ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ...17 Α. Ελληνικές...17 Β. Ξενόγλωσσες...19 Α. ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Ι. Εισαγωγή...25 ΙΙ. Ιστορική επισκόπηση του θεσμού της ασφάλισης και των νομοθετικών μέτρων που τιμωρούν την απάτη εις βάρος της...31 1) Ιστορική επισκόπηση του θεσμού της ασφάλισης...31 2) Ιστορική εξέλιξη της ποινικής αντιμετώπισης της απάτης περί τις ασφάλειες...45 Β. ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ Ι. Εγκληματολογικά θέματα...69 1) Η εικόνα της απάτης περί τις ασφάλειες μέσα από τις υπάρχουσες στατιστικές...69 2) Η άποψη της κοινής γνώμης σχετικά με την απάτη περί της ασφάλειες...84 3) Ο δράστης της απάτης περί τις ασφάλειες...88 α) Εισαγωγή...88 β) Φύλο...89 γ) Ηλικία...91 δ) Ψυχοπνευματικές Ιδιότητες...92 ε) Επάγγελμα...95
12 Περιεχόμενα στ) Οικονομική θέση του δράστη...97 ζ) Οικογενειακή κατάσταση...99 η) Προσωπικότητα του δράστη...100 4) Θύμα του Εγκλήματος...103 5) Παράγοντες που συμβάλλουν στην τέλεση του εγκλήματος της απάτης περί τις ασφάλειες...107 α) Εισαγωγή...107 β) Παράγοντες κοινωνιολογικής φύσεως...108 αα) Αστικοποίηση και ανωνυμία...108 ββ) Η διείσδυση της τεχνολογίας στην καθημερινή ζωή...109 γγ) Η αύξηση των ασφαλισμένων και των ασφαλιστικών συμβάσεων...112 δδ) Η πολυπλοκότητα των νομικών κανόνων που διέπουν το ασφαλιστικό δίκαιο και των όρων των ασφαλιστικών συμβάσεων...114 εε) Οικονομικές δυσχέρειες-ανεργία...116 στστ) Αλλαγή των αξιών της ζωής...117 ζζ) Έλλειψη συνείδησης αδίκου στην κοινωνία αναφορικά με το έγκλημα της απάτης περί τις ασφάλειες...118 ηη) Επιρροή παραδειγμάτων και προτύπων...120 γ) Ψυχολογικοί παράγοντες-κίνητρα...121 αα) Οικονομικά κίνητρα...121 ββ) Λοιπά κίνητρα...122 δ) Ιδιαίτεροι παράγοντες που αφορούν τη δομή και τη λειτουργία του ασφαλιστικού κλάδου και διευκολύνουν την τέλεση της απάτης περί τις ασφάλειες...126 αα) Διευκόλυνση του εγκλήματος μέσω της διαμόρφωσης των ασφαλιστικών συμβάσεων στην ιδιωτική ασφάλιση...126
Περιεχόμενα 13 ββ) Η ανοχή των εγκλημάτων αυτών κυρίως εκ μέρους των ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιριών και ο ρόλος των συνεργατών τους...127 6) Τρόποι τέλεσης εγκλημάτων εξαπάτησης των ασφαλιστικών εταιριών ή φορέων...131 α) Εισαγωγή...131 αα) Απατηλή σύναψη ασφαλιστικής σύμβασης ή σύναψη ασφάλισης κατόπιν εξαπάτησης ως προς τους όρους...132 ββ) Ο ισχυρισμός ότι επήλθε ο κίνδυνος χωρίς να έ- χει επέλθει στην πραγματικότητα...133 γγ) Απατηλή δήλωση, ότι μια ζημιογόνος περίπτωση αποτελεί επέλευση του ασφαλιστικού κινδύνου...135 δδ) Απατηλή εκκαθάριση σε περίπτωση επέλευσης του ασφαλιστικού κινδύνου...136 εε) Η εκ προθέσεως πρόκληση του κινδύνου, για τον οποίο έχει γίνει η ασφάλιση...137 7) Μέτρα για την καταπολέμηση του εγκλήματος της απάτης περί τις ασφάλειες...139 α) Εισαγωγή...139 αα) Πρώτη κατεύθυνση: Αύξηση των ηθικών αναστολών και της συνείδησης αδίκου αναφορικά με την απάτη περί τις ασφάλειες μέσω της επιρροής της στάσης της κοινής γνώμης απέναντι στο έγκλημα αυτό...139 ββ) Δεύτερη κατεύθυνση: Μείωση των ευκαιριών ή των ευνοϊκών παραγόντων τέλεσης του εγκλήματος...143 γγ) Τρίτη κατεύθυνση: Αποτροπή της τέλεσης μέσω συνεπούς και αυξημένης προσπάθειας αποτελεσματικής δίωξης και τιμωρίας του συγκεκριμένου εγκλήματος...154
14 Περιεχόμενα Γ. ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ Ι. Το έγκλημα του άρθρου 388 ΠΚ...161 1) Το έννομο αγαθό...161 α) Εισαγωγή...161 β) Η έννοια της περιουσίας...164 αα) Η νομική θεωρία...167 ββ) Η οικονομική θεωρία...170 γγ) Οι νομικο-οικονομικές θεωρίες...173 δδ) Η προσωπική θεωρία για την περιουσία...175 εε) Η λειτουργική έννοια (θεωρία) της περιουσίας...177 στστ) Η δυναμική έννοια της περιουσίας...177 ζζ) Η θέση της μελέτης...178 γ) Προστατευόμενο έννομο αγαθό της 265 StGB (ΓερμΠΚ)...179 δ) Το προστατευόμενο έννομο αγαθό με το άρθρο 388 ΠΚ...197 αα) Γενικά...197 ββ) Η άποψη του νομοθέτη...197 γγ) Η άποψη της θεωρίας...199 δδ) Η θέση της νομολογίας...205 εε) Η θέση της μελέτης...205 2) Είναι η απάτη περί τις ασφάλειες οικονομικό έγκλημα;...209 α) Προσδιορισμός της έννοιας του οικονομικού εγκλήματος...209 β) Η θέση της μελέτης σχετικά με το χαρακτηρισμό της απάτης περί τις ασφάλειες ως οικονομικό έγκλημα...220 3) Η νομοτεχνική διάρθρωση και ο χαρακτήρας του εγκλήματος...224 4) Αντικειμενική υπόσταση του άρθρου 388 ΠΚ...243 α) Υποκείμενο του εγκλήματος της ασφαλιστικής απάτης...243 β) Αντικείμενο του εγκλήματος της ασφαλιστικής απάτης...255 γ) Εγκληματική συμπεριφορά...258
Περιεχόμενα 15 αα) Έννοια της ασφάλισης κατά το άρθρο 388 ΠΚ...258 ββ) Πράξη του άρθρου 388 παρ.1 ΠΚ...292 γγ) Πράξεις του άρθρου 388 παρ.2 ΠΚ...302 δδ) Τέλεση με παράλειψη...318 δ) Πότε το έγκλημα της απάτης περί τις ασφάλειες θεωρείται τετελεσμένο...326 5) Υποκειμενική υπόσταση του άρθρου 388 ΠΚ...327 6) Πλάνη...344 α) Πραγματική πλάνη...344 β) Νομική πλάνη...348 7) Απόπειρα...360 8) Συρροή...366 9) Ποινική κύρωση-έμπρακτη μετάνοια...385 α) Ποινική κύρωση...385 β) Έμπρακτη μετάνοια...389 10) Διεθνές Ποινικό Δίκαιο...395 11) Δικονομικά θέματα...415 α) Αρμοδιότητα...415 β) Κίνηση της ποινικής δίωξης...420 γ) Πολιτική αγωγή...423 δ) Μεταβολή της κατηγορίας...426 ε) Λοιπά δικονομικά θέματα που απασχόλησαν τη νομολογία σχετικά με το έγκλημα της απάτης περί τις ασφάλειες...433 ΕΠΙΛΟΓΟΣ...447 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...453 α) Ελληνική βιβλιογραφία...453 β) Ξενόγλωσση βιβλιογραφία...464