Σχολικές Σύμβουλοι ΠΕ02 Χρυσάνθη Κουμπάρου και Μαρία Νέζη Τρίτη 15 Νοεμβρίου 2016 1 ο ΕΣΠ. ΓΕΛ Πειραιά
Στόχοι της εισήγησης Επισήμανση βασικών σημείων από τις οδηγίες διδασκαλίας για τα φιλολογικά διδακτικά αντικείμενα. Συμβολή στη συζήτηση γύρω από τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων στο σύγχρονο σχολείο. 2
Δεδομένα διαδικασιών εξορθολογισμού/ αναδιάρθρωσης διδακτέας ύλης Εκπαιδευτικός σχεδιασμός και διδασκαλία Θεωρίες μάθησης 3
Βασίζεται στο υπάρχον θεσμικό πλαίσιο και στο πλαίσιο που έθεσε το ΙΕΠ. Αξιοποιεί βασικές παιδαγωγικές αρχές και θέσεις της διδακτικής. 4
Διδασκαλία Φιλολογικών μαθημάτων: Οι μαθητές/-τριες συνήθως αδυνατούν να αναπτύξουν μία δημιουργική σχέση με τα γνωστικά αντικείμενα. Οι εκπαιδευτικοί συνήθως αδυνατούν να περατώσουν τη διδακτέα ύλη. 5
Εποικοδομισμός (J. Piaget) και μάθηση Μάθηση: Διαδικασία προσωπικής κατασκευής / οικοδόμησης της γνώσης, βασισμένη σε προγενέστερες γνώσεις. Ενεργητική διαδικασία, αποτέλεσμα της προσαρμογής του ατόμου στο περιβάλλον, μέσω δύο βασικών λειτουργιών: της αφομοίωσης (ενσωμάτωση στοιχείων χωρίς μεταβολές) και της συμμόρφωσης (προσαρμογή της νέας γνώσης στις υφιστάμενες νοητικές δομές). 6
Γνωστικές θεωρίες μάθησης Ανακαλυπτική μάθηση (J. Bruner) Σταδιακή ανακάλυψη της γνώσης μέσω της κατανόησης των εσωτερικών δομών, αρχών και νόμων ενός γνωστικού αντικειμένου. Καθοδηγούμενη ανακάλυψη. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού ως εμψυχωτή στα προβλήματα που ο μαθητής/-τρια καλείται να επιλύσει, σύμφωνα με τον ιδιαίτερο ρυθμό και τις επιλογές του. Σπειροειδής οργάνωση γνώσης / ύλης. 7
L. Vygotsky (1896-1934) Μάθηση: η απόδοση νοήματος που αποκτάται από την κοινωνική εμπειρία/αλληλεπίδραση (κοινωνικός εποικοδομισμός, ζώνη επικείμενης ανάπτυξης). 8
Ο εκπαιδευτικός: Ενθαρρύνεται να σχεδιάζει το μάθημα σύμφωνα με τις ανάγκες της τάξης, με βάση συμμετοχικές δραστηριότητες κατά τη διδασκαλία. Τι ξέρω για το θέμα -Τι πρέπει να μάθω- Τι τελικά έμαθα. Οι μαθητές /τριες: Έχουν διαφορετικούς ρυθμούς και τρόπους μάθησης. Η γλωσσική τους επάρκεια αναπτύσσεται και κατακτάται σταδιακά, μέσω στοχευμένων δραστηριοτήτων και πρακτικών που γίνονται στη σχολική τάξη και εντάσσονται σε συγκεκριμένο επικοινωνιακό πλαίσιο. 9
Μάθηση με επίλυση προβλήματος. Διαφοροποιημένη διδασκαλία. 10
Συνεργατική μάθηση. Εκπαιδευτικό δράμα. Ρητορική. Web2.0.
Όταν σχεδιάζουμε το μάθημα με στόχο το μαθησιακό αποτέλεσμα. Όταν εμπλέκουμε τους μαθητές/τριες μας είτε στην επιλογή των υλικών του μαθήματος είτε στον τρόπο παρουσίασης του αποτελέσματος του μαθήματος είτε στον ρυθμό επίτευξης του μαθησιακού στόχου.
Παραδοσιακή τάξη Διαφοροποιημένη τάξη Οι διαφορές των μαθητών/τριών αγνοούνται ή αντιμετωπίζονται,όταν είναι προβληματικές. Η αξιολόγηση γίνεται συνήθως στο τέλος για να διαπιστωθεί ποιος απέκτησε τις γνώσεις. Επικρατεί σχετικά στενή αντίληψη για την νοημοσύνη. Σπάνια λαμβάνεται υπόψη το ενδιαφέρον των μαθητών/τριών. Οι διαφορές των μαθητών /τριών μελετώνται ως βάση για τον προγραμματισμό. Η αξιολόγηση είναι συνεχής και διαγνωστική με σκοπό την προσαρμογή της διδασκαλίας στις ανάγκες των μαθητών/τριών. Γίνεται αποδεκτό ότι η νοημοσύνη έχει πολλαπλές μορφές. Οι μαθητές/τριες συχνά καθοδηγούνται ώστε να κάνουν μαθησιακές επιλογές με βάση τα ενδιαφέροντά τους. Κανόνας είναι η ανάθεση μιας και μοναδικής εργασίας. Κανόνας είναι η ανάθεση εναλλακτικών μορφών εργασίας.
Ο ρόλος του εκπαιδευτικού Καλείται να σχεδιάσει το μάθημα με βάση τις Οδηγίες και όχι να εκτελέσει εντολές. Έχει τη δυνατότητα να λάβει πρωτοβουλίες σε πνεύμα συνεργασίας με τους συνδιδάσκοντες/-συνδιδάσκουσες το μάθημα. Μπορεί να εμβαθύνει, να εμπλουτίσει.. Δεσμεύεται να ενισχύσει δραστηριότητες κατανόησης και παραγωγής λόγου μέσα στην τάξη. 14
Περιορισμός της ύλης με τη βέλτιστη αναδιάρθρωση του υλικού ώστε να γίνει ελκυστικό, ενδιαφέρον για τους μαθητές και ευκολότερα προσπελάσιμο. Ανανέωση του μαθήματος μέσω της αλλαγής του τρόπου διδασκαλίας. Η προσέγγιση γίνεται από το γνωστό στο άγνωστο, από τη συγχρονία στη διαχρονία. 15
Αναδιάρθρωση της ύλης: αναδιάταξη των διδακτικών ενοτήτων. Διδασκαλία πολλών κειμένων (τα πιο κατάλληλα). Μέθοδος: κειμενοκεντρική (Αναγνώριση των μορφοσυντακτικών μέσα στο κείμενο). Α τάξη: 48 δ.ω. Β τάξη: 48 δ.ω. Γ τάξη: 19 δ.ω. + Αρριανός: 7 δ.ω. 16
Α, Β κλίση ουσιαστικών και επιθέτων Προσωπικές αντωνυμίες και δεικτική οὗτος, αὕτη, τοῦτο Οριστική ενεργητικής φωνής βαρυτόνων ρημάτων, απαρέμφατο και μετοχή Δομή απλής πρότασης Παραγωγή λέξεων 17
Γ Κλίση ουσιαστικών και επιθέτων Αναφορικές, ερωτηματικές, αόριστες αντωνυμίες Οριστική μ.φ. βαρυτόνων ρημάτων, απαρέμφατο και μετοχή Υποτακτική, προστακτική ε.φ. και μ.φ. όλων των χρόνων των βαρυτόνων ρημάτων Συντακτική λειτουργία αντικειμένου 18
Παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων Ανώμαλα ουσιαστικά: ἡ γυνή, ὁ παῖς Οριστική - επαναληπτική αντωνυμία Ευκτική ε.φ. και μ.φ. βαρύτονων ρημάτων Αόριστος β ε.φ. και μ.φ. Παθητικοί χρόνοι Ποιητικό αίτιο - παθητική σύνταξη Τα είδη του μορίου ἄν Παρατακτική και υποτακτική σύνδεση προτάσεων Δευτερεύουσες ονοματικές και επιρρηματικές προτάσεις (είδη, εισαγωγή, συντακτική θέση). 19
Οπισθοχωρητική μέθοδος για την Α τάξη: από τα κείμενα της λόγιας παράδοσης, από τα σύγχρονα κείμενα στα παλαιότερα. Δύσκολα κείμενα; από τη μετάφραση στο πρωτότυπο. Διαγνωστική αξιολόγηση Β, Γ τάξη: 1 δ.ω. (σκοπός, πλαίσιο). 20
Διδακτέα ύλη = 48 δ.ω Α τάξη Οδύσσεια: 35 δ.ω. + Ηρόδοτος: 13 δ.ω. Β τάξη Ιλιάδα: 35 δ.ω. + Τόπος/Άνθρωποι: 13 δ.ω. Γ τάξη Ελένη: 35 δ.ω. + Ανθολόγιο: 13 δ.ω. (Οι εισαγωγές όχι ανεξάρτητα από τα κείμενα) 21
1) Αναίρεση του διαχωρισμού ανάμεσα στη διδασκαλία της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας (κείμενα Ξενοφώντα, Θουκυδίδη/ 3 δ. ώρες) και στη διδασκαλία της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Εγχειρίδιο Γλωσσικής Διδασκαλίας/ 2 δ. ώρες). Ενοποίηση της διδασκαλίας με στοχευμένες διδακτικές παρεμβάσεις που θα διαμορφώσει ελεύθερα ο ίδιος ο εκπαιδευτικός. 3ω. + 2ω. = 5 δ.ω. 22
2) Αξιοποίηση των Εισαγωγών ως υλικού αναφοράς - εργαλείου αναζήτησης πληροφοριών, στοιχείων και επισημάνσεων στο πλαίσιο της γλωσσικής, ερμηνευτικής, ιστορικής προσέγγισης του κειμένου και όχι ως εξεταστέας ύλης προς απομνημόνευση. 3) Αύξηση των από μετάφραση τμημάτων της ύλης (Ολοκλήρωση Αντιγόνης). 23
4) Δραστηριότητες για ενίσχυση ποικίλων γραμματισμών Παράλληλες μεταφράσεις Χρήση ψηφιακών λεξικών και ηλεκτρονικών σωμάτων κειμένων. Ομαδοσυνεργατική μέθοδος διδασκαλίας, με φύλλα εργασίας. Αυτενέργεια. Βιωματικότητα. Ερευνητικές και διαθεματικές εργασίες. Επισήμανση των γραμματικών και συντακτικών φαινομένων που θα διδαχθούν: η λειτουργία τους στα κειμενικά συμφραζόμενα. [Σημαντική η διαγνωστική δοκιμασία στην αρχή του σχ. έτους] 24
Ι. Για την εξέταση της Αρχαίας Ελληνικής Γλω σσας και Γραμματείας στις Α και Β τάξεις Εσπερινού Γενικού Λυκείου, v. μι α (1) ερω τηση κλειστου τυ που (σωστο η λα θος, πολλαπλη ς επιλογη ς, αντιστοι χισης, κ.α.) που αναφε ρεται στο γραμματειακο ει δος του κειμε νου, στον συγγραφε α η στο ε ργο του. Η ερω τηση υπό το στοιχείο «v» τίθεται προαιρετικά από τον/τη διδάσκοντα/ουσα. Η μετάφραση βαθμολογείται με τριάντα (30) μονάδες και καθεμιά από τις επτά (7) ερωτήσεις με δέκα (10) μονάδες. Σε περίπτωση που δεν τίθεται η ερω τηση υπό το στοιχείο «v», τότε οι 10 μονάδες της επιμερίζονται από 5 μονάδες σε καθεμία από τις δύο ερμηνευτικές ερωτήσεις που αναφέρονται στο πρωτότυπο δοθέν απόσπασμα, οι οποίες πλέον βαθμολογούνται με 15 μονάδες. 25
ΙΙ Για την εξε ταση στο μα θημα Αρχαι α Ελληνικη Γλω σσα και Γραμματει α του προγρα μματος Γενικη ς Παιδει ας της Γ τα ξης Εσπερινου Γενικου Λυκει ου δι νεται στους μαθητε ς σε φωτοαντι γραφο απο σπασμα διδαγμε νου απο το πρωτο τυπο κειμε νου, 12 20 στι χων, με νοηματικη συνοχη και ζητει ται απο αυτου ς: γ) να απαντη σουν επι του δοθε ντος απο το πρωτο τυπο διδαγμε νου κειμε νου σε: ii. μι α (1) ερω τηση αποκλειστικα υφολογικου χαρακτη ρα (εκφραστικα σχη ματα, αισθητικα θε ματα, λεξικογραμματικα φαινο μενα, δομη του κειμε νου) προκειμε νου να αναδειχθει η λειτουργι α συγκεκριμε νων εκφραστικω ν επιλογω ν του ποιητη δ) να απαντη σουν σε μι α (1) ερω τηση κλειστου τυ που (σωστο -λα θος, πολλαπλη ς επιλογη ς, αντιστοι χισης, κ.α.) που αναφε ρεται στο γραμματειακο ει δος του κειμε νου, στον συγγραφε α η στο ε ργο του. Η ερω τηση αυτη τι θεται προαιρετικα απο τον/τη διδα σκοντα/ουσα. Σε περι πτωση που δεν τι θεται η ερω τηση υπο το στοιχει ο «δ», το τε οι 10 μονα δες της επιμερι ζονται απο 5 μονα δες σε καθεμι α απο τις δυ ο ερμηνευτικε ς ερωτη σεις που αναφε ρονται στο πρωτο τυπο δοθε ν απο σπασμα, οι οποι ες πλε ον βαθμολογου νται με 15 μονα δες. 26
ΙΙΙ. Για την εξέταση στο μάθημα Αρχαία Ελληνική Γλω σσα και Γραμματεία της Β τάξης Ημερησίου Γενικού Λυκείου και Γ τάξης Εσπερινού Γενικού Λυκείου (μάθημα Ομάδας Προσανατολισμού Ανθρωπιστικω ν Σπουδω ν) δίδεται σε φωτοαντίγραφο: 1. Απο σπασμα διδαγμε νου κειμε νου απο το πρωτο τυπο, 12 20 στι χων, με νοηματικη συνοχη και ζητει ται απο τους μαθητε ς: β, iii. μι α (1) ερω τηση κλειστου τυ που (σωστο -λα θος, πολλαπλη ς επιλογη ς, αντιστοι χισης, κ.α.) που αναφε ρεται στο γραμματειακο ει δος του κειμε νου, στον συγγραφε α η στο ε ργο του. Η ερω τηση αυτη τι θεται προαιρετικα απο τον/τη διδα σκοντα/ουσα. Σε περι πτωση που δεν τι θεται η ερω τηση υπο τα στοιχει α 1, β, iii, το τε οι 10 μονα δες της επιμερι ζονται απο 5 μονα δες σε καθεμι α απο τις δυ ο ερμηνευτικε ς ερωτη σεις που αναφε ρονται στο διδαγμε νο δοθε ν απο σπασμα, οι οποι ες πλε ον βαθμολογου νται με 15 μονα δες. 27
Η διδασκαλία του μαθήματος νοείται όχι ως άθροισμα ενοτήτων, αλλά ως ένα σύνολο στόχων για την ενίσχυση της γλωσσικής και επικοινωνιακής ικανότητας των μαθητών: κατανόηση και παραγωγή προφορικού και γραπτού λόγου. 28
Θεματικές-διδακτικές ενότητες. Γένη λόγου-κειμενικά είδη. Δεξιότητες κατανόησης και παραγωγής λόγου. Μορφοσυντακτικά φαινόμενα. Λεξιλόγιο. 29
Επιλέγουμε θεματικούς άξονες. Αναδιατάσσουμε και συνεξετάζουμε τις διδακτικές ενότητες ως προς κοινό θεματικό άξονα. Ορίζεται ελάχιστος αριθμός διδακτικών ενοτήτων ως προς το θέμα για κάθε τάξη (γυμνάσιο). 30
Θεματικοί άξονες: Σχολείο, Φύση Υγεία και Διατροφή, Θέατρο/ κινηματογράφος, Δραστηριότητες, Ο κόσμος μέσα από την οθόνη/ εικόνα, Αθλητισμός, Γνώση, Τόπος και πολιτισμός Γένη λόγου Κειμενικά Είδη: Περιγραφή, Αφήγηση, Επιχειρηματολογία, Πολυτροπικά κείμενα Δεξιότητες: Κατανόηση προφορικού λόγου, Κατανόηση γραπτού λόγου, Παραγωγή προφορικού λόγου, Παραγωγή γραπτού λόγου, Παράγραφος, Περίληψη Γραμματικά- συντακτικά φαινόμενα: Προτάσεις, Ονοματική φράση Επιθετικός προσδιορισμός, Κλίση ουσιαστικών επιθέτων, Ρήμα, Οι πτώσεις και οι λειτουργίες τους, Οριστικό και αόριστο άρθρο, Παρατακτική και υποτακτική σύνδεση, Ασύνδετο σχήμα
Θεματικοί άξονες: Ταξίδια, Οικογένεια, Φιλία, Σχολείο, Εργασία, Ενημέρωση, Σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα Γένη λόγου Κειμενικά Είδη: Περιγραφή, Αφήγηση, Επιχειρηματολογία Δεξιότητες: Κατανόηση προφορικού λόγου, Κατανόηση γραπτού λόγου, Παραγωγή προφορικού λόγου, Παραγωγή γραπτού λόγου, Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου, Περίληψη κειμένου-πλαγιότιτλοι, Συνοχή ευρύτερου κειμένου, Αξιολόγηση και διατύπωση επιχειρημάτων Γραμματικά- συντακτικά φαινόμενα: παρεπόμενα του ρήματος (διαθέσεις, φωνές, εγκλίσεις, τροπικότητες, ποιόν ενέργειας, χρόνοι, αριθμοί, πρόσωπα), ενεργητική και παθητική σύνταξη, προσωπική και απρόσωπη σύνταξη, επιρρηματικοί προσδιορισμοί, αντωνυμίες, παραθετικά επιθέτων, σύγκριση, σχηματισμός λέξεων με σύνθεση
Θεματικοί άξονες: Ελλάδα, Ευρώπη, Ρατσισμός, κοινωνικά στερεότυπα και προκαταλήψεις. Ειρήνη Πόλεμος, Ενεργοί πολίτες, Τέχνη, Προβληματισμοί για το μέλλον Γένη λόγου Κειμενικά Είδη: Περιγραφή, Αφήγηση, Επιχειρηματολογία Δεξιότητες: Κατανόηση προφορικού λόγου, Κατανόηση γραπτού λόγου, Παραγωγή προφορικού λόγου, Παραγωγή γραπτού λόγου, Περίληψη κειμένου. Ερευνητική εργασία Γραμματικά- συντακτικά φαινόμενα: Παρατακτική και Υποτακτική σύνδεση προτάσεων, Δευτερεύουσες ονοματικές και επιρρηματικές προτάσεις, Ευθύς και πλάγιος λόγος, Σχήματα λόγου, Σημεία στίξης
Εντοπισμός πληροφορίας/πληροφοριών Σύνδεση της πληροφορίας με το επικοινωνιακό πλαίσιο και το κειμενικό είδος Διερεύνηση του τρόπου οργάνωσης του κειμένου Μελέτη της συνεισφοράς των μορφοσυντακτικών φαινομένων και των λεξιλογικών επιλογών στη νοηματοδότηση του κειμένου Ερμηνεία των δεδομένων του κειμένου με βάση το πλαίσιό τους, κοινωνικό, ιστορικό, γεωγραφικό Κριτική ανάγνωση των δεδομένων του κειμένου, υπό το πρίσμα εξω-κειμενικών παραμέτρων, όπως οι προσωπικές γνώσεις και εμπειρίες των μαθητών/τριών.
Kείμενο 1 [Πρω τη μέρα στο Γυμνάσιο] Εντοπίστε στο κείμενο 1 τα λόγια που λέει ο Γιώργος και τα λόγια που λέει ο διευθυντής του Γυμνασίου. Σε ποιον απευθύνεται ο Γιώργος και σε ποιον ο γυμνασιάρχης; Για ποιο θέμα μιλά ο καθένας και με ποιο σκοπό; Πώς αντιδρούν κάθε φορά αυτοί που τους ακούν; Bρείτε στα λόγια του γυμνασιάρχη τις προτάσεις που χρησιμοποιεί για να ζητήσει από τους μαθητές να κάνουν κάτι. «Γιατί όχι;», «Πού αλλού;»: Βρείτε τις δύο αυτές ερωτηματικές προτάσεις στο κείμενο. Tις χρησιμοποιούν οι δύο φίλες για να ζητήσουν κάποια πληροφορία ή εκφράζουν κάτι άλλο; Mπορείτε να προσδιορίσετε τι εκφράζουν; Πώς νιώθει η Άννα, η κύρια ηρωίδα του αποσπάσματος, μόλις μπαίνει για πρώτη φορά στο χώρο του Γυμνασίου; Aπό πού καταλαβαίνουμε τα συναισθήματά της;
Η παραγωγή γραπτού λόγου μέσα στην τάξη αποσυνδέεται με ό,τι παραδοσιακά ονομάζουμε έκθεση. Κείμενο με καθορισμένο αριθμό λέξεων, σε συγκεκριμένο κειμενικό είδος και σε σαφές πλαίσιο επικοινωνίας, όπου ο πομπός, ο δέκτης και ο σκοπός της επικοινωνίας θα προσδιορίζονται με σαφήνεια και θα συνδέεται με συγκεκριμένο κείμενο που θα έχει δοθεί στους μαθητές/τριες. Σε κάθε τάξη προβλέπεται ελάχιστος αριθμός παραγωγής γραπτών κειμένων μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας (για την Α τάξη, 6-7 γραπτά κείμενα, για τη Β και Γ τάξη 5 γραπτά κείμενα).
Η διαδικασία διόρθωσης θα εστιάζει σε ενέργειες αυτοαξιολόγησης και αυτοδιόρθωσης, ετεροαξιολόγησης ανάμεσα στους μαθητές/τριες. Θα διαρκεί τουλάχιστον μία διδακτική ώρα και θα αξιοποιεί ανάλογες δραστηριότητες που υπάρχουν στα σχολικά εγχειρίδια.
Στην Α τάξη διδάσκονται οι ενότητες: ΙΙ. ΟΙ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ (ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΕΡΗ ΓΛΩΣΣΑ) & Ο ΛΟΓΟΣ: I. ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣ ΚΑΙ ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ, ΙΙ. ΔΙΑΛΟΓΟΣ και τα Θέματα σχετικά με την αγάπη και με τον έρωτα, Διδάσκεται από την αρχή και καθ όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς μέσα από τα μελετω μενα κείμενα: ΙΙΙ. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ: Συνοχή κειμένου Συνοχή σε ένα αφηγηματικό κείμενο
Στη Β τάξη διδάσκονται οι ενότητες: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ και ΑΦΗΓΗΣΗ με όλες τις επισημάνσεις που ισχύουν για την Α τάξη των ημερήσιων ΓΕΛ. Ειδικά: Η διδασκαλία της ενότητας το κωμικό και η σημασία του γέλιου (σ.256-263) προτείνεται να συνδυαστεί με σατιρικά χιουμοριστικά κείμενα της Λογοτεχνίας (Σουρής, Ροΐδης κ.ά.) Διδάσκεται από την αρχή και καθ όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς μέσα από τα μελετω μενα κείμενα: ΙΙΙ. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ: Συνοχή κειμένου Συνοχή σε ένα αφηγηματικό κείμενο
Θα προταχθεί η διδασκαλία της περίληψης και η οργάνωση του λόγου και θα επαναλαμβάνεται καθ όλη τη διάρκεια του σχολικού έτους. Η κατανόηση κειμένων και η δεξιότητα της λήψης σημειω σεων διατρέχουν, επίσης, το σύνολο της διδασκαλίας. Μετά την ολοκλήρωση των ενοτήτων ζητείται παραγωγή γραπτού λόγου σε θέμα σχετικό. Παραγωγή 6-7 κειμένων στη σχολική τάξη και η διόρθωσή τους.
Λογοτεχνικά κείμενα από τα σχολικά εγχειρίδια «Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας», από τα διαδραστικά σχολικά εγχειρίδια, από άλλες πηγές έντυπες ή δικτυακές (ΓΥΜΝ-ΓΕΛ). Ολόκληρο λογοτεχνικό βιβλίο. Ανάγνωση-κατανόηση του λογοτεχνικού κειμένου (δραστηριότητες προφορικού και γραπτού λόγου). Ερμηνεία-παραγωγή λόγου για το λογοτεχνικό κείμενο (δραστηριότητες αναγνωστικής ανταπόκρισης και δημιουργικής γραφής). 41
Το μάθημα της Λογοτεχνίας νοείται ως μάθημα κειμενοκεντρικό και μαθητοκεντρικό. Κατά την προσέγγιση των κειμένων, αξιοποιούνται δραστηριότητες ανάγνωσης, κατανόησης, ερμηνείας και δημιουργικής έκφρασης, με στόχους την ανάπτυξη αναγνωστικών και κοινωνικών δεξιοτήτων και τη δημιουργία αναγνωστών. 42
Γλώσσα και Λογοτεχνία: συνολική διάρκεια τρεις (3) ώρες-διακριτά θέματα-διακριτή βαθμολόγηση. Γλώσσα: Ένα (1) θέμα κατανόησης κειμένου (06 μονάδες)-ένα (1) θέμα δομής και γλώσσας κειμένου (04 μονάδες)-ένα (1) θέμα παραγωγής κειμένου (10) μονάδες. Λογοτεχνία: Ένα (1) θέμα κατανόησης κειμένου (06 μονάδες)-ένα (1) θέμα δομής και γλώσσας κειμένου (06) μονάδες-ένα (1) θέμα παραγωγής κειμένου (08) μονάδες: είτε αναγνωστικής ανταπόκρισης είτε δημιουργικής γραφής. 43
Να αποσυμφορηθεί η κάθε ενότητα με την ανάδειξη των συγκεκριμένων σημείων που οι μαθητές/-τριες οφείλουν να εμπεδώσουν. Να περιοριστεί η έκταση της διδακτέας ύλης, χωρίς χάσματα και κενά και να καταστεί δυνατή και η ολοκλήρωσή της. Να διατεθεί διδακτικός χρόνος σε ενεργητικούς τρόπους μάθησης (π.χ. διερεύνηση, κριτικός σχολιασμό πηγών, εκπόνηση εργασιών). 44
Οι οδηγίες που έχουν αποσταλεί έχουν την ακόλουθη διάρθρωση: Τρόπος διδασκαλίας Υποστηρικτικό υλικό Προτεινόμενη/ες δραστηριότητα/τες Προτάσεις για εργασίες (Α και Β Γυμνασίου): Οι εργασίες που προτείνονται στο τέλος για την Α και Β Γυμνασίου αποτελούν και αυτές ενδεικτική παράθεση ιδεών και θεμάτων. Οι παρούσες οδηγίες προβλέπουν τη διάθεση κάποιων ωρών στην Α και Β Γυμνασίου, μετά την ολοκλήρωση της ύλης, για την ανάθεση, καθοδήγηση από τον/την εκπαιδευτικό και παρουσίαση από τους/τις μαθητές/τριες αυτών των εργασιών, ως ολοκλήρωση της διδασκαλίας του μαθήματος στην κάθε τάξη. 45
Προτείνεται διδασκαλία των διδακτικών ενοτήτων με δύο τρόπους: «Διδασκαλία με έμφαση στα ακόλουθα σημεία»: στις συγκεκριμένες ενότητες προσδιορίζονται τα σημεία στα οποία θα επιμείνει ο/η εκπαιδευτικός και γίνεται σαφής αναφορά στα χωρία και στις σελίδες του σχολικού βιβλίου όπου οι μαθητές/μαθήτριες θα εξεταστούν. Συχνά σε μια ενότητα δύο (2) σελίδων, μπορεί να επιλέγονται «κομμάτια» που συνολικά συγκροτούν μια (1) σελίδα. Σε κάποιες περιπτώσεις προτείνεται η συνεξέταση δυο (2) ενοτήτων με έμφαση σε ορισμένα σημεία. «Συνοπτική παρουσίαση» ή «Απλή αναφορά»: οι συγκεκριμένες ενότητες δεν περιλαμβάνονται στην εξεταστέα ύλη στις ανακεφαλαιωτικές εξετάσεις του Ιουνίου. Προβλέπεται συγκεκριμένος διδακτικός χρόνος (συνήθως μια διδακτική ώρα). 46
Η διδασκαλία στη Γ Γυμνασίου οργανώνεται με βάση άξονες και έννοιες και όχι με βάση τα γεγονότα: Επαναστάσεις του 18ου και του 19ου αιώνα. ΟΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ Πολιτειακή ταυτότητα της μετεπεναστατικής Ελλάδας κατά το 19ο αι. Εθνικοί και Παγκόσμιοι πόλεμοι του 20ού αιώνα Κύριες αλλαγές του μεταπολεμικού κόσμου 47
Να αποφευχθεί ο κατακερματισμός των υπό μελέτη φαινομένων. Να αποφευχθούν οι συνεχείς επαναλήψεις ανάμεσα στις διάφορες σχολικές βαθμίδες και η στεγανοποίηση των γνώσεων. Να αποφευχθεί η στείρα απομνημόνευση. Να διατεθεί διδακτικός χρόνος σε ενεργητικούς τρόπους μάθησης. (π.χ. διερεύνηση, κριτικός σχολιασμός των πηγών) Να οργανωθεί η διδασκαλία των ενοτήτων κάτω από κοινούς άξονες, ώστε να αναδεικνύονται τα προς μελέτη φαινόμενα. Να δοθεί η ευκαιρία στους μαθητές/-τριες να εμβαθύνουν στη μελέτη και κατανόηση ιστορικών φαινομένων. 48
Προτείνεται διδασκαλία των διδακτικών ενοτήτων ως εξης: «Αναλυτική παρουσίαση»: στις συγκεκριμένες ενότητες προσδιορίζονται τα σημεία στα οποία θα επιμείνει ο/η εκπαιδευτικός. «Συνοπτική παρουσίαση» ή «Απλή αναφορά»: οι συγκεκριμένες ενότητες δεν περιλαμβάνονται στην εξεταστέα ύλη στις ανακεφαλαιωτικές εξετάσεις του Ιουνίου. Προβλέπεται συγκεκριμένος διδακτικός χρόνος. «Διδασκαλία της τέχνης με λέξεις κλειδιά». 49
Να δημιουργηθεί ένα πιο ελεύθερο και δημιουργικό πλαίσιο ενασχόλησης με τη φιλοσοφία μέσα στη σχολική τάξη, όπου θα αξιοποιείται το σχολικό βιβλίο ως υλικό αναφοράς, χωρίς να οδηγεί στη μηχανιστική απομνημόνευσή του. Να επικεντρωθεί η διδακτική πράξη περισσότερο στην αυτενέργεια των μαθητών αξιοποιώντας: 1. τον ζωντανό διάλογο στη σχολική αίθουσα με αφορμή π.χ. προσιτά φιλοσοφικά κείμενα, 2. τη συνεργατική ατμόσφαιρα στις ομαδικές εργασίες και 3. την προσωπική μελέτη. 50
Δίνεται έμφαση περισσότερο στην Πρακτική Φιλοσοφία (Ηθική, Πολιτική, Αισθητική) και λιγότερο σε απαιτητικούς κλάδους της (Λογική, Οντολογία, Γνωσιολογία). Ωστόσο δεν λείπουν οι σχετικές αναφορές και επισημάνσεις και από αυτούς τους κλάδους π.χ. η αξιοποίηση της αντίθεσης Πλάτωνα-Αριστοτέλη τόσο σε γνωσιολογικό όσο και σε οντολογικό/μεταφυσικό επίπεδο ως απαρχή των προβληματισμό αυτού του είδους. 51
Προβλεπόμενες διδ. ώρες: ±46. Σελίδες ±90. Οργάνωση ύλης σε θεματικές ενότητες. Το σχολικό βιβλίο ως βιβλίο αναφοράς και όχι ως υλικό απομνημόνευσης. Η παρουσίαση της διδακτικής ενότητας από το σχολικό βιβλίο ακολουθεί την επεξεργασία του κειμένου ή των κειμένων και δεν προηγείται (Επαγωγική μέθοδος). 52
Κατανομή ύλης σε 6 θεματικές ενότητες (θ.ε.). Ενδεικτικές διδακτικές ώρες ανά θ.ε. Κεφάλαιο/-α και ενότητές τους ανά θ.ε. Διδακτικές προτάσεις για σύγχρονες παιδαγωγικές δραστηριότητες προς ενίσχυση ποικίλων γραμματισμών. Ενδεικτικές λέξεις κλειδιά ανά θ.ε. Πρόβλεψη και δυνατότητα για μικρές ερευνητικές εργασίες και πέρα από τα τυπικά όρια της διδακτέας ύλης. 53
Ν.Ε. Γλω σσα και Λογοτεχνία Α και Β ΕΠΑΛ Χαρακτηριστικά του μαθήματος (1) Ενιαία οργάνωση της διδασκαλίας: ένας διδάσκων, 4 ή 3 ώρες διδασκαλίας ανά τάξη, ένα τουλάχιστον συνεχόμενο δίωρο. Διάρθρωση του μαθήματος σε διδακτικές/ θεματικές ενότητες, με ποικιλία κειμένων, κειμενικών ειδών, ερωτήσεις, δραστηριότητες. Ενιαίος σκοπός: ενίσχυση κριτικής σκέψης και των δυνατοτήτων έκφρασης των μαθητών/τριών, δημιουργία αναγνωστών/- τριών. 54
Ν.Ε. Γλω σσα και Λογοτεχνία Α και Β ΕΠΑΛ Χαρακτηριστικά του μαθήματος (2) Κατά τη διδακτική διαδικασία, για κάθε αντικείμενο (Γλώσσα, Λογοτεχνία) αφιερώνεται ο αναγκαίος και προβλεπόμενος χρόνος. Ακολουθείται η ιδιαίτερη ανά αντικείμενο διδακτική μεθοδολογία. Η διδακτική ενότητα: Κείμενα. Ερωτήσειςδραστηριότητες. Παραγωγή λόγου. «Θεωρητική» υποστήριξη (βοήθεια). 55
Αξιολόγηση (σε αναμονή Π.Δ.) Κατά την τελική αξιολόγηση Δύο κείμενα (1 Γλώσσα + 1 Λογοτεχνία) με κοινό θεματικό άξονα, οικείο από τη διδασκαλία. Κάθε κείμενο συνοδεύεται από τρεις δραστηριότητες (Κατανόηση, Γλωσσική προσέγγιση, Παραγωγή γραπτού λόγου με προκαθορισμένο αριθμό λέξεων). 56
Ο προγραμματισμός της ύλης είναι ενδεικτικός. Οι Φιλόλογοι θα τον δοκιμάσουν στη σχολική τάξη και όπου πρέπει, θα τον τροποποιήσουν. 57
58
59