιχειρηματική δραστηριότητα στη Βουλγαρία; Γνωρίζετε αν υπάρχουν ευκαιρίες ή εμπόδια για επενδύσεις ή έναρξη επιχειρηματικής δραστηριότητας εκεί; Ποιες είναι οι πηγές ενημέρωσής σας; Έχετε ανάγκη από υποστήριξη και τι είδους; Β: Υπηρεσίες που θα ήθελαν οι επιχειρήσεις από το Σημείο Πληροφόρησης στην Καβάλα Τι υπηρεσίες θα επιθυμούσατε να σας παρέχει το Σημείο Πληροφόρησης στην Καβάλα που να αφορούν την δραστηριότητά σας σχετικά με την αγορά της Βουλγαρίας (σημειώστε τη σειρά προτίμησης σας 1 η, 2 η, κτλ); - Τομείς επιχειρηματικών ή επενδυτικών ευκαιριών (..) - Συμβουλές για την ίδρυση επιχείρησης στη Βουλγαρία (..) - Υπηρεσίες έρευνας αγοράς και marketing (..) - Εύρεση πελατών από τη Βουλγαρία (..) - Ενημέρωση για προγράμματα χρηματοδότησης στη Βουλγαρία (..) - Ενημέρωση για προγράμματα χρηματοδότησης στην Ελλάδα (..) - Άλλου είδους υπηρεσίες; (..) Γ: Σχετικά με τη δημιουργία της διασυνοριακής θερμοκοιτίδας στο Haskovo Ποιες από τις παρακάτω υπηρεσίες που ενδεχομένως να μπορούν να προσφέρονται από τη διασυνοριακή θερμοκοιτίδα επιχειρήσεων στο 24
Haskovo θα ωφελήσει περισσότερο τη δική σας δραστηριότητα (σημειώστε τη σειρά προτίμησης σας 1 η, 2 η, κτλ); - Δωρεάν χρήση γραφείων και εξοπλισμού γραφείου (για 2 χρόνια) (..) - Τεχνική υποστήριξη στο πλαίσιο της προετοιμασίας του επιχειρηματικού σχεδίου (..) - Συμβουλευτική υποστήριξη για τη χρηματοδότηση και τη λογιστική υποστήριξη της επιχείρησής σας (..) - Συμβουλευτικές υπηρεσίες marketing (..) - Συμβουλευτική υποστήριξη στην επιλογή - διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού της επιχείρησής σας (..) Σας ενδιαφέρει η δυνατότητα να εγκατασταθεί επιχείρηση δικών σας συμφερόντων στη θερμοκοιτίδα του Haskovo; Δ: Εργαλεία εξωστρέφειας Αξιοποιεί η επιχείρησή σας εργαλεία επικοινωνίας και προώθησης (ιστοσελίδα, ηλεκτρονικό κατάστημα, facebook, διαφημιστικά έντυπα κλπ) και τι είδους; Ποια εργαλεία είναι μεταφρασμένα-λειτουργούν σε ξένες γλώσσες και σε ποιες; Αν ΟΧΙ, γιατί; Αν ΝΑΙ, τι οφέλη είχατε μέχρι τώρα; 25
ii) ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΧΑΣΚΟΒΟ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ Έκταση: 110.994 km2 Πληθυσμός: 7,36 εκατομμύρια Αριθμός Διοικητικών Διαμερισμάτων: 28 Νόμισμα: Λέβα - Ισοτιμία: 1 Ευρώ = 1,96 Λέβα ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΧΑΣΚΟΒΟ Έκταση: 5600 km2 Αριθμός Δήμων: 11 Πληθυσμός: 270.096 Πρωτεύουσα: Χάσκοβο (με πληθυσμό περίπου 80.000 κατοίκους) Η πόλη του Χάσκοβο βρίσκεται στην πεδινή περιοχή της Νοτιανατολικής Βουλγαρίας. Είναι διοικητικό και οικονομικό κέντρο της περιφέρειας της και προσελκύει αξιόλογο αριθμό επενδύσεων. Έχει σημαντική θέση στα οδικά δίκτυα καθώς βρίσκεται πάνω στον διευρωπαϊκό οδικό άξονα Κεντρική Ευρώπη-Σόφια-Plovdiv (Φιλιππούπολη) Edirne (Αδριανούπολη)- Κωνσταντινούπολη, ο οποίος στην περιοχή του Χάσκοβο με βάση τον σχεδιασμό που υπάρχει από την ΕΕ, θα διασταυρώνεται με τον διευρωπαϊκό άξονα που θα συνδέει την Βορειανατολική Ευρώπη με την Εγνατία Οδό και την Μεσόγειο. Η προτιμότερη σημερινή οδική πρόσβαση από την Καβάλα με γρήγορο και βατό δρόμο είναι από το Ορμένιο Έβρου (Καβάλα-Ορμένιο-Χάσκοβο: 374km), ενώ αναμένεται το άνοιγμα οδικής πρόσβασης από την Κομοτηνή (κάθετος οδικός άξονας της Εγνατίας από Κομοτηνή Νυμφαίο Κάρτζαλι - Χάσκοβο), διαδρομή η οποία θα είναι σημαντικά μικρότερη από την σημερινή (περίπου 260km). Το Χάσκοβο απέχει : 230km από την πρωτεύουσα της Βουλγαρίας, Σόφια (με πληθυσμό 1,2 εκ. κατοίκους) 79km από Φιλιππούπολη (Plovdiv), σημαντικό βιομηχανικό κέντρο της Βουλγαρίας (με πληθυσμό 338,153 κατοίκους) 250km από το Μπουργκάς (λιμάνι της Μαύρης Θάλασσας με πληθυσμό 207 925 κατοίκους) 355km από Βάρνα (λιμάνι της Μαύρης Θάλασσας με πληθυσμό 357.198 κατοίκους) 61km από Στάρα Ζαγόρα (πρωτεύουσα γειτονικής περιφέρειας, με πληθυσμό 136,363 κατοίκους) 43km από Κάρτζαλι (πρωτεύουσα γειτονικής περιφέρειας, με πληθυσμό 63.164 κατοίκους) 60km από τα Βουλγαρο-Τουρκικά σύνορα 104km από Αδριανούπολη(Edirne - με πληθυσμό 138,793 κατοίκους) 342km από Κωνσταντινούπολη (με πληθυσμό πάνω από 15 εκ. κατοίκους) 374km από Καβάλα (μέσω Ορμένιου) 26
A. Η θέση του Χάσκοβο: B. Προτιµότερη σηµερινή οδική σύνδεση Καβάλας-Χάσκοβο. (Τα βελάκια επιδεικνύουν την αναµενόµενη σύνδεση µέσω Κοµοτηνής-Κάρτζαλι) 27