Τεχνικές για την καλλιέργεια δεξιοτήτων ανάγνωσης και γραφής Ευγενία Νιάκα Σχολική Σύμβουλος
Πώς μαθαίνουν οι μαθητές; Οι μαθητές δεν απορροφούν «σαν σφουγγάρια», ούτε αποδέχονται άκριτα κάθε νέα πληροφορία. Η μάθηση δεν είναι μόνο η προσθήκη γνώσεων στις ήδη υπάρχουσες, αλλά και ο μετασχηματισμός και η αναδιοργάνωση των κατεχόμενων γνώσεων, ώστε να μπορεί το άτομο να κατανοεί τα νέα κάθε φορά δεδομένα
Τα ερευνητικά δεδομένα των τελευταίων ετών καταδεικνύουν: Οι αναγνωστικές δυσκολίες είναι αποτέλεσμα σοβαρής ανεπάρκειας στη γλωσσική και πιο συγκεκριμένα στη φωνολογική επεξεργασία (Wagner, Torgesen & Rashotte, 1994)
Τι είναι η φωνολογική επίγνωση Η φωνολογική επίγνωση, ορίζεται ως η αναγνώριση των διακριτών μερών του προφορικού λόγου και η ικανότητα χειρισμού αυτών των φωνολογικών μερών (Blachman, 1994).
Συσχέτιση φωνολογικής επίγνωσης και ανάγνωσης Η σχέση του επιπέδου της φωνολογικής επίγνωσης με την αναγνωστική και ορθογραφική ικανότητα είναι πολύ ισχυρή (Lundberg & Hoien, 2001 Snowling, 2000 Goswami, 1999 Stanovich, 1988), Η φ. ε. θεωρείται ως ο καλύτερος προβλεπτικός παράγοντας για την μετέπειτα αναγνωστική ικανότητα (Padeliadu, Kotoulas & Botsas, 1998) και ο ασφαλέστερος δείκτης για τον προσδιορισμό της «μη αναμενόμενης» εκδήλωσης των αναγνωστικών δυσκολιών
Τα συχνότερα προβλήματα στην αποκωδικοποίηση αφορούν σε δυσκολία χειρισμού των φωνημάτων (όπως η ανάλυση, αφαίρεση και η παραγωγή ομοιοκαταληξίας) αποκωδικοποίηση στηριγμένη στη γράμμα προς γράμμα επεξεργασία πολλά λάθη αντικαταστάσεων, παραλείψεων, αντιμεταθέσεων γραμμάτων δυσκολίες στην αποκωδικοποίηση λέξεων με συμφωνικά συμπλέγματα και ανοίκειων πολυσύλλαβων λέξεων Περιορισμένο οπτικό λεξιλόγιο
Ενδείξεις ύπαρξης Μαθησιακών Δυσκολιών Γλώσσα και Μαθηματικά αποφεύγει να διαβάσει και να γράψει συχνά διαβάζει λάθος τις γραπτές πληροφορίες δυσκολεύεται να αναδιηγηθεί με την ορθή σειρά μια ιστορία έχει φτωχή κατανόηση του γραπτού λόγου κάνει πολλά λάθη στην ορθογραφία δυσκολεύεται στην κατανόηση της θεσιακής αξίας των ψηφίων δυσκολεύεται στην εφαρμογή των βασικών μαθηματικών γνώσεων.
Ενδείξεις ύπαρξης Μαθησιακών Δυσκολιών Κοινωνικές δεξιότητες δεν δέχεται την κριτική δυσκολεύεται στην κατανόηση μη λεκτικών σημάτων στην επικοινωνία δυσκολεύεται στην ερμηνεία των κοινωνικών περιστάσεων παρερμηνεύει συχνά τη συμπεριφορά των άλλων δυσκολεύεται στη διαπραγμάτευση ή στην υπεράσπιση του εαυτού του υποκύπτει εύκολα στην πίεση των συνομηλίκων δυσκολεύεται να «μπει» στη θέση του άλλου.
Ενδείξεις ύπαρξης Μαθησιακών Δυσκολιών Προσοχή και οργάνωση δυσκολεύεται να ακολουθήσει σύνθετες οδηγίες δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί σε ένα έργο δουλεύει αργά στην τάξη δυσκολεύεται να ελέγξει το έργο του δυσκολεύεται στην οργάνωση του χρόνου και των δραστηριοτήτων.
Χαρακτηριστικά των Μαθητών με Μαθησιακές Δυσκολίες Οπτική αντίληψη - επεξεργασία Αντίληψη σχέσεων χώρου Οπτική διάκριση Οπτική ολοκλήρωση Οπτική μνήμη Οπτική ακολουθία Σχέσεις όλου - μέρους
Χαρακτηριστικά των Μαθητών με Μαθησιακές Δυσκολίες Ακουστική αντίληψη - επεξεργασία Φωνολογική επίγνωση Ακουστική διάκριση Ακουστική μνήμη Ακουστική ακολουθία Ακουστική σύνθεση
Χαρακτηριστικά των Μαθητών με Μαθησιακές Δυσκολίες Βραχύχρονη μνήμη Η επεξεργασία των ερεθισμάτων στη βραχύχρονη μνήμη, εξαιτίας της περιορισμένης χωρητικότητάς της, απαιτεί τη χρήση μηχανισμών στρατηγικών επανάληψης, οργάνωσης και κατηγοριοποίησης των ερεθισμάτων.
Χαρακτηριστικά των Μαθητών με Μαθησιακές Δυσκολίες Μακρόχρονη μνήμη Οι μαθητές με Μ.Δ. αντιμετωπίζουν προβλήματα αποθήκευσης, αλλά και χρήσης της αποθηκευμένης πληροφορίας. Εργαζόμενη μνήμη Οι διαδικασίες της εργαζόμενης μνήμης είναι υψηλά σχετιζόμενες με την απόδοση σε κάποιο έργο.
Στόχος: Καλλιέργεια δεξιοτήτων φωνολογικής επίγνωσης Να αποκτήσει την ικανότητα χειρισμού των βασικών δομικών στοιχείων της λέξης. Βήματα: Να κόβει μια λέξη στις συλλαβές της τό-πι, κα-λη-μέ-ρα Να εντοπίζει φωνημικές ομοιότητες γάτα γάλα
Συνέχεια Να εντοπίζει φωνημικές διαφορές φως την Να κάνει φωνημική κατάτμηση να, ν-α εσύ, ε-σ-ύ Να διακρίνει το διαφορετικό γάτα γάτος μέλι Να επισημαίνει την ομοιοκαταληξία ρόδα βίδα χέρι
Στόχοι: Ανάγνωση και γραφή Να αποκωδικοποιεί με ευχέρεια Να γράφει χωρίς να παραλείπει γράμματα Βήματα: Να διαβάζει και να γράφει δισύλλαβες τρισύλλαβες λέξεις ομαλής διαδοχής ( τόπι, παπί). Να διαβάζει και να γράφει μικρή πρόταση με λ λέξεις ομαλής διαδοχής.(σ-φ). Πετάμε το τόπι
Συνέχεια. Να διακρίνει γράμματα με φωνημικές ή οπτικές ομοιότητες (β-δ, β-φ, ζ-ξ, γ-χ, κτλ). ζάρι βήμα βάρος βάρος γελάω ξανά δέμα φάρος θάρρος χαλάω
Συνέχεια Στόχος: Να διαβάζει και γράφει συλλαβές, λέξεις και προτάσεις με δίψηφα σύμφωνα Βήματα: Να βρίσκει μόνος του λέξεις που αρχίζουν ή περιέχουν δίψηφα σύμφωνα Να συνδέει μεταξύ τους λέξεις που περιέχουν δίψηφα σύμφωνα και να σχηματίζει προτάσεις ( μπάλα- μπαμπάς -Ο μπαμπάς μου αγόρασε μια μπάλα του μπάσκετ)
Τεχνικές ορθογραφημένης γραφής Αντίγραψε κάλυψε- σύγκρινε Ο μ. αντιγράφει από τον πίνακα ή το βιβλίο, καλύπτει το πρωτότυπο και αφού γράψει τη λέξη ή την πρόταση συγκρίνει και διορθώνει. Η διαδικασία πραγματοποιείται μέσα στην ομάδα με την επίβλεψη των άλλων παιδιών.
Στόχος: Συνέχεια.. Να διαβάζει και να γράφει συλλαβές, λέξεις και προτάσεις με δίψηφα φωνήεντα Βήματα: Να ασκηθεί στην αναγνώριση λέξεων που ανήκουν στην ίδια ομάδα παίζω-παιδί- παιδική χαρά είμαι- είσαι- είναι Να συμπληρώνει το δίψηφο φωνήεν σε λέξεις κ ρός, καιρός, εκ--, εκεί
Συνέχεια.. Στρατηγική αυτοδιόρθωσης Ο μαθητής διορθώνει βάζοντας συγκεκριμένα σημάδια Λ Ο όταν παραλείπεται γράμμα όταν προστέθηκε γράμμα * όταν γίνεται αντιστροφή / όταν γράφτηκε λάθος γράμμα
Αυτοδιόρθωση : Συνέχεια Δίνεται στο μαθητή φύλλο με τρεις στήλες. Στη μια είναι γραμμένες οι λέξεις από τη δασκάλα και καλυμμένες. Στη δεύτερη στήλη γράφει ο μαθητής στη συνέχεια, αποκαλύπτει τις λέξεις της δασκάλας και διορθώνει. Οι λανθασμένες απαντήσεις μεταφέρονται στην τρίτη στήλη γραμμένες σωστά
Αυτοερωτήσεις : Συνέχεια Αναφέρεται σε μια σειρά από ερωτήσεις που διδάσκεται ο μαθητής να υποβάλλει στον εαυτό του, έτσι ώστε να γράφει σωστά τη λέξη ή την πρόταση και να τη διορθώνει. << Έβαλα τόνο ;>> << Άρχισα με κεφαλαίο ;>>
Συνέχεια.. Ορθογραφία καταλήξεων επιθέτωνουσιαστικών κτλ Ο μ κυκλώνει με χρωματιστό μολύβι αυτό που του ζητείται. Συνεχίζει διορθώνοντας μεμονωμένες λέξεις ή λέξεις μέσα σε προτάσεις Γράφει λέξεις ή προτάσεις που υπαγορεύονται από τη δασκάλα με βάση το ζητούμενο φαινόμενο.
Συνέχεια.. Οικογένειες λέξεων: Η δ. διηγείται μια ιστορία για μια οικογένεια δείχνοντας συγχρόνως εικόνες όπου τα παιδιά μοιάζουν με τη μητέρα τους. Επισημαίνεται ότι τα παιδιά δε μοιάζουν μόνο οπτικά αλλά συνηθίζουν να κάνουν τα ίδια πράγματα με τη μαμά τους. Η ιστορία συνδέεται με τις οικογένειες λέξεων. Παράδειγμα: Η μητέρα χώρος, τα παιδιά χωράφι, χωριό, χωρικός
Ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας!