Π. Νάσκου - Περράκη ΚΩΔΙΚΑΣ Πράξεων Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου Νομολογία - Λημματικός Κατάλογος

λευκή σελίδα

Π. Νάσκου - Περράκη ΚΩΔΙΚΑΣ Πράξεων Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου Νομολογία - Λημματικός Κατάλογος Θεσσαλονίκη 2013

Π. Νάσκου - Περράκη & Εκδόσεις Πανεπιστημίου Μακεδονίας Θεσσαλονίκη 2013 ISBN 978-960-8396-73-9 Εκδόσεις Πανεπιστημίου Μακεδονίας Εγνατία 156, 540 06 Θεσσαλονίκη Τηλ. 2310 891.741 Απαγορεύεται η με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγή του συνόλου ή μέρους του παρόντος, με οποιοδήποτε μέσο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό ή άλλο, χωρίς την γραπτή άδεια του συγγραφέα, σύμφωνα με τον Νόμο 2121/1993 και τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα. Επιμέλεια παραγωγής: Εκδόσεις Πανεπιστημίου Μακεδονίας

Περιεχόμενα ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ... v ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ... ix ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ...xiii ΚΩΔΙΚΑΣ ΠΡΑΞΕΩΝ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Α. ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΓΕΝΕΥΗΣ... 1 1. Η Σύμβασις της Γενεύης περί Βελτιώσεως της Τύχης των Τραυματιών και των Ασθενών εις τας εν Εκστρατεία Ενόπλους Δυνάμεις (Γενεύη, 12 Αυγούστου 1949)... 3 2. Η Σύμβασις της Γενεύης περί Βελτιώσεως της Τύχης των Τραυματιών, Ασθενών και Ναυαγών των κατά Θάλασσαν Ενόπλων Δυνάμεων (Γενεύη, 12 Αυγούστου 1949)... 28 3. Η Σύμβασις της Γενεύης περί Μεταχειρίσεως των Αιχμαλώτων Πολέμου (Γενεύη, 12 Αυγούστου 1949)... 49 4. Η Σύμβασις της Γενεύης περί Προστασίας των Πολιτών εν Καιρώ Πολέμου (Γενεύη, 12 Αυγούστου 1949)... 115 5. Το Πρόσθετο Πρωτόκολλο στις Συμβάσεις της Γενεύης για την Προστασία των Θυμάτων των Διεθνών Ενόπλων Συρράξεων (Γενεύη, 1977)... 177 6. Το Πρόσθετο Πρωτόκολλο στις Συμβάσεις της Γενεύης για την Προστασία των Θυμάτων των Μη Διεθνών Ενόπλων Συρράξεων (Γενεύη, 1977)... 250 7. Το Πρόσθετο Πρωτόκολλο στις Συμβάσεις της Γενεύης σχετικά με την Υιοθέτηση ενός Πρόσθετου Διακριτικού Εμβλήματος (Γενεύη, 2005)... 262 Β. ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΧΑΓΗΣ Ρυθμίσεις Εμπολέμων Διασκέψεις Χάγης... 269 1. Η Σύμβασις για τη Βελτίωση των Συνθηκών των Τραυματιών

vi ΚΩΔΙΚΑΣ ΠΡΑΞΕΩΝ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ των εν Εκστρατεία Εμπόλεμων Δυνάμεων (Γενεύη, 1864)... 271 2. Η Σύμβασις περί των Νόμων κι Εθίμων των εν τω κατά Ξηρά Πολέμω, μετά του Προσαρτημένου Κανονισμού (Χάγη, 1899)... 274 3. Η Σύμβασις περί Εφαρμογής εν τω κατά Θάλασσα Πολέμω, των Αρχών της Συμβάσεως της Γενεύης της 22ης Αυγούστου 1864 (Χάγη, 1899)... 287 4. Η Σύμβασις περί Ενάρξεως των Εχθροπραξιών (Χάγη, 1907)... 291 5. Η Σύμβασις περί των Νόμων και Εθίμων του κατά Ξηράν Πολέμου και προσαρτημένος Κανονισμός (Χάγη, 1907)... 294 6. Η Σύμβασις περί των Δικαιωμάτων και Υποχρεώσεων των Ουδετέρων Δυνάμεων και Προσώπων στον κατά Ξηράν Πόλεμον (Χάγη, 1907)... 308 Πράξεις Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών στη διάρκεια Ένοπλης Σύρραξης... 314 1. Η Σύμβασις περί Προστασίας των Πολιτιστικών Αγαθών εν Περιπτώσιν Ενόπλου Συρράξεως (Χάγη, 1954)... 314 2. Ο Κανονισμός Εκτέλεσης της Συμβάσεως δια την Προστασίαν των Πολιτιστικών Αγαθών εις Περίπτωσιν Ενόπλου Συρράξεως (Χάγη, 1954)... 329 3. Το Πρωτόκολλο στη Σύμβαση για την Προστασία των Πολιτιστικών Αγαθών εν Περιπτώσει Ενόπλου Συρράξεως (Χάγη, 1954)... 339 4. Το Δεύτερο Πρωτόκολλο στη Σύμβαση της Χάγης του 1954 για την Προστασία των Πολιτιστικών Αγαθών σε Περίπτωση Ενόπλου Συρράξεως (Χάγη, 1999)... 344 Προστασία Περιβάλλοντος κατά τη διάρκεια της Ένοπλης Σύρραξης... 363 1. Η Σύμβαση για την Απαγόρευση της Στρατιωτικής ή Οποιασδήποτε Άλλης Εχθρικής Χρήσης των Τεχνικών Μεθόδων Μεταβολής του Περιβάλλοντος (Γενεύη, 1977)... 363 Γ. ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ... 369 Διεθνή Ποινικά Δικαστήρια... 369

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ vii 1. Το Καταστατικό του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για την πρώην Γιουγκοσλαβία (Απόφαση ΣΑ 827/1993) με την αντίστοιχη νομολογία κατ άρθρο... 371 2. Το Καταστατικό του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για τη Ρουάντα (Απόφαση ΣΑ 955/1994) με την αντίστοιχη νομολογία κατ άρθρο... 386 3. 1. Το Καταστατικό του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (Ρώμη, 1998) με την αντίστοιχη νομολογία κατ άρθρο... 402 3. 2. Ψήφισμα 6 της Αναθεωρητικής Διάσκεψης του ΚατΔΠΔ για το Έγκλημα της Επίθεσης (Καμπάλα, 2010)... 487 Δ. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ... 493 1. Επικαιροποιημένες Κατευθυντήριες Γραμμές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Προώθηση της Συμμόρφωσης προς το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο... 495 Ε. ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ... 503 1. Η Σύμβασις δια την Πρόληψιν και την Καταστολήν του Εγκλήματος της Γενοκτονίας (Νέα Υόρκη, 1948)... 505 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ... 509 1. ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ... 511 Α. Κατάλογος Αποφάσεων Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για την πρώην Γιουγκοσλαβία... 511 Β. Κατάλογος Αποφάσεων Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για τη Ρουάντα... 513 Γ. Κατάλογος Αποφάσεων Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου... 517 2. ΛΗΜΜΑΤΙΚΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ... 519

Προλογικό Σημείωμα Το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο ή δίκαιο του πολέμου ή των ενόπλων συρράξεων, αποτελεί κλάδο του διεθνούς δικαίου και θεωρείται ένα από τα παλαιότερα δίκαια ανά τους αιώνες. Από τον κώδικα του Χαμουραμπί, Βασιλιά της Βαβυλωνίας το 1772 π.χ., που «θέσπισε νόμους για να εμποδίσει τους ισχυρούς να καταπιέζουν τους αδυνάτους», μέχρι τις «κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για την προώθηση της συμμόρφωσης προς το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο», το 2009, όλοι οι πολιτισμοί διαθέτουν στη νομοθεσία τους κανόνες πολέμου, πρακτικές διεθνών κανόνων πολέμου, κανόνες για την έναρξη και λήξη του πολέμου, περιορισμό των χώρων, τρόπων, χρόνων και μεθόδων διεξαγωγής του πολέμου, καθώς και κανόνες που ενισχύουν τον σεβασμό προς τον αντίπαλο. Η πρώτη σημαντική κωδικοποίηση του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου συντελέστηκε με την πολυμερή Σύμβαση του 1864 που συγκέντρωσε, όλους του κανόνες αυτούς μαζί με τα έθιμα του πολέμου για την προστασία των τραυματιών και αυτών που τους φροντίζουν, και έθεσε τα θεμέλια του σύγχρονου διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας συνέβαλε στην κατασκευή νέων οπλικών συστημάτων που οδήγησαν τη διεθνή κοινότητα σε συνεχή ετοιμότητα και απάντηση στις εξελίξεις αυτές με την υιοθέτηση νέων συμβάσεων. Η Διακήρυξη της Αγ. Πετρούπολης το 1864 απαγόρευσε τη χρήση ορισμένων εκρηκτικών βλημάτων κατά τη διεξαγωγή του κατά ξηράν πολέμου, ενώ οι Συμβάσεις της Χάγης του 1899 προχώρησαν στην προσαρμογή των αρχών της Γενεύης του 1864 στον κατά θάλασσα πόλεμο. Ακολούθησαν οι αναθεωρήσεις των δύο ανωτέρω συμβάσεων το 1906 και 1907, ενώ το 1925 με το Πρωτόκολλο της Γενεύης απαγορεύτηκε η χρήση ασφυξιογόνων, δηλητηριωδών ή άλλων αερίων και βακτηριολογικών μεθόδων κατά τη διάρκεια του πολέμου. Το 1928 αναθεωρήθηκε η Σύμβαση της Γενεύης του 1906 και υιοθετήθηκε νέα Σύμβαση για τη μεταχείριση των αιχμαλώτων. Το κύριο όμως τμήμα του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου ενσωματώθηκε στις τέσσερις Συμβάσεις της Γενεύης του 1949 που αφορούν: α. Τη βελτίωση της τύχης των τραυματιών και των ασθενών των ενόπλων δυνάμεων κατά την εκστρατεία, β. Τη βελτίωση της τύχης των τραυματιών, ασθενών και ναυαγών των κατά τη θάλασσα ενόπλων δυνάμεων, γ. Τη μεταχείριση των αιχμαλώτων πολέμου, δ. Την προστασία των πολιτών σε καιρό πολέμου.

x ΚΩΔΙΚΑΣ ΠΡΑΞΕΩΝ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Ακολούθησε η υιοθέτηση των δύο Πρωτοκόλλων του 1977 που ενισχύουν την προστασία των θυμάτων των διεθνών και μη διεθνών ενόπλων συρράξεων (Πρωτόκολλο 1 και Πρωτόκολλο 2 αντίστοιχα). Οι τέσσερις Συμβάσεις της Γενεύης του 1949 και τα δύο Πρωτόκολλα του 1977 είναι γνωστά ως το δίκαιο της Γενεύης που στοχεύει στην προστασία του στρατιωτικού προσωπικού που δεν λαμβάνει πλέον μέρος στις εχθροπραξίες και στα άτομα που χαρακτηρίζονται ως άμαχοι. Από την πλευρά του το προϋπάρχον δίκαιο, γνωστό ως δίκαιο της Χάγης αναφέρεται κυρίως στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των εμπολέμων κατά τη διεξαγωγή των συρράξεων και προσπαθεί να περιορίσει τα μέσα πρόκλησης βλάβης στον εχθρό. Μετά το 1977 και την υιοθέτηση των δύο Πρωτοκόλλων, η διάκριση αυτή έχει διδακτικό καθαρά χαρακτήρα, μιας και τα δύο Πρωτόκολλα προσπαθούν να συνδυάσουν και τους δύο κλάδους. Οι Συμβάσεις που υιοθετήθηκαν στη συνέχεια διέθεταν περισσότερο εξειδικευμένο χαρακτήρα, διότι αναφέρονταν σε ειδικές περιπτώσεις ή σε συγκεκριμένα όπλα και την απαγόρευσή τους, όπως η Σύμβαση της Χάγης για την προστασία των πολιτιστικών αγαθών κατά τη διάρκεια ένοπλης σύρραξης (1954), η Σύμβαση για την απαγόρευση ή τον περιορισμό στη χρήση συμβατικών όπλων βλαβερών (1980), η Σύμβαση απαγόρευσης χημικών όπλων (1993), η Σύμβαση απαγόρευσης ναρκών κατά προσωπικού (1997) κ.α. Είτε οι ένοπλες συρράξεις είναι διεθνείς ή μη διεθνείς, το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο προσπαθεί να παράσχει προστασία σε κάθε άτομο ή ομάδα ατόμων που δεν εμπλέκονται ενεργά στη σύρραξη ή έχουν καταθέσει τα όπλα. Αρωγός σε όλη αυτή τη διαδικασία η Διεθνής Επιτροπή Ερυθρού Σταυρού, θεματοφύλακας του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, κύριος παράγων διάδοσης και ενθάρρυνσης του σεβασμού των κανόνων του, υπενθυμίζει στα κράτη τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις Συμβάσεις και τα Πρωτόκολλα συντονίζει τις δραστηριότητες διεθνούς βοήθειας και συμπαραστέκεται στους δεινοπαθούντες. Ο ΟΗΕ παρόλο που δημιουργήθηκε με κύριο σκοπό την αποτροπή ή κατάργηση του πολέμου, την απαγόρευση βίας ή απειλής χρήσης βίας στις διεθνείς σχέσεις, δεν κατάφερε να αποτρέψει τις συγκρούσεις μεταξύ των κρατών. Είναι άξιο μνείας, ωστόσο, ότι το Συμβούλιο Ασφαλείας με χωριστές αποφάσεις προχώρησε στην ίδρυση ad hoc διεθνών ποινικών δικαστηρίων για να τιμωρήσει τους υπαίτιους εγκλημάτων πολέμου, γενοκτονίας, εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας. Η ίδρυση, το 1998, του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου αποτέλεσε το επιστέγασμα της προσπάθειας της Διεθνούς Κοινότητας για να προστατεύσει τον άνθρωπο από παραβιάσεις των κανόνων του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Επομένως, αντιλαμβάνεται κανείς τη σημασία της εφαρμογής του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου στον σύγχρονο κόσμο, την ανάγκη περιορισμού των νέων όπλων, που συνεχώς εξελίσσονται και κυρίως την προστασία των παι-

ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ xi διών, γυναικών, γερόντων, ευπαθών ομάδων, προσφύγων, αιχμαλώτων πολέμου κ.α. Ο παρών κώδικας πράξεων διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου είναι συμπληρωματικό βοήθημα του μαθήματος του Δικαίου των Ενόπλων Συρράξεων το οποίο διδάσκεται στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου μας και περιλαμβάνει τις σημαντικότερες διεθνείς πράξεις του ανθρωπιστικού δικαίου, καθώς και τα καταστατικά των δύο ad hoc διεθνών ποινικών δικαστηρίων, και το Καταστατικό της Ρώμης, με τη νομολογία τους κατ άρθρο. Συμπληρώνεται με λημματικό κατάλογο και με κατάλογο αλφαβητικό των υποθέσεων ανά δικαστήριο. Τον κ. Ζαφείρη Τσιφτζή, απόφοιτο του τμήματος ΔΕΣ και του μεταπτυχιακού διεθνούς δικαίου της Νομικής Σχολής ΔΠΘ, ευχαριστώ για τη βοήθεια του στον λημματικό κατάλογο, στη νομολογία και στη διόρθωση των κειμένων. Ευχαριστίες και στις εκδόσεις του Παν. Μακεδονίας για την ανάληψη της έκδοσης του παρόντος τόμου. Παρούλα Νάσκου-Περράκη Θεσσαλονίκη 19-1-2013

Συντομογραφίες ΚατΔΠΔΓ ΚατΔΠΔΡ ΚατΔΠΔ Κανον. (1899) Κανον. (1907) Κανον. (1954) ΠΠ Ι (1977) ΠΠ ΙΙ (1977) ΠΠ ΙΙΙ (2005) Καταστατικό του Διεθνούς Δικαστηρίου για την πρώην Γιουγκοσλαβία (Απόφαση ΣΑ 827/1993) Καταστατικό του Διεθνούς Δικαστηρίου για τη Ρουάντα (Απόφαση ΣΑ 955/1994) Καταστατικό του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (Ρώμη, 1998) Σύμβαση περί των Νόμων κι Εθίμων των εν τω κατά Ξηρά Πολέμω, μετά του Προσαρτημένου Κανονισμού (Χάγη, 1899) Σύμβαση περί των Νόμων και Εθίμων του κατά Ξηράν Πολέμου και προσαρτημένος Κανονισμός (Χάγη, 1907) Κανονισμός Εκτέλεσης της Συμβάσεως δια την Προστασίαν των Πολιτιστικών Αγαθών εις Περίπτωσιν Ενόπλου Συρράξεως (Χάγη, 1954) Πρόσθετο Πρωτόκολλο στις Συμβάσεις της Γενεύης για την Προστασία των Θυμάτων των Διεθνών Ενόπλων Συγκρούσεων (Γενεύη, 1977) Πρόσθετο Πρωτόκολλο στις Συμβάσεις της Γενεύης για την Προστασία των Θυμάτων των Μη Διεθνών Ενόπλων Συγκρούσεων (Γενεύη, 1977) Πρόσθετο Πρωτόκολλο στις Συμβάσεις της Γενεύης σχετικά με την Υιοθέτηση ενός Πρόσθετου Διακριτικού Εμβλήματος (Γενεύη, 2005)

xiv ΚΩΔΙΚΑΣ ΠΡΑΞΕΩΝ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΣΓ Ι (1949) ΣΓ ΙΙ (1949) ΣΓ ΙΙΙ (1949) ΣΓ ΙV (1949) Σύμβαση Σύμβαση Πολιτιστικών ΣΧ (1864) ΣΧΘ (1899) ΣΕ (1907) ΣΟ (1907) Σύμβασις περί Βελτιώσεως της Τύχης των Τραυματιών και των Ασθενών εις τας εν Εκστρατεία Ενόπλους Δυνάμεις (Γενεύη, 12 Αυγούστου 1949) Σύμβασις περί Βελτιώσεως της Τύχης των Τραυματιών, Ασθενών και Ναυαγών των κατά Θάλασσαν Ενόπλων Δυνάμεων (Γενεύη, 12 Αυγούστου 1949) Σύμβασις περί Μεταχειρίσεως των Αιχμαλώτων Πολέμου (Γενεύη, 12 Αυγούστου 1949) Σύμβασις περί Προστασίας των Πολιτών εν Καιρώ Πολέμου (Γενεύη, 12 Αυγούστου 1949) Σύμβασις δια την Πρόληψιν και την Καταστολήν του Εγκλήματος της Γενοκτονίας (Νέα Υόρκη, 1948) Σύμβασις δια την Προστασίαν των Πολιτιστικών Αγαθών εις Περιπτώσιν Ενόπλου Συρράξεως (Χάγη, 1954) Σύμβαση για τη Βελτίωση των Συνθηκών των Τραυματιών των εν Εκστρατεία Ενόπλων Δυνάμεων (Χάγη, 1864) Σύμβαση περί Εφαρμογής εν τω Θάλασσα Πολέμω, των Αρχών της Συμβάσεως της Γενεύης της 22 ης Αυγούστου 1864 (Χάγη, 1899) Σύμβασις περί Ενάρξεως των Εχθροπραξιών (Χάγη, 1907) Σύμβασις περί των Δικαιωμάτων και Υποχρεώσεων των Ουδετέρων Δυνάμεων και Προσώπων στον κατά Ξηράν Πόλεμο (Χάγη, 1907)