Μικροοικονομία Ενότητα 6: Θεωρία Κόστους Παραγωγής Δριτσάκη Χάιδω Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
Σκοποί ενότητας Να κατανοήσει ο φοιτητής τη θεωρία του κόστους παραγωγής. 4
Περιεχόμενα ενότητας Κόστος παραγωγής. Έννοιες του κόστους κατά μονάδα προϊόντος. Μέσο σταθερό, μέσο μεταβλητό, μέσο και οριακό κόστος. Κόστος παραγωγής στη βραχυχρόνια και μακροχρόνια περίοδο. Οικονομίες κλίμακας. 5
Κόστος παραγωγής (1) Το κόστος παραγωγής ή παραγωγικές δαπάνες είναι οι χρηματικές δαπάνες της επιχείρησης για την αγορά των παραγωγικών συντελεστών που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή του προϊόντος. Οι δαπάνες για κάθε παραγωγικό συντελεστή εξαρτώνται από την ποσότητα και την τιμή του. Η συνάρτηση κόστους παρουσιάζει τις διάφορες μορφές κόστους που προκύπτουν σε διάφορα επίπεδα παραγωγής δηλαδή Κόστος = f(παραγωγής) 6
Κόστος παραγωγής (2) Ο ρυθμός παραγωγής είναι συνάρτηση της χρήσης των συντελεστών παραγωγής δηλαδή Παραγωγή=f(συντελεστών παραγωγής) Άρα, το επίπεδο και η συμπεριφορά του κόστους καθώς μεταβάλλεται ο ρυθμός παραγωγής εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από δύο παράγοντες: 1) το χαρακτηριστικό της σχετικής συνάρτησης παραγωγής και 2) τις τιμές των συντελεστών παραγωγής. 7
Θεμελιώδεις έννοιες (1) Λογιστικό κόστος. Αφανές κόστος: οι αμοιβές των συντελεστών που ανήκουν στην επιχείρηση και δεν καταβάλλονται. Φυσιολογικό κέρδος: το ελάχιστο κέρδος για να συνεχίσει η επιχείρηση να λειτουργεί αμοιβή του συντελεστή επιχειρηματικότητα μέρος του αφανούς κόστους. Οικονομικό κόστος = Λογιστικό + Αφανές κόστος = κόστος ευκαιρίας. 8
Θεμελιώδεις έννοιες (2) Οικονομικό κέρδος = Συνολικά έσοδα Οικονομικό κόστος. Λογιστικό κέρδος = Συνολικά έσοδα Λογιστικό κόστος. 9
Κόστος παραγωγής στη βραχυχρόνια περίοδο Τρεις έννοιες του συνολικού κόστους είναι σημαντικές για την ανάλυση της δομής του κόστους μιας εταιρίας βραχυχρονίως: 1) Σταθερό κόστος (fixed cost, FC) όπου οι ποσότητες των συντελεστών είναι σταθερές ανεξάρτητα από τον όγκο παραγωγής της εταιρίας (π.χ. ενοίκια, ασφάλιστρα κτλ). 2) Μεταβλητό κόστος (variable cost, VC) είναι το κόστος που μεταβάλλεται καθώς μεταβάλλεται ο όγκος παραγωγής (π.χ. κόστος υλικών, ημερομίσθια κτλ). 3) Συνολικό κόστος (total cost, TC) παραγωγής ενός προϊόντος αποτελείται από το άθροισμα του σταθερού και μεταβλητού κόστους δηλαδή TC = FC + VC. 10
Διαγραμματική απεικόνιση καμπυλών κόστους Διάγραμμα 1. Διαγραμματική απεικόνιση καμπυλών κόστους( Πηγή: Κώττη & Πετράκη-Κώττη (2005)). 11
Έννοιες του κόστους κατά μονάδα προϊόντος Υπάρχουν 4 βασικές έννοιες κόστους κατά μονάδα προϊόντος: 1) Μέσο σταθερό κόστος (average fixed cost, AFC) ορίζεται ο λόγος του σταθερού κόστους προς την ποσότητα προϊόντος. 2) Μέσο μεταβλητό κόστος (average variable cost, AVC) ορίζεται ο λόγος του μεταβλητού κόστους προς την ποσότητα προϊόντος. 3) Μέσο κόστος (average cost, AC) είναι το άθροισμα του μέσου σταθερού και του μέσου μεταβλητού κόστους. 4) Οριακό κόστος (marginal cost, MC) είναι το κόστος μιας επιπλέον μονάδας προϊόντος και είναι ο λόγος της μεταβολής του συνολικού κόστους με τη μεταβολή της ποσότητας του προϊόντος. 12
Μέσο σταθερό, μέσο μεταβλητό, μέσο και οριακό κόστος (1) Διάγραμμα 2. Διάγραμμα Μέσου σταθερού, μεταβλητού και μέσου και οριακού κόστος (Πηγή: Κώττη & Πετράκη-Κώττη (2005)). 13
Μέσο σταθερό, μέσο μεταβλητό, μέσο και οριακό κόστος (2) Από το προηγούμενο σχήμα παρατηρούμε τα εξής: Η καμπύλη του οριακού κόστους τέμνει την καμπύλη του μέσου κόστους στο κατώτατο σημείο της. Όταν το οριακό κόστος είναι μικρότερο από το μέσο κόστος, η παραγωγή επιπλέον μονάδων έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του μέσου κόστους. Συνεπώς, η καμπύλη του οριακού κόστους βρίσκεται κάτω από την καμπύλη του μέσου κόστους. Όταν το οριακό κόστος υπερβεί το μέσο κόστος, τότε το μέσο κόστος θα αρχίσει να αυξάνεται αφού το οριακό κόστος θα είναι μεγαλύτερο από το μέσο, και αυτό έχει ως αποτέλεσμα η καμπύλη ΜΚ να ανέρχεται. Το σημείο τομής των καμπυλών ΟΚ και ΜΚ αποτελεί το κατώτερο σημείο της καμπύλης του μέσου κόστους. 14
Το κόστος παραγωγής στο μακροχρόνιο διάστημα Στη μακροχρόνια περίοδο όλοι οι συντελεστές είναι μεταβλητοί. Π.χ. η επιχείρηση μπορεί να προσθέσει κτίρια, μηχανήματα και γενικά να αυξήσει την ποσότητα των σταθερών συντελεστών αυξάνοντας έτσι την παραγωγική δυναμικότητα. Στη μακροχρόνια περίοδο δεν υπάρχει η διάκριση ανάμεσα σε σταθερό και μεταβλητό κόστος. Ενδιαφερόμαστε κυρίως για τη συμπεριφορά του συνολικού ή μέσου κόστους. Γενικά, το μέσο κόστος θα μειώνεται καθώς η επιχείρηση αναπτύσσεται προσθέτοντας κτίρια, μηχανήματα κτλ. 15
Καμπύλη Μακροχρόνιου Μέσου Κόστους (ΜΜΚ) Διάγραμμα 3. Καμπύλη Μακροχρόνιου Μέσου Κόστους (ΜΜΚ)( Πηγή: Κώττη & Πετράκη-Κώττη (2005)). 16
Οικονομίες κλίμακας Οικονομίες κλίμακας ή μεγέθους: Το ΜΜΚ μειώνεται καθώς αυξάνεται η παραγωγή. Αντιοικονομίες κλίμακας ή μεγέθους: Το ΜΜΚ αυξάνεται καθώς αυξάνεται η παραγωγή. Σταθερές οικονομίες κλίμακας: Το ΜΜΚ παραμένει σταθερό καθώς αυξάνεται η παραγωγή. 17
Λόγοι εμφάνισης οικονομιών κλίμακας (1) 1. Μεγαλύτερη εξειδίκευση των παραγωγικών μέσων, καλύτερο καταμερισμό των έργων και μεγαλύτερη αξιοποίηση του υπάρχοντος κεφαλαιουχικού εξοπλισμού. 2. Δυνατότητα χρησιμοποίησης περισσότερου και τελειότερου κεφαλαιουχικού εξοπλισμού. 3. Μειωμένο κόστος αγοράς ορισμένων μέσων παραγωγής. 4. Οργάνωση της βιομηχανικής παραγωγής. 5. Εκτέλεση μέσα στην επιχείρηση ορισμένων εξειδικευμένων εργασιών. 6. Οικονομίες στο κόστος μεταφοράς 18
Λόγοι εμφάνισης οικονομιών κλίμακας (2) 7. Αυξημένη δυνατότητα αξιοποίησης υποπροϊόντων της παραγωγικής διαδικασίας. 8. Γραφειοκρατικά προβλήματα λόγω μεγέθους. 9. Προβλήματα στην παραγωγική διαδικασία λόγω μεγέθους. 10. Προβλήματα και δυσκολίες στη διακίνηση μεγάλων ποσοτήτων πρώτων υλών και τελικού προϊόντος. 19
Ελάχιστη Αποτελεσματική Κλίμακα παραγωγής (ΕΑΚΠ) Το μέγεθος της μονάδας παραγωγής με το οποίο ελαχιστοποιείται το ΜΜΚ Μικρότερο μέγεθος με το οποίο μια επιχείρηση μπορεί να εισέλθει σε ένα κλάδο παραγωγής. 20
Εξωτερικές Οικονομίες και Αντιοικονομίες Κλίμακας Εξωτερικές Οικονομίες: Επιδράσεις από το εξωτερικό περιβάλλον οι οποίες δεν ελέγχονται από την επιχείρηση και που συμβάλλουν στη μείωση του κόστους παραγωγής της. Εξωτερικές Αντιοικονομίες: Επιδράσεις από το εξωτερικό περιβάλλον οι οποίες δεν ελέγχονται από την επιχείρηση και που συμβάλλουν στην αύξηση του κόστους παραγωγής της. 21
Βιβλιογραφία μαθήματος (1) Arnold, R. A. (2007). Εισαγωγή στην Οικονομική, Εκδόσεις Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη. Begg, D., Fischer, S. & Dornbusch, R. (1998). Εισαγωγή στην Οικονομική, Τόμος Α. Επιστημονική Βιβλιοθήκη, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα. Chacholiades, M. (1990). Μικροοικονομική Ι. Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα. Mankiw, G. N. (2002). Αρχές της Οικονομικής, Τόμος Α. Εκδόσεις Τυπωθήτω - Γιώργος Δαρδάνος, Αθήνα 22
Βιβλιογραφία μαθήματος (2) Varian, H. (2006). Μικροοικονομική, μία σύγχρονη προσέγγιση. Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα. Γεωργακόπουλος, Θ., Λιανός, Θ., Μπένος, Θ., Τσεκούρα, Γ., Χατζηπροκοπίου, Μ. & Χρήστου, Γ. (1988). Εισαγωγή στην Πολιτική Οικονομία, Ε Έκδοση. Εκδόσεις Μπένου, Αθήνα. Δρανδάκης, Ε., Μπήτρος, Γ. & Μπαλτάς, Ν. (1994). Μικροοικονομική Θεωρία, Τόμος Α. Εκδόσεις Σταμούλης, Αθήνα. Κώττη, Γ. & Πετράκη-Κώττη, Α. (2005). Σύγχρονη Μικροοικονομική. Εκδόσεις Μπένου, Αθήνα. 23
Τέλος Ενότητας