ISBN: 978-960-398-273-9 Αθήνα 2009 D.T.P.: Eκδόσεις «Σύγχρονοι Oρίζοντες» Eπιμέλεια - διόρθωση κειμένου: Eυαγγελία Γιάννου - Tασούλα Kυριακίδου Φιλμ - Hλεκτρονικό μοντάζ: ACT Eκτύπωση: X. & Σ. Zαχαρόπουλος - Δ. Σιταράς O.E. Bιβλιοδεσία: Θ. Hλιόπουλος - Π. Pοδόπουλος
Σχέδιο δράσης για την οριζόντια δικτύωση και το συντονισμό των υπηρεσιών και φορέων κοινωνικής αλληλεγγύης προς το παιδί Επιμέλεια Παναγιώτης Αλτάνης Χαράλαμπος Οικονόμου
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 11 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 13 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ 1.1 Η έννοια της Παιδικής Προστασίας και Κοινωνικής Φροντίδας για το Παιδί... 19 1.2 Μοντέλα Πολιτικών Κοινωνικής Φροντίδας για το Παιδί... 34 1.3 Οι σύγχρονοι κοινωνικοί κίνδυνοι για τo παιδί και η τυπολογία τους... 41 1.4 Παιδική φτώχεια και κοινωνικός αποκλεισμός διεθνώς και στην Ελλάδα... 49 1.5 Τα Δικαιώματα του Παιδιού στην Ελλάδα... 66 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2.1 Εισαγωγή... 73 2.2 Η ιστορική εξέλιξη των φορέων Κοινωνικής Φροντίδας και Αλληλεγγύης για το Παιδί... 74 2.3 Το θεσμικό πλαίσιο του Εθνικού Συστήματος Κοινωνικής Φροντίδας και Αλληλεγγύης και των φορέων Κοινωνικής Φροντίδας και Αλληλεγγύης για το Παιδί... 79 2.4 Η διάρθρωση του Εθνικού Συστήματος Κοινωνικής Φροντίδας και των φορέων Κοινωνικής Φροντίδας και Αλληλεγγύης για το Παιδί... 84 2.4.1 Οι φορείς του δημόσιου τομέα... 85 2.4.2 Οι φορείς του ιδιωτικού τομέα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα (εθελοντικού τομέα)... 93 2.4.3 Οι φορείς του ιδιωτικού τομέα κερδοσκοπικού χαρακτήρα... 96 2.5 Οι παρεχόμενες υπηρεσίες και ενισχύσεις από τους φορείς Κοινωνικής Φροντίδας και Αλληλεγγύης για το Παιδί και το θεσμικό πλαίσιο τους... 97 2.5.1 Εισοδηματικές ενισχύσεις (επιδόματα, ενισχύσεις, παροχές κ.ά.) για το παιδί... 97 2.5.2 Προσωπικές κοινωνικές υπηρεσίες (πρόληψη, φροντίδα, θεραπεία και αποκατάσταση) για το παιδί... 98 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 3.0 Εισαγωγή... 105 3.1 Αναλυτική περιγραφή και αξιολόγηση της περιφερειακής ανάπτυξης και διάρθρωσης του Συστήματος Κοινωνικής Φροντίδας και Αλληλεγγύης για το Παιδί... 106 3.1.1 Περιγραφή και αξιολόγηση της περιφερειακής ανάπτυξης και διάρθρωσης των υπηρεσιών Κοινωνικής Φροντίδας και Αλληλεγγύης για το Παιδί του δημόσιου τομέα, αρμοδιότητας Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και των ΟΤΑ... 113 3.1.2 Περιγραφή και αξιολόγηση της περιφερειακής ανάπτυξης και διάρθρωσης των υπηρεσιών Κοινωνικής Φροντίδας και Αλληλεγγύης για το Παιδί του ιδιωτικού τομέα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα... 121 7
3.2 Παρουσίαση και αξιολόγηση ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών οργάνωσης και λειτουργίας των Υπηρεσιών Κοινωνικής Φροντίδας και Αλληλεγγύης για το Παιδί... 125 3.2.1 Παρουσίαση και αξιολόγηση ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών οργάνωσης και λειτουργίας των υπηρεσιών Κοινωνικής Φροντίδας και Αλληλεγγύης για το Παιδί του δημόσιου τομέα... 141 3.2.2 Παρουσίαση και αξιολόγηση ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών οργάνωσης και λειτουργίας των Εθελοντικών Υπηρεσιών Κοινωνικής Φροντίδας και Αλληλεγγύης για το Παιδί (ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικά)... 164 3.3 Περιγραφή και αξιολόγηση της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών από το Σύστημα Κοινωνικής Φροντίδας και Αλληλεγγύης για το Παιδί... 179 3.4 Ανάλυση και αξιολόγηση της συνεργασίας και οριζόντιας διασύνδεσης των Υπηρεσιών του Συστήματος Κοινωνικής Φροντίδας και Αλληλεγγύης για το Παιδί... 182 3.5 Συμπερασματικές διαπιστώσεις... 187 3.6 Συμπέρασμα... 205 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙV ΟΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ 4.1 Το υπερεθνικό θεσμικό πλαίσιο και οι διεθνείς οργανισμοί... 206 4.1.1 Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών... 206 4.1.2 Ευρωπαϊκή Ένωση... 213 4.1.2.1 Τα Δικαιώματα των Παιδιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση... 213 4.1.2.2 Η Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Παιδιού... 215 4.1.2.3 Δραστηριότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε επιμέρους τομείς πολιτικής με ενδιαφέρον για το παιδί... 217 4.1.3 Συμβούλιο της Ευρώπης... 225 4.2 Σύγχρονες προκλήσεις των Συστημάτων Κοινωνικής Φροντίδας και Αλληλεγγύης για το Παιδί... 230 4.3 Καλές πρακτικές Κοινωνικής Φροντίδας και Αλληλεγγύης για το Παιδί... 232 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ V ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΝΟΙΑΣ (ΥΥΚΑ) 2007-2013 5.0 Εισαγωγή... 249 5.1 Δυνάμεις, Αδυναμίες, Απειλές, Ευκαιρίες (τα αποτελέσματα της ανάλυσης SWOT του συστήματος παιδικής προστασίας)... 250 5.2 Όραμα... 253 5.3 Αποστολή... 254 5.4 Αναγκαιότητα ενέργειας... 254 5.5 Αξίες... 255 5.6 Στρατηγικοί στόχοι... 259 5.7 Γενικοί και ειδικοί στόχοι... 259 5.8 Επιχειρησιακοί άξονες προτεραιότητας... 261 5.9 Μέτρα θεματικών παρεμβάσεων των επιχειρησιακών αξόνων προτεραιότητας... 262 5.10 Οργανωτική δομή της οριζόντιας δικτύωσης και του συντονισμού υπηρεσιών και φορέων κοινωνικής φροντίδας και αλληλεγγύης για το παιδί... 263 5.10.1 Οργανωτική δομή και οργανόγραμμα για την οριζόντια δικτύωση και τον συντονισμό υπηρεσιών και φορέων κοινωνικής φροντίδας και αλληλεγγύης για το παιδί... 265 5.11 Προσδοκώμενα οφέλη... 270 8
ΚΕΦΑΛΑΙΟ VI ΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ 6.1 Εισαγωγή... 274 6.2 Δράσεις και έργα υλοποίησης των μέτρων και αξόνων προτεραιότητας του Σχεδίου Δράσης για το Παιδί, της Αναπτυξιακής Στρατηγικής του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης... 275 6.2.1 1 ος Άξονας: Θεσμική ενδυνάμωση του συστήματος κοινωνικής φροντίδας και αλληλεγγύης για το παιδί... 275 6.2.2 2 ος Άξονας: Οργανωτικός εκσυγχρονισμός των πολιτικών για την παιδική προστασία.. 282 6.2.3 3 ος Άξονας: Νέες πολιτικές κοινωνικής ένταξης και φροντίδας για το Παιδί... 303 6.2.4 4 ος Άξονας: Οικονομική βιωσιμότητα του συστήματος κοινωνικής φροντίδας και αλληλεγγύης για το παιδί... 328 6.2.5 5 ος Άξονας: Η ενίσχυση της καινοτομίας και έρευνας για ζητήματα παιδικής προστασίας... 334 6.2.6 6 ος Άξονας: Η ανάπτυξη πλουραλισμού στο σύστημα κοινωνικής φροντίδας και αλληλεγγύης για το παιδί... 342 6.2.7 7 ος Άξονας: Οι πολίτες πρώτα... 351 6.3 Διαχείριση και παρακολούθηση του Σχεδίου Δράσης για το παιδί... 357 9