ΙΣΧΥΟΝ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΠΙΒΟΛΗΣ ΠΟΙΝΩΝ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η διαχείριση της τάξης είναι μια πολύπλοκη διαδικασία, η οποία προϋποθέτει ανάπτυξη και διατήρηση διδακτικών δραστηριοτήτων με ομαλή ροή, παρακολούθηση και ταυτόχρονη αντιμετώπιση γεγονότων. Όταν αυτά συνδυασθούν με τη γνώση ότι κάθε μαθητής μαθαίνει με το δικό του ρυθμό και τρόπο, και μερικοί όχι μόνο δεν θέλουν να μάθουν αλλά παρεμποδίζουν τη μάθηση των άλλων, η διδασκαλία και η διεύθυνση της τάξης καθίστανται ακόμη πιο απαιτητικές. Γι αυτό η πειθαρχία στην τάξη είναι περίπλοκο έργο. Πέραν τούτου, δεν υπάρχει καθολική συμφωνία για τα κριτήρια της πειθαρχίας, αφού κάθε εκπαιδευτικός έχει τα δικά του κριτήρια. Το πρόβλημα της πειθαρχίας, των ποινών, και της παραβατικής συμπεριφοράς είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο στη σύγχρονη παιδαγωγική και από τα πιο δύσκολα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί. Στην καθημερινή εκπαιδευτική πράξη προκύπτουν δεκάδες προβλήματα συμπεριφοράς, όπως: βία, απειθαρχία, εξύβριση, ανυπακοή κ.ά. Αυτά τα προβλήματα τα τελευταία χρόνια μεγαλώνουν και απαιτούν από όλους τους φορείς της εκπαίδευσης, πιο πολύ από εμάς τους εκπαιδευτικούς, εξειδικευμένη γνώση και αντιμετώπιση. Το σχολείο είναι θεσμός αγωγής και κοινωνικοποίησης των μαθητών με κανόνες που ρυθμίζουν την πειθαρχία και τις ποινές. Όμως, καθοριστικό ρόλο παίζουμε εμείς οι εκπαιδευτικοί. Καλούμαστε, δυστυχώς, να παίξουμε το ρόλο του ειδικού, του παιδαγωγού και του εκπαιδευτικού με νομοθετικές και δικαστικές εξουσίες. Αποτέλεσμα της ανεπαρκούς κατάρτισής μας στην σχολική πειθαρχία είναι να την αντιμετωπίζουμε με βάση την κοινή λογική, την κρατούσα διδακτική κουλτούρα και την προσωπική μας εμπειρία. Στην παρούσα εισήγηση θα επιχειρηθεί η προσέγγιση τομέων που σχετίζονται με το θέμα της σχολικής τάξης και της επιβολής ποινών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Τα όσα θα αναφερθούν παρακάτω προέρχονται από μια σύντομη επισκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας, ενώ σημαντικό τμήμα της εισήγησης στηρίζεται στην επιστημονική εργασία του Επίκουρου Καθηγητή Διδακτικής Μεθοδολογίας Συνεχούς Εκπαίδευσης του Τμήματος Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, κ. Αδαμάντιου Παπασταμάτη. Ειδικότερα θα αναλυθούν τα εξής θέματα: Ισχύον νομικό πλαίσιο επιβολής ποινών στους μαθητές. Ορισμός και εκδηλώσεις της μαθητικής αταξίας. Αίτια ανεπιθύμητης συμπεριφοράς. Διεύθυνση της σχολικής τάξης. Μορφές συμπεριφοράς των διδασκόντων που συμβάλλουν στη δημιουργία θετικού κλίματος. Αναγκαιότητα λήψης πειθαρχικών μέτρων. Μορφές αντιμετώπισης ανεπιθύμητης συμπεριφοράς. Τρόποι αποτελεσματικής χρήσης της τιμωρίας. Συνιστώμενες και μη συνιστώμενες ποινές. Πρόληψη επιβολής ποινών-απειλή επιβολής ποινής. Βασικοί κανόνες των ποινών. Προβλήματα των μαθητών. 1. ΙΣΧΥΟΝ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΠΙΒΟΛΗΣ ΠΟΙΝΩΝ 1.1. Ποινές Η ισχύουσα νομοθεσία αποδέχεται τις εξής ποινές: Παρατήρηση Επίπληξη Ωριαία απομάκρυνση από το μάθημα Αποβολή από το σχολείο Αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος. Οι παραπάνω ποινές προβλέπονται από το Προεδρικό Διάταγμα 104/79, άρθρο 27. Ωστόσο, δεν καθορίζεται με σαφήνεια ούτε υπάρχει κατάλογος με αντιστοιχία παραπτωμάτων και κυρώσεων. Είναι αξιοσημείωτη η

2 έρευνα των Κυριακίδη και Ανδρέου, όπου διαπιστώνεται ότι οι δάσκαλοι προτείνουν ως μορφή ποινής και το αποδέχονται και οι μαθητές την αλλαγή τμήματος. Το προβλέπει και η νομοθεσία Π.Δ 201/1998, άρθρο 13, παράγραφος 8. Ανάλογη έρευνα δεν έχει γίνει στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Ακολουθεί η λεπτομερής παράθεση των σχετικών νομοθετικών διατάξεων: Π.Δ. 104/1979 Άρθρο 27 Παρ. 1. Δια πάσαν υπαίτιον παρέκκλισιν εκ της προσηκούσης κατά την έννοιαν της 3 του Αρ. 26 του παρόντος Προεδρικού Διατάγματος διαγωγής και αναλόγως του βαθμού της παρεκκλίσεως ταύτης επιβάλλονται εις τους μαθητάς αι κάτωθι κυρώσεις: α)παρατηρήσεις, β)επίπληξης, γ)ωριαία απομάκρυνσης εκ του διδασκομένου μαθήματος, δ)αποβολή εκ των μαθημάτων μέχρι 3 ημερών, ε)αποβολή εκ των μαθημάτων μέχρι 5 ημερών και στ) αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος. Π.Δ. 104/1979 Άρθρο 16 Παρ. 4. Περί των κατά το παρόν άρθρον μετεγγραφών την αποφασιστικήν αρμοδιότητα έχει ο προϊστάμενος της οικείας εκπαιδευτικής περιφερείας Γενικός Επιθεωρητής, εξαιρέσει των ενεργουμένων προς υλοποίησιν των κυρώσεων αλλαγής σχολικού περιβάλλοντος, δια τας οποίας πλην της επιλογής του εις ο η μετεγγραφή σχολείου η αρμοδιότης είναι μόνον εκτελεστική. Ε3/705/1985 Δ/γή ΥΠ.Ε.Π.Θ. Σε απάντηση του ανωτέρω σχετικού εγγράφου σας, αναφορικά με το θέμα, σας γνωρίζουμε ότι η ποινή της αλλαγής σχολικού περιβάλλοντος, άρθρο 30 και 31 του Π.Δ. 294/79 ισχύει μόνο κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους και μετά τη λήξη δηλαδή το επόμενο σχολικό έτος ο μαθητής μπορεί να επανέλθει στο πρώτο σχολείο που φοιτούσε. Π.Δ. 104/1979 Άρθρο 28 Παρ. 1. Τας υπό του προηγουμένου άρθρου προβλεπομένας κυρώσεις δύναται να επιβάλλουν: α) Έκαστος των διδασκόντων καθηγητών μόνον τας υπό στοιχ. α, β και γ κυρώσεις β)ο Διευθυντής του σχολείου τας υπό στοιχ. α`, β`, γ` και δ` κυρώσεις γ)συμβούλιον αποτελούμενον εκ του Διευθυντού του σχολείου, ως προέδρου και των διδασκόντων εις την τάξιν του μαθητού καθηγητών ως μελών τας υπό στοιχ. α`, β`, γ`, δ` και ε` κυρώσεις. δ)την υπό στοιχ. στ` κύρωσιν δύναται να επιβάλη μόνον η ολομέλεια του συλλόγου των διδασκόντων του σχολείου. Παρ. 2. α. Η παρατήρησις, σκοπούσα εις την προειδοποίησιν του μαθητού, ότι ετέρα αυτού παρέκκλισις δυνατόν να επισύρη κύρωσιν βαρυτέραν, κρίνεται ως ελαφροτέρα των κυρώσεων μη καταχωριζομένη εις τα οικεία βιβλία του σχολείου. β. Η επίπληξις καταχωρίζεται εις το βιβλίον επιβολής κυρώσεων του σχολείου, εφ` όσον κρίνει τούτο επιβεβλημένον το επιβάλλον ταύτην όργανον. γ. Πάσαι αι λοιπαί κυρώσεις του αρ.27 του παρόντος επιβαλλόμεναι, καταχωρίζονται εις το βιβλίον επιβολής κυρώσεων του σχολείου, κατόπιν ενυπογράφου σημειώματος προς τον διευθυντήν του επιβαλόντος την κύρωσιν οργάνου, καταχωριζόμεναι επίσης εις το ατομικόν δελτίον του τιμωρηθέντος μαθητού. Παρ 3. Οι αποβαλλόμενοι μαθηταί δύναται να παραμείνουν εις το σχολείον κατά τας ώρας διδασκαλίας των μαθημάτων, απασχολούμενοι μερίμνη του Διευθυντού του σχολείου. Ν. 3328/2005 ΦΕΚ 80 τ. Α Άρθρο 21 Θέματα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης 1. Δεν επιτρέπεται η επιβολή οποιασδήποτε μορφής σωματικής τιμωρίας σε μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που παρεκκλίνουν από την προσήκουσα διαγωγή. Γ2/22673/02-03-2006 ΥΠ.Ε.Π.Θ. Επιβολή σωματικής τιμωρίας σε μαθητές Οι αρχές που διέπουν το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα δεν ενθαρρύνουν κανενός είδους αυταρχική ή βίαιη συμπεριφορά του εκπαιδευτικού προς το μαθητή. Επομένως, κάθε πρόβλημα συμπεριφοράς που ενδεχομένως προκύπτει πρέπει να αντιμετωπίζεται με πνεύμα που συνάδει με τις σύγχρονες αρχές της

3 παιδαγωγικής και της ψυχολογίας (σχολικής ψυχολογίας, παιδοψυχολογίας κ.α.). Ο σεβασμός στην προσωπικότητα του μαθητή, σε συνδυασμό με τον ιδιαίτερο ρόλο του εκπαιδευτικού στην εξέλιξη και τη διαμόρφωση της, οδηγεί σε αντιμετώπιση της τυχόν παρεκκλίνουσας συμπεριφοράς μέσα από το πρίσμα της κατανόησης και του διαλόγου. Το δημοκρατικό πνεύμα που πρέπει να χαρακτηρίζει τη σχέση εκπαιδευτικού - μαθητή, οφείλει να διαποτίζει όλες τις εκφάνσεις της σχολικής ζωής, πολύ δε μάλλον σε περιπτώσεις φαινομένων μη αποδεκτής διαγωγής. Η μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων εκπαιδευτικών, τιμώντας το λειτούργημα που τους έχει ανατεθεί από την Πολιτεία, αντιμετωπίζει τα ζητήματα συμπεριφοράς των μαθητών με τρόπο που δεν διαταράσσει τη σχολική τους ζωή. Ωστόσο, και με αφορμή αναφορές-καταγγελίες οι οποίες υποβάλλονται στο Υπ.Ε.Π.Θ. σχετικά με ελάχιστες περιπτώσεις επιβολής σωματικής τιμωρίας σε μαθητές, σας υπενθυμίζουμε τη διάταξη του Ν. 3328, άρθρο 21, παρ. 1 ( Φ.Ε.Κ. 80, τ. Α`, 1-4-2005), σύμφωνα με την οποία σε καμία περίπτωση «δεν επιτρέπεται η επιβολή σωματικής τιμωρίας σε μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που παρεκκλίνουν από την προσήκουσα διαγωγή». Παρακαλείσθε να φροντίσετε για την πιστή εφαρμογή της διάταξης αυτής. Ο ΓΕΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ Γ2/128117/11-11-2004 ΥΠ.Ε.Π.Θ. Ποινή της σωματικής τιμωρίας Στα πλαίσια της καλλιέργειας κλίματος σεβασμού της προσωπικότητας και της ανάδειξης του σχολείου ως πρότυπου χώρου αξιών, δεν επιτρέπεται η επιβολή οποιασδήποτε μορφής σωματικής τιμωρίας σε μαθητή της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης που παρεκκλίνει από την προσήκουσα διαγωγή. Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ Γ2/4094/23-09-1986 ΥΠ.Ε.Π.Θ. Άρθρο 5 Παρ. 4. Ο πρόεδρος της μαθητικής κοινότητας καθώς και το προεδρείο του μαθητικού συμβουλίου του σχολείου παραβρίσκονται στις συνεδριάσεις του συλλόγου των καθηγητών με δικαίωμα λόγου. Παρ. 5. Μαθητής παραπεμπόμενος για παράπτωμα στο σύλλογο των καθηγητών, έχει δικαίωμα της απολογίας. Παρ. 6. Σε κάθε περίπτωση που συζητούνται στο σύλλογο των καθηγητών πειθαρχικά θέματα παραβρίσκονται στις σχετικές συνεδριάσεις με δικαίωμα λόγου και οι εκπρόσωποι των μαθητών που αναφέρονται στην 4 αυτού του άρθρου Γ2/4094/23-09-1986 ΥΠ.Ε.Π.Θ. Άρθρο 3 Παρ. 38. Το τριμελές προεδρείο του μαθητικού συμβουλίου εκπροσωπεί το σχολείο. Ε3/873/31/31-12-1984 ΥΠ.Ε.Π.Θ. Διευκρινίζουμε ότι στις συνεδριάσεις του συλλόγου των καθηγητών όταν συζητούνται πειθαρχικά θέματα μαθητών, οι εκπρόσωποι των μαθητών παρευρίσκονται με δικαίωμα μόνο λόγου και αποχωρούν κατά την ώρα της διάσκεψης και ψηφοφορίας. Γ/4790/31-07-1969 Εγκύκλιος ΥΠ.Ε.Π.Θ. ΙΙ. Βιβλίο Επιβολής κυρώσεων Είναι κοινή διαπίστωση, πως οι πειθαρχικές κυρώσεις, που επιβάλλονται στους μαθητές από τα αρμόδια όργανα του σχολείου, δεν αποφασίζονται πάντοτε με νόμιμες διαδικασίες. Έτσι όχι σπάνια δε μπορούμε να ενημερώσουμε τους γονείς και κηδεμόνες για κάθε συγκεκριμένη περίπτωση επιβολής κυρώσεως. Η βιασύνη στη λήψη αποφάσεων, το αναπολόγητο των μαθητών, το αναιτιολόγητο των αποφάσεων και το ανορθόδοξο των πειθαρχικών διαδικασιών είναι φαινόμενα συνηθισμένα, με αποτέλεσμα τον κλονισμό της πίστεως των μαθητών στη δικαιοκρισία των καθηγητών, με τις γνωστές δυσάρεστες συνέπειες στις σχέσεις μαθητών - κηδεμόνων και σχολείου. Για τον τρόπο συντάξεως των πειθαρχικών αποφάσεων βλ. ΥΠΟΔ. Νο 5. Το μέχρι τώρα χρησιμοποιούμενο Ποινολόγιο καταργείται. Παρ. 7. Έντυπο εισηγήσεως ή επιβολής πειθαρχικών κυρώσεων. Το έντυπο αυτό (βλ. ΥΠΟΔ. Νο 8) συντάσσεται και υποβάλλεται αρμόδια, όταν επιβάλλεται πειθαρχική ποινή σε μαθητή αυτεπάγγελτα από τον καθηγητή και αυτεπάγγελτα ή μετά από εισήγηση από τον Διευθυντή. Οι

4 αποφάσεις για την επιβολή πειθαρχικών κυρώσεων από το πειθαρχικό συμβούλιο του εδ. γ 1 του άρθρου 28 και το Σύλλογο καταχωρίζονται στο ειδικό Βιβλίο Επιβολής Κυρώσεων. Παρ. 1. Ατομικά Δελτία μαθητών (Καρτέλες) Στη πρώτη στήλη αναγράφονται: α)... Στην ίδια στήλη προβλέπεται χώρος για την αναγραφή ηθικών αμοιβών, ποινών και άλλων σημειώσεων, όπως πότε έλαβε μέρος στις εισιτήριες ή τις πανελλήνιες εξετάσεις Λυκείου. Γ2/5098/18-09-1992 ΥΠ.Ε.Π.Θ. Με αφορμή ερωτήματα που υποβάλλονται στην υπηρεσία μας... σας πληροφορούμε τα ακόλουθα: α)επειδή κατά πάγια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας " η παράλειψη ουσιώδους τύπου επάγεται ακυρότητα της όλης διαδικασίας και της τελικής εκτελεστής πράξεως " και " η δράση της δημόσιας διοίκησης δεν είναι νόμιμη, όταν δεν τηρούνται οι τύποι οι επιβαλλόμενοι από τους νόμους στις διοικητικές ενέργειες ",παρακαλούμε κατά την επιβολή σε μαθητές των κυρώσεων (ωριαίας απομακρύνσεως ή της αποβολής από τα μαθήματα) που προβλέπονται από τις κείμενες διατάξεις, να τηρείται η διαδικασία που προβλέπεται για μεν τα ΤΕΛ και τις ΤΕΣ από το άρθρο 31 του Π.Δ. 294/79,για δε τα Γυμνάσια και τους λοιπούς τύπους Λυκείων από τις διατάξεις της 2γ` του άρθρου 28 του Π.Δ. 104/79. Σε διαφορετική περίπτωση οι καταχωριζόμενες απουσίες θεωρούνται μη νόμιμες και δεν πρέπει να προσμετρώνται στο σύνολο των απουσιών ενός μαθητή κατά τον ετήσιο χαρακτηρισμό της φοίτησης του. β)σχετικά με τον ετήσιο χαρακτηρισμό της διαγωγής των μαθητών των σχολείων της Δ.Ε., σας πληροφορούμε ότι η σχετική πράξη του Συλλόγου των διδασκόντων πρέπει να είναι πλήρως αιτιολογημένη (σχετική εγκύκλιος μας: 236.6/ 3/ Γ2/ 1504/15.5.84) Γ2/3632/02-09-1994 ΥΠ.Ε.Π.Θ....επισυνάπτουμε την απάντηση της Νομικής Υπηρεσίας του ΥΠ.Ε.Π.Θ. και παρακαλούμε για την εφαρμογή της. 2485/01-09-1994 Ν.Σ.Κ. (Γραφ. Νομ. Συμβούλου ΥΠ.Ε.Π.Θ.) Ι. Γίνεται πάγια δεκτό από τη νομολογία του Σ.τ.Ε., απορρέει άλλωστε και από της γενικές αρχές του διοικητικού δικαίου, ότι συνεπεία του υπάρχοντος μεταξύ των διοικητικών οργάνων ιεραρχικού δεσμού κάθε ένα από αυτά, αφενός ασκεί ιεραρχικό έλεγχο επί των υφισταμένων αυτού οργάνων, αφ` ετέρου δε υπόκειται εις έλεγχο εκ μέρους των προϊσταμένων του. Ο επί των πράξεων ιεραρχικός έλεγχος απορρέει ευθέως από τις γενικές αρχές, χωρίς να υφίσταται ανάγκη νόμου που να θεσπίσει αυτόν, ασκείται δε επί των οργάνων που κατέχουν εις την ιεραρχία της διοικήσεως, βαθμίδα ανώτερη από εκείνη, την οποία, τα όργανα των οποίων οι πράξεις ελέγχονται. ΙΙ. Ο αρχικός έλεγχος νομιμότητος επί των πράξεων των διοικητικών οργάνων αποβλέπει στην εξακρίβωση της ορθής ερμηνείας και εφαρμογής του νόμου και δύναται να απολήξει σε ακύρωση της πράξεως του υφισταμένου. ΙΙΙ. Ενόψει λοιπόν των γενομένων τούτων δεκτών παρέπεται ότι την απόφαση του Σ.τ.Δ. καθηγητών του 2ου Λυκείου Ν.Σμύρνης με την οποία επιβλήθηκε ομαδική αποβολή στους μαθητές της Γ` τάξης δύναται να ελέγξουν ως προς τη νομιμότητα αυτής τα ιεραρχικά προϊστάμενα όργανα, ήτοι κατά σειρά ο προϊστάμενος του οικείου γραφείου Μ.Ε., και εν αρνήσει αυτού ο Διευθυντής της οικείας Δ/νσεως και εν αρνήσει και τούτου ο Δ/ντής Εκπαιδεύσεως του ΥΠ.Ε.Π.Θ. και τελικά το ΥΠ.Ε.Π.Θ.. Κατά την άσκηση δε αυτού του ελέγχου της νομιμότητας και δεδομένου ότι κρίνεται παράνομος η πράξη αυτή, πρέπει να ακυρωθεί από τον ασκούντα τον ιεραρχικό αυτό έλεγχο όργανο. 4086/30-12-1994 Ν.Σ.Κ. Σε απάντηση του Γ2/6109/21-11-1994 εγγράφου σας, σας γνωρίζουμε τα ακόλουθα: Από τις διατάξεις των άρθρων 1, 16, 19, 26, 27 και 28 του Π.Δ. 104/1979 προκύπτουν τα εξής: Η συμπεριφορά του μαθητή της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, που εκδηλώνεται με οποιοδήποτε τρόπο μέσα και έξω από το σχολείο, συνιστά τη διαγωγή του. Αυτή χαρακτηρίζεται κατά την λήξη του διδακτικού έτους (30 Ιουνίου) και αφορά την εν γένει, συμπεριφορά του κατά το λήξαν έτος. Ο χαρακτηρισμός της διαγωγής είναι αποκλειστικά μέσο διαπαιδαγωγήσεως και γίνεται ανάλογα με την επιδειχθείσα συμπεριφορά καθ` όλο το λήξαν έτος και ειδικότερα εξαρτάται από τον αριθμό και το είδος, των παρεκκλίσεων από την προσήκουσα κατά την παρ. 3 του άνω άρθρου 26 διαγωγή. Έτσι μπορεί να χαρακτηρισθεί κατά σειρά " Κοσμιωτάτη", "Κοσμία" ή Επίμεμπτη.

5 Οι σχολικές κυρώσεις αποτελούν και αυτές μέσο διαπαιδαγωγήσεως των μαθητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, όχι όμως αποκλειστικά. Αποβλέπουν επί πλέον στην εξασφάλιση της ομαλής λειτουργίας του σχολείου και στην τήρηση από τους μαθητές της απαραίτητης τάξης και ευκοσμίας (ΣτΕ, ΕΑ 628/1994). Όταν ο μαθητής με συγκεκριμένη υπαίτια πράξη ή παράλειψη παρεκκλίνει από την ως άνω προσήκουσα διαγωγή, τότε, υπό την πρόσθετη προϋπόθεση ότι υφίσταται παιδαγωγική ανάγκη, επιβάλλεται σ` αυτόν μία από τις αναφερόμενες στην παραγρ. 1 του άνω άρθρου 27 σχολική κύρωση, ανάλογα προς τον βαθμό παρεκκλίσεως Σχολική κύρωση για πράξη ή παράλειψη που συνετελέσθη κατά τα προηγούμενα σχολικά έτη δεν είναι, αποδεκτή από το νόμο. Ο μαθητής μπορεί να υποχρεωθεί σε αλλαγή σχολείου κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους, συνεπεία της επιβολής σ` αυτόν από το Σύλλογο Διδασκόντων της σχολικής κύρωσης της αλλαγής σχολικού περιβάλλοντος για διαπραχθείσα κατά το έτος αυτό συγκεκριμένη πράξη ή παράλειψη. Στην περίπτωση αυτή είναι νόμιμο να χαρακτηρισθεί η διαγωγή αυτού "κοσμία" ή ακόμη και "κοσμιωτάτη", εάν στο νέο σχολείο η εν γένει διαγωγή του είναι ανάλογη προς τον αντίστοιχο χαρακτηρισμό, δεδομένου ότι η κύρωση αυτή εκεί αποβλέπει, να δοθεί δηλαδή στο μαθητή η δυνατότητα στα πλαίσια νέου σχολικού περιβάλλοντος να βελτιώσει την συμπεριφορά του (ΣτΕ 2793/1992 και 705/1994). Ο μαθητής μπορεί ακόμα να υποχρεωθεί σε αλλαγή σχολείου κατά τη λήξη του σχολικού έτους, συνεπεία της επιδειχθείσης καθ` όλον το διαρρεύσαν έτος συμπεριφοράς, η οποία παρεκκλίνει τόσο πολύ από την αξιούμενη από το νόμο, ώστε να δημιουργείται παιδαγωγικό πρόβλημα που υπερβαίνει τις επανορθωτικές δυνατότητες του σχολείου όπου φοιτά, επιβαλλομένης, ως σε τούτου, της απομακρύνσεώς του εκ του σχολείου κατά το επόμενο σχολικό έτος. Στην περίπτωση αυτή δεν είναι νόμιμο να υποχρεωθεί ο μαθητής σε αλλαγή σχολείου,, εάν προηγουμένως δεν έχει εξαντληθεί η κλίμαξ δυσμενών χαρακτηρισμών της διαγωγής του δια του χαρακτηρισμοί αυτής κατά το τρέχον σχολικό ως επιμέμπτου, δοθέντος ότι μόνον πέραν του χαρακτηρισμού αυτού δημιουργείται εν περιπτώσει σοβαρών παρεκκλίσεων, παιδαγωγικό πρόβλημα και ανακύπτει υποχρέωση του μαθητή προς αλλαγή σχολείου. Συνεπώς, εάν η διαγωγή του μαθητή έχει χαρακτηρισθεί "κοσμία" δεν νοείται κατά νόμο υποχρέωση αυτού σε αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος (ΣτΕ 323/1982 και επταμελές 477/1991). Επί των τεθέντων επομένως ερωτημάτων αρμόζει η ακόλουθη απάντηση: 1.-Δεν είναι νόμιμο να επιβάλλει ο Σύλλογος Διδασκόντων τη σχολική κύρωση της αλλαγής, σχολικού περιβάλλοντος σε μαθητή του οποίου την διαγωγή έχει ήδη χαρακτηρίσει ως "κοσμία". 2.-Δεν είναι νόμιμο ο αυτός Σύλλογος να επιβάλλει σε μαθητή την σχολική κύρωση της αλλαγής σχολικού περιβάλλοντος για παρεκκλίσεις αυτού από την αξιουμένη από το νόμο συμπεριφορά κατά το προηγούμενο σχολικό έτος. Ο Πάρεδρος Ν.Σ.Κ. Δεκτή 25-01-1995 Ο Υπουργός Γ2/6563/21-11-1996 ΥΠ.Ε.Π.Θ. Δεν υπάρχει διάταξη που να επιτρέπει ομαδική αποβολή μαθητών από τα μαθήματα τους, ούτε αποβολή εκ περιτροπής. Κάτι τέτοιο θα ήταν αντιπαιδαγωγικό και όχι σύμφωνο με το πνεύμα και τους στόχους της εκπαίδευσης. Άλλωστε δεν είναι δυνατόν να επιβάλλεται κύρωση σε μαθητές που δεν διαπιστώθηκε η προσωπική τους ευθύνη και η παρέκκλιση τους από την «προσήκουσα διαγωγή», όπως αυτή περιγράφεται στο Π.Δ. 104/79. 1.2. Τιμητικές διακρίσεις Εκτός από τις ποινές η πολιτεία έχει θεσμοθετήσει και μια σειρά από τιμητικές διακρίσεις για τους μαθητές και τις μαθήτριες που ξεχωρίζουν: ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ζ Τιμητικαί διακρίσεις Γενικαί Διατάξεις Άρθρο 29

6 1. Εις μαθητάς Γυμνασίων και Λυκείων διακρινομένους κατά την διεξαγωγήν και την εις τα μαθήματα επίδοσιν απονέμονται τιμητικαί διακρίσεις κατά τας διατάξεις του παρόντος Π.Δ/τος. 2. Ίδιαι τιμητικαί διακρίσεις απονέμονται κατά τας διατάξεις του παρόντος Π.Δ/τος εις μαθητάς Γυμνασίων και Λυκείων δια πράξεις αυτοθυσίας ή πράξεις εκφραζούσας ασύνηθες πνεύμα ανιδιοτελούς φιλαλληλίας. Άρθρο 30 Είδη τιμητικών διακρίσεων Προϋποθέσεις απονομής 1. Εις μαθητάς επιτυγχάνοντας γενικόν βαθμόν ετησίας προόδου "άριστα" και επιδείξαντας διαγωγήν "κοσμιωτάτην" απονέμεται, κατόπιν αποφάσεως του Συλλόγου των διδασκόντων, "αριστείον προόδου" δι` επιδόσεως ειδικού διπλώαμτος. 2. Εις τον πρώτον εξ εκάστης τάξεως ή τμήματος τάξεως μαθητήν εκάστου σχολείου τυχόντα τουλάχιστον γενικού ετησίου βαθμού "λίαν καλώς" και επιδείξαντα διαγωγήν "κοσμιωτάτην" απονέμεται, κατόπιν αποφάσεως του Συλλόγου των διδασκόντων, "Βραβείον Προόδου" δι` επιδόσεως ειδικού διπλώματος. Εν περιπτώσει ισοβαθμίας απονέμεται και εις τους ισοβαθμίσαντας ισότιμον αντίστοιχον "Βραβείον Προόδου". 3. Εις μαθητάς δικαιουμένους κατά τας διατάξεις της παρ. 2 του άρθρ. 29 του παρόντος Π.Δ/τος ιδίας τιμητικής διακρίσεως δια πράξιν αυτοθυσίας ή ασυνήθους ανιδιοτελούς φιλαλληλίας,, ευθύς μετά την τέλεσιν της πράξεως, απονέμεται, δι` αποφάσεως του Συλλόγου των διδασκόντων, δημόσιος έπαινος ενώπιον του συνόλου των μαθητών και των διδασκόντων καθηγητών επί τούτω συνερχομένων. Επί πλέον εις τους μαθητάς τούτους, οίτινες δια της αυτής πως άνω αποφάσεως του Συλλόγου των Διδασκόντων απαλλάσσονται απασών των τυχόν βαρυνουσών αυτούς κυρώσεων μεθ` όλων των συνεπειών των, επιδίδεται ειδικόν δίπλωμα κατά την υπό των διατάξεων του επομένου άρθρου οριζομένην ημέραν επισήμου απονομής των υπό του παρόντος Π.Δ/τος προβλεπομένων τιμητικών διακρίσεων. 4. Ο τύπος και αι διαστάσεις των υπό του παρόντος άρθρου προβλεπομένωνν\ ειδικών διπλωμάτων καθορίζεται δι` αποφάσεως του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και θρησκευμάτων. Άρθρο 31 Απονομή τιμητικών διακρίσεων Αι κατά τας διατάξεις του προηγουμένου άρθρου τιμητικαί διακρίσεις απονέμονται εν επισήμω τελετή κατά την ημέραν της Εορτής της Σημαίας, εις ην καλούνται να παραστούν εκπρόσωποι των τοπικών αρχών και οι γονείς και κηδεμόνες των μαθητών. Γ2/2939/23-04-1998 ΥΠ.Ε.Π.Θ. Γνωμοδότηση Νομικού Συμβούλου του κράτους που αφορά τα βραβεία προόδου των μαθητών Σας αποστέλλουμε την αρ. πρωτ. 612/11-3-98 γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους η οποία προκλήθηκε από την υπηρεσία μας και παρακαλούμε να την γνωστοποιήσετε σε όλα τα σχολεία της αρμοδιότητάς σας. Ο Διευθυντής 612/11-03-1998 Ν.Σ.Κ. Σε απάντηση του Γ2/1457/27-2-1998 εγγράφου σας, σας γνωρίζουμε τα ακόλουθα: Σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 30 Π.Δ. 104/79, το "Βραβείον Προόδου" δικαιούται ο μαθητής, ο οποίος έχει τον μεγαλύτερο γενικό ετήσιο βαθμό στην τάξη του ή στο τμήμα της τάξης του και η διαγωγή του είναι κοσμιωτάτη. Τον τρόπο εξαγωγής του βαθμού αυτού ορίζουν οι διατάξεις του Π.Δ. 456/81, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει. Σύμφωνα με τις διατάξεις αυτές σε συνδυασμό με τις διατάξεις του άρθρου 22 Π.Δ. 104/79 και 13 του Συντάγματος (Θρησκευτική ελευθερία) στον ως άνω βαθμό δεν λαμβάνονται υπόψη το ή τα μαθήματα (γυμναστική - θρησκευτικά - μουσική) από τα οποία ο μαθητής έχει νόμιμα απαλλαγεί. Οι ως άνω διατάξεις του Π.Δ. 104/79 για την απονομή του Βραβείου (παρ. 2 άρθρο 30) δεν κάνουν διάκριση μεταξύ των μαθητών, οι οποίοι διδάχθηκαν και βαθμολογήθηκαν νόμιμα σε όλα τα μαθήματα και σε εκείνους οι οποίοι έχουν απαλλαγεί νόμιμα και επομένως δεν βαθμολογούνται σε ένα ή περισσότερα από αυτά.

7 Αποκλειστικό, εν προκειμένω, κριτήριο είναι ο γενικός ετήσιος βαθμός, ο οποίος εξάγεται κατά τις ως άνω διατάξεις. Εφόσον επομένως ο γενικός ετήσιος βαθμός ενός μαθητή είναι ο μεγαλύτερος την τάξη του ή στο τμήμα του κατέχει βέβαια διαγωγή κοσμιωτάτη, ο μαθητής αυτός δικαιούται του "Βραβείου Προόδου" έστω και αν έχει απαλλαγεί νόμιμα από μάθημα ή μαθήματα. Ο Νομικός Σύμβουλος 2. ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΑΘΗΤΙΚΗΣ ΑΤΑΞΙΑΣ Με τον όρο τάξη εκφράζουμε μια γενικευμένη πειθαρχία στην τάξη. Με άλλα λόγια το ωρολόγιο πρόγραμμα, οι κανονισμοί συμπεριφοράς και η ακολουθία των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων αποτελούν χαρακτηριστικές περιπτώσεις έκφρασης της τάξης. Αντίθετα, η απόκλιση από τον κανόνα της αναμενόμενης από τους μαθητές τάξης αποτελεί έκφραση αταξίας ή απειθαρχίας. Η λέξη αταξία χρησιμοποιείται από μας περισσότερο και λιγότερο από την επιστήμη της παιδαγωγικής. Τα συνώνυμα της αταξίας είναι πολλά, όπως παραβατικότητα. Προτιμούμε τον όρο αταξία και όχι παραβατικότητα, γιατί είναι ευρύτερος και περιλαμβάνει την αναίρεση της εκπαιδευτικής λειτουργίας. Άλλωστε ο όρος παραβατικότητα χρησιμοποιείται περισσότερο από τους νομικούς και τους κοινωνιολόγους. Όμως, ο χαρακτηρισμός μιας συμπεριφοράς ως άτακτης και προβληματικής είναι σχετικός. Και αυτό γιατί η αξιολόγηση μιας τέτοιας συμπεριφοράς εξαρτάται από τη στάση μας. Δηλαδή, για μερικούς από μας, τους εκπαιδευτικούς, μια τέτοια συμπεριφορά, όπως επισημαίνει η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Κρήτης Πόπη Πηγιάκη, είναι προβληματική, για άλλους μη ανησυχητικά προβληματική και τέλος μπορεί να χαρακτηριστεί πιο σπάνια-και ως φυσιολογική. Δύο είναι οι κατηγορίες προβλημάτων στην τάξη: Προβλήματα σχετικά με το μάθημα: οι άτακτοι μαθητές εμποδίζουν την ομαλή λειτουργία της τάξης. 1. Ο μαθητής «χαζεύει». Δεν προσέχει. 2. Δεν αρχίζει και δεν ολοκληρώνει τις ασκήσεις του βιβλίου. 3. Δεν ακολουθεί τις οδηγίες των διδασκόντων και του βιβλίου. 4. Δεν ετοιμάζει τις εργασίες που του ανατίθενται στο σπίτι. 5. Δεν φέρνει μαζί του βιβλία, τετράδια και λοιπό υλικό. Προβλήματα συμπεριφοράς μέσα στην τάξη: 1. Δε ζητάει το λόγο, αλλά «πετάγεται». 2. Μιλάει με τους διπλανούς του. 3. Ενοχλεί τους διπλανούς του και κάνει φασαρία. 4. Διακόπτει άλλους όταν ομιλούν. 5. Παριστάνει το γελωτοποιό. 6. Πετάει μικροαντικείμενα. 7. Έρχεται καθυστερημένα στην τάξη. 8. Χρησιμοποιεί εριστική, υβριστική ή απειλητική γλώσσα κατά την επικοινωνία με εμάς και τους συμμαθητές του. 9. Αντιγράφει στις εξετάσεις. 10. Δε συνεργάζεται στα πλαίσια των ομάδων. 11. Απουσιάζει αδικαιολόγητα( «σκασιαρχείο»). Στις κατηγορίες που αναφέρθηκαν θα πρέπει να προσθέσουμε και τα προβλήματα ομαδικής απειθαρχίας ή αταξίας. Συνοπτικά αυτά είναι: υψηλό επίπεδο θορύβου, απροθυμία συλλογικής εργασίας, επιθετικότητα, αυξημένος αριθμός διενεκτικότητας, τάση απροσανατολισμού από το μάθημα κ.ά. 3. ΑΙΤΙΑ ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Ο καθορισμός της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς είναι μια αντιμαχόμενη διαδικασία, επειδή δεν υπάρχουν κοινώς αποδεκτά κριτήρια με βάση τα οποία θα θεωρηθεί μια συμπεριφορά ανεπιθύμητη. Άλλος λόγου χάρη, θεωρεί ότι πρέπει να επικρατεί απόλυτη ησυχία μέσα στην τάξη, ενώ άλλος θεωρεί λογικό (και μάλιστα επιθυμητό) κάποιο επίπεδο θορύβου (Fondana, 1996; Pollard & Tann, 1993).Όπως επισημαίνουν οι Cohen, Manion και Morrison (1996), οι συνηθέστεροι λόγοι που προκαλούν ανεπιθύμητη συμπεριφορά στην

8 τάξη είναι: α. Η αντιπάθεια προς το σχολείο. Μερικοί μαθητές θεωρούν το σχολείο ως τόπο άχρηστο για το μέλλον τους. Έτσι απορρίπτουν τόσο τους εκπαιδευτικούς όσο και το σχολείο. β. Κοινωνική κυριαρχία Μερικοί σωματικά και κοινωνικά ώριμοι μαθητές αισθάνονται την ανάγκη αναγνώρισης με την έννοια ότι θέλουν να τους δίνουν σημασία οι συμμαθητές τους. Αυτό πολλές φορές το κατορθώνουν με το να αμφισβητούν την εξουσία του καθηγητή. Αν ο καθηγητής δεν αντιμετωπίσει αποτελεσματικά αυτή την πρόκληση ενδέχεται να αμφισβητηθεί η θέση του από όλη την τάξη. γ. Κοινωνική απομόνωση Μερικοί μαθητές αισθάνονται την ανάγκη να γίνουν αποδεκτοί από τους συμμαθητές τους. Ωστόσο, είναι απομονωμένοι και αδυνατούν να ενσωματωθούν στην τάξη. Έτσι, για να το κατορθώσουν υιοθετούν τη συμπεριφορά ομάδας της τάξης, συχνά μάλιστα στην ακραία μορφή της. δ. Αντιφατική συμπεριφορά Μερικοί μαθητές αδυνατούν ή δεν θέλουν να προβλέψουν τις επιπτώσεις της κακής συμπεριφοράς τους. Γι αυτό συμπεριφέρονται αυθόρμητα αντί να συλλογίζονται για τις επιπτώσεις της συμπεριφοράς τους. ε. Άγνοια κανονισμών Η άγνοια των κανονισμών για τη συμπεριφορά στην τάξη είναι ένας συνηθισμένος λόγος αταξίας. Αυτό ειδικά ισχύει στις αρχές του διδακτικού έτους. στ. Αντιφατικοί κανονισμοί Δυσκολίες επίσης προκύπτουν για τον καθηγητή, όταν υπάρχουν αντιφατικοί κανονισμοί: εκείνοι της οικογένειας και εκείνοι του σχολείου. Κάτι που επιτρέπεται στο σπίτι μπορεί να απαγορεύεται στο σχολείο. Μπορεί ακόμη να υπάρχει αντίθεση μεταξύ των κανόνων του σχολείου και του μαθητή εκτός σχολείου. Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες η σύγκρουση αυτή είναι σοβαρή είναι σκόπιμο ο καθηγητής να συζητήσει το πρόβλημα με το μαθητή. ζ. Μετάθεση Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, η κακή συμπεριφορά μπορεί να εκδηλωθεί στην τάξη, επειδή σε άλλο περιβάλλον θεωρείται σωστή. Παρόμοια κατάσταση ισχύει και για τα συναισθήματα τα οποία μεταφέρονται σε άλλα άτομα και αντικείμενα. Έτσι ένας μαθητής που μισεί τον πατέρα του μπορεί να μεταβιβάσει το μίσος του στον καθηγητή του. Στην εποχή μας που χαρακτηρίζεται από αύξηση των διαζυγίων και των μονογονεϊκών οικογενειών, η μετάθεση αυτή μπορεί να είναι ένας συνηθισμένος λόγος κακής συμπεριφοράς. η. Άγχος Πολλές φορές η κακή συμπεριφορά οφείλεται στο υπερβολικό άγχος που χαρακτηρίζει μερικούς μαθητές. Αυτό μπορεί να προέρχεται από τις εξετάσεις, τη βαθμολογία, τις απαιτήσεις των γονέων κ.ά. θ. Διδακτικό στυλ Συνήθως οι παιδαγωγοί, κάνουν διάκριση μεταξύ αυταρχικού, δημοκρατικού και του ελευθεριάζοντος στυλ διδασκαλίας. Από τα τρία αυτά το δημοκρατικό θεωρείται ότι συμβάλλει καλύτερα στη διαμόρφωση θετικού κλίματος στην τάξη και υψηλά επίπεδα ικανοποίησης των μαθητών από τη ζωή της μαθητικής ομάδας, καταστάσεις που συμβάλλουν στην ελαχιστοποίηση των ανεπιθύμητων μορφών συμπεριφοράς στην τάξη. 4. ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ Ίσως είναι σκόπιμο από την αρχή να επισημάνουμε τη σημαντική διαφορά της διεύθυνσης της τάξης και της πειθαρχίας. Η διεύθυνση της τάξης αναφέρεται στο σύνολο των συντονισμένων δραστηριοτήτων της τάξης, με σκοπό να διευκολυνθεί η διαδικασία της διδασκαλίας και μάθησης. Η πειθαρχία αναφέρεται στις μορφές συμπεριφοράς του καθηγητή που προκαλούνται από μαθητές των οποίων η συμπεριφορά παρεμποδίζει τη μαθησιακή διαδικασία. Οι κύριοι παράγοντες που συμβάλλουν στην εγκαθίδρυση και διατήρηση της τάξης είναι: 1. Η προσωπικότητα του εκπαιδευτικού (ηγετική φυσιογνωμία- δεξιότητες- κύρος-αγάπη για τους μαθητές- συνέπεια και συνέχεια). 2. Οι διαπροσωπικές σχέσεις: (διαπροσωπική επικοινωνία καθηγητών και μαθητών). 3. Ο τρόπος οργάνωσης της σχολικής τάξης και η ποιότητα του μαθήματος.

9 Ένας από τους πιο καλούς τρόπους για να κατανοήσουμε πώς να διευθύνουμε μια τάξη, έτσι ώστε η μαθησιακή διαδικασία να εξελίσσεται ομαλά είναι να παρατηρήσουμε τι κάνουν οι καλοί καθηγητές. Α. Ένα χαρακτηριστικό των καθηγητών που διευθύνουν αποτελεσματικά την τάξη τους είναι ότι θέτουν ξεκάθαρους κανόνες και διαδικασίες από την αρχή του διδακτικού έτους. Στο πλαίσιο αυτό υπάρχουν τουλάχιστον έξι βασικοί κανόνες που πρέπει να τηρούνται από τους μαθητές. - Φέρνουμε όλο το υλικό που χρειαζόμαστε. Είναι σκόπιμο να το προσδιορίσουμε (π.χ. βιβλία, τετράδια, στυλό, μολύβι, σβηστήρι). - Μπαίνουμε στην τάξη μόλις κτυπήσει το κουδούνι. - Σεβόμαστε και είμαστε ευγενικοί. Οι αποτελεσματικοί εκπαιδευτικοί δίνουν μεγάλη σημασία στη σωστή συμπεριφορά και επισημαίνουν ότι δεν τους αρέσει να ακούν άσχημες λέξεις ή να βλέπουν τους μαθητές τους να καυγαδίζουν. - Ακούμε με προσοχή κάποιον που μιλάει. Αυτό ισχύει είτε όταν μιλάει ο εκπαιδευτικός είτε όταν μιλάει κάποιος μαθητής. - Σεβόμαστε την περιουσία των άλλων. Αυτό ισχύει τόσο για τη σχολική περιουσία όσο και για την περιουσία των άλλων ατόμων. - Πειθαρχούμε σε όλους τους κανόνες του σχολείου και όχι μόνο της τάξης. Β. Το δεύτερο γνώρισμα των αποτελεσματικών εκπαιδευτικών είναι η πρόληψη. Η πρόληψη είναι προτιμότερη της θεραπείας. Το κλειδί της επιτυχημένης διεύθυνσης της τάξης είναι η δημιουργία θετικού μαθησιακού περιβάλλοντος, το οποίο είναι ο καλύτερος τύπος προληπτικού φαρμάκου. Για τον σκοπό αυτόν: 1. μεγιστοποιούν το χρόνο που εμπλέκουν τους μαθητές τους σε μαθησιακές δραστηριότητες και 2. διευθετούν τα μικροπροβλήματα προτού εξελιχθούν σε μεγάλα (Ματσαγγούρας, 2001, Hamachek, 1995). 4.1. Μορφές συμπεριφοράς των διδασκόντων που συμβάλλουν στη δημιουργία θετικού κλίματος Όταν οι μαθητές αισθάνονται ότι ο καθηγητής τους εκτιμά και τους συμπεριφέρεται δίκαια, υπάρχουν πολλές πιθανότητες ότι και αυτοί θα επιδείξουν παρόμοια συμπεριφορά (βλ. Dreikurs, 1979). Υπάρχουν τουλάχιστον πέντε πράγματα που οι καθηγητές μπορούν να κάνουν για να επιτύχουν. α. Αναγνωρίζουν και ενθαρρύνουν την επιθυμητή συμπεριφορά Κάθε μορφή συμπεριφοράς που ενισχύεται τείνει να επαναληφθεί, ενώ κάθε μορφή συμπεριφοράς που τιμωρείται τείνει να εξαφανιστεί. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι μαθητές που ατακτούν είναι εκείνοι που δεν είχαν στη ζωή τους θετική ενίσχυση. Το να είναι άτακτοι είναι συχνά ένας τρόπος για να προσελκύσουν αυτό που τους λείπει, η προσοχή. Ακόμη και το αρνητικό ενδιαφέρον είναι προτιμότερο από την παντελή έλλειψη. Οι ενισχύσεις των καθηγητών μπορούν να εκδηλωθούν ποικιλοτρόπως. Λόγου χάρη: «Μπράβο», «Ωραία προσπάθεια». Συνήθως όταν οι μαθητές αισθάνονται ικανοποιημένοι με τον εαυτό τους, συμπεριφέρονται καλά (βλ. Hamachek, 1995). β. Χρησιμοποιούν θετική γλώσσα για να τονίσουν την επιθυμητή συμπεριφορά Μεταξύ πολλών πραγμάτων που έχουμε στη ζωή μας μπορεί να επιλέξουμε να είμαστε είτε θετικοί είτε αρνητικοί. Το ποτήρι είναι είτε μισοάδειο είτε μισογεμάτο. Η αρνητική στάση του καθηγητή μπορεί να προκαλέσει αρνητικές αντιδράσεις. Στους περισσότερους ανθρώπους δεν αρέσει να τους λένε τι να μην κάνουν. Αυτό τους κάνει να τηρούν αμυντική στάση και να είναι αντιδραστικοί. Οι απαγορεύσεις δημιουργούν επιθυμίες. Έτσι είναι καλύτερα να πούμε στο μαθητή «Κλείνε προσεκτικά την πόρτα», παρά «Μην κτυπάς δυνατά την πόρτα». «Προσπάθησε να λύσεις το πρόβλημα μόνος σου», παρά «Μην αντιγράψεις από το διπλανό σου». γ. Κάνουν σωστή χρήση επαίνου Ο έπαινος περιγράφεται ως θετική ενίσχυση. Αυτό όμως δεν ισχύει πάντα, επειδή μπορεί να ερμηνευθεί από τους μαθητές αρνητικά. Για να έχει θετικά αποτελέσματα πρέπει - Να δίνεται με φυσικό τρόπο. - Να επισημαίνουμε συγκεκριμένες δραστηριότητες (π.χ. μου αρέσει ο τρόπος που χρησιμοποίησες για να λύσεις το πρόβλημα). - Να χρησιμοποιούμε δηλωτικές προτάσεις και όχι θαυμαστικές. - Συνδέουμε το λεκτικό έπαινο με το μη λεκτικό (π.χ. χαμόγελο). - Αποφεύγουμε τις γενικές εκφράσεις τέτοιες όπως «Σήμερα ήταν καλή μέρα για σένα». Είναι προτιμότερο να είμαστε πιο συγκεκριμένοι, π.χ. «Τα κατάφερες ωραία στη λύση του δύσκολου προβλήματος».

10 δ. Ακούμε προσεκτικά τους μαθητές Τους ακούμε χωρίς να κρατούμε αμυντική στάση. Δίνουμε προσοχή τόσο στο νοηματικό περιεχόμενο όσο και στο συναισθηματικό και προσπαθούμε να βρούμε αποδεκτές λύσεις. 4.2. Αναγκαιότητα λήψης πειθαρχικών μέτρων Όσο καλός καθηγητής και αν είναι κάποιος και όσο καλή και αν είναι η τάξη του και όσα προληπτικά μέτρα και αν λάβει, θα παρουσιαστούν περιπτώσεις κατά τις οποίες κάποιος μαθητής ή ολόκληρη η τάξη θα χρειαστεί να χειραγωγηθεί (Ματσαγγούρας, 2001). Ωστόσο, προτού παρουσιάσουμε κάποιες στρατηγικές παρέμβασης πρέπει να δούμε πότε πρέπει να παρέμβουμε. Αυτό είναι σημαντικό ερώτημα, επειδή πολλοί σχολικοί ψυχολόγοι έχουν παρατηρήσει ότι πολλοί εκπαιδευτικοί αποτυγχάνουν να θέσουν όρια ή να παρέμβουν με αποτέλεσμα να αισθάνονται ότι αδυνατούν να επιβληθούν. Στο πλαίσιο αυτό ενδείκνυται η λήψη πειθαρχικών μέτρων στις παρακάτω 5 περιπτώσεις: 1. Όταν υπάρχει πραγματικός σωματικός κίνδυνος. 2. Όταν κάποιος χρειάζεται ψυχολογική στήριξη. 3. Όταν υπάρχει υπερβολικός ενθουσιασμός. 4. Όταν υπάρχει πιθανότητα μετάδοσης αρνητικής συμπεριφοράς. 5. Όταν απειλείται η πνευματική υγεία του εκπαιδευτικού. Από την άλλη πλευρά υπάρχουν τουλάχιστον δύο λόγοι που δεν συνηγορούν υπέρ της χρήσης πειθαρχικών μέτρων. 1. Ενδέχεται η φασαρία που θα δημιουργηθεί από τη λήψη του πειθαρχικού μέτρου να προκαλέσει μεγαλύτερη αναστάτωση. 2. Ενδέχεται να είναι καλύτερα ο εκπαιδευτικός να περιμένει μέχρις ότου η κακή συμπεριφορά να γίνει αντιληπτή από όλους και να εκμηδενιστεί. 4.3. Μορφές αντιμετώπισης ανεπιθύμητης συμπεριφοράς α. Αγνόηση Μορφές μαθητικής αταξίας που δεν δημιουργούν κινδύνους ή προβλήματα στο μάθημα και πρόκειται κατά την εκτίμηση του εκπαιδευτικού, να διαρκέσουν σύντομο χρονικό διάστημα, ο εκπαιδευτικός πρέπει να τις αγνοεί, για να αποφύγει τη διακοπή του μαθήματος. β. Παρέμβαση καθηγητή Οι μικροαταξίες που κρίνει ο καθηγητής ότι δεν πρέπει να αγνοηθούν, αντιμετωπίζονται είτε με έμμεση είτε με άμεση παρέμβαση του καθηγητή. Έμμεση καλούμε την παρέμβαση του καθηγητή που δίνει έμμεσα το μήνυμα στο μαθητή να διακόψει την ανεπιθύμητη συμπεριφορά, χωρίς ο καθηγητής να διακόψει το μάθημα. Αυτό επιτυγχάνεται με το να κοιτάξει ο καθηγητής το μαθητή, με το να πλησιάσει προς το θρανίο του, με το αναφέρει το όνομά του μέσα στη ροή του λόγου ή με το να εμπλέξει το μαθητή στο μάθημα με ερώτηση ή τέλος με το να του αναθέσει κάποια εργασία. Άμεση καλούμε την παρέμβαση του καθηγητή κατά την οποία με ευθύ και αποφασιστικό τρόπο προσπαθεί να επαναφέρει το μαθητή στην τάξη. Όταν ο καθηγητής έχει άμεση αντίληψη του τι συμβαίνει και ο μαθητής γνωρίζει ότι βρίσκεται σε αταξία, η παρέμβαση πρέπει να είναι λακωνική και να υποδεικνύει στο μαθητή τι πρέπει να κάνει. Για την αντιμετώπιση σοβαρότερων προβλημάτων, που δεν επιλύονται με την απλή παρέμβαση, οι καθηγητές αναζητούν άλλες λύσεις. Οι λύσεις αυτές συνήθως βασίζονται σε προσωπικές «μεθόδους» επιβολής της σχολικής πειθαρχίας, που ανέπτυξε με την πείρα του ο κάθε καθηγητής. Αν οι μέθοδοι αυτές είναι αποδοτικές και δεν αντιστρατεύονται τους σκοπούς του σχολείου, είναι αποδεκτές. Στην πλειοψηφία τους αποτελούνται από τεχνικές απονομής ποινών και αμοιβών. 4.4. Τρόποι αποτελεσματικής χρήσης της τιμωρίας Πρέπει να κάνουμε σαφές στους μαθητές μας ότι η τιμωρία θα χρησιμοποιείται ως η τελευταία λύση, και όχι γιατί η χρήση της μας ευχαριστεί. Αν οι μαθητές θεωρήσουν ότι ο καθηγητής αισθάνεται ευχαρίστηση όταν τιμωρεί, είναι γι αυτούς εύκολο να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι οι τιμωρίες δεν είναι αποτέλεσμα της κακής τους συμπεριφοράς, αλλά της στάσης του καθηγητή προς τις τιμωρίες.

11 Για να καταστεί αποτελεσματική η τιμωρία πρέπει να είναι φυσικό αποτέλεσμα της κακής συμπεριφοράς. Αν λόγου χάρη οι μαθητές συνεχώς ενοχλούν μπορούν να σταλούν στον διευθυντή. Η τιμωρία που σχετίζεται με το παράπτωμα συνήθως θεωρείται δίκαια, ακόμα και αν δεν είναι αρεστή (Καψάλης, 1983, Ματσαγγούρας, 2001). Οι μαθητές μπορούν μόνον να κατηγορήσουν τον εαυτό τους, επειδή έχασαν ένα προνόμιο στο οποίο είχαν κάνει κακή χρήση, αλλά εύκολα μπορούν να θεωρήσουν ότι αδικούνται, αν η τιμωρία δεν σχετίζεται με το παράπτωμα, (π.χ. χαμηλός βαθμός). Πέραν τούτου, αποθαρρύνει ορισμένους μαθητές από το να προσπαθήσουν. Επιπλήττουμε την πράξη και όχι το άτομο. Συνοπτικά, για να είναι αποτελεσματική η τιμωρία πρέπει να είναι φυσική συνέπεια του παραπτώματος. Πρέπει να είναι άμεση και ενθαρρυντική, απλή και σύντομη και να εφαρμόζεται με συνέπεια. Από τη στιγμή που θα επιβληθεί είναι καλή ιδέα να κάνουμε δύο πράγματα. 1. Αφήνουμε τα περασμένα να καταστούν ξεχασμένα 2. Βρίσκουμε έγκαιρα ευκαιρία να πούμε στο μαθητή ότι το μητρώο του είναι καθαρό και ότι είμαστε σίγουροι ότι θα προσπαθήσει σκληρά (βλ. Desforges, 1995, Hamachek, 1995). 5. ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΕΣ ΚΑΙ ΜΗ ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΕΣ ΠΟΙΝΕΣ 5.1. Ποινές που δεν συνιστώνται Για λόγους παιδαγωγικούς και ψυχολογικούς υπάρχει επιφύλαξη στη χρήση των ποινών (βλ. Καψάλης, 1983, Ματσαγγούρας, 2001). Στις εξαιρετικές περιπτώσεις που ο καθηγητής κρίνει αναγκαία τη χρήση τους, οι ποινές πρέπει να έχουν τις προδιαγραφές που αναφέραμε. Σε καμιά περίπτωση όμως δεν πρέπει να περιλαμβάνονται στο «ποινολόγιο» του καθηγητή η αποβολή από το μάθημα, η επιβολή επιπλέον εργασιών και οι σωματικές ποινές. Η αποβολή δεν συνιστάται διότι, πέρα από τα μαθησιακά κενά που δημιουργεί στο παιδί, προσφέρει σε αρκετούς μαθητές, ένα καλοδεχούμενο «ρεπό». Επιπλέον εγκυμονεί κινδύνους για τους μαθητές. Η επιπλέον εργασία δεν ενδείκνυται, όχι μόνο γιατί είναι συνήθως άσχετη με το παράπτωμα, αλλά και διότι ταυτίζει την εργασία με την τιμωρία. Αν βέβαια το παράπτωμα είναι η έλλειψη προσοχής κατά την εκτέλεση της εργασίας, τότε το να ξαναγράψει ο μαθητής την εργασία του είναι επιβεβλημένο, αλλά δεν πρέπει να θεωρηθεί ως τιμωρία. Τέλος, οι σωματικές ποινές δεν συνιστώνται, όχι μόνο διότι απαγορεύονται από το νόμο, αλλά και διότι είναι αναποτελεσματικές. Το μόνο που επιτυγχάνουν με βεβαιότητα είναι να καταστρέψουν τις διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ καθηγητή και μαθητών, να απευαισθητοποιήσουν το μαθητή, να καταστρέψουν την αυτοαντίληψή του, να προβάλουν τη βία ως μέσο επίλυσης των προβλημάτων και σε μερικές περιπτώσεις να προκαλέσουν μικροτραυματισμούς. Ένας από τους κύριους λόγους που δεν επιφέρουν θετικά αποτελέσματα οι σωματικές ποινές είναι το γεγονός ότι, λόγω της έντασής τους, στρέφουν την προσοχή του τιμωρημένου στην ποινή και όχι στο παράπτωμα που προκάλεσε την ποινή. Επιπρόσθετα, προσφέρουν στο μαθητή την αίσθηση του εξαγνισμού και απαλλαγής από την ενοχή. Το ίδιο απαράδεκτο είναι και κάθε μορφή προσωπικής επίθεσης και ψυχολογικής βίας. 5.2. Συνιστώμενες ποινές Στην κατηγορία αυτή συμπεριλαμβάνονται οι περιορισμοί στη συμπεριφορά, οι περιορισμοί προνομίων και η αποβολή από την ομάδα (όχι από την τάξη). Όλες αυτές οι ποινές πρέπει να παρουσιάζονται ως φυσικό αποτέλεσμα της κατάχρησης κάποιου δικαιώματος ή προνομίου, που μετά την παράβαση αίρεται. Απαραίτητος όρος για την επαναφορά του είναι η δέσμευση του μαθητή ότι δεν θα ξαναδημιουργήσει προβλήματα στην τάξη με παρόμοιες καταχρήσεις. Αν ο μαθητής δεν έχει παρελθόν ασυνέπειας, και η απλή δήλωσή του ότι είναι έτοιμος για την επάνοδο στην ομάδα ή την κανονική χρήση των δικαιωμάτων του πρέπει να γίνεται αποδεκτή. Στην κατηγορία των ποινών που συνιστώνται πρέπει να συμπεριληφθεί και η υποχρέωση του μαθητή να αποκαταστήσει τις ζημιές που τυχόν προξένησε στη σχολική ή την ιδιωτική περιουσία των μαθητών. 6. ΠΡΟΛΗΨΗ ΕΠΙΒΟΛΗΣ ΠΟΙΝΩΝ ΑΠΕΙΛΗ ΠΟΙΝΗΣ Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει με τη στάση και τη συμπεριφορά του να αποβλέπει κυρίως στην πρόληψη της σχολικής αταξίας και όχι τόσο στην καταστολή της. Για την πρόληψη λοιπόν απαιτείται: Αυτογνωσία και αυτοβελτίωση : Επισήμανση των αδυναμιών μας και ολοκλήρωση της προσωπικότητάς μας σε θέματα ψυχοπαιδαγωγικής, ώστε η συμπεριφορά μας και οι σχέσεις μας με τους μαθητές να είναι οι ενδεδειγμένες.

12 Γνώση και κατανόηση της ατομικότητας κάθε μαθητή και του περιβάλλοντός του. Την κατάσταση του σπιτιού και τα ενδεχόμενα προβλήματα. Γνώση, δηλαδή, του ιστορικού της ανάπτυξης του μαθητή και της σχολικής του πορείας. Επίσης, την οικογενειακή του κατάσταση και το ψυχολογικό κλίμα που επικρατεί στο σπίτι. Οργάνωση της σχολικής εργασίας στην τάξη. Θα είναι τέτοια η οργάνωση, ώστε θα αποτρέπει ή θα περιορίζει στο ελάχιστο την εμφάνιση προβληματικής συμπεριφοράς. Προϋποθέσεις: φιλική, ενθαρρυντική και δημιουργική ατμόσφαιρα στην τάξη. Είναι σημαντική η συνεχής ροή του μαθήματος. Συνεχής, δημιουργική απασχόληση των μαθητών και η αβίαστη συγκέντρωση σε αυτή, χωρίς χάσματα και άσκοπες διακοπές. Με εύστοχο προγραμματισμό, μεθοδική προσέγγιση, θα γίνει ευχάριστη η εργασία των μαθητών. Καλλιέργεια του σεβασμού και της δικαιοσύνης. Αντιμετωπίζουμε με πνεύμα δικαιοσύνης όλους τους μαθητές μας χωρίς πρόθεση να τους γελοιοποιήσουμε, να τους μειώσουμε και να τους περιθωριοποιήσουμε. Διατήρηση της ψυχραιμίας και του αυτοελέγχου μας,ώστε να μην προκαλούμε εμείς επιθετικότητα. Αν η ατμόσφαιρα δεν είναι ήρεμη, βοηθιέται η αταξία. Αντιμετώπιση της αταξίας με ιδιαίτερη συζήτηση κατ ιδίαν στο τέλος του μαθήματος ή ενθάρρυνση των μαθητών να εκφράσουν με λόγια την αντιδικία ή τα παράπονά τους. Καλλιέργεια κλίματος εμπιστοσύνης από εμάς, ώστε οι μαθητές να εκφράζονται πιο ελεύθερα. Ο διάλογος παίζει σημαντικό ρόλο για την αντιμετώπιση της απειθαρχίας. Ποιοτική διδασκαλία, ώστε να είναι διατυπωμένοι με σαφήνεια οι διδακτικοί στόχοι, ώστε να δίνει τη δυνατότητα συμμετοχής σχεδόν όλων των μαθητών στο μάθημα. Οι συχνές ερωτήσεις βοηθούν στην κατανόηση και στον έλεγχο της τάξης. Χρήση διάφορων τεχνικών τόσο για την προσέλκυση, όσο και δια τη διατήρηση του ενδιαφέροντος και της προσοχής των μαθητών. Λόγου χάρη εποπτικού, εικαστικού και ακουστικού υλικού. Ύπαρξη κανονισμού στην τάξη. Μπορεί να τεθεί από εμάς και να γίνει αποδεκτός από τους μαθητές. Είναι ουσιαστικό να έχουμε κανόνες συμπεριφοράς και να τηρούνται από όλους. Εξατομικευμένη αντιμετώπιση της αταξίας με χιούμορ και λεπτή ειρωνεία. Όπου χρειάζεται και όχι πάντοτε. Τοποθετούμε τους άτακτους μαθητές σε μπροστινά θρανία και μάλιστα δίπλα στους καλούς μαθητές. Αναθέτουμε εργασίες στους παραβατικούς μαθητές, ώστε να εκτονώνεται η ανία τους: να μοιράζουν φωτοτυπίες και άλλες εργασίες. Εκτός από την επιβολή της ποινής, που σχολιάσαμε προηγουμένως, η ποινή έχει τη δυνατότητα να επιδρά και ως επαπειλούμενο γεγονός. Οι παραδοσιακοί παιδαγωγοί συνιστούν τη χρήση της απειλής, επειδή γεννά το φόβο, που τον θεωρούν αποδεκτό και αποτελεσματικό μέσο διαπαιδαγώγησης. Ο φόβος όμως ως μέσο διαπαιδαγώγησης δεν είναι αποδεκτός από τη σύγχρονη παιδαγωγική. Γι αυτό, αντί για τον εκφοβισμό, είναι καλύτερα ο καθηγητής: α) να υπενθυμίζει ποια μορφή συμπεριφοράς αναμένει από το μαθητή, β) να υπενθυμίζει τη δέσμευση του μαθητή να συμμορφώνεται προς τους κανονισμούς και γ) να αναφέρει τις επιπτώσεις που έχουν οι πράξεις του. 7. ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΩΝ ΠΟΙΝΩΝ Η διδασκαλία των κανόνων συμπεριφοράς των Μαθητών στο Γυμνάσιο δε συμπεριλαμβάνεται στη διδακτέα ύλη. Θεωρείται αυτονόητο ότι οι μαθητές γνωρίζουν από τη φοίτησή τους στο Δημοτικό Σχολείο τη σχολική πρακτική, τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις τους. Ωστόσο πρέπει από την αρχή της σχολικής χρονιάς το σχολείο να διαθέτει χρόνο για τους κανόνες συμπεριφοράς. Με τον όρο «χαλαρό σχολείο» εννοούμε: 1. Δεν κάνουμε συχνά επαρκή επίβλεψη των διάφορων χώρων του σχολείου. 2. Για κάθε παραβατική συμπεριφορά ισχύει το ελληνικότατον: «κάνε πως δε βλέπεις». 3. Αποβλέπουμε στη διοίκηση του σχολείου για να λύσει τα πειθαρχικά προβλήματα. 4. Δεν υπάρχει ενιαία στάση συμφωνία θα υποστηρίζαμε καλύτερα- μεταξύ των διδασκόντων για την επιβολή κανόνων. Για παράδειγμα: Άλλοι δέχονται την τσίχλα στην αίθουσα ή την αργοπορία των μαθητών και άλλοι όχι. 5. Δε γίνεται συζήτηση ή εκπαίδευση των μαθητών για τη συμπεριφορά και την παραβατικότητα..

13 6. Οι διδάσκοντες και η διοίκηση του σχολείου αισθάνονται μεγάλο βάρος από μία πιθανή «σύγκρουση» με τους παραβατικούς μαθητές και τους γονείς τους. 7. Πολλές παραβατικές πράξεις περνούν απαρατήρητες στο σχολείο με αποτέλεσμα να «νομιμοποιούνται». Ωστόσο, δεν πετυχαίνει πάντοτε η πρόληψη. Υπάρχουν μαθητές με ιδιαίτερα και συσσωρευμένα προβλήματα: αντικοινωνική συμπεριφορά, ανωριμότητα, χαμηλή αυτοεκτίμηση, επιθετική συμπεριφορά. Η ισχύουσα νομοθεσία ορίζει τις ποινές που προαναφέρθηκαν. Ωστόσο, θα πρέπει να έχουμε εναλλακτικές μεθόδους τροποποίησης της συμπεριφοράς των μαθητών μας, γιατί έμπρακτα έχει αποδειχτεί ότι πολλές φορές τα μέτρα αυτά κρίνονται αναποτελεσματικά. Λόγου χάρη, μπορεί να κάνουμε κατάχρηση της ωριαίας απομάκρυνσης από την αίθουσα, χωρίς να αντιλαμβανόμαστε ότι το μέτρο αυτό δεν έχει αποτέλεσμα, άρα έχει τρωθεί το κύρος των ποινών και του διδάσκοντα. Ένα παράδειγμα: Αν οι ωριαίες απομακρύνσεις σε ένα τμήμα, αυξάνονται αντί να μειώνονται, τότε το γεγονός αυτό θα πρέπει να μας προβληματίσει έντονα όσον αφορά την αποτελεσματικότητα των ποινών αυτών. Βασική αρχή στην αντιμετώπιση των μικροπροβλημάτων στην τάξη είναι η προοδευτική παρέμβαση, η οποία μπορεί να είναι : η έκφραση περιέργειας για την αταξία, σε περίπτωση επανάληψης μια αόριστη και λεπτή ειρωνεία χωρίς να απευθυνόμαστε στον άτακτο μαθητή, μια επιτιμητική ματιά μας για την επαναφορά στην τάξη, στη συνέχεια μια γλωσσική επίπληξη. Τα πρώτα δευτερόλεπτα είναι και σημαντικά για τη συμμόρφωση του άτακτου μαθητή. Μία βίαιη αντίδρασή μας, δε θα φέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Αντίθετα, μια ήρεμη και πολιτισμένη φωνή βοηθά στη σωστή αντιμετώπιση του άτακτου μαθητή. Ας μην ξεχνούμε ότι η βία γεννά τη βία και η ευγένεια κατά κανόνα φέρνει ευγένεια. Αν συνεχιστεί η αταξία, στο διάλειμμα θα καλέσουμε τον άτακτο μαθητή και θα του κάνουμε παρατηρήσεις. Η συνέχιση της αταξίας σημαίνει ότι το πρόβλημα του άτακτου μαθητή είναι σοβαρό. Μαζί με τη διεύθυνση του σχολείου βρίσκονται τρόποι αντιμετώπισης. Στα σχολεία του εξωτερικού η απομάκρυνση του μαθητή από την τάξη γίνεται σε κάποια απομονωμένη γωνιά της σχολικής αίθουσας ή σε άλλη αίθουσα της ίδιας τάξης ή σε ειδική αίθουσα,όπου απασχολούνται οι παραβατικοί μαθητές από παραδιδακτικό προσωπικό του σχολείου. Στις περιπτώσεις που οι αταξίες είναι πολλές σε μία τάξη, τότε δε δημιουργούμε μέτωπο με όλους τους μαθητές. Είναι άκρως αντιπαιδαγωγικό. Αντίθετα, κάνουμε τη διάκριση των άτακτων μαθητών και προσπαθούμε και τους πρωταίτους να βρούμε, αλλά και το κλίμα που χάλασε να φτιάξουμε. Μπορούμε, ακόμη, να βγούμε για λίγο από την τάξη, ώστε οι μαθητές να κατανοήσουν το λάθος τους και να μην το επαναλάβουν, γιατί ήταν ιδιαίτερα προσβλητικό για μας. Δε θα πρέπει να χαλάσει η σχέση που δημιουργήσαμε από την αρχή της χρονιάς. Στις περιπτώσεις που ο άτακτος μαθητής δημιουργεί προβλήματα στο σχολικό χώρο (δημιουργεί προβλήματα σχολικού ήθους) απαιτείται: 1. Διακριτικές συμβουλές. 2. Συνεχής διάλογος. 3. Επίπληξη. 4. Κλήση σε απολογία. 5. Κλήση των μαθητικών Συμβουλίων να πάρουν θέση. 6. Συζήτηση στο Σύλλογο των καθηγητών. 7. Κλήση του γονέα.. 8. Συνεργασία με ειδικούς, σχολικό ψυχολόγο. 9. Επιβολή τιμωρίας. Θα πρέπει να καταλάβει ο άτακτος μαθητής ότι η τιμωρία του δε γίνεται για λόγους αντεκδίκησης, αλλά έχει ως στόχο τη βελτίωσή του. Όσον αφορά τις ζημιές που προξενούνται από τους παραβατικούς μαθητές, μπορούν να αποκαθίστανται από τους ίδιους. Στην επιστήμη της παιδαγωγικής αυτό λέγεται κυρώσεις μέσω λογικών Συνεπειών. Οι βασικοί κανόνες των ποινών, λοιπόν, είναι:

14 Α. Πρέπει να είμαστε ήρεμοι, συνεπείς και σταθεροί στις ποινές. Λόγου χάρη αν δεν εφαρμόζουμεγεγονός που συμβαίνει συχνά- τις ίδιες ποινές στους μαθητές μας, έχει πληγεί ανεπανόρθωτα το μέτρο των ποινών. Επισημαίνουμε ότι η στάση μας, οι παιδαγωγικές μας πρακτικές θα πρέπει να είναι όσο το δυνατό ενιαίες. Δηλαδή, δε θα πρέπει να υπάρχει ο διαχωρισμός «χαλαρών» και «αυστηρών» καθηγητών. Δυστυχώς, καθημερινά μας το επισημαίνουν οι μαθητές μας και αυτό συνιστά ένα σοβαρό πρόβλημα στην πειθαρχία και στις ποινές. Ένας «χαλαρός» καθηγητής δεν επιβάλλει κυρώσεις στον παραβατικό μαθητή, ενώ αντίθετα ο «αυστηρός» επιβάλλει κυρώσεις. Η ύπαρξη διαφορετικών απόψεων και στάσεων συνιστά σοβαρό παιδαγωγικό πρόβλημα. Είναι αξιοσημείωτες οι έρευνες που δείχνουν τα παρακάτω: 1. Για τους μαθητές καλός καθηγητής είναι αυτός που μπορεί να κρατάει την τάξη χωρίς τιμωρίες. 2. Ο καθηγητής- σύμφωνα με τους μαθητές- θα πρέπει να ξέρει να διδάσκει και τα παιδιά να καταλαβαίνουν τα όσα τους λέει. 3. Οι μαθητές δεν «εγκρίνουν» το μαλακό καθηγητή, αυτόν που δεν μπορεί να κρατήσει την τάξη και νευριάζει εύκολα, αλλά τον αυστηρό που είναι δίκαιος και λογικός. Β. Πρέπει να έχουμε εναλλακτικές ποινές, ώστε να καταστέλλουν το σύμπτωμα, αλλά να αναπτύσσουν και το άτομο. Το σχολείο δεν υπάρχει μόνο για να τιμωρεί, αλλά και για να αναπτύσσει την προσωπικότητα του παραβατικού μαθητή. Γ. Από την αρχή της χρονιάς συνεργαζόμαστε, εμείς οι εκπαιδευτικοί, όχι μόνο στα θέματα διδασκαλίας, αλλά και αποφασίζουμε από κοινού για τα μέτρα και τις μεθόδους πειθαρχίας του σχολείου. Οι μαθητές όταν γνωρίζουν ότι οι καθηγητές συνεργάζονται μεταξύ τους για την πειθαρχία, τόσο περισσότερο συμμορφώνονται σε αυτούς. Σε ακραίες περιπτώσεις απαιτείται: ολοκληρωμένη παιδαγωγική παρέμβαση από την αρχή της σχολικής χρονιάς. Δηλαδή, ο Σύλλογος των διδασκόντων, ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων, το δεκαπενταμελές με δικαίωμα λόγου, ο Διευθυντής του σχολείου και ειδικός σχολικός ψυχολόγος που καλείται, καθορίζουν το είδος της παρέμβασης και αν χρειαστεί να επιβάλλονται κυρώσεις στους παραβατικούς μαθητές για να αποτραπούν φαινόμενα εξάπλωσης της παραβατικής συμπεριφοράς. Το βέβαιο είναι ότι στα λεγόμενα «αυστηρά» σχολεία που έχουν κανόνες και ελέγχεται η συμπεριφορά των μαθητών, τα προβλήματα της αταξίας περιορίζονται αισθητά. Το αντίθετο γίνεται στα λεγόμενα «χαλαρά» σχολεία. Συνοπτικά: Συνέπεια και συνέχεια στην πειθαρχία. Κανόνες συμπεριφοράς. Ψυχοπαιδαγωγική αντιμετώπιση των παραβατικών μαθητών. Αντικειμενικότητα και σταθερότητα στην επιβολή των ποινών. Εγρήγορση όλων των εμπλεκόμενων φορέων του σχολείου για την αποτροπή φαινομένων απειθαρχίας. Κοντολογίς, ένα είναι απαραίτητο: να μην είμαστε θεατές παραβατικής συμπεριφοράς, όπου και αν εκδηλώνεται αυτή στο σχολικό χώρο, ή και το χειρότερο που δυστυχώς παρατηρείται σήμερα στην εποχή της ασυδοσίας: να κάνουμε πως δε βλέπουμε τέτοια συμπεριφορά.