ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ. ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: Εισαγωγή στη αγροοικολογία

1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: Εισαγωγή στη αγροοικολογία Κεφάλαιο Πρώτο: Η έννοια του οικοσυστήματος 1.1. Γενικά 1.2. Η δομή των φυσικών οικοσυστημάτων 1.2.1. Τα επίπεδα της οργάνωσης 1.2.2. Δομικές ιδιότητες των κοινοτήτων 1.2.2.1. Ποικιλότητα των ειδών 1.2.2.2 Κυριαρχία και σχετική αφθονία 1.2.2.3. Δομή της βλάστησης 1.2.2.4. Τροφική δομή 1.2.2.5. Σταθερότητα, αντίσταση και ευστάθεια 1.3. Η λειτουργία των φυσικών οικοσυστημάτων 1.3.1. Η ροή της ενέργειας 1.3.2. Η ροή των θρεπτικών στοιχείων 1.3.3. Ρύθμιση των πληθυσμών 1.3.4. Η αλλαγή στο οικοσύστημα 1.4. Χρήσιμη συμπληρωματική βιβλιογραφία Κεφάλαιο Δεύτερο: Η έννοια του αγροοικοσυστήματος 2.1. Γενικά 2.2. Σύγκριση των φυσικών οικοσυστημάτων με τα αγροοικοσυστήματα 2.3. Τα αγροοικοσυστήματα ως μια μονάδα ανάλυσης 2.4. Αειφορικά αγροοικοσυστήματα 2.5. Χρήσιμη συμπληρωματική βιβλιογραφία Κεφάλαιο Τρίτο: Συστήματα αειφορικής παραγωγής τροφίμων 3.1. Γενικά 3.2. Οι πρακτικές της συμβατικής γεωργίας 3.2.1. Εντατική καλλιέργεια 3.2.2. Μονοκαλλιέργεια 3.2.3. Εφαρμογή συνθετικών λιπασμάτων 1 3 5 5 5 6 8 8 9 10 12 13 14 15 17 21 21 22 23 23 23 26 27 27 29 29 30 30 31 31 32

2 3.2.4. Άρδευση 3.2.5. Χημικός έλεγχος ζιζανίων και εντόμων 3.2.6. Χειρισμός των γονιδιωμάτων των φυτών 3.3. Γιατί η συμβατική γεωργία δεν είναι αειφορική 3.3.1. Υποβάθμιση του εδάφους 3.3.2 Άσκοπη και υπερβολική χρήση του νερού 3.3.3. Ρύπανση του περιβάλλοντος 3.3.4. Εξάρτηση από εξωτερικές εισροές 3.3.5. Απώλεια της γενετικής ποικιλότητας 3.3.6. Απώλεια τοπικού ελέγχου της γεωργικής παραγωγής 3.3.7. Παγκόσμια ανισότητα 3.4. Οι λύσεις εξαντλήθηκαν 3.5. Ο δρόμος προς την αειφορικότητα 3.5.1. Τι είναι αειφορικότητα; 3.5.2. Ο ρόλος της αγροοικολογίας 3.5.3. Η ιστορία της αγροοικολογίας 3.5.4. Σημαντικές εργασίες στην ιστορία της αγροοικολογίας 3.6. Χρήσιμη συμπληρωματική βιβλιογραφία ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: Αυτοοκολογική αγροοικολογία ή τα φυτά και οι παράγοντες του περιβάλλοντος Κεφάλαιο Τέταρτο: Το Φυτό 4.1. Γενικά 4.2. Η διατροφή του φυτού 4.2.1. Η φωτοσύνθεση 4.2.1.1. Η C 3 φωτοσύνθεση 4.2.1.2. Η C 4 φωτοσύνθεση 4.2.1.3. Η CAM φωτοσύνθεση 4.2.1.2. Η σύγκριση των φωτοσυνθετικών διαδρομών 4.2.2. Η κατανομή του άνθρακα 4.2.3. Οι διατροφικές ανάγκες των φυτών 4.2.3.1. Το άζωτο 4.2.3.2. Ο φωσφόρος 4.2.3.3. Το κάλιο 4.2.3.4. Άλλα μακροστοιχεία 4.2.3.5. Άλλα μικροστοιχεία 4.2.4. Η διαπνοή 4.3. Το φυτό και η αλληλεπίδραση του με το περιβάλλον 4.3.1. Η θέση του φυτού στο περιβάλλον 4.3.2. Αντίδραση στους παράγοντες του περιβάλλοντος 4.3.2.1. Πυροδοτούμενες αντιδράσεις 4.3.2.2. Εξαρτημένες αντιδράσεις 4.3.2.3. Ανεξάρτητες αντιδράσεις 4.3.3. Όρια και ανοχές 4.4. Χρήσιμη συμπληρωματική βιβλιογραφία Η επίδραση του ανθρώπου Κεφάλαιο Πέμπτο: Το Φως 5.1. Γενικά 32 33 33 35 35 36 37 38 39 40 41 42 43 43 44 46 46 49 51 51 51 52 54 55 55 56 57 58 59 59 60 61 61 62 62 62 63 63 63 63 64 65 67 67

3 5.2. Η ηλιακή ακτινοβολία 5.3. Η ατμόσφαιρα ως φίλτρο και ανακλαστήρας 5.4. Η οικολογική σημασία του φωτός πάνω στη Γη 5.4.1. Το υπεριώδες φως 5.4.2. Φωτοσυνθετικά ενεργός ακτινοβολία 5.4.3. Το υπέρυθρο φως 5.4.4. Καταστροφή του στρώματος του όζοντος 5.5. Τα χαρακτηριστικά της έκθεσης στο ορατό φως 5.5.1. Ποιότητα του φωτός 5.5.2. Ένταση του φωτός 5.5.3. Διάρκεια του φωτός 5.6. Παράγοντες που καθορίζουν τις μεταβολές στο περιβάλλον του φωτός 5.6.1. Εποχικότητα 5.6.2. Γεωγραφικό Πλάτος 5.6.3. Υψόμετρο 5.6.4. Τοπογραφικό ανάγλυφο 5.6.5. Τοπογραφικό ανάγλυφο 5.6.6. Δομή της βλάστησης στην κομοστέγη 5.7. Ρυθμός φωτοσύνθεσης 5.7.1. Φωτοσυνθετική αποτελεσματικότητα και παράγοντες του περιβάλλοντος 5.7.2. Διαφορές στις φωτοσυνθετικές διαδρομές 5.7.3. Μέτρηση του ρυθμού φωτοσύνθεσης 5.8. Άλλες μορφές αντίδρασης στο φως 5.8.1. Φύτρωμα 5.8.2. Αύξηση και ανάπτυξη 5.8.2.1. Εγκατάσταση 5.8.2.2. Αύξηση του φυτού 5.8.2.3. Φωτοτροπισμός 5.8.2.4. Φωτοπερίοδος 5.8.3. Παραγωγή του συγκομίσιμου τμήματος του φυτού 5.9. Διαχείριση του περιβάλλοντος του φωτός στα αγροοικοσυστήματα 5.9.1. Επιλογή των φυτών καλλιέργειας 5.9.2. Καλλιεργητική ποικιλότητα και δομή της κομοστέγης 5.9.3. Χρονική διαχείριση 5.9.4. Κατανομή του άνθρακα και αειφορικότητα 5.10. Χρήσιμη συμπληρωματική βιβλιογραφία Κεφάλαιο Έκτο: Η Θερμοκρασία 6.1. Γενικά 6.2. Ο Ήλιος - Πηγή θερμικής ενέργειας του πλανήτη 6.3. Αιτίες και συνέπειες από την υπερθέρμανση της γης 6.4. Μορφές της θερμοκρασιακής μεταβολής στην επιφάνεια της γης 6.4.1. Μεταβολές Γεωγραφικού Πλάτους 6.4.2. Υψομετρικές μεταβολές 6.4.3. Εποχιακές μεταβολές 6.4.4. Θαλάσσια και ηπειρωτική επίδραση 6.4.5. Τοπογραφικές μεταβολές 6.5. Αντιδράσεις των φυτών στη θερμοκρασία 67 68 70 70 70 71 71 73 74 74 74 75 75 76 76 76 76 77 77 77 78 78 79 79 79 80 80 80 81 82 82 83 83 85 86 86 87 87 87 88 89 90 90 91 91 92 93

4 6.5.1. Προσαρμογές στις ακραίες θερμοκρασίες 6.5.1.1. Θερμότητα 6.5.1.2. Ψύχος 6.5.2. Η θερμοπερίοδος στα φυτά 6.5.3. Η διαχείμανση 6.6. Μικροκλίμα και Γεωργία 6.6.1. Μικροκλιματικό προφίλ 6.6.2. Τροποποίηση της θερμοκρασίας του μικροκλίματος 6.6.2.1. Βιοτική κομοστέγη (κάλυψη) 6.6.2.2. Αβιοτική κομοστέγη (κάλυψη) 6.6.2.3. Κάλυψη της επιφάνειας του εδάφους 6.6.2.4. Θερμοκήπια και σκίαστρα 6.6.2.5. Μέθοδοι πρόληψης παγετού 6.6.3. Θερμοκρασία και αειφορικότητα 6.7. Χρήσιμη συμπληρωματική βιβλιογραφία Κεφάλαιο Έβδομο: Υγρασία και Βροχοπτώσεις 7.1. Γενικά 7.2. Οι υδρατμοί στην ατμόσφαιρα 7.3. Τα κατακρημνίσματα 7.3.1. Ο υδρολογικός κύκλος 7.3.2. Τύποι των βροχοπτώσεων 7.3.2.1. Μεταβιβαστική βροχόπτωση 7.3.2.2. Ορεογραφική βροχόπτωση 7.3.2.3. Κυκλωνική βροχόπτωση 7.3.3. Περιγραφή των μορφών βροχόπτωσης 7.3.4. Όξινη βροχή 7.4. Αγροοικοσυστήματα που ποτίζονται με τη βροχή 7.4.1. Αγροοικοσυστήματα προσαρμοσμένα σε μια μακρά υγρή περίοδο 7.4.2. Αγροοικοσυστήματα προσαρμοσμένα στις εναλλασσόμενες υγρές - ξηρές περιόδους των τροπικών 7.4.3. Αγροοικοσυστήματα που είναι προσαρμοσμένα σε εποχιακή βροχόπτωση 7.4.4. Ξηρικές καλλιέργειες 7.4.5. Συστήματα που χρησιμοποιούν νερό που συλλέχθηκε στις ξηρές περιοχές 7.4.6. Συστήματα βόσκησης 7.4.7. Μαθήματα από τα αειφορικά συστήματα 7.5. Χρήσιμη συμπληρωματική βιβλιογραφία Κεφάλαιο Όγδοο: Ο Άνεμος 8.1. Γενικά 8.2. Η Ατμοσφαιρική κίνηση 8.3. Οι τοπικοί άνεμοι 8.4. Άμεσες επιπτώσεις του ανέμου στα φυτά 8.4.1. Αφυδάτωση 8.4.2. Νανισμός 8.4.3. Αποσχηματισμός 8.4.4. Καταστροφή του φυτού και ξερίζωμα 94 94 95 95 96 96 96 97 98 99 100 102 102 103 103 105 105 105 106 107 108 108 108 109 109 110 111 111 113 115 116 117 118 119 120 121 121 121 123 124 124 124 125 125

5 8.4.5. Αλλαγές στη σύνθεση του αέρα που περιβάλλει τα φυτά 8.5. Λοιπές επιδράσεις του ανέμου 8.5.1. Αιολική διάβρωση 8.5.2. Μεταφορά άλατος από τη θάλασσα 8.5.3. Μεταφορά ασθενειών και ζιζανίων 8.5.4. Ευεργετικές επιδράσεις του ανέμου 8.6. Τροποποίηση και τιθάσευση του ανέμου στα αγροοικοσυστήματα 8.6.1. Η μέτρηση του ανέμου 8.6.2. Τεχνικές τροποποίησης των μορφών του ανέμου και καταπράυνσης των ανέμων 8.6.2.1. Ανεμοθραύστες ή ανεμοφράκτες 8.6.2.2. Τεχνικές φύτευσης 8.6.2.3. Χρόνος φύτευσης 8.6.2.4. Γενετικές ποικιλίες ανθεκτικές στους ανέμους 8.6.3. Τιθασεύοντας τον άνεμο 8.6.4. Άνεμος και αειφορικότητα 8.7. Χρήσιμη συμπληρωματική βιβλιογραφία Κεφάλαιο Ένατο: Το Έδαφος 9.1. Γενικά 9.2. Διαδικασίες σχηματισμού και ανάπτυξης του εδάφους 9.2.1. Σχηματισμός του ρεγολίθου 9.2.1.1. Φυσική αποσάρθρωση 9.2.1.2. Μεταφορά 9.2.2. Βιολογικές διαδικασίες 9.2.3. Χημική αποσάθρωση 9.3. Οι εδαφικοί ορίζοντες 9.3.1. Το εδαφικό προφίλ 9.3.2. Η σπουδαιότητα του οργανικού ορίζοντα 9.4. Τα χαρακτηριστικά του εδάφους 9.4.1. Η υφή του εδάφους 9.4.2. Η δομή του εδάφους 9.4.3. Χρωματισμός 9.4.5. Ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων 9.4.6. Οξύτητα του εδάφους και ph 9.4.7. Αλατότητα και αλκαλικότητα 9.5. Τα θρεπτικά στοιχεία του εδάφους 9.6. Η οργανική ύλη του εδάφους 9.7. Διαχείριση του εδάφους 9.7.1. Διαχείριση της οργανικής ύλης 9.7.1.1. Υπολείμματα των καλλιεργειών 9.7.1.2. Κάλυψη καλλιεργειών 9.7.1.3. Κοπριά 9.7.1.4. Κομπόστες 9.7.1.5. Λοιπά εδαφοβελτιωτικά 9.7.1.6. Λήμματα 9.7.2. Συστήματα άροσης 9.7.3. Αειφορική διαχείριση του εδάφους 9.8. Χρήσιμη συμπληρωματική βιβλιογραφία 125 126 126 127 128 128 129 129 129 130 133 135 135 135 136 136 137 137 138 138 138 139 139 140 141 141 143 143 144 145 147 148 149 149 150 152 154 154 155 155 156 156 157 157 158 159 159

6 Κεφάλαιο Δέκατο: Το Νερό στο Έδαφος 10.1.Γενικά 10.2. Η κίνηση του νερού εντός και εκτός του εδάφους 10.2.1. Η διείσδυση του νερού στο έδαφος 10.2.2. Η διήθηση του νερού 10.2.3. Η εξάτμιση του νερού 10.2.4. Η διαπνοή 10.3. Η διαθεσιμότητα της εδαφικής υγρασίας 10.4. Η πρόσληψη της εδαφικής υγρασίας από τα φυτά 10.4.1. Η τριχοειδής κίνηση του νερού 10.4.2. Επέκταση των ριζών στο έδαφος 10.5. Το υπερβολικό νερό στο έδαφος 10.5.1. Οι αρνητικές επιπτώσεις του υπερβολικού νερού 10.5.2. Συστήματα αποστράγγισης 10.5.3. Φυτά καλλιέργειας προσαρμοσμένα σε υγρότοπους 10.5.4. Προσαρμογή του υπερβολικού νερού του εδάφους στο επίπεδο του αγροοικοσυστήματος 10.6. Ανεπάρκεια του εδαφικού ύδατος 10.7. Η οικολογία των αρδεύσεων 10.7.1. Δημιουργία άλατος 10.7.2. Οικολογικές αλλαγές 10.8. Βελτιωμένη χρήση του υδατικού πόρου 10.8.1. Επάρκεια της υδατικής χρήσης 10.8.1.1. Αποτελεσματικότητα διαπνοής 10.8.1.2. Αποτελεσματικότητα εξατμισιδιαπνοής 10.8.2. Διαχείριση της εξατμισιδιαπνοής 10.8.2.1. Επιλογή των φυτών καλλιέργειας και σχεδιασμός του αγροοικοσυστήματος 10.8.2.2. Αγρανάπαυση 10.8.2.3. Διαχείριση της εξάτμισης από την επιφάνεια 10.9. Χρήσιμη συμπληρωματική βιβλιογραφία Κεφάλαιο Ενδέκατο: Η Φωτιά 11.1. Γενικά 11.2. Η φωτιά στα φυσικά οικοσυστήματα 11.3. Επιδράσεις της φωτιάς στο έδαφος 11.3.1. Οι αβιοτικοί παράγοντες 11.3.2. Οι βιοτικοί παράγοντες 11.4. Προσαρμογές των φυτών στην φωτιά 11.5. Η φωτιά στα αγροοικοσυστήματα 11.5.1. Εναλλασσόμενη καλλιέργεια 11.5.2. Η φωτιά στα σύγχρονα γεωργικά συστήματα 11.5.2.1. Καθάρισμα της έκτασης 11.5.2.2. Προσθήκη θρεπτικών στοιχείων στο έδαφος 11.5.2.3. Διαχείριση των καλλιεργητικών υπολειμμάτων 11.5.2.4. Διαχείριση ζιζανίων 11.5.2.5. Διαχείριση των αρθροπόδων 11.5.2.6. Διαχείριση των παθογενών οργανισμών 11.5.2.7. Προετοιμασία για την συγκομιδή 161 161 162 162 162 163 164 164 166 167 167 168 168 170 171 171 172 172 173 173 174 174 174 176 176 176 177 177 180 181 181 182 183 183 184 185 185 185 187 187 189 189 190 191 192 193

7 11.5.2.8. Διαχείριση λιβαδιών και λειμώνων 11.6. Χρήσιμη συμπληρωματική βιβλιογραφία Κεφάλαιο Δωδέκατο: Οι βιοτικοί παράγοντες 12.1. Γενικά 12.2. Η σχέση ανάμεσα στους οργανισμούς 12.3. Η σχέση ανάμεσα στον οργανισμό και το περιβάλλον 12.3.1. Παρεμβάσεις απομάκρυνσης 12.3.1.1. Ανταγωνισμός 12.3.1.2. Παρασιτισμός 12.3.1.3. Φυτοφαγία 12.3.2. Παρεμβάσεις προσθήκης 12.3.2.1. Επιφυτισμός 12.3.2.2. Συμβιώσεις 12.3.2.3. Αλληλοπάθεια 12.3.3. Σύγκριση των τύπων παρέμβασης 12.3.4. Παρεμβάσεις στην πράξη στο αγροοικοσύστημα 12.4. Αλληλοπαθητική τροποποίηση του περιβάλλοντος 12.4.1. Η ιστορία της μελέτης της αλληλοπάθειας 12.4.2. Επίδειξη της αλληλοπάθειας 12.4.3. Οι επιπτώσεις της αλληλοπάθειας των ζιζανίων 12.4.4. Οι επιπτώσεις της αλληλοπάθειας των καλλιεργούμενων φυτών 12.4.4.1 Φυτά κάλυψης 12.4.4.2. Οργανική επικάλυψη από τα καλλιεργούμενα φυτά 12.4.4.3. Εμπόδια στα καλλιεργούμενα φυτά από τα ζιζάνια 12.4.5. Ερεθισμός αύξησης 12.5. Συμπεράσματα 12.6. Χρήσιμη συμπληρωματική βιβλιογραφία Κεφάλαιο Δέκατο Τρίτο: Το περιβαλλοντικό σύμπλεγμα 13.1. Γενικά 13.2. Το περιβάλλον ως ένα σύμπλεγμα παραγόντων 13.2.1. Οι παράγοντες στο περιβάλλον 13.2.2. Η πολυπλοκότητα των αλληλεπιδράσεων 13.3. Η ετερογένεια του περιβάλλοντος 13.3.1. Η ετερογένεια στο χώρο 13.3.2. Η ετερογένεια στο χρόνο (δυναμική αλλαγή) 13.4. Αλληλεπίδραση των περιβαλλοντικών παραγόντων 13.4.1. Συμψηφιστικοί παράγοντες 13.4.2. Η πολυπλοκότητα των παραγόντων 13.4.3. Προδιάθεση των παραγόντων 13.5. Η διαχείριση της πολυπλοκότητας 13.6. Χρήσιμη συμπληρωματική βιβλιογραφία 193 194 197 197 198 200 201 201 202 203 204 204 205 206 207 208 208 209 210 210 213 213 214 214 215 216 216 219 219 219 220 221 223 223 224 225 225 225 226 226 227 ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ: Συνοικολογική Αγροοικολογία ή Αλληλεπιδράσεις στο επίπεδο των συστημάτων 229

8 Κεφάλαιο Δέκατο Τέταρτο: Διαδικασίες που αφορούν τους πληθυσμούς στη γεωργία 14.1. Γενικά 14.2. Αρχές της οικολογίας πληθυσμών και δημογραφία των φυτών 14.2.1. Αύξηση πληθυσμών 14.2.2. Ο εποικισμός των νέων περιοχών 14.2.2.1. Στάδια εποικισμού 14.2.2.1.1. Η διασπορά 14.2.2.1.2. Εγκατάσταση 14.2.2.1.3. Αύξηση και ωριμότητα 14.2.2.1.4. Αναπαραγωγή 14.2.2.2. Παράγοντες που επηρεάζουν την επιτυχία του εποικισμού 14.2.2.2.1. Οι στρατηγικές του βιολογικού κύκλου 14.2.2.2.1.1. Η θεωρία της r- και Κ- επιλογής 14.2.2.2.1.1. Η θεωρία της κακουχίας/διαταραχής - έντασης 14.3. Η Οικοθέση 14.3.1. Εννοιολογισμοί της οικοθέσης 14.3.2. Η ευρύτητα της οικοθέσης 14.3.3. Ποικιλότητα και υπερκάλυψη της οικοθέσης 14.4. Εφαρμογές της θεωρίας της οικοθέσης στη γεωργία 14.4.1. Εύνοια ή περιορισμός της εγκατάστασης ανωφελών ειδών; 14.4.2. Βιολογικός έλεγχος των επιβλαβών εντόμων 14.4.3. Σχεδιασμός των συγκαλλιεργητικών συστημάτων 14.5. Η Οικολογία των πληθυσμών κάτω από το πρίσμα των καλλιεργούμενων φυτών 14.6. Προτεινόμενη συμπληρωματική βιβλιογραφία Κεφάλαιο Δέκατο Πέμπτο: Οι γενετικοί πόροι στα αγροοικοσυστήματα 15.1. Γενικά 15.2. Η γενετική αλλαγή στη φύση και η παραγωγή της γενετικής ποικιλότητας 15.2.1. Η έννοια της προσαρμογής 15.2.2. Ποικιλομορφία και φυσική επιλογή 15.3. Κατευθυνόμενη επιλογή και εξημέρωση 15.3.1. Τα επιλεγμένα χαρακτηριστικά στη φυτική παραγωγή 15.3.2. Οι μέθοδοι της κατευθυνόμενης επιλογής 15.3.2.1. Η μαζική επιλογή 15.3.2.2. Η επιλογή της καθαρής γραμμής 15.3.2.3. Η παραγωγή των συνθετικών ποικιλιών 15.3.2.4. Ο υβριδισμός 15.3.2.5. Η επιβεβλημένη πολυπλοειδία 15.3.2.6. Η βιοτεχνολογία 15.3.3. Οι συνέπειες των σύγχρονων μεθόδων αναπαραγωγής 15.3.3.1. Η απώλεια της γενετικής ποικιλότητας 15.3.3.2. Η γενετική ευπάθεια 15.3.3.3. Αυξημένη εξάρτηση από την ανθρώπινη παρέμβαση 15.3.3.4. Απώλεια άλλων γενετικών πόρων 231 231 232 232 234 234 234 236 237 237 238 238 239 240 242 243 244 244 245 246 246 247 247 249 251 251 252 253 253 255 256 257 257 258 259 259 260 260 261 261 265 266 267

9 15.4. Βελτίωση με σκοπό την αειφορία 15.4 1. Σταθερή ανθεκτικότητα 15.4.2. Επιτόπια (in situ) επιλογή και διατήρηση των γενετικών πόρων 15.4 3. Διατήρηση πόρων φυτών μικρότερης καλλιεργητικής αξίας και φυτών χωρίς καλλιεργητική αξία 15.5. Χρήσιμη συμπληρωματική βιβλιογραφία Κεφάλαιο Δέκατο Έκτο: Η αλληλεπίδραση των ειδών στις κοινότητες των φυτών καλλιέργειας 16.1 Γενικά 16.2. Παρέμβαση στο επίπεδο της κοινότητας 16.2.1. Πολυπλοκότητα των αλληλεπιδράσεων 16.2.2. Η συνύπαρξη 16.2.3. Οι συμβιώσεις 16.2.4. Η ιστορία της μελέτης των συμβιώσεων 16.3. Η δράση των αμοιβαίως επωφελών παρεμβάσεων στα αγροοικοσυστήματα 16.3.1. Επωφελείς παρεμβάσεις των καλλιεργούμενων φυτών κάλυψης 16.3.2. Επωφελείς παρεμβάσεις των «άγριων» φυτών (ζιζανίων) 16.3.2.1. Τροποποίηση του περιβάλλοντος του συστήματος φυτών καλλιέργειας 16.3.2.2. Έλεγχος επιβλαβών εντόμων με την προώθηση ωφελίμων εντόμων 16.3.3. Συγκαλλιέργεια 16.3.4. Χρησιμοποίηση της αλληλεπίδρασης των ειδών για την αειφορικότητα 16.4. Χρήσιμη συμπληρωματική βιβλιογραφία Κεφάλαιο Δέκατο Έβδομο: Ποικιλότητα και σταθερότητα του αγροοικοσυστήματος 17.1 Γενικά 17.2. Προσεγγίσεις του όλου συστήματος και ευκαιρίες 17.2.1. Διαχείριση του όλου συστήματος 17.2.2. Οικοδομώντας στην ποικιλότητα 17.2.3. Αζωτοβακτήρια, ψυχανθή και κύκλος του αζώτου 17.3. Οικολογική ποικιλότητα 17.3.1. Η ποικιλότητα στα φυσικά οικοσυστήματα 17.3.1.1. Η κλίμακα της ποικιλότητας 17.3.1.2. Διαδικασίες διαδοχής και αλλαγές στην ποικιλότητα 17.3.1.3. Ποικιλότητα και σταθερότητα 17.3.2. Η οικολογική ποικιλότητα στα αγροοικοσυστήματα 17.3.2.1. Η αξία της ποικιλότητας στα αγροοικοσυστήματα 17.3.2.2. Μέθοδοι αύξησης της ποικιλότητας στα γεωργικά συστήματα 17.3.2.2.1. Συγκαλλιέργεια 17.3.2.2.2. Καλλιέργεια σε λωρίδες 17.3.2.2.3. Δενδροστοιχίες και βλάστηση μόνωσης 17.3.2.2.4. Καλλιέργεια φυτών κάλυψης 17.3.2.2.5. Αμειψισπορές 17.3.2.2.6. Αγραναπάυσεις 268 269 270 272 272 275 275 276 277 280 281 282 282 282 284 284 285 285 287 288 289 289 290 290 291 293 294 295 295 297 298 299 299 301 301 302 302 302 303 303

10 17.3.2.2.7. Μειωμένη ή ελάχιστη κατεργασία του εδάφους 17.3.2.2.8. Υψηλές εισροές οργανικής ύλης 17.3.2.2.9. Μείωση της χρήσης των χημικών εισροών 17.3.3. Η διαχείριση της διαφοροποίησης 17.4. Αξιολόγηση της ποικιλότητας των φυτών καλλιέργειας και τα ωφελήματά της 17.4.1. Δείκτες της ποικιλότητας των ειδών 17.4.2. Εκτίμηση των ωφελειών της ποικιλότητας της συγκαλλιέργειας 17.4.2.1. Ο λόγος του εδαφικού ισοδύναμου 17.4.2.2. Εφαρμογή και ερμηνεία του λόγου του εδαφικού ισοδύναμου 17.5. Εποικισμός και ποικιλότητα 17.5.1. Η θεωρίας της νησιωτικής βιογεωγραφίας 17.5.2. Εφαρμογές στη Γεωργία 17.6. Ποικιλότητα, σταθερότητα και αειφορικότητα 17.7. Χρήσιμη συμπληρωματική βιβλιογραφία Κεφάλαιο Δέκατο Όγδοο: Διαταραχή, διαδοχή και διαχείριση του αγροοικοσυστήματος 18.1. Γενικά 18.2. Διαταραχή και ανάκαμψη στα φυσικά οικοσυστήματα 18.2.1. Η φύση της διαταραχής 18.2.2. Η διαδικασία της ανάκαμψης 18.2.3. Η ενδιάμεση διαταραχή 18.3. Εφαρμογές στη διαχείριση των αγροοικοσυστημάτων 18.3.1. Επιτρέποντας τη διαδοχική ανάπτυξη 18.3.2. Διαχείριση των διαδοχικά αναπτυγμένων αγροοικοσυστημάτων 18.4. Τα αγροδασικά συστήματα 18.4.1. Ο οικολογικός ρόλος των δένδρων στα αγροδασικά συστήματα 18.4.2. Σχεδιασμός και διαχείριση των αγροδασικών συστημάτων 18.4.2.1. Βελτιστοποίηση των θετικών επιδράσεων των δένδρων 18.4.2.2. Διαχείριση της διεξάρτησης 18.4.2.3. Κατανομή των δένδρων στο χώρο 18.4.3. Σπιτικοί κήποι στους τροπικούς 18.4.3.1. Μεγάλη ποικιλότητα 18.4.3.2. Πολλαπλές χρήσεις και λειτουργίες 18.4.3.3. Δυναμική αλλαγή 18.4.3.4. Δεσμοί με το κοινωνικό σύστημα 18.5. Διαταραχή, ανάκαμψη και αειφορικότητα 18.6. Χρήσιμη συμπληρωματική βιβλιογραφία Κεφάλαιο Δέκατο Ένατο: Η ενέργεια στα αγροοικοσυστήματα 19.1. Γενικά 19.2. Η ενέργεια και οι νόμοι της θερμοδυναμικής 19.3. Η σύλληψη της ηλιακής ενέργειας 19.4. Ενεργειακές εισροές στην παραγωγή τροφίμων 19.4.1. Καλλιεργητικές εισροές ενέργειας και εκροές συγκομιδής 19.4.2. Χρήση της βιολογικής καλλιεργητικής ενέργειας 19.4.3. Χρήση της βιομηχανοποιημένης καλλιεργητικής ενέργειας 19.5. Προς μια αειφορική χρήση της ενέργειας στα αγροοικοσυστήματα 304 304 304 304 304 304 308 308 309 312 312 313 314 315 317 317 317 318 319 321 322 323 327 328 329 330 330 331 331 332 333 334 335 336 337 338 339 339 340 341 343 344 347 350 353

11 19.5.1 Προβλήματα από την έντονη χρήση ορυκτών καυσίμων 19.5.2. Μελλοντικές κατευθύνσεις της ενέργειας 19.6. Χρήσιμη συμπληρωματική βιβλιογραφία Κεφάλαιο Εικοστό: Η Αλληλεπίδραση μεταξύ αγροoικοσυστημάτων και φυσικών οικοσυστημάτων 20.1. Γενικά 20.2. Το γεωργικό τοπίο 20.2.1. Μορφές τοπίου 20.2.2. Ανάλυση του τοπίου 20.3. Διαχείριση στο επίπεδο του τοπίου 20.3.1. Διαφοροποίηση στο επίπεδο του αγροκτήματος 20.3.2. Όρια και άκρες του αγροκτήματος 20.3.2.1. Δημιουργία ωφελειών για το αγροοικοσύστημα 20.3.2.2. Προστασία διπλανών φυσικών οικοσυστημάτων 20.3.3. Η οικολογία της κατάτμησης 20.4. Ο ρόλος της γεωργίας στην προστασία της περιφερειακής και της παγκόσμιας βιοποικιλότητας 20.5. Η πρωτοβουλία της αειφορικής βιοσφαίρας 20.6. Χρήσιμη συμπληρωματική βιβλιογραφία ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ: H μετάβασή μας στην αειφορικότητα Κεφάλαιο Εικοστό Πρώτο: Πως θα επιτύχουμε την αειφορικότητα 21.1. Γενικά 21.2. Μαθαίνοντας από τα υπάρχοντα αειφορικά συστήματα 21.2.1. Τα φυσικά οικοσυστήματα ως σημεία αναφοράς 21.2.2. Τα παραδοσιακά αγροοικοσυστήματα ως παραδείγματα της αειφορικής λειτουργίας 21.3. Μετάβαση σε αειφορικές πρακτικές 21.3.1. Κατευθυντήριες αρχές 21.3.2.Επίπεδα μετατροπής 21.3.3. Αξιολόγηση των προσπαθειών μετατροπής σε ανεξάρτητα αγροκτήματα 21.4. Δημιουργία κριτηρίων για τη γεωργική αειφορικότητα 21.4.1. Ο δείκτης παραγωγικότητας 21.4.2.Οι οικολογικές συνθήκες της αειφορικής λειτουργίας 21.4.3. Μελλοντική έρευνα πάνω στην αειφορικότητας 21.4.3.1. Η χρήση ενός οικολογικού πλαισίου 21.4.3.2. Ποσοτικοποίηση της αειφορικότητας 21.4.3.3. Η δημιουργία ενός ευρύτερου περιεχομένου 21.5. Χρήσιμη συμπληρωματική βιβλιογραφία Κεφάλαιο Εικοστό Δεύτερο: Από την αειφορική γεωργία στα αειφορικά τροφικά συστήματα 22.1. Γενικά 22.2. Μια ευρύτερη ατζέντα 353 355 357 359 359 360 361 362 363 364 365 365 366 368 369 370 371 373 375 375 376 376 377 379 380 381 383 384 385 386 387 389 389 391 391 393 391 391

12 22.2.1. Πέρα από το ανεξάρτητο αγρόκτημα 22.2.2. Πέρα από τη γραμμή βάθους 22.2.3. Πέρα από τα τεχνολογικά στερότυπα 22.2.4. Πέρα από την οικολογική αειφορία 22.3. Προς την κατεύθυνση ενός αειφορικού συστήματος τροφίμων 22.3.1. Κοινωνικοί παράγοντες κλειδιά ενός αειφορικού συστήματος τροφίμων 22.3.1.1. Ισότητα 22.3.1.2. Αειφορικές μορφές διατροφής 22.3.1.3. Έλεγχος της αύξησης του πληθυσμού 22.3.1.4. Αυτάρκεια και βιοπεριφερικότητα 22.3.2. Δεσμοί ανάμεσα στην αγροοικολογία και τις αλλαγές στο κοινωνικό περιεχόμενο της γεωργίας 22.3.3. Πως θα συμβεί η αλλαγή 22.4. Χρήσιμη συμπληρωματική βιβλιογραφία 394 395 396 397 397 400 400 401 401 401 402 403 404 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 405