Η εφαρμογή του Κανονισμού της Ε.Ε. 1782/2003 στην Ελληνική γεωργία

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΓΕΩΠΟΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Η εφαρμογή του Κανονισμού της Ε.Ε. 1782/2003 στην Ελληνική γεωργία ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ AIΚΑΤΕΡΙΝH ΙΩΑΝΝΙΔΟΥ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΕΜΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 2008 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Περίληψη... 4 Αbstract... 5 Ευχαριστίες... 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 8 1.1. Ιστορικό της κοινής γεωργικής πολιτικής... 8 1.2. Μηχανισμοί άσκησης (στήριξης) της κοινής γεωργικής πολιτικής... 9 1.3. Ο ρόλος του γύρου της doha στην ενδιάμεση αναθεώρηση της ΚΓΠ του 2003... 11 1.4. Συνθήκες παράγοντες και νομική βάση της αναθεώρησης της ΚΓΠ... 13 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ 1782/2003 ΤΗΣ Ε.Ε. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο : ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ 1782/2003... 15 2.1. Σύνοψη του οριζόντιου κανονισμού 1782/2003... 15 2.2. Το περιεχόμενο της μεταρρύθμισης... 15 2.2.1. Η νέα ενιαία αποδεσμευμένη ενίσχυση... 15 2.2.2. Ειδικά καθεστώτα ενισχύσεων... 18 2.2.3. Η διαφοροποίηση... 19 2.2.4. Η πολλαπλή συμμόρφωση (cross-compliance)... 20 2.2.5. Το νέο Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης και Ελέγχου (ΟΣΔΕ)... 21 2.2.6. Δημοσιονομικές επιπτώσεις... 21 2.3. Αποφάσεις εφαρμογής της 1782/2003 σε επίπεδο κρατών-μελών... 22 2.4. Αποφάσεις των αρμόδιων φορέων για την εφαρμογή του 1782 σε εθνικό επίπεδο... 24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο : Η ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ (CROSS-COMPLIANCE)... 27 3.1. Γενικά... 27 3.2. Υποχρεώσεις που αφορούν τις καλές γεωργικές πρακτικές... 27 3.3. Υποχρεώσεις που αφορούν το περιβάλλον... 30 3.3.1. Υποχρεώσεις που ισχύουν για τους αγρότες όλες της χώρας... 30 3.3.2. Υποχρεώσεις που ισχύουν σε συγκεκριμένες περιοχές της χώρας... 32 α. Περιοχές Δικτύου Φύση 2000 (ΝATURA 2000)... 32 β. Περιοχές ευπρόσβλητες από τη νιτρορρύπανση... 33 3.4. Υποχρεώσεις που αφορούν τη δημόσια υγεία και την υγεία των ζώων αναγνώριση και καταγραφή ζώων... 35 3.4.1. Βοοτροφικές εκμεταλλεύσεις... 35 3.4.2. Αιγοπροβατοτροφικές εκμεταλλεύσεις... 37 3.4.3. Χοιροτροφικές εκμεταλλεύσεις... 38 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΕΕ 1782/2003 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο : ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΠΡΟΣΩΡΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ... 40 4.1. Γενικά... 41 4.2. Ατομικά φύλλα προσωρινών δικαιωμάτων ενιαίας ενίσχυσης... 41 4.3. Προσαρμογή τον ποσών αναφοράς στο Ανώτατο Εθνικό Ποσό... 42 4.4. Αριθμός και αξία προσωρινών δικαιωμάτων ενιαίας ενίσχυσης κάθε δικαιούχου... 43 4.5. Εκτατικά, Ειδικά και Δικαιώματα Παύσης καλλιέργειας... 43 4.6. Αποστολή αρχείων προσωρινών δικαιωμάτων ενιαίας ενίσχυσης... 45 4.7. Αγορές, πωλήσεις ή μεταβιβάσεις προσωρινών δικαιωμάτων... 45 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ο : ΥΠΟΒΟΛΗ ΑΙΤΗΣΕΩΝ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΠΡΟΣΩΡΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ... 46 5.1. Γενικά... 46 5.2. Λόγοι αναθεώρησης... 46 5.3. Αιτήσεις αναθεώρησης σταθερών στοιχείων των δικαιούχων... 48 5.4. Αιτήσεις αναθεώρησης της ακρίβειας των στοιχείων υπολογισμού... 49 5.5. Αιτήσεις αναθεώρησης λόγω μεταβολών της εκμετάλλευσης... 51 5.6. Αιτήσεις αναθεώρησης εσφαλμένων στοιχείων βάσει δικαστικής απόφασης... 52 5.7. Αιτήσεις αναθεώρησης λόγω επενδύσεων... 52 5.8. Αιτήσεις αναθεώρησης για λόγους ανωτέρας βίας... 53 5.9. Κριτήρια εξέτασης των αιτήσεων αναθεώρησης... 55 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ο : ΥΠΟΒΟΛΗ ΑΙΤΗΣΕΩΝ ΕΠΑΛΗΘΕΥΣΗΣ ΟΡΙΣΤΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ... 56 6.1. Γενικά... 56 6.2. Διαδικασία υποβολής αιτήσεων... 57 6.3. Κατηγορίες αιτήσεων επαλήθευσης... 57 6.3.1. Εκτάσεις... 57 6.3.2. Αριθμός ζώων... 58 6.3.3. Πληρωμές... 58 6.3.4. Κληρονομιές... 58 6.3.5. Μεταβίβαση εκμετάλλευσης... 58 6.3.6. Διάδοχοι πρόωρα συνταξιοδοτηθέντων αγροτών... 59 6.3.7. Αγορά δικαιωμάτων πριμοδότησης ζώων... 59 6.3.8. Ανωτέρα βία... 60 6.3.9. Λανθασμένων καταχωρήσεων... 60 6.3.10. Ταυτοποίηση πληρωμών παραγωγών... 60 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ο : ΥΠΟΒΟΛΗ ΑΙΤΗΣΕΩΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΟΡΙΣΤΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ... 61 7.1. Γενικά... 61 7.2 Κατηγορίες μεταβολής δικαιωμάτων ενιαίας ενίσχυσης... 61 7.2.1. Αλλαγή κατόχου εκμετάλλευσης... 61 7.2.2. Νέα αιτήματα κατανομής από το Εθνικό απόθεμα... 63 3

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 7.2.3. Τροποποίηση έκτασης ελαιοκομικού μητρώου... 64 α. Νέα έκταση ελαιοκομικού μητρώου... 65 β. Ενοποιήσεις Συγχωνεύσεις ελαιοκομικών εκταρίων... 65 7.3. Διαδικασία υποβολής αιτήσεων τροποποίησης... 66 7.4. Εθνικό απόθεμα... 67 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ο : ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΕΝΙΑΙΑΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ... 70 8.1. Γενικά... 70 8.2. Προϋποθέσεις μεταβίβασης δικαιωμάτων ενιαίας ενίσχυσης... 70 8.3. Κατηγορίες μεταβίβασης δικαιωμάτων... 71 8.4. Διαδικασία μεταβίβασης δικαιωμάτων ενιαίας ενίσχυσης (ΔΕΕ)... 72 8.4.1. Μεταβίβαση δικαιωμάτων με γη... 72 8.4.2. Μεταβίβαση δικαιωμάτων χωρίς γη... 73 8.4.3. Μεταβίβαση ειδικών δικαιωμάτων... 73 8.4.4. Μεταβίβαση του συνόλου της εκμετάλλευσης μαζί με τα αντίστοιχα δικαιώματα... 74 8.4.5. Μεταβίβαση δικαιωμάτων λόγω κληρονομιάς... 75 8.4.6. Ενοικίαση δικαιωμάτων μαζί με γη... 76 8.5. Παρακράτηση κατά την μεταβίβαση των δικαιωμάτων ενίσχυσης... 77 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ο : ΚΑΘΕΣΤΩΤΑ ΠΟΥ ΕΝΣΩΜΑΤΩΘΗΚΑΝ ΜΕΤΑ ΤΟ 2006 ΣΤΗΝ ΑΕΕ... 79 9.1. Δικαιώματα γαλακτοπαραγωγής... 79 9.2. Δικαιώματα οπωροκηπευτικών... 80 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 ο : ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ... 84 10.1. Αποτελέσματα... 84 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ο : ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ... 90 11.1. Συμπεράσματα... 90 11.2. Προτάσεις... 93 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 95 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α : Υπολογισμός ποσών αναφοράς και αριθμού εκταρίων καθεστώτων ενιαίας ενίσχυσης σύμφωνα με το παράρτημα VII του κανονισμού 1782/2003... 98 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ B : Φύλλο υπολογισμού προσωρινών ατομικών δικαιωμάτων ενιαίας ενίσχυσης... 102 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ : Αίτηση αναθεώρησης προσωρινών δικαιωμάτων... 104 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Δ : Αίτηση επαλήθευσης οριστικών δικαιωμάτων... 106 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ε : Αίτηση ενιαίας ενίσχυσης έτους 2008... 110 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Στ : Αίτηση τροποποίησης οριστικών δικαιωμάτων... 123 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Η : Φόρμες αιτήσεων μεταβίβασης... 129 4

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Αντικείμενο της παρούσας μεταπτυχιακής εργασίας ήταν η παράθεση του βασικού κανονισμού του Συμβουλίου της ΕΕ 1782/2003, η παρουσίαση της νέας ΚΓΠ η οποία συνοδεύεται από την εισαγωγή του Καθεστώτος της Ενιαία Αποδεσμευμένη Ενίσχυση, της Πολλαπλής Συμμόρφωσης και της διαφοροποίησης. Επίσης μέσα στο πλαίσιο του αντικειμένου της εργασίας ήταν ο τρόπος εφαρμογής τόσο του κανονισμού της ΕΕ 1782/2003 όσο και των τροποποιήσεων του, στην πραγματικότητα της Ελληνικής γεωργίας με έτος αναφοράς το 2006, όπου η καινούργια κοινή ευρωπαϊκή γεωργική πολιτική, με κυρίαρχο στοιχείο την αποσύνδεση της επιδότησης από την παραγωγή, αλλάζει το τοπίο στην χώρα μας. Όπως ήταν αναμενόμενο η αναθεώρηση της ΚΓΠ είχε ως άμεση συνέπεια την εμφάνιση κάποιων αλλαγών στην Ελληνική γεωργία. Η καλλιεργήσιμη έκταση κάποιων βασικών προϊόντων της χώρας μας αλλάζει άλλοτε ριζικά και άλλοτε παραμένει σχεδόν αμετάβλητη από την εφαρμογή της καινούργιας ΚΓΠ. 5

ΑΒSTRACT ABSTRACT Τhe object of this postgraduate study was the apposition of basic regulation of E.U. Council 1782/2003 and the presentation of new Common Agricultural Policy (CAP) which is accompanied by the activation of the Arrangement of United Released Aid, Multiple Conformity and differentiation. Moreover, in the frame of this project was the application of the EU 1782/2003 regulation, as well as its modifications, in the conditions of the agriculture in Greece setting 2006 as year report, where the new common European agricultural policy, with sovereign element the detachment of subsidy from the production, changes the landscape in our country. As it was expected the direct consequence of the revision of CAP is the appearance of certain changes in the Greek agriculture. The cultivable extent of certain basic products of the country changes either radically nor remains almost immutable from the application of new CAP. 6

EYXAΡΙΣΤΙΕΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Αρχικά, θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον επιβλέποντα Αναπληρωτή Καθηγητή του Τομέα Αγροτικής Οικονομίας της Γεωπονικής Σχολής του ΑΠΘ κο Αναστάσιο Σέμο, για την καθοδήγηση και επίβλεψη της παρούσας μεταπτυχιακής διατριβής, που αποτέλεσαν τους καθοριστικούς παράγοντες για την ολοκλήρωσή της. Ευχαριστώ επίσης θερμά τον Καθηγητή του Τομέα Αγροτικής Οικονομίας του Τμήματος Γεωπονίας του ΑΠΘ κο Κωνσταντίνο Μάττα για τις ουσιαστικές παρατηρήσεις και υποδείξεις. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά την Επίκουρη Καθηγήτρια του Τομέα Αγροτικής Οικονομίας του Τμήματος Γεωπονίας του ΑΠΘ κα Ελένη Παπαδοπούλου. 7

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. Ιστορικό της κοινής γεωργικής πολιτικής Σύμφωνα με την αντίληψη που επικρατεί, η ΚΓΠ είναι μία μονολιθική, αμετάβλητη πολιτική που δημιουργήθηκε για να αντλήσει επιπλέον πόρους από τους φορολογουμένους έτσι ώστε να επιβραβεύσει μια μικρή ομάδα ανθρώπων που έχουν το προνόμιο να ζουν μακριά από τις πόλεις. Στην πραγματικότητα, η ΚΓΠ είχε και έχει σαφείς λόγους ύπαρξης. Και έχει εξελιχθεί έτσι ώστε να αντανακλά τις ανάγκες της κοινωνίας και όχι τις απαιτήσεις των παραγωγών. Η σημερινή ΚΓΠ είναι πολύ διαφορετική από αυτήν της δεκαετίας του 1960. Οι ρίζες της ΚΓΠ βρίσκονται στην Δυτική Ευρώπη του 1950 με τις κατεστραμμένες από τον πόλεμο κοινωνίες. Η γεωργία ήταν ανήμπορη να εξασφαλίσει σταθερή παροχή τροφίμων, και η πρώτη ΚΓΠ έθεσε ως στόχο τη βελτίωση της παραγωγικότητας στην τροφική αλυσίδα, ώστε οι καταναλωτές να έχουν συνεχή και αδιάκοπη πρόσβαση σε φτηνά τρόφιμα. Στόχος της ΚΠΓ αποτέλεσε και ένας βιώσιμος γεωργικός κλάδος για την Ε.Ε. Οικονομική βοήθεια δόθηκε για την αναδιάρθρωση της γεωργίας μέσα από επενδύσεις που στοχεύουν στην ανάπτυξη των εκμεταλλεύσεων και στην τεχνολογική, κοινωνική και οικονομική τους προσαρμογή στα δεδομένα κάθε εποχής. Η ΚΓΠ ανήκει στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Σύμφωνα με τα άρθρα 32 έως και 38 της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, στόχος της είναι η διασφάλιση λογικών τιμών για τους ευρωπαίους καταναλωτές και δίκαια εισοδήματα για τους αγρότες, ιδίως χάρη στην κοινή οργάνωση των αγροτικών αγορών και την τήρηση των ακόλουθων αρχών: Ενιαίες τιμές Δημοσιονομική αλληλεγγύη Και κοινοτική προτίμηση. Η ΚΓΠ αποτελεί μία από τις κυριότερες κοινές πολιτικές της Ε.Ε(οι αγροτικές δαπάνες αντιπροσωπεύουν περίπου το 45% του κοινοτικού προϋπολογισμού). Για τη διαδικασία λήψης αποφάσεων προβλέπεται ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο μετά από διαβούλευση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. 8

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο Παρόλο που η ΚΓΠ, ήταν επιτυχής ως προς την επίτευξη της αυτάρκειας παραγωγής, στη δεκαετία του 1980 η ΕΕ καλούνταν να αντιμετωπίσει συνεχώς τεράστια πλεονάσματα σε όλα τα βασικά αγροτικά προϊόντα, μερικά από τα οποία εξάγονταν (με τη βοήθεια επιδοτήσεων) και άλλα αποθηκεύονταν ή καταστρέφονταν εντός της ΕΕ. Αυτά τα μέτρα επέφεραν πολύ μεγάλο βάρος στον προϋπολογισμό, στρέβλωναν ορισμένες διεθνείς αγορές, δεν ωφελούσαν πάντα τους αγρότες και ήταν μη αρεστά στους καταναλωτές και τους φορολογούμενους. Την ίδια στιγμή η κοινωνία ανησυχούσε ιδιαίτερα για την περιβαλλοντική βιωσιμότητα της γεωργίας. Η ΚΓΠ δέχτηκε πολλές σημαντικές αλλαγές κατά τη δεκαετία του 1990. Τα όρια που τέθηκαν στην παραγωγή βοήθησαν στη μείωση των πλεονασμάτων, και δόθηκε νέα έμφαση σε γεωργικές μεθόδους φιλικές προς το περιβάλλον. Παρόλο που συνεχίζονταν η άμεση στήριξη του αγροτικού εισοδήματος, οι αγρότες άρχισαν να στρέφονται στην αγορά και να ανταποκρίνονται στις νέες προτεραιότητες των πολιτών. Αυτή η αλλαγή προτεραιοτήτων περιλάμβανε ένα σημαντικό νέο στοιχείο μια πολιτική αγροτικής ανάπτυξης η οποία στηρίζει την αναδιάρθρωση των αγροτικών περιοχών, τη βελτίωση των μεθόδων πώλησης και προώθησης προϊόντων καθώς και ένα πλήθος νέων πρωτοβουλιών. Τέθηκε πλαφόν στον προϋπολογισμό, καθησυχάζοντας έτσι τους φορολογούμενους ότι οι δαπάνες της ΚΓΠ δεν θα ξέφευγαν από τον έλεγχο. 1.2 Μηχανισμοί άσκησης (στήριξης) της κοινής γεωργικής πολιτικής Τα μέτρα άσκησης της αγροτικής πολιτικής είναι πολυάριθμα. Μπορούν να ταξινομηθούν σε τρεις ενότητες : Μέτρα που αφορούν στις διαρθρώσεις της γεωργικής παραγωγής και της μεταποίησης, όπως ενισχύσεις για επενδύσεις στην αγροτική εκμετάλλευση και στη μεταποίηση, ενισχύσεις μειονεκτικών περιοχών, εγγειοβελτιωτικά έργα, αγρανάπαυση, κίνητρα υπέρ των νέων αγροτών, πρόωρη συνταξιοδότηση, ενίσχυση συνεταιρισμών, αναδιάρθρωση καλλιεργειών, κατάρτιση αγροτών κ.λ.π. Μέτρα που αφορούν στις εισροές της γεωργικής παραγωγής (φάρμακα, λιπάσματα, ενέργεια κ.λ.π.) και τα οποία σχετίζονται κυρίως με την ιδιαίτερη φορολογική τους μεταχείριση ή ακόμη και με την επιδότησή τους ώστε να μειωθεί το κόστος παραγωγής. Μέτρα που αφορούν σε αυτό καθεαυτό το γεωργικό προϊόν, όπως εισαγωγικοί δασμοί και εξαγωγικές επιδοτήσεις ώστε να αυξηθεί η εγχώρια τιμή παραγωγού ή επιδοτήσεις στην παραγωγή ανά κιλό παραγόμενου προϊόντος, ανά στρέμμα καλλιεργούμενης γης ή ανά κεφαλή εκτρεφόμενου ζώου, ή και άλλα μέτρα όπως η παρέμβαση, απόσυρση κλπ. 9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο Το σύνολο των κοινοτικών ρυθμίσεων για ένα συγκεκριμένο προϊόν αποκαλείται Κοινή Οργάνωση Αγοράς του προϊόντος. Κύριος στόχος των ρυθμίσεων είναι να διαφυλαχθεί μία υψηλότερη πρόσοδος για τον κοινοτικό παραγωγό σε σύγκριση με τις χαμηλές τιμές της διεθνούς αγοράς. Τα κύρια συστήματα των Κοινών Οργανώσεων Αγοράς είναι δύο ειδών: το κλασικό ή εισφορών-επιστροφών και το σύστημα ενισχύσεων στην παραγωγή ή σύστημα Deficiency Payments. Σύμφωνα με το κλασικό σύστημα, η διαφορά μεταξύ των υψηλών κοινοτικών τιμών παραγωγού και των χαμηλών διεθνών τιμών, καλύπτεται από μία εξαγωγική επιδότηση εάν πρόκειται για εξαγωγή, ή ένα εισαγωγικό τέλος στην περίπτωση των εισαγωγών. Ο κοινοτικός καταναλωτής φέρει το βάρος των υψηλών κοινοτικών τιμών. Τιμές ΚΛΑΣΣΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ α Εξαγωγική επιστροφή ή εισαγωγικό τέλος Κοινές τιμές = Τιμές κοινοτικού παραγωγού = Τιμές κοινοτικού καταναλωτή Τιμές τρίτων χωρών β 0 Χρόνος Αντίθετα, σύμφωνα με το σύστημα των ενισχύσεων στην παραγωγή ο κοινοτικός παραγωγός εισπράττει τις χαμηλές τιμές της διεθνούς αγοράς ακόμη και όταν πουλάει στην εσωτερική αγορά, ο κοινοτικός όμως προϋπολογισμός επεμβαίνει σε όλο το εύρος της παραγωγής και επιδοτεί τον αγρότη με ένα ποσό ανά κιλό προϊόντος ή ανά ζώο ή ανά στρέμμα, ώστε η ακαθάριστη πρόσοδος να ανέβει στο επιθυμητό επίπεδο που ορίζει η κοινοτική νομοθεσία. 10

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο Κοινές τιμές = Πρόσοδος κοινοτικού παραγωγού α Ενίσχυση στην παραγωγή Τιμές τρίτων χωρών = Τιμές κοινοτικού καταναλωτή β 0 1.3 Ο ρόλος του γύρου της doha στην ενδιάμεση αναθεώρηση της ΚΓΠ του 2003 Μέχρι το 1993 η Κ.Γ.Π. και οι αγροτικές πολιτικές των κρατών όλου του κόσμου μπορούσαν να επιδοτούν την παραγωγή αγροτικών προϊόντων τους σχεδόν απεριόριστα και χωρίς διεθνή έλεγχο. Με τη συμφωνία της GATT (1993) η παγκόσμια αγροτική πολιτική τέθηκε υπό έλεγχο. Οι επιδοτήσεις κατατάχθηκαν σε τρεις κατηγορίες: σε αυτές που επιτρέπονται χωρίς περικοπές, σε αυτές που επιτρέπονται χωρίς περικοπές μέχρις όμως ορισμένων ορίων και σε αυτές που πρέπει σταδιακά να ελαχιστοποιηθούν. Η διαπραγμάτευση για την παγκόσμια νομιμοποίηση της Κ.Γ.Π. και των απανταχού της γης αγροτικών πολιτικών κινείται γύρω από τους κανόνες που θεσπίστηκαν το 1993 και από την GATT πέρασαν στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (Π.Ο.Ε.) ο οποίος έχει 147 μέλη μεταξύ των οποίων και η Κίνα, που προσχώρησε μόλις πριν από δύο χρόνια. Η έναρξη νέου γύρου διαπραγματεύσεων για την γεωργία προβλέπονταν έτσι κι αλλιώς, από τη συμφωνία του γύρου της Ουρουγουάης (άρθρο 20), εκφράζοντας με αυτό τον τρόπο το μακροπρόθεσμο στόχο της μεταρρύθμισης προς την κατεύθυνση της προσαρμογής των γεωργικών πολιτικών προς την αγορά. Η Υπουργική σύνοδος που έγινε στη Doha του Κατάρ το Νοέμβριο του 2001, ενέταξε την γεωργική διαπραγμάτευση στο πλαίσιο του νέου γύρου των πολυμερών εμπορικών διαπραγματεύσεων. Η γεωργία από την πρώτη στιγμή του Γύρου Ντόχα υπήρξε το ζήτημα με τις περισσότερες δυσκολίες και διαφωνίες, δεδομένης και της σημασίας που έχει για τις 11

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο αναπτυσσόμενες χώρες. Έτσι και στο στάδιο της συμφωνίας-πλαίσιο αποτέλεσε το κρισιμότερο ζήτημα. Ουσιαστικά ήταν η συμφωνία στη γεωργική διαπραγμάτευση που έδωσε τη δυνατότητα για την επίτευξη της συνολικής συμφωνίας. Η συμφωνία διέπεται από την «αρχή της εναρμόνισης», σύμφωνα με την οποία η υψηλότερη στήριξη που προκαλεί στρέβλωση του εμπορίου και οι υψηλότεροι δασμοί θα μειωθούν περισσότερο. Θα κληθούν όλες οι χώρες, με εξαίρεση τις λιγότερο αναπτυγμένες, να βελτιώσουν την πρόσβαση στην αγορά, προβλέπει δε την κατάργηση των εξαγωγικών επιδοτήσεων, με παράλληλες όμως δεσμεύσεις για όλες τις μορφές εξαγωγικής ενίσχυσης. Τα κυριότερα σημεία της συμφωνίας που επετεύχθη για την γεωργία είναι τα ακόλουθα: 1. Προβλέπεται σταδιακή κατάργηση των εξαγωγικών ενισχύσεων σε αγροτικά προϊόντα έως το 2013. Γίνονται πιο αυστηρές οι πειθαρχίες σε ότι αφορά τις εξαγωγικές πιστώσεις, τη χορήγηση επισιτιστικής βοήθειας για εμπορικούς σκοπούς και τις κρατικές εταιρείες εξαγωγικού εμπορίου. 2. Οι αναπτυγμένες χώρες θα καταργήσούν επίσης τις εξαγωγικές τους επιδοτήσεις στο βαμβάκι, ύστερα από τις πιέσεις των λιγότερο αναπτυγμένων Χωρών(ΛΑΧ). 3. Προβλέπεται φόρμουλα μείωσης των δασμών έτσι ώστε να μειώνονται οι υψηλότεροι δασμοί. Οι φτωχότερες Χώρες θα λάβουν ελεύθερη από δασμούς και ποσοστώσεις πρόσβαση στις παγκόσμιες αγορές για το 97% των προϊόντων τους. 4. Μείωση στο σύνολο της εσωτερικής στήριξης που προκαλεί στρέβλωση του εμπορίου, όσο και σε κάθε τύπο αυτής της στήριξης (κεχριμπαρένιο και μπλε κουτί). Η συμφωνία που επιτεύχθηκε ήταν κατώτερη των προσδοκιών - ιδιαίτερα των αναπτυσσόμενων χωρών που περίμεναν ουσιαστικότερες και αμεσότερες (έως το 2010) παραχωρήσεις εκ μέρους των αναπτυγμένων χωρών στον τομέα των αγροτικών προϊόντων. Δεν υποχρεώνει την ΕΕ να μειώσει τις εσωτερικές ενισχύσεις που χορηγεί περισσότερο απ όσο επιτρέπει ήδη η μεταρρύθμιση της κοινής γεωργικής πολιτικής, ενώ προβλέπεται να βοηθήσει την ΕΕ στην προσπάθειά της να πείσει τις ΗΠΑ να μεταρρυθμίσουν τη γεωργία τους, ιδίως δε τις ενισχύσεις που χορηγούνται αντίθετα προς τον κύκλο των αγοραίων τιμών. Η Ε.Ε. με το συμβιβασμό που επιτεύχθηκε στο Συμβούλιο των Υπουργών Γεωργίας τον Ιούνιο του 2003 επί Ελληνικής προεδρίας, προχώρησε σε μία θεμελιώδη μεταρρύθμιση της ΚΓΠ, στρέφοντας την ευρωπαϊκή γεωργία προς την αγορά αλλά και προς τις απαιτήσεις των καταναλωτών και των φορολογουμένων. Με θεσμοθέτηση της «ενιαίας ενίσχυσης», που τέθηκε σε ισχύει το 2005, η συντριπτική πλειοψηφία των επιδοτήσεων δεν είναι πλέον συνδεδεμένη με τον όγκο της παραγωγής, ούτε με τις τιμές των γεωργικών προϊόντων, αλλά μετατρέπονται σε ουδέτερες εκτατικές ενισχύσεις στη βάση ιστορικών και μόνο στοιχείων. 12

1.4 Συνθήκες-παράγοντες και νομική βάση της αναθεώρησης της ΚΓΠ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο Οι κυριότεροι λόγοι που οδήγησαν στην τελευταία μεταρρύθμιση της ΚΓΠ είναι οι ακόλουθοι: Η διεύρυνση της Ε.Ε. Ο νέος γύρος διαπραγματεύσεων σχετικά με τα αγροτικά προϊόντα στον ΠΟΕ. Οι αυξανόμενες απαιτήσεις των ευρωπαίων φορολογουμένων. Οι απαιτήσεις των καταναλωτών για ασφαλή τρόφιμα. Η μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση του κοινού σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος. Ειδικότερα η μεταρρύθμιση προετοίμασε την ΚΓΠ για τη διεύρυνση τον Μάιο 2004, όταν τα 15 κράτη μέλη έγιναν 25 και ο αριθμός των γεωργών της ΕΕ αυξήθηκε σχεδόν κατά 70%. Οι αγρότες και οι εταιρείες μεταποίησης τροφίμων των νέων κρατών μελών χρηματοδοτήθηκαν ώστε να εκσυγχρονιστούν, ακόμη και πριν από τη διεύρυνση. Μέχρι το 1993 η ΚΓΠ και οι αγροτικές πολιτικές της υφηλίου μπορούσαν να επιδοτούν τις γεωργίας τους σχεδόν κανέναν περιορισμό και χωρίς διεθνή έλεγχο. Στον γύρο διαπραγματεύσεων της Ουρουγουάης η «ασυλία» των αγροτικών πολιτικών καταργήθηκε. Οι επιδοτήσεις κατηγοριοποιήθηκαν σε αυτές που πρέπει σταδιακά να ελαχιστοποιηθούν, σε αυτές που επιτρέπονται χωρίς περικοπές, αλλά μέχρι κάποια όρια, και τέλος σε αυτές που επιτρέπονται χωρίς περικοπές. Η μεταρρύθμιση της Κ.Γ.Π. έχει ως στόχο να τεθούν οι επιδοτήσεις έξω από το στόχαστρο του Π.Ο.Ε. Αυτό που επιδιώκει η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι όχι η μείωση των επιδοτήσεων, αλλά η αλλαγή στον τρόπο καταβολής τους. Η ΚΓΠ όχι μόνο έχει απλουστευθεί συγχωνεύοντας ένα φάσμα διαφορετικών άμεσων ενισχύσεων σε μία ενίσχυση ανά γεωργική εκμετάλλευση, άλλα αποτελεί συγχρόνως και έναν πιο αποδοτικό μηχανισμό, εκπληρώνοντας περισσότερους στόχους με μικρότερες δαπάνες. Η μεταρρύθμιση πραγματοποιήθηκε όχι μόνο λόγω αλλαγών στη γεωργία άλλα και προς ικανοποίηση των αιτημάτων της κοινωνίας στο σύνολο της. Αυτά τα αιτήματα περιλαμβάνουν την αυξημένη ανησυχία σχετικά με την υγιεινή των τροφίμων καθώς και την ασφάλεια και την ευζωία των ζώων. Οι ευρωπαίοι καταναλωτές απαιτούν τρόφιμα ασφαλή και υγιεινά. Η σχέση μεταξύ του πλούτου του φυσικού περιβάλλοντος και των γεωργικών μεθόδων είναι σύνθετη. Η ΚΓΠ στοχεύει ολοένα και περισσότερο στην αποφυγή της περιβαλλοντικής υποβάθμισης και εξακολουθεί να υποστηρίζει το ρόλο των αγροτών στην προστασία της υπαίθρου και του περιβάλλοντος. Η αναθεώρηση της ΚΓΠ πραγματοποιήθηκε χρονικά στις ακόλουθες τέσσερις φάσεις: 13

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο Η πρώτη φάση (Ιούνιος 2003) συμπεριέλαβε την αναθεώρηση της Κοινής Οργάνωσης Αγοράς των αροτραίων καλλιεργειών (σιτηρά, ελαιούχα και πρωτεϊνούχα φυτά), του βοείου και αιγοπροβείου κρέατος, του αγελαδινού γάλακτος και τα λεγόμενα «ειδικά καθεστώτα». Την προεδρία της Ε.Ε. είχε τότε η χώρα μας. Η δεύτερη φάση (Απρίλιος 2004) περιέλαβε την αναθεώρηση της Κοινής Οργάνωσης Αγοράς του βαμβακιού, του καπνού και του ελαιολάδου(μεσογειακά προϊόντα). Την προεδρία της Ε.Ε. είχε η Ιρλανδία. Η Τρίτη φάση (Νοέμβριος 2005) αφορούσε την αναθεώρηση του τομέα της ζάχαρης και της Μπανάνας, με την προεδρία της Ε.Ε. να ασκείται από το Ηνωμένο Βασίλειο. Η Τετάρτη φάση αφορούσε την συμφωνία για την αναθεώρηση του τομέα των οπωροκηπευτικών, η οποία και επιτεύχθηκε τον Ιούνιο του 2007. Η νομική βάση της «Ενδιάμεσης Αναθεώρησης» εκτός από τον οριζόντιο κανονισμό του συμβουλίου Νο 1782/2003 αποτελείται από τους ακόλουθους κανονισμούς: Κανονισμός Συμβουλίου (ΕΚ) Νο1783/2003 της 29/09/2003(Τροποποίηση του 1257/99) Κανονισμός Συμβουλίου (ΕΚ) Νο864/2004 της 29/04/2004 (Μεσογειακά προϊόντα) Κανονισμός της Επιτροπής (ΕΚ) Νο795/2004 της 21/04/2004 (Εφαρμοστικός του καθεστώτος Ενιαίας Ενίσχυσης) Κανονισμός της Επιτροπής (ΕΚ) Νο796/2004 της 21/04/2004 (Εφαρμοστικός ΟΣΔΕ, ΠΠΣ, Διαφοροποίηση) Κανονισμός της Επιτροπής (ΕΚ) Νο1973/2004 της 29/10/2004 (Ειδικά καθεστώτα ενίσχυσης) Κανονισμός της Επιτροπής (ΕΚ) Νο 2011/2006 29/12/2006 (ένταξη ζάχαρης) Κανονισμός της Επιτροπής (ΕΚ) Νο 2013/2006 29/12/2006 (ένταξη μπανάνας) Κανονισμός του Συμβουλίου (ΕΚ) Νο1182/2007 17/10/2007 (ένταξη οπωροκηπευτικών) 14

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ 1782/2003 ΤΗΣ ΕΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ 1782/2003 2.1. Σύνοψη του οριζόντιου κανονισμού 1782/2003 Η νέα ΚΓΠ διαπνέεται από μια εντελώς καινούργια φιλοσοφία, με βάση την οποία οι ενισχύσεις δεν εξαρτώνται πλέον από τον όγκο και το είδος της παραγωγής. Περιληπτικά, προβλέπονται τα εξής: οι περισσότερες ενισχύσεις του παρελθόντος ενοποιούνται σε μία Ενιαία Αποδεσμευμένη Ενίσχυση. Η ενίσχυση αυτή χορηγείται κατ έτος ανεξάρτητα από το είδος και το ύψος της παραγωγής, είναι όμως συνδεδεμένη με το ύψος των συνολικών ενισχύσεων που είχε εισπράξει μία εκμετάλλευση την περίοδο 2000-2002. Απαραίτητη προϋπόθεση για την είσπραξη της Ενιαίας Αποδεσμευμένης Ενίσχυσης είναι ο σεβασμός των κοινοτικών οδηγιών σχετικά με τη δημόσια υγεία, την υγεία των φυτών και των ζώων και την προστασία του περιβάλλοντος (Πολλαπλή Συμμόρφωση). Οι ενισχύσεις θα μειωθούν κατά 3% το 2005, 4% το 2006 και 5% από το 2007 και μετέπειτα. Τα προηγούμενα ποσά μείωσης επιστρέφονται σε όλους τους δικαιούχους που λαμβάνουν ενισχύσεις μικρότερές ή ίσες των 5000 Ευρώ (Διαφοροποίηση). Τα υπόλοιπα ποσά μεταφέρονται στον Πυλώνα ΙΙ (Μέτρα Αγροτικής Ανάπτυξης), χρηματοδοτούν δηλαδή προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης. Τέλος ο κανονισμός προβλέπει την δημιουργία ενός συστήματος παροχής γεωργικών συμβουλών προς τους αγρότες. 2.2 Το περιεχόμενο της μεταρρύθμισης 2.2.1 Η νέα ενιαία αποδεσμευμένη ενίσχυση Η ενιαία ενίσχυση αντικαθιστά τις μέχρι σήμερα χορηγούμενες ενισχύσεις στα σιτηρά, ελαιούχα, πρωτεϊνούχα, όσπρια, ρύζι (κατά 58%), σπόρους για σπορά, αποξηραμένες ζωοτροφές (κατά 50%), βαμβάκι (κατά 65%), ελαιόλαδο, καπνό, τεύτλα βόειο κρέας, αιγοπρόβειο κρέας και γάλα από το 2007. Πρόκειται για τις περισσότερες ενισχύσεις που 15

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο χορηγούνται στο πλαίσιο του Πυλώνα I. Η μεταρρύθμιση από το 2008 περιλαμβάνει τα νωπά και τα μεταποιημένα οπωροκηπευτικά. Το ύψος της ενιαίας ενίσχυσης είναι κατ αρχήν ίσο με το μέσο όρο των αντίστοιχων επιδοτήσεων που εισέπραξε κάθε δικαιούχος κατά την τριετία 2000-2002, (ιστορική περίοδος αναφοράς). Ωστόσο, τα ιστορικά στοιχεία που αφορούν στο σκληρό σιτάρι μειώνονται κατά ένα μικρό ποσοστό, ενώ στο ρύζι σχεδόν διπλασιάζονται. Λαμβάνεται υπόψη και μια νέα ενίσχυση υπέρ του παραγόμενου αγελαδινού γάλακτος, ενώ η ελληνική ποσόστωση γάλακτος αυξάνεται σημαντικά. Για το βόειο και αιγοπρόβειο κρέας οι πριμοδοτήσεις που συνυπολογίζονται δεν είναι ο μέσος όρος των περιόδων 2000-2002 αλλά οι υψηλότερες πριμοδοτήσεις μόνο της περιόδου 2002. Το ίδιο ισχύει και για τα σιτηρά. Ορισμένες ενισχύσεις του παρελθόντος ή και άλλες που θεσπίστηκαν πρόσφατα δεν εντάσσονται στην ενιαία ενίσχυση αλλά καταβάλλονται υπό την προϋπόθεση ότι ο δικαιούχος συνεχίζει την παραγωγή των συγκεκριμένων προϊόντων. Παραμένουν δηλαδή δεσμευμένες με την παραγωγή. Πρόκειται για ένα μέρος των ενισχύσεων που αφορούν το σκληρό σιτάρι, το ρύζι (42%), τις αποξηραμένες ζωοτροφές (50%), το αγελαδινό γάλα έως και το 2006, το βαμβάκι (35%), τις ενεργειακές καλλιέργειες, τους καρπούς με κέλυφος και τα πρωτεϊνούχα. Διατηρούνται ως έχουν (δεσμευμένες με την παραγωγή) οι ενισχύσεις οι οποίες χορηγούνται μέχρι σήμερα στους μεταξοσκώληκες, στα μεταποιημένα οπωροκηπευτικά, στις σταφίδες και στα μικρά νησιά του Αιγαίου Πελάγους. Η ενιαία ενίσχυση εισπράττεται κάθε έτος μετά από αίτηση του παραγωγού ασχέτως ύψους και είδους τρέχουσας παραγωγής. Απλά, ο δικαιούχος είναι υποχρεωμένος να διατηρεί στη διάθεσή του τόσα στρέμματα, όσα καλλιεργούσε κατά μέσο όρο την περίοδο 2000-2002. Ο αριθμός των στρεμμάτων αυτών αποτελεί και τον αριθμό των Ατομικών Δικαιωμάτων της νέας ενίσχυσης. Για κάθε δικαιούχο γίνεται ο υπολογισμός του πηλίκου του συνόλου της ενιαίας ενίσχυσης που του αναλογεί δια του μέσου όρου των στρεμμάτων που καλλιέργησε κατά την ιστορική περίοδο αναφοράς. Το πηλίκο αυτό ονομάζεται Αξία των Ατομικών Δικαιωμάτων πληρωμής. Είναι προφανές ότι η αξία αυτή θα διαφέρει από παραγωγό σε παραγωγό. Η ενίσχυση κάθε περιόδου καταβάλλεται μεταξύ Δεκεμβρίου τρέχοντος έτους και Ιουνίου του επομένου,ενώ υπάρχει δυνατότητα χορήγησης προκαταβολών. Τα δικαιώματα της ενιαίας ενίσχυσης μπορούν να μεταβιβάζονται με ή χωρίς ανάλογη έκταση εφόσον έχει ενεργοποιηθεί τουλάχιστον το 80% των δικαιωμάτων του παραγωγού κατά την χρονιά ενεργοποίησης. Επίσης, μπορούν να ενοικιάζονται, αλλά στην περίπτωση αυτή μαζί με τη γεωργική έκταση. 16

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο Η αξία όλων των δικαιωμάτων σύμφωνα με τον κανονισμό προβλέπεται να μειωθεί μέχρι 3% για τη δημιουργία αντίστοιχου εθνικού αποθέματος. Εάν κάποιος δικαιούχος δεν ενεργοποιήσει τα δικαιώματά του επί τριετία, τότε αυτά μεταβιβάζονται στο εθνικό απόθεμα. Το εθνικό απόθεμα θα ικανοποιεί κυρίως τους νέους αγρότες που θα εντάσσονται σε προγράμματα αναδιάρθρωσης. Ειδικά κατά το πρώτο έτος εφαρμογής της αποδέσμευσης (2006) τα μη χρησιμοποιηθέντα δικαιώματα μεταβιβάζονται στο εθνικό απόθεμα. Τα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα περιφερειακής εφαρμογής (περιφερειοποιήσεις) της ενιαίας ενίσχυσης. Στην περίπτωση αυτή δεν γίνεται ατομικός υπολογισμός της αξίας των δικαιωμάτων ανά δικαιούχο, αλλά υπολογίζεται το πηλίκο του συνόλου των ενισχύσεων που καταβλήθηκαν σε κάθε περιφέρεια, δια του συνόλου των στρεμμάτων της περιφέρειας που επιδοτήθηκαν κατά την περίοδο 2000-2002. Δηλαδή τα επιμέρους ατομικά δικαιώματα της ίδιας περιφέρειας έχουν την ίδια αξία (flat rate payment). Τα κράτη μέλη διατηρούν επίσης το δικαίωμα να κρατήσουν δεσμευμένο με την τρέχουσα παραγωγή, σε εθνικό ή σε περιφερειακό επίπεδο, ένα μέρος των ενισχύσεων που χορηγούνται μέχρι σήμερα ανά προϊόν. Πρόκειται για τις εξής περιπτώσεις: - Αροτραίες καλλιέργειες: έως 25% σε όλα τα αροτραία ή εναλλακτικά έως 40% στην ειδική ενίσχυση του σκληρού σίτου - Αιγοπρόβειο κρέας: έως 50% - Βόειο κρέας: έως 100% της πριμοδότησης θηλαζουσών αγελάδων και έως 40% της πριμοδότησης σφαγής ή εναλλακτικά έως 100% της πριμοδότησης σφαγής ή εναλλακτικά έως 75% της πριμοδότησης αρσενικών μόσχων. - Ελαιόλαδο: έως 40% - Καπνός: έως 60% - Σπόροι για σπορά: 100% Το καθεστώς της ενιαίας ενίσχυσης μπορεί να εφαρμοστεί κατ επιλογή του κράτους μέλους από το 2005 ή το 2006 ή το 2007. Τα κράτη μέλη μπορούν να παρακρατούν μέχρι 10% της ενιαίας ενίσχυσης, ποσό το οποίο αναδιανέμεται για δράσεις υπέρ της ποιότητας, της εμπορίας ή του περιβάλλοντος. Τέλος, η Ελληνική Δημοκρατία μπορεί να εξαιρέσει τα νησιά του Αιγαίου Πελάγους από την εφαρμογή του καθεστώτος της ενιαίας ενίσχυσης. Οι δικαιούχοι των ατομικών δικαιωμάτων έχουν τις εξής υποχρεώσεις στο μέλλον για να ενεργοποιήσουν και να εισπράξουν την αποδεσμευμένη ενίσχυση που τους αναλογεί: - Να υποβάλλουν αίτηση στις αρχές του χρόνου. 17

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο - Να διαθέτουν γεωργική γη (αρόσιμη γη ή βοσκοτόπους) σε τόση έκταση όση και ο αριθμός των δικαιωμάτων που ενεργοποιούν κάθε χρόνο. Η γη αυτή δεν είναι κατ ανάγκη γεωγραφικά η ίδια με αυτή που «γέννησε» τα ατομικά δικαιώματα του δικαιούχου. Μπορεί να είναι διαφορετική από έτος σε έτος, ενοικιασμένη ή ιδιόκτητη. - Να παράγουν οτιδήποτε επιθυμούν στη γεωργική γη που ενεργοποιούν εκτός από οπωροκηπευτικά. Μπορούν ακόμη και να μην καλλιεργούν κανένα προϊόν, να διατηρούν δηλαδή την γη σε καλή γεωργική κατάσταση. - Να εφαρμόζουν τα πρότυπα της πολλαπλής συμμόρφωσης στη γη που ενεργοποιούν είτε την καλλιεργούν είτε όχι. 2.2.2 Ειδικά καθεστώτα ενισχύσεων Όπως προαναφέρθηκε, πέραν της ενιαίας αποδεσμευμένης ενίσχυσης εφαρμόζονται και οι εξής δεσμευμένες με την ετήσια παραγωγή ενισχύσεις (χορηγούνται δηλαδή συναρτήσει της ετήσιας παραγωγής): Ειδική πριμοδότηση ποιότητας σκληρού σίτου: 4 /στρέμμα για μέγιστη έκταση 6.170.000 στρέμματα (νέα ενίσχυση) Ειδική ενίσχυση για το ρύζι: 56,1 /στρέμμα για μέγιστη έκταση 203.330 στρέμματα. Παράλληλα, η τιμή παρέμβασης μειώνεται από 300 σε 150 /τον. Στρεμματική ενίσχυση για καρπούς με κέλυφος (αμύγδαλα, καρύδια, φουντούκια, φιστίκια Αιγίνης και χαρούπια): 12,075 /στρέμμα για μέγιστη έκταση 411.000 στρέμματα (νέα ενίσχυση). Ενίσχυση για ενεργειακές καλλιέργειες, για παραγωγή δηλαδή βιοκαυσίμων ή ηλεκτρικής-θερμικής ενέργειας που παράγεται από βιομάζα: 4,5 /στρέμμα (νέα ενίσχυση). Πριμοδότηση παραγωγής αγελαδινού γάλακτος (νέα ενίσχυση): - 8,15 /τόνο για τo 2004-16,31 /τόνο για το 2005-24,49 /τόνο για το 2006 18

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο Η ενίσχυση αυτή αφορά την εθνική ποσόστωση της περιόδου 1999 / 2000 (630.000 τόνοι). Έκτοτε η εθνική μας ποσόστωση έχει αυξηθεί στους 820.513 τόνους. Χορηγούνται επίσης ενισχύσεις στην γαλακτοπαραγωγή με εθνικά κριτήρια συνολικού κόστους 2,31 εκατ. το 2004, 4,63 εκατ. το 2005 και 6,94 εκατ. το 2006 και μετέπειτα. Στρεμματική ενίσχυση βάμβακος: - 59,4 /στρέμμα για μέγιστη έκταση 3.000.000 στρέμματα - 34,285 /στρέμμα για μέγιστη έκταση 700.000 στρέμματα Αποξηραμένες ζωοτροφές: - 33 /τον. στον αποξηραντή για μέγιστη ποσότητα 37.500 τον. Για όσους τομείς δεν αναφέρονται ανωτέρω συνεχίζουν να εφαρμόζονται τα ήδη ισχύοντα μέτρα (μεταξοσκώληκες, ξερά σύκα, σταφίδες, χυμοποίηση εσπεριδοειδών, μεταποιημένες ντομάτες, ροδάκινα και αχλάδια, και ενισχύσεις υπέρ των μικρών νησιών του Αιγαίου Πελάγους) έως και το έτος 2007. Επίσης έκτος μεταρρύθμισης παραμένουν τα αγροπεριβαλλοντικά μέτρα του Πυλώνα ΙΙ δηλαδή η εξισωτική αποζημίωση, η δάσωση γαιών, η βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία κλπ. Διευκρινίζεται επίσης ότι το δυνητικά δεσμευμένο μέρος των ενισχύσεων στο ελαιόλαδο (μέχρι 40%) δεν θα χορηγείται με την υφιστάμενη μορφή (ενίσχυση ανά κιλό) αλλά θα μετατραπεί σε στρεμματική ενίσχυση όπως εξάλλου και η ενίσχυση βάμβακος. Σημειώνεται τέλος ότι ποσό 18 εκατ. για το βαμβάκι από το 2006 και 189 εκατ. για τον καπνό από την εσοδεία 2010 θα διατεθούν υπό μορφή εθνικού φακέλου για αναπτυξιακές δράσεις στις βαμβακοπαραγωγικές και καπνοπαραγωγικές περιοχές της χώρας. Θα μεταφερθούν δηλαδή στον Πυλώνα II και δεν θα υπολογίζονται ούτε στα ποσά της αποδεσμευμένης ενίσχυσης ούτε στο ειδικό καθεστώς για το βαμβάκι, που αναφέρθηκε παραπάνω. 2.2.3 Η διαφοροποίηση Από το 2005 όλες οι ενισχύσεις, δηλαδή η ενιαία αποδεσμευμένη ενίσχυση και οι δεσμευμένες ενισχύσεις, μειώνονται προοδευτικά. Οι εξοικονομήσεις δεν επιστρέφονται στον κοινοτικό προϋπολογισμό αλλά παραμένουν στο κράτος μέλος και διατίθενται υπέρ της αγροτικής ανάπτυξης. Κράτη μέλη όπως η Ελλάδα, που έχουν αυξημένες ανάγκες, θα 19

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο χρησιμοποιήσουν και πόρους που προέρχονται από τις μειώσεις των πιο αναπτυγμένων κρατών μελών. Οι εν λόγω μειώσεις είναι, όπως ήδη αναφέρθηκε: i. 3% για το 2005 ii. 4% για το 2006 iii. 5% για το 2007 και τις επόμενες περιόδους. Ωστόσο, από τις παραπάνω μειώσεις, αυτές που αντιστοιχούν σε ενισχύσεις ύψους 5.000 (για το 2007: 5000 επί 5% = 250 ) ανά δικαιούχο επιστρέφονται στους γεωργούς. Οι συνολικές επιστροφές στην Ελλάδα δεν μπορούν να ξεπερνούν τα 75,7 εκατ.. Η διαφοροποίηση δεν θα εφαρμόζεται στα μικρά νησιά του Αιγαίου πελάγους, δηλαδή στα νησιά πλην Κρήτης, Εύβοιας και Ρόδου. 2.2.4 Η πολλαπλή συμμόρφωση(cross-compliance) Η χορήγηση των παραπάνω ενισχύσεων υπόκειται στην τήρηση της πολλαπλής συμμόρφωσης, δηλαδή στην τήρηση των κοινοτικών οδηγιών και κανονισμών που αφορούν στη δημόσια υγεία, στην υγεία των φυτών και των ζωών και στις ορθές γεωργικές πρακτικές. Η παράβαση των κοινοτικών κανόνων θα έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των ενισχύσεων. Το 75% των ποινών πιστώνονται υπέρ του κοινοτικού προϋπολογισμού ενώ το 25% υπέρ των κρατών μελών. Πιο συγκεκριμένα, οι υποχρεώσεις της πολλαπλής συμμόρφωσης εστιάζονται στην προστασία των εδαφών και των υπογείων υδάτων από την υπερβολική χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων προστασία των οικοσυστημάτων και των περιοχών Natura 2000 αποφυγή νιτρορύπανσης γεωργικής προέλευσης ορθή εφαρμογή της ιλύος από εγκαταστάσεις καθαρισμού λημμάτων προστασία του εδάφους από τη διάβρωση, διατήρηση της δομής του διατήρηση της οργανικής ουσίας στο έδαφος καταγραφή των ζώων 20

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο 2.2.5 Το νέο Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης και Ελέγχου (ΟΣΔΕ) Το υφιστάμενο ΟΣΔΕ, που αποτελεί το διοικητικό μηχανισμό ελέγχου και πληρωμής των κοινοτικών ενισχύσεων, αναβαθμίζεται και γίνεται πιο περίπλοκο. Θα καλύπτει πλέον όχι μόνο την ενιαία ενίσχυση αλλά και τις ενισχύσεις των ειδικών καθεστώτων. Θα περιλαμβάνει : Ηλεκτρονική βάση δεδομένων Γεωγραφικό σύστημα αναγνώρισης αγροτεμαχίων Σύστημα προσδιορισμού και καταγραφής δικαιωμάτων Σύστημα καταγραφής της ετήσιας παροχής των ενισχύσεων Ολοκληρωμένο σύστημα έλεγχου Σύστημα αναγνώρισης και καταγραφής των ζωών Τα κράτη μέλη μπορούν να ζητήσουν την αρωγή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στη θέσπιση και λειτουργία του νέου ΟΣΔΕ. 2.2.6 Δημοσιονομικές επιπτώσεις (σε εκατ. ) - Εθνικοί φάκελοι καπνού και βάμβακος (μεταφορά στον Πυλώνα ΙΙ) 207 - Ενισχύσεις ειδικών καθεστώτων (υποχρεωτικά δεσμευμένες) 247 - Νέες αποδεσμευμένες ενισχύσεις 1.968 Σύνολο 2.422 Το ανωτέρω συνολικό ποσό ισοδυναμεί με τις μέχρι σήμερα εισπράξεις μας από τον κοινοτικό προϋπολογισμό για τις πάσης φύσεως άμεσες γεωργικές ενισχύσεις. Σημειώνεται ότι για τους τομείς των οπωροκηπευτικών και αμπελοοινικών εισπράττουμε περί τα 220 εκατ.. Στο μέλλον δεν θα μπορούμε να χορηγούμε περισσότερες ενισχύσεις. Τέθηκε δηλαδή ένα ανώτατο δημοσιονομικό όριο κατά κράτος μέλος και κατά προϊόν. Αποφασίστηκε επίσης ότι εάν για οποιοδήποτε λόγο οι δαπάνες του κοινοτικού προϋπολογισμού τείνουν να υπερβούν το σύνολο των πιστώσεων που έχουν κατανεμηθεί με τον παραπάνω τρόπο στα κράτη μέλη, τότε οι ενισχύσεις θα μειώνονται οριζόντια (νέα δημοσιονομική πειθαρχία). Δεν έχει αποφασιστεί ακόμη εάν θα υπάρξουν εξαιρέσεις από τις μειώσεις αυτές, π.χ. για τους μικρούς παραγωγούς που εισπράττουν λιγότερο από 5.000. 21

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο Η καταβολή των ενισχύσεων θα γίνεται από το Δεκέμβριο κάθε έτους μέχρι και τον Ιούνιο του επομένου. Η επιστροφή των κρατήσεων 3%, 4% ή 5% για ενισχύσεις κάτω των 5.000 θα γίνεται μέχρι το Σεπτέμβριο του επομένου έτους. 2.3 Αποφάσεις εφαρμογής του 1782/2003 σε επίπεδο κρατών μελών Τα κράτη μέλη διατηρούν τη διακριτική ευχέρεια ορισμένων παρεκκλίσεων από τους γενικούς κανόνες της μεταρρύθμισης, στα εξής σημεία: Χρόνος εφαρμογής της ενιαίας αποδεσμευμένης ενίσχυσης: τα κράτη μέλη μπορούν να εφαρμόσουν την αποδέσμευση α) από 1-1-2005, ή β) από 1-1-2006 ή το αργότερο γ) από 1-1-2007, πλην των τομέων του ελαιολάδου, του καπνού και του βάμβακος, όπου η μεταρρύθμιση θα εφαρμοστεί υποχρεωτικά από το 2006. Περιφερειοποίηση: τα κράτη μέλη μπορούν να υπολογίσουν την ενιαία αποδεσμευμένη ενίσχυση είτε σε ατομική βάση κάθε δικαιούχου (ιστορικό μοντέλο) είτε σε περιφερειακή βάση (περιφερειοποίηση). Στην πρώτη περίπτωση, όπως προαναφέρθηκε, γίνεται ο υπολογισμός του πηλίκου του μέσου όρου των επιδοτήσεων της συγκεκριμένης γεωργικής εκμετάλλευσης δια του μέσου όρου των εκτάσεων που καλλιέργησε ή των βοσκοτόπων που χρησιμοποίησε κάθε δικαιούχος κατά τις περιόδους 2000, 2001 και 2002. Ο παρανομαστής του κλάσματος αποτελεί τον αριθμό των δικαιωμάτων κάθε δικαιούχου, ενώ το πηλίκο αποτελεί την αξία των ατομικών του δικαιωμάτων. Συνεπώς, όχι μόνο ο αριθμός, αλλά και η αξία των δικαιωμάτων κάθε δικαιούχου θα είναι διαφορετική. Στη δεύτερη περίπτωση, γίνεται ο υπολογισμός του πηλίκου του συνόλου των επιδοτήσεων που καταβλήθηκαν σε όλους τους δικαιούχους οι οποίοι ενεργοποιούνται στη γεωγραφική έκταση κάθε μιας περιφέρειας κατά τις περιόδους 2000, 2001 και 2002, δια του συνόλου των στρεμμάτων για τα οποία θα υποβληθούν αιτήσεις ενιαίας ενίσχυσης στην ίδια περιφέρεια. Συνεπώς η αξία των ατομικών δικαιωμάτων εντός της ίδιας περιφέρειας θα είναι η ίδια για όλους τους δικαιούχους ασχέτως των ατομικών επιδοτήσεων που καταβλήθηκαν κατά τις περιόδους 2000-2002. Υπάρχει ακόμη και η δυνατότητα επιλογής ενός υβριδικού μοντέλου, δηλαδή ενός συνδυασμού των δύο παραπάνω εναλλακτικών λύσεων. 22

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο Προαιρετική εξαίρεση των μικρών νησιών του Αιγαίου Πελάγους από την αποδέσμευση: η Ελληνική Δημοκρατία μπορεί να μην εφαρμόσει την αποδέσμευση (δηλαδή μπορεί να διατηρήσει τη διασύνδεση των χορηγούμενων ενισχύσεων με την ετησίως καλλιεργούμενη έκταση και παραγωγή ή εκτροφή ζώων) στα μικρά νησιά του Αιγαίου Πελάγους. Σε αυτά, δεν συμπεριλαμβάνεται η Κρήτη, η Εύβοια και η Ρόδος. Η εξαίρεση αυτή συνοδεύεται από ειδικό πρόγραμμα υπέρ της κτηνοτροφίας των νησιών. Μερική αποδέσμευση: όπως ήδη έχει αναφερθεί, τα κράτη μέλη μπορούν να εφαρμόσουν μερική δέσμευση (διασύνδεση των υφιστάμενων επιδοτήσεων με την τρέχουσα παραγωγή), σε εθνικό ή σε περιφερειακό επίπεδο, στους εξής τομείς: α) αροτραία (σιτηρά, ελαιούχα, πρωτεϊνούχα): - έως 25% σε όλα, ή εναλλακτικά - έως 40% στην ειδική ενίσχυση του σκληρού σίτου β) αιγοπρόβειο κρέας - έως 50% σε όλες τις πριμοδοτήσεις γ) βόειο κρέας - έως 100% της πριμοδότησης θηλαζουσών αγελάδων και έως 40% του πρίμ. σφαγής πλην μόσχων, ή εναλλακτικά - έως 100% της πριμοδότησης σφαγής βοειδών πλην μόσχων ή εναλλακτικά - έως 75% της πριμοδότησης των αρρένων βοειδών δ) ελαιόλαδο - έως 40%, με τη μορφή στρεμματικής ενίσχυσης ε) καπνός - έως 60% κατά ποικιλία ή περιοχή και μόνο μέχρι και το έτος 2009 στ) σπόροι για σπορά - 100% Παρακράτηση υπέρ της εμπορίας και της ποιότητας των γεωργικών προϊόντων: Τα κράτη μέλη μπορούν να παρακρατούν έως 10% της ενιαίας ενίσχυσης υπέρ της προώθησης της ποιότητας και της εμπορίας των γεωργικών προϊόντων ή για δράσεις υπέρ του περιβάλλοντος. Η ενδεχόμενη αυτή παρακράτηση προστίθεται στις κρατήσεις του 3% υπέρ της δημιουργίας εθνικού αποθέματος δικαιωμάτων προς αναδιανομή και στην παρακράτηση της διαφοροποίησης υπέρ των μέτρων αγροτικής ανάπτυξης. 23

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο 2.4. Αποφάσεις των αρμόδιων φορέων για την εφαρμογή του 1782 σε εθνικό επίπεδο Στις παραπάνω επιλογές η Κυβέρνηση αποφάσισε ως χρόνο έναρξης εφαρμογής της αποδέσμευσης το έτος 2006 παράλληλα αποφάσισε την εφαρμογή του μοντέλου των ιστορικών στοιχείων έναντι του περιφερειακού, μη ενεργοποίηση της εξαίρεσης για τα μικρά νησιά του Αιγαίου και παρακράτηση μικρού ποσοστού υπέρ της ποιότητας, της εμπορίας και του περιβάλλοντος όπως θα αναφερθούμε αναλυτικά. Τέλος η Ελληνική Κυβέρνηση αποφάσισε την παρακράτηση του ποσοστού 2% για την δημιουργία του εθνικού αποθέματος. Ειδικότερα οι ενισχύσεις του παρελθόντος που αποδεσμεύονται από την παραγωγή από το 2006, με το αντίστοιχο ποσοστό αποδέσμευσης είναι οι εξής: Αροτραίες καλλιέργειες (σιτηρά, αραβόσιτος, ελαιούχα, πρωτεϊνούχα) αποδέσμευση 90% και 10% ποιοτικό παρακράτημα. Το ποσό που προκύπτει από την παρακράτηση θα χορηγείται ως προσθέτει στρεμματική ενίσχυση σε ετήσια βάση. Δικαιούχοι της πρόσθετής αυτής ενίσχυσης είναι οι παραγωγοί που θα καλλιεργούν σκληρό σιτάρι και αραβόσιτο, εφόσον χρησιμοποιούν σπόρους μη γενετικά τροποποιημένων ποικιλιών, καθώς και συγκεκριμένες κατηγορίες πιστοποιημένου σπόρου σποράς. Βόειο αποδέσμευση 90% και 10% ποιοτικό παρακράτημα. Δικαιούχοι της πρόσθετής αυτής ενίσχυσης είναι οι κάτοχοι βοοτροφικών εκμεταλλεύσεων στις οποίες έχουν γεννηθεί τουλάχιστον 20 μοσχάρια κατά την διάρκεια του έτους ( τουλάχιστον 15 μοσχάρια το πρώτο έτος εφαρμογής 2006) και τα οποία παράγουν σφάγια καλής ποιότητας, ποιοτικής κατηγορίας R+3 της κοινοτικής κλίμακας ταξινόμησης SEUROP. Το μέγιστο ύψος ενίσχυσης προβλέπεται να είναι μέχρι 200 ανά ζώο. Αιγοπρόβειο αποδέσμευση 90% και 10% ποιοτικό παρακράτημα. Δικαιούχοι της πρόσθετής αυτής ενίσχυσης είναι οι κτηνοτρόφοι που παράγουν και παραδίδουν σε εγκεκριμένες μονάδες επεξεργασίας τουλάχιστον 10 τόνους αιγοπρόβειου γάλακτος συγκεκριμένης ποιοτικής κατηγορίας στη διάρκεια του ημερολογιακού έτους, με κρίσιμο χαρακτηριστικό την Ολική Μικροβιακή Χλωρίδα (ΟΜΧ) του γάλακτος. Το μέγιστό ύψος ενίσχυσης προβλέπεται να είναι μέχρι 3 ανά ζώο. Ελαιόλαδο αποδέσμευση 94%, ποιοτικό παρακράτημα 4% και 2% παρακράτημα άρθρου 110θ. Τα παρακράτημα θα διατίθεται εξολοκλήρου στους παραγωγούς βιολογικής ελαιοκαλλιέργειας και στους παραγωγούς βρώσιμης ελιάς με ονομασία προέλευσης 24

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο (ΠΟΠ). Η παρακράτηση του 2% (άρθρο 110θ) γίνεται υπέρ των οργανώσεων ελαιουργικών φορέων. Καπνός 98% και 2% ποιοτικό παρακράτημα. Επιλέξιμοι για την προσθετή ενίσχυση είναι οι παραγωγοί όλων των καλλιεργούμενων ποικιλιών ή ομάδων ποικιλιών καπνού που παράγουν καπνόφυλλα ανωτέρας ποιότητας. Ζαχαρότευτλα 90% αποδέσμευση και 10% ποιοτικό παρακράτημα. Δικαιούχοι της πρόσθετής αυτής ενίσχυσης είναι του ποιοτικού παρακρατήματος είναι οι παραγωγοί που καλλιεργούν ζαχαρότευτλα. Αγελαδινό γάλα από το έτος 2007 αποδέσμευση 100%. Μπανάνα από το έτος 2007 αποδέσμευση 100%. Στα ανωτέρω προϊόντα έκτός του αγελαδινού γάλακτος και της μπανάνας γίνεται μία παρακράτηση, μετά από εθνική απόφαση, για χρηματοδότηση δράσεων υπέρ της ποιότητας (ποιοτικό παρακράτημα). Οι ενισχύσεις που σύμφωνα με την κοινοτική νομοθεσία παραμένουν υποχρεωτικά μερικώς δεσμευμένες με την παραγωγοί των προϊόντων είναι οι ακόλουθες: Βαμβάκι 65% αποδέσμευση Ρύζι 58% αποδέσμευση Αποξηραμένες ζωοτροφές 50% αποδέσμευση Οι μελλοντικές ενισχύσεις που παραμένουν δεσμευμένες με την παραγωγή, είναι οι εξής: Όλες οι στρεμματικές ενισχύσεις που υπάγονται στον τομέα της αγροτικής ανάπτυξης (εξισωτική αποζημίωση, δάσωση γαιών, βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία κ.λ.π.) Οι άμεσες ενισχύσεις των προϊόντων που δεν έχουν ενταχθεί στην αποδέσμευση, όπως: - μεταποιημένη τομάτα έως 2008 - κονσέρβες ροδάκινων, αχλαδιών έως 2008 - χυμοποίηση εσπεριδοειδών έως 2008 - ξηρά σύκα έως 2008 - σταφίδες - μεταξοσκώληκες 25

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο - αναφύτευση αμπελώνων - σπόροι για σπορά Το υπόλοιπο των παλαιών ενισχύσεων που αποδεσμεύτηκαν μερικώς: - Βαμβάκι (35%) : 59,4 /στρέμμα μέχρι 3.000.000 στρέμματα 34,285 /στρέμμα για επιπλέον έκταση 700.000 στρέμματα - Ρύζι(42%) : 56,1 /στρέμμα - Αποξηραμένες ζωοτροφές(50%) : 33,0 /τόνο Το υπόλοιπο των ενισχύσεων στα προϊόντα που θα εφαρμοστεί το ποιοτικό παρακράτημα, δηλαδή: - σκληρό σιτάρι, αραβόσιτος, βόειο κρέας και ζαχαρότευτλα 10% - ελαιόλαδο 14% - αιγοπρόβειο κρέας 15% - καπνός 12% Οι όροι και οι προϋποθέσεις χορήγησης του ποιοτικού παρακρατήματος έχουν καθορισθεί με Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις. Οι νέες δεσμευμένες ενισχύσεις που αποφασίστηκαν με τη μεταρρύθμιση (ειδικά καθεστώτα) - Ειδική πριμοδότηση ποιότητας σκληρού σιταριού 14 /στρέμμα - Πριμοδότηση καρπών με κέλυφος (αμύγδαλα, καρύδια, φουντούκια, φιστίκια και χαρουπιά) 12,075 /στρέμμα - Ενίσχυση για ενεργειακές καλλιέργειες 14,5 /στέμμα - Ενίσχυση πρωτεϊνούχων (μπιζέλια, κουκιά, φούλια γλυκά λούπινα) 15,55 /στρέμμα 26

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο Η ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ (CROSS-COMPLIANCE) 3.1. Γενικά Οι παραγωγοί που εισπράττουν τις άμεσες ενισχύσεις είναι υποχρεωμένοι σύμφωνα με την αναθεώρηση της ΚΓΠ να διατηρούν τις εκμεταλλεύσεις τους σε καλή κατάσταση, να ακολουθούν δηλαδή τους κανόνες που αφορούν ορισμένες Καλές Γεωργικές και Περιβαλλοντικές Συνθήκες, οι οποίες αποσκοπούν κυρίως στην προστασία του εδάφους και των οικοσυστημάτων. Οι κανόνες αυτοί αποτελούν τις ελάχιστες υποχρεώσεις του παραγωγού και διαφέρουν σε κάθε χώρα, ανάλογα με τα ιδιαίτερα κλιματολογικά και εδαφολογικά χαρακτηριστικά της. Δεν θα πρέπει να γίνεται σύγχυση μεταξύ των υποχρεώσεων αυτών και των Κωδίκων Ορθής Γεωργικής Πρακτικής, που αποτελούν πρότυπα πέραν των Καλών Γεωργικών και Περιβαλλοντικών Συνθηκών. Δηλαδή, οι Καλές Γεωργικές και Περιβαλλοντικές Συνθήκες ισχύουν για την καταβολή των άμεσων ενισχύσεων, ενώ οι Κώδικές Ορθής Γεωργικής Πρακτικής ισχύουν μόνο για τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης (πρόσθετες ενισχύσεις). Το σύνολο των υποχρεώσεων που αναφέρθηκαν στις προηγούμενες παραγράφους ονομάζεται πολλαπλή συμμόρφωση. Η ελλιπής τήρηση από τον παραγωγό μιας ή περισσοτέρων υποχρεώσεων της πολλαπλής συμμόρφωσης, συνεπάγεται περικοπές των ενισχύσεων. Οι κανόνες της Πολλαπλής Συμμόρφωσης κωδικοποιούνται ως εξής: 3.2 Υποχρεώσεις που αφορούν τις καλές γεωργικές πρακτικές 1. Όλοι οι παραγωγοί υποχρεούνται να κρατούν ένα ημερολόγιο των εργασιών που διεξάγουν στον αγρό. Εκεί θα καταγράφονται οι εργασίες που κάνουν και ειδικά οι βασικές, όπως σπορά, λίπανση, ζιζανιοκτονία κλπ. Επιπλέον, θα πρέπει να κρατούν τις ετικέτες των σπόρων, λιπασμάτων και φαρμάκων που χρησιμοποιούν αλλά και τα τιμολόγια αγοράς των εισροών. 2. Για τα αγροτεμάχια που βρίσκονται σε εδάφη με κλίση πάνω από 10% πρέπει να διατηρείται φυτική κάλυψη στο έδαφος τουλάχιστον κατά την περίοδο των βροχοπτώσεων, 27

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο ώστε να μην παρασύρεται το επιφανειακό γόνιμο έδαφος του αγροτεμαχίου και έτσι να αποφεύγεται η διάβρωση των εδαφών. Η υποχρέωση αυτή καλύπτεται ούτως ή άλλως αν στο χωράφι υπάρχει χειμερινή καλλιέργεια από την καλαμιά της κύριας καλλιέργειας (καλοκαιρινές καλλιέργειες) ή οποιασδήποτε μορφής φυτική κάλυψη που διατηρεί το έδαφος σε καλή κατάσταση και δεν παρεμποδίζει την επόμενη σπορά. Επίσης, η άροση πρέπει να γίνεται κάθετα στην κλίση του εδάφους (κατά τις ισοϋψείς) ή διαγώνια. Αλλιώς, θα πρέπει να δημιουργούνται σταθερές ακαλλιέργητες λωρίδες, ώστε να συγκρατείται το έδαφος σε περίπτωση έντονης βροχής. Για την άρδευση θα πρέπει να αποφεύγεται η μέθοδος της κατάκλισης. 3. Ο παραγωγός οφείλει να προστατεύει και να μην καταστρέφει τις αναβαθμίδες (πεζούλες), τις ξερολιθιές, τα αναχώματα και τα φυσικά πρανή στα όρια των αγροτεμαχίων. Τα στοιχεία αυτά βοηθούν τη συγκράτηση και τη γονιμότητα των εδαφών, αποτελούν δε στοιχεία που έχουν ενταχθεί και βελτιώνουν το φυσικό τοπίο, ενώ συχνά βοηθούν τη διαβίωση των μικρών ζώων και πουλιών τα οποία είναι χρήσιμα στην καταπολέμηση των εχθρών των καλλιεργειών. 4. Στις εκτάσεις των ετήσιων καλλιεργειών μπορεί να εφαρμόζεται αμειψισπορά με ψυχανθή. Η παρέμβαση αυτή βοηθά στη διατήρηση της γονιμότητας των εδαφών, τον εμπλουτισμό τους σε άζωτο, τη βελτίωση της εδαφικής δομής και τη συγκράτηση των εδαφών. Υπάρχουν δύο σενάρια εφαρμογής της αμειψισποράς: Ο γεωργός που καλλιεργεί κάποια προσοδοφόρα φυτά και δεν θέλει να χάσει μέρος της παραγωγής του, μπορεί να επιλέξει τη συμπληρωματική ή επίσπορη καλλιέργεια των ψυχανθών. Στην περίπτωση αυτή, ο αγρότης είναι υποχρεωμένος να ενσωματώσει τα ψυχανθή πριν το επόμενο όργωμα ή να επιτρέψει τη βόσκηση τους. Τα ψυχανθή της κατηγορίας αυτής είναι ο βίκος, η ρόβη, τα τριφύλλια, η μηδική, τα κτηνοτροφικά κουκιά, τα μπιζέλια, το λαθούρι και τα λούπινα. Αν ο αγρότης δεν έχει λόγους να επιλέξει το σενάριο της συμπληρωματικής καλλιέργειας, μπορεί να καλλιεργήσει ψυχανθή ως κύρια καλλιέργεια οπότε δεν είναι υποχρεωμένος να ενσωματώσει το ψυχανθές στο έδαφος και μπορεί να το εκμεταλλευτεί όπως αυτός νομίζει, ώστε να αποκομίσει εισόδημα. Εάν το ψυχανθές αποτελεί κύρια καλλιέργεια, επιλέγεται οποιοδήποτε είδος (εκτός από μπιζέλια προς αφαίρεση του λοβού και τα φασολάκια επειδή αυτά είναι κηπευτικά και επομένως μη επιλέξιμα για τις εκτάσεις της ενιαίας ενίσχυσης) και όχι μόνο αυτά που αναγράφονται προηγουμένως. 28

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο 5. Είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι το κάψιμο της καλαμιάς αφαιρεί σημαντικό μέρος της γονιμότητας του εδάφους και μακροπρόθεσμα οδηγεί στην υποβάθμιση των εδαφών, γιατί μαζί με την καλαμιά καίγεται και μέρος της οργανικής ουσίας του εδάφους. Επιπλέον η ενσωμάτωση των φυτικών υπολειμμάτων βοηθά τον εμπλουτισμό των εδαφών και τη βελτίωση της δομής τους. Συνεπώς, όσον αφορά τη διαχείριση της καλαμιάς μετά τη συγκομιδή της καλλιέργειας, ο γεωργός, ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες, μπορεί να ακολουθεί τις εξής πρακτικές: (α) Ενσωμάτωση της καλαμιάς στο έδαφος (π.χ. με όργωμα). (β) Βόσκηση. (γ) Κοπή και κάλυψη του εδάφους με τα υπολείμματα (mulching) και ενσωμάτωση των υπολειμμάτων έδαφος την επόμενη άνοιξη. 6. Το κάψιμο της καλαμιάς απαγορεύεται στις περιοχές εντός του δικτύου NATURA 2000. Κάψιμο της καλαμιάς μπορεί να γίνει σε περιοχές εκτός του προαναφερόμενου δικτύου και μόνο με άδεια της τοπικής Διεύθυνσης Αγροτικής Ανάπτυξης και της Πυροσβεστικής και πάντως όχι σε περιοχές και εδάφη μικρής περιεκτικότητας σε οργανική ουσία (1-2%). 7. Όσον αφορά τα υπολείμματα των κλαδεμάτων των δένδρων, καλό είναι να ψιλοτεμαχίζονται και να απλώνονται στο χωράφι. Τούτο βοηθά και στον εμπλουτισμό του εδάφους και στην προστασία από τη διάβρωση καθώς και στη διατήρηση της υγρασίας του εδάφους. Ως έσχατη λύση, τα υπολείμματα των κλαδεμάτων των δένδρων μπορούν να συλλέγονται σε σωρούς και να καίγονται, λαμβάνοντας τις απαραίτητες προφυλάξεις (όχι όμως σε περιοχές Natura 2000, για τις οποίες απαιτείται ειδική άδεια). 8. Όταν το έδαφος είναι καλυμμένο με πάγο ή χιόνι ή είναι πλημμυρισμένο, ΔΕΝ γίνονται εργασίες με μηχανήματα, ώστε να μη συμπιέζεται το έδαφος και να μην καταστρέφεται η δομή του. Απαραίτητο είναι να κάνουμε όλες τις καλλιεργητικές παρεμβάσεις και τις καλλιεργητικές φροντίδες στο χωράφι όταν το έδαφος είναι στο ρώγο του. 9. Στους βοσκότοπους που ανήκουν στην εκμετάλλευση του, ο γεωργός πρέπει να φροντίζει ώστε να βόσκουν κατ' ελάχιστο 0,2 ΜΜΖ (Μονάδες Μεγάλων Ζώων) ανά εκτάριο και κατά μέγιστο 3 ΜΜΖ ανά εκτάριο (1 εκτάριο = 10 στρέμματα). Η ρύθμιση αυτή αποσκοπεί στην προστασία και διατήρηση των βοσκοτόπων. Σημειώνεται ότι: Ένα βοοειδές μεγαλύτερο των 24 μηνών αντιστοιχεί σε μία ΜΜΖ. Ένα βοοειδές μικρότερο των 24 μηνών ισοδυναμεί με 0,6 ΜΜΖ και Μία αίγα ή ένα πρόβατο με 0,15 ΜΜΖ. 29