0-3 Μηνών Παρατηρεί οπτικά τα ερεθίσματα Επαναλαμβάνει κινήσεις με τα χέρια για να συνεχίσει μια δραστηριότητα- παιχνίδι Κοιτάει μπρος- πίσω ανάμεσα σε δυο αντικείμενα Κρατάει ένα παιχνίδι για 10-15" Τρομάζει από δυνατούς ήχους. Γυρνάει το κεφάλι προς τη κατεύθυνση του ομιλητή. Παράγει βραχνούς ήχους φωνήεντα. Κοιτάει το πρόσωπο του ενήλικα. Σταματάει να κλαίει όταν του μιλάνε, το σηκώνουν ή το ανακουφίζουν. Στροφή προς ή μακριά από ένα πρόσωπο ή μια κατάσταση. Αντανακλαστικό απομύζησης (θηλασμού). Αντανακλαστικό (αναζήτησης): γυρίζει το στόμα του προς την κατεύθυνση που κάποιος το άγγιξε στο μάγουλο. Εκφράζει δυσαρέσκεια όταν του τραβάνε τη μπλούζα από το κεφάλι Απολαμβάνει το μπάνιο, κρατάει τα μάτια του ανοιχτά δείχνει ευχαρίστηση όταν το βάζουν σε χλιαρό νερό. Κοιμάται με διαστήματα 4 με 10 ωρών. Αντανακλαστικά αρπάζει με τη γροθιά του. Σηκώνει το κεφάλι. Σηκώνει το κεφάλι 45 μοίρες με υποστήριξη από τους αγκώνες
3-6 Μηνών Βρίσκει παιχνίδια τα οποία είναι μερικώς κρυμμένα Αρπάζει παιχνίδια Κοιτάζει προς το θόρυβο Επεξεργάζεται τα παιχνίδια με το στόμα Χτυπάει τα παιχνίδια σε επιφάνειες για να ακούσει τον ήχο που παράγουν. Κοιτάει τον ομιλητή. Εκφέρει ήχο σαν απάντηση στον ομιλητή. Εκφέρει ήχους χαράς πόνου. Ξεκινά από μόνο του φωνητικό παιχνίδι: γουργούρισμα, ελαφρύ γέλιο. Ο τόνος η προσωδία ποικίλουν. Ανταποκρίνεται με χαμόγελο στο χαμόγελο του ενήλικα. Χαμογελάει με την εικόνα του στο καθρέπτη. Εκφράζει επιθυμία για αγκαλιά. Ανταποκρίνεται διαφορετικά στον οικείο στο ξένο. Ανοίγει το στόμα βγάζει έξω τη γλώσσα του όταν προβλέπει ότι θα το ταΐσουν ή όταν βλέπει στήθος ή μπιμπερό. Χρησιμοποιεί τη γλώσσα για να απορρίψει πολτοποιημένα φαγητά. Φέρνει το φαγητό στο στόμα του με το χέρι. Κοιμάται καθ όλη τη διάρκεια της νύχτας κάνει 2 με 3 σύντομους ύπνους τη μέρα. Κρατά μικρά αντικείμενα. Ανοίγει τα χέρια όταν αναμένει την επαφή Κυλάει από μπρούμυτα ανάσκελα.
6-9 Μηνών Βρίσκει παιχνίδια τα οποία είναι εντελώς κρυμμένα Αρχίζει να καταλαβαίνει ότι υπάρχουν τα αντικείμενα ακόμα όταν δεν τα βλέπει Κινείται για να πιάσει ένα αντικείμενο Κουνάει παιχνίδια Ρίχνει τα παιχνίδια χωρίς να παρατηρεί τα αποτελέσματα της πτώσης. Μιμείται οικείους ήχους. Κατανοεί τις χειρονομίες των γονιών του. Εξετάζει αντικείμενα, μέλη της οικογένειας, εικόνες, όταν ονομάζονται Σταματάει μια συμπεριφορά όταν του λένε «όχι». Επαναλαμβάνει ήχους όπως /m/. /n/,/t/./d/, /p/, /z/ Παράγει ήχους σε άλλο άτομο. Εκφέρει διαφορετικούς ήχους για πείνα, θυμό. ευχαρίστηση. Εκφράζει βασικά συναίσθημα τα, όπως θυμός. κούραση, ενθουσιασμός πείνα. Αλληλεπιδρά με γέλιο γουργούρισμα. Μιμείται εκφράσεις του προσώπου. πράξεις ήχους. Αυξάνεται η αλληλεπίδραση του με άλλα νήπια Κλείνει τα χείλη όταν καταπίνει Βγάζει τις κάλτσες του Κοιμάται καθ' όλη τη διάρκεια της νύχτας κάνει 1 με 2 σύντομους ύπνους κατά τη διάρκεια της μέρας Κινεί κουδουνίστρες πιάνει μικρά αντικείμενα. Μεταφέρει- μετακινεί αντικείμενα από το ένα χέρι στο άλλο Μαζεύει αντικείμενα με ευκολία Κυλάει από ανάσκελα σε μπρούμυτα. Σέρνεται προς τα εμπρός με την κοιλιά. Όταν κάθεται, επεκτείνει το χέρι εάν πέφτει προς το πλάι. Κάθεται μόνο του χωρίς υποστήριξη.
9-12 Μηνών Σε παιγνιώδη δραστηριότητα όπου ο ενήλικας ξεκινάει σταματάει το παιχνίδι. Μετά τη παύση της κίνησης του παιχνιδιού το βρέφος αγγίζει το παιχνίδι ή τον ενήλικα για να απενεργοποιήσει το παιχνίδι. Γυρίζει την κάρτα για να δει την εικόνα. Σκόπιμα ρίχνει το παιχνίδι του για να δει την πτώση. Αρχίζει να κατονομάζει ονόματα αντικείμενα. Γυρνά όταν φωνάζουν το όνομα του Δίνει αντικείμενα όταν του ζητηθούν Κάνει παλαμάκια ή χαιρετά κουνώντας το χέρι Αρθρώνει τους περισσότερους ήχους της ομιλίας Κάνει χειρονομίες ή βγάζει ήχους όταν θέλει ή χρειάζεται κάτι. Απευθύνεται στους άλλους σωματικά. (χτυπάει, ελαφρά, τραβά, σπρώχνει, σέρνει). Επαναλαμβάνει πράξεις που αποσπά (γέλιο. προσοχή) από τους άλλους. Παίζει απλά παιχνίδια (στερεότυπα παιχνίδια) Συχνά προσκολλάται στο αγαπημένο του παιχνίδι ή κουβερτούλα Εκφράζει φόβο ή απροθυμία ανάμεσα σ άγνωστα πρόσωπα. Εκφράζει δύο ή περισσότερα συναισθήματα (χαρά. φόβο, λύπη). Ανταποκρίνεται διαφορετικά σε παιδιά ενήλικες. Κλείνει το στόμα όταν ακουμπήσει την άκρη του φλιτζανιού αλλά ξεφεύγει το υγρό από τα πλάγια του στόματος. Τρώει μόνο του φαγητά που πιάνονται με τα χέρια. Κρατάει μπουκάλι ανεξάρτητα από το αν θα πιεί. Δείχνει προτιμήσεις για συγκεκριμένα φαγητά. Πιάνει την κούπα πίνει 4 με 5 γουλιές. Ξεκινάει να συνεργάζεται στο ντύσιμο του (π.χ. βάζει τα χέρια του στα μανίκια). Γκρινιάζει όταν πρέπει να αλλαχθεί Κρατάει μικρά αντικείμενα με τον αντίχειρα το δείκτη. Μπορεί να σπρώχνει με τον δείκτη. Περιπλανιέται διατηρώντας την ισορροπία του κρατώντας έπιπλα. Στέκεται όρθιος στιγμιαία. Περπατάει, αρκεί να κρατάει κάπου, με το ένα χέρι. Έρπεται καλά.
η πάνα του. Κοιμάται καθ' όλη τη διάρκεια της νύχτας κάνει 1 σύντομο ύπνο κατά τη διάρκεια της μέρας.
12-18 Μηνών Βρίσκει παιχνίδια κρυμμένα σε κουτί, όπως παιχνίδια κρυμμένα κάτω από ρούχο Διαχειρίζεται 3 με 4 παιχνίδια βάζει το ένα στην άκρη όταν του δίνεται ένα νούριο παιχνίδι Σέρνει αντικείμενα στο πάτωμα κρατώντας τα από το σπάγκο τους Δίνει το παιχνίδι σε κάποιον για να το κουρδίσει. Ενεργοποιεί το παιχνίδι μετά από υπόδειξη του ενήλικα Κυλάει παιχνίδια με ρόδες Γεμίζει ένα φλιτζάνι σκορπά το περιεχόμενο του Κοιτάζει τις εικόνες παραμυθιών ονομάζει ή δείχνει οικεία αντικείμενα όταν του ζητηθεί Δείχνει 1 έως 3 μέρη του σώματος όταν ερωτηθεί. Δείχνει αντικείμενα όταν του τα ονομάζουν Απαντά σε ερωτήσεις τι. ποιος, ποιο Δείχνει ότι αντιλαμβάνεται την επικοινωνία των άλλων. Δημιουργώντας βλεμματική επαφή, ή μιλώντας τους, ή επαναλαμβάνοντας κάποια λέξη που έχει ειπωθεί. Χρησιμοποιεί προτάσεις με προσωδία. Μιμείται κάποιες λέξεις. Χρησιμοποιεί μεμονωμένες λέξεις, (λέει 3-20 λέξεις.) Διαμαρτυρείται, με το να λέει "όχι", να κουνάει το κεφάλι του, να κινείται μακριά ή να παγώνει στη θέση του. Χρησιμοποιεί τυπικές λέξεις: 'γεια', 'αντίο'. Δείχνει αντικείμενα όταν το θέλει. Όταν έρχεται αντιμέτωπος με μια νέα κατάσταση. κοιτάει τους γονείς του. για να αντλήσει σιγουριά. Αναγνωρίζει τον εαυτό του στο καθρέπτη. Αρχίζει να δείχνει ανεξαρτησία αν κινείται σε σ ένα οικείο χώρο, διάθεση για εξερεύνηση ακόμα αν απαιτείται κάποια επίβλεψη ενθάρρυνση. Όταν κάνει κάτι μόνο του, θέλει να έχει τη προσοχή την επιβεβαίωση των γονιών (θέλει να γνωρίζει ότι ο ενήλικας είναι κοντά του). Παίζει μόνος του για σύντομα διαστήματα. Επικοινωνεί με τους συνομηλίκους του στο παιχνίδι. Τρώει με το κουτάλι πίνει από το φλιτζάνι ανεξάρτητα από τις συχνές απώλειες του περιεχομένου. Κάθεται στην τουαλέτα τουλάχιστον για ένα λεπτό, με την εποπτεία των γονιών του. Κοιμάται καθ' όλη τη διάρκεια της νύχτας δεν κάνει σύντομους ύπνους κατά τη διάρκεια της μέρας Κρατάει το μαρκαδόρο σε γροθιά. Ρίχνει αντικείμενα. μέσα σε μικρό δοχείο. Στοιβάζει 2 με 4 αντικείμενα το ένα πάνω στο άλλο. Ξεκινάει σταματάει το περπάτημα. Ανεβοκατεβαίνει τις σκάλες. τοποθετώντας τα δυο του πόδια στο ίδιο σκαλί, με βοήθεια. Του αρέσει να σπρώχνει να τραβάει παιχνίδια, ενώ περπατάει. Ξεκινάει ανεξάρτητα βήματα.
Υποδεικνύει τη χρήση καθημερινών αντικειμένων (π.χ. προσποιείται ότι πίνει από το ποτήρι) Δείχνει τα παιχνίδια στους ενήλικες. Λέει όλοι/ όλα, ζητάει για περισσότερα Επιπλήττει, προειδοποιεί χρησιμοποιώντας χειρονομίες ήχους.
18-24 Μηνών Συστηματικά ψάχνει τα παιχνίδια του στις κρυψώνες που συνηθίζει να χρησιμοποιεί ο γονέας του Χρησιμοποιεί ένα εργαλείο (π.χ. ξύλινη κουτάλα) για να φτάσει ένα παιχνίδι που βρίσκεται σε ψηλό ράφι. Ενεργοποιεί το παιχνίδι, χωρίς τη καθοδήγηση του γονέα. Ψάχνει για οικεία πρόσωπα που έχουν φύγει από το δωμάτιο Ονομάζει αυθόρμητα αντικείμενα. Καταλαβαίνει περίπου 300 λέξεις. Ανταποκρίνεται στις χωρικές έννοιες μέσα πάνω. Ανταποκρίνεται όταν ονομάζονται εικόνες. Δείχνει 5 μέρη του σώματος. Απαντά σε ναι- όχι ερωτήσεις. Κουνώντας το κεφάλι του. Παράγει λέξεις με δομή σύμφωνοφωνήεν- σύμφωνο. Λέει 50 λέξεις. Συνδυάζει λέξεις νια να φτιάξει φράσεις δυο λέξεων. Μέσο Μήκος Φράσεις =1,8 λέξεις τη φράση. Κατονομάζει οικεία αντικείμενα. Χρησιμοποιεί εντολές ( π.χ. φύγε), κτητικά (π.χ. δικό μου) Συχνά κάνει το αντίθετο από αυτό που του ζητείται. Έχει περιέργεια για τα πάντα. Συχνά είναι ανυπάκουο,λέγοντας «όχι». Διασκεδάζει με το να κάνει απλές προσποιήσεις Έχει δυσκολία στο να μοιράζεται. Παίζει μόνο του όταν άλλα παιδιά είναι παρόντα Βοηθά στο συμμάζεμα. Ξεκινάει να χρησιμοποιεί πιρούνι. Μασάει το φαγητό. Κάθεται οκλαδόν, συγκρατεί τον εαυτό του ή εκφράζει τις φυσικές του ανάγκες (τις μισές φορές)..μουτζουρώνει έντονα, με μαρκαδόρους ξυλομπογιές. Δημιουργεί στοίβες 4-6 αντικειμένων. Πετάει μικρή μπάλα. Κινείται προς τη κατεύθυνση της μουσικής. Κάθεται οκλαδόν για να παίξει. Κλωτσάει τη μπάλα προς τα εμπρός. Κατεβαίνει τα σκαλιά έρποντας..
24-30 Μηνών Αποστηθίζει μέχρι το 5 Καταλαβαίνει "ένα", "πολλά" Αντιστοιχεί κύκλο, τετράγωνο, τρίγωνο Πραγματοποιεί ακολουθίες σχετιζόμενες με ενέργειες μέσα στο παιχνίδι όπως να ετοιμάσει φαγητό για την κούκλα, να την ταΐσει να σκουπίσει το στόμα της Στοιβάζει κρίκους σε πάσαλο ανάλογα με το μέγεθος. Καταλαβαίνει περίπου 500 λέξεις. Ακολουθεί απλές εντολές( πχ κάτσε εδώ, φέρ το σε μένα) Ακολουθεί σειρά από δυο σχετικές εντολές( πχ σήκωσε τη μπάλα δώσ την μου) Ίσως παραλείπει κάποια τελικά σύμφωνα ή αντικαθιστά ένα σύμφωνο με ένα άλλο (πχ β αντί για δ) Λέει 200 λέξεις. Μέσο Μήκος Εκφωνήματος =3,1 λέξεις τη φράση. Απαντά σε τι/ που ερωτήσεις. (π.χ. τι ακούς;) Χρησιμοποιεί κάποιους κανόνες ενικού- πληθυντικού (π.χ. το μήλο-τα μήλα) Επιμένει να προσπαθεί να κάνει πολλά πράγματα. Χωρίς βοήθεια (να τρώει με το κουτάλι, να πίνει από τη κούπα) Ντρέπεται με τους αγνώστους. ειδικά με τους ενήλικες. Διεκδικεί ορισμένα αντικείμενα σαν να είναι δικά του. Θυμώνει όταν το αποθαρρύνουν. Πίνει νερό από τη βρύση. Βγάζει τα παπούτσια του, τις κάλτσες του κάποια ρούχα. Βοηθάει στο ντύσιμο του. Ανοίγει την πόρτα γυρνώντας τη λαβή. Προσπαθεί να πλυθεί μόνος του. Λιγότερης συχνότητας eliminations. Λέει στον ενήλικα ότι χρειάζεται τουαλέτα στην ώρα του. Κρατάει μαρκαδόρο με τα δάχτυλα, το χέρι είναι προς τα πάνω ο αντίχειρας προς τα κάτω. Έχει επιλέξει να χρησιμοποιεί το κυρίαρχο χέρι με συνέπεια στις περισσότερες δραστηριότητες. Αντιγράφει κυκλικά, κάθετα οριζόντια σχήματα. Φτιάχνει κυλίνδρους νομίσματα, συμπιέζοντας τον πυλό. Στοιβάζει 6 με 7 κυβάκια.
Ρωτά βασικές ερωτήσεις (π.χ. ο μπαμπάς φεύγει;) Βαδίζει προσπαθεί να εναλλάσσει τα βήματα του όπως οι ενήλικες, όταν κρατιέται από κάπου. Βαδίζει προς τα πίσω. Πηδάει επιτόπου με τα δύο πόδια μαζί. Αναπηδά με το ένα πόδι κάνοντας λίγα βήματα.
30-36 Μηνών Ταυτίζει αντικείμενα με εικόνα Ταυτίζει αντικείμενα με ίδια χρήση- λειτουργία (π.χ. χτέναβούρτσα) Ταυτίζει 3 χρώματα. Αντιγράφει σχεδιάζει ένα πρόσωπο από μια εικόνα Κατηγοριοποιεί αντικείμενα ανάλογα με το χρώμα, το σχήμα το μέγεθος τους. Καταλαβαίνει περίπου 900 λέξεις. Δείχνει εικόνες με κοινά αντικείμενα. περιγράφοντας τη χρήση τους. (πχ δείξε μου τι τρώω με το...) Ξέρει το μεγάλομικρό. Ξέρει αντωνυμίες τρίτου προσώπου (αυτός, αυτή, αυτό) Αρθρώνει τα φωνήματα /ρ/,λη/,/η/. Λέει 500 λέξεις. Μέσο Μήκος Εκφωνήματος=3,4 λέξεις τη φράση. Ρωτάει απλές τι/που ερωτήσεις (π.χ. τι είναι αυτό;) Αναφέρεται στον εαυτό του, χρησιμοποιώντας το όνομα του. Χρησιμοποιεί αντωνυμίες( π.χ. εγώ. εμένα, εσύ, δικό μου,) Απασχολείται με το να προσποιείται να παίζει ρόλους στα παιχνίδια. Λέει 'ευχαριστώ' 'παρακαλώ'. όταν του το υπενθυμίζουν. Παίζει καλά για λίγη ώρα, με παρέα 2-3 παιδιών. Πιάνει το φαγητό με το πιρούνι το φέρνει στο στόμα. Βάζει τις κάλτσες, το παλτό τη μπλούζα. Πλέον καθημερινά ελέγχει τις φυσικές ανάγκες του, με περιστασιακές εξαιρέσεις. Κόβει πάνω στη γραμμή χρησιμοποιώντας ψαλίδι. Κατεβαίνει τα σκαλιά με εναλλαγή βημάτων. Πιάνει τη μπάλα με τεντωμένο χέρι την παγιδεύει ανάμεσα στο στήθος του.