Περιφερειακό Εργαστήρι για το Πόσιμο Νερό και Αποχετεύσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Κύπρο Η διαχείριση των υδάτων στην Κύπρο σε συνθήκες λειψυδρίας και ξηρασίας Γιάννα Οικονομίδου Εκτελεστικός Μηχανικός Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος Λευκωσία, 19 Οκτωβρίου 2011
Το πρόβλημα της λειψυδρίας και ξηρασίας στην Κύπρο 2/30
Η έλλειψη νερού είναι ένα από τα σοβαρά προβλήματα στην Κύπρο Οι ανομβρίες είναι συχνό φαινόμενο Η Κύπρος κόντεψε να ερημωθεί πολλές φορές στο παρελθόν Η Κύπρος και η Μάλτα θεωρούνται οι «φτωχές σε νερό» χώρες της Ευρώπης Περιορισμένοι υδάτινοι πόροι στην Κύπρο Τροφοδοτούνται και εμπλουτίζονται σχεδόν αποκλειστικά από τη βροχόπτωση Χαμηλή και ακανόνιστα κατανεμημένη βροχόπτωση Ποταμοί με σταθερή και ολόχρονη ροή δεν υπάρχουν, παρά μόνο χείμαρροι 3/30 Ετήσια Κατανομή Βροχόπτωσης (mm)
Μείωση της βροχόπτωσης στην Κύπρο ΕΤΗΣΙΑ ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ (MM) Κλιμακωτή μείωση της βροχόπτωσης στις αρχές τις δεκαετίας του 70 Εξαιρετική Πολυομβρία (>130% κανονικής) Μεγάλη Πολυομβρία (121-130% κανονικής) Πολυομβρία (111-120% κανονικής) Περίπου Κανονική (91-110% κανονικής) Ολιγομβρία (81-90% κανονικής) Ανομβρία (71-80% κανονικής) Σοβαρή Ανομβρία (<71% κανονικής) Μέσος όρος 1901-1970 541mm Μέσος όρος 1971-2011 466mm Κανονική 1961-1990 503 mm 4/30
Προβλέψεις για αύξηση θερμοκρασίας και μείωση βροχόπτωσης 5/30 Μεταβολή της μέσης ετήσιας θερμοκρασίας έως τα τέλη του αιώνα (C o ) Μεταβολή της μέσης ετήσιας βροχόπτωσης έως τα τέλη του αιώνα (%)
6/30 Χρήσεις νερού στην Κύπρο
7/30 Κυβερνητική Υδατική Πολιτική
Υδατική Πολιτική με γνώμονα την αειφόρο διαχείριση των υδάτων Το πρόβλημα της υδατικής ανεπάρκειας στην Κύπρο διαγνώστηκε έγκαιρα Προσπάθειες για αντιμετώπιση του καθόρισαν την υδατική πολιτική Προωθήθηκε μια συγκροτημένη στρατηγική αειφόρου ανάπτυξης των υδάτινων πόρων στα πλαίσια μιας ολοκληρωμένης περιβαλλοντικής πολιτικής Πολιτική με βάση δύο άξονες: 8/30 Στόχος: Η οριστική επίλυση του υδατικού προβλήματος
Αειφόρος Ανάπτυξη Υδάτινων Πόρων 9/30
Ανάπτυξη των υδάτινων πόρων της Κύπρου Έχουν υλοποιηθεί σημαντικά κατασκευαστικά έργα υδατικής ανάπτυξης Οι υδάτινοι πόροι της Κύπρου (επιφανειακοί και υπόγειοι) έχουν σχεδόν αναπτυχθεί πλήρως Φράγμα Πολεμιδιών Χωρητ.: 3,4 εκ.κ.μ. Έτος λειτ.: 1965 Φράγμα Γερμασόγειας Χωρητ.: 13,5 εκ.κ.μ. Έτος λειτ.: 1968 Φράγμα Ασπρόκρεμμου Χωρητ.: 52,4 εκ.κ.μ. Έτος λειτ.: 1982 Φράγμα Κούρη Χωρητ.: 115,0 εκ.κ.μ. Έτος λειτ.: 1988 10/30 Αποθηκευτική ικανότητα φραγμάτων σήμερα: ~327,5 εκ.κ.μ.
Εξάρτηση από τις καιρικές συνθήκες Η εξάρτηση από τη βροχόπτωση όμως συνεχίζεται Η αποθήκευση του βρόχινου νερού στα φράγματα επιτρέπει μόνο βραχυπρόθεσμο προγραμματισμό Οι κλιματολογικές αλλαγές και οι αυξημένες σε συχνότητα και διάρκεια περίοδοι ανομβρίας επιβάλλουν τη λήψη πρόσθετων μέτρων Εισροή νερού στα φράγματα (εκ.κ.μ.) 11/30 Απαραίτητη η ανάπτυξη και μη συμβατικών υδάτινων πόρων
Αξιοποίηση μη συμβατικών πόρων: Μονάδες Αφαλάτωσης Αναβάθμιση υφιστάμενων και κατασκευή νέων μονάδων Πλήρης απεξάρτηση της ύδρευσης από τη βροχόπτωση Μεγαλύτερες ποσότητες νερού από τα φράγματα θα χρησιμοποιούνται για κάλυψη αρδευτικών αναγκών και οικολογικές παροχές Το 2012, η ημερήσια δυναμικότητα των μονάδων θα αυξηθεί στα 282.000 m 3 από 182.000 m 3 που είναι σήμερα Η συνολική παραγωγή θα καλύψει τις ανάγκες σε πόσιμο νερό των μεγάλων αστικών και τουριστικών περιοχών 12/30 Απεξάρτηση ύδρευσης από τις καιρικές συνθήκες το 2012
Αξιοποίηση μη συμβατικών πόρων: Ανακυκλωμένο Νερό Ανακυκλωμένο νερό για άρδευση σε υφιστάμενες καλλιέργειες και νέες φυτείες, π.χ. κτηνοτροφικά φυτά Ενίσχυση υδατικού ισοζυγίου Προστασία περιβάλλοντος, σύμφωνα με Ευρωπαϊκή Οδηγία για αειφόρο ανάπτυξη 13/30 Ενίσχυση γεωργίας, αποδέσμευση νερού ύδρευσης
14/30 Διαχείριση της ζήτησης νερού
Καλλιέργεια υδατικής συνείδησης στην Κύπρο 15/30 Οι εκστρατείες εξοικονόμησης νερού έχουν μακρά παράδοση
Εκστρατείες διαφώτισης του κοινού Σεμινάρια, ημερίδες νερού Διαφημιστικά φιλμ από ΜΜΕ Τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά προγράμματα Σειρά διαλέξεων και παρουσιάσεων σε Νηπιαγωγεία, Δημοτικά Σχολεία, Γυμνάσια, Λύκεια και Στρατόπεδα από εκπαιδευτικούς Σχολική χρονιά 2010 2011: 540 παρουσιάσεις (~59.000 μαθητές) 16/30
17/30 Επιδοτήσεις για μέτρα εξοικονόμησης νερού στις οικίες Ενημέρωση του πολίτη για νέες επιδοτήσεις Ανόρυξη γεώτρησης για άρδευση κήπου Ανόρυξη γεώτρησης για σύνδεση με αποχωρητήριο Ανακύκλωση ημιακάθαρτου νερού Κυκλοφορητής ζεστού νερού Τα τελευταία τέσσερα έτη, διατέθηκε το ποσό των 3,88 εκ. για τις επιδοτήσεις αυτές
18/30 Μείωση απωλειών νερού σε δίκτυα υδατοπρομήθειας Ολοκλήρωση μελέτης για την κατάσταση δικτύων σε Δήμους / Κοινότητες που δεν είναι ενταγμένοι σε Συμβούλια Υδατοπρομήθειας Κατάσταση των σωληναγωγών, των υδρομετρητών, των υδατοδεξαμενών καθώς και τον τρόπο διαχείρισης Έχει πραγματοποιηθεί δημόσια διαβούλευση Ήδη έχει δαπανηθεί το ποσό των 70 εκ. τα τελευταία χρόνια για αναβάθμιση / αντικατάσταση των δικτύων στις Κοινότητες εκτός των ορίων των Συμβουλίων Υδατοπρομήθειας Ανάγκη εκπόνησης Τεχνοοικονομικής μελέτης για την αντικατάσταση αγωγών της υδατοπρομήθειας των πόλεων
Αξιοποίηση όμβριων υδάτων Πλημμύρες κατά τη διάρκεια έντονων βροχοπτώσεων Απώλεια μεγάλων ποσοτήτων νερού Επιτακτική ανάγκη συλλογής, αποθήκευσης, επεξεργασίας και επαναχρησιμοποίησης νερού Ολοκλήρωση μελέτης για την αξιοποίηση όμβριων υδάτων σε επίπεδο κατοικίας και ευρύτερης αστικής περιοχής Εφαρμογή Οδηγίας για τις πλημμύρες 2007/60/ΕΚ Αξιολόγηση κινδύνου πλημμύρας (Δεκ. 2011) Κατάρτιση χαρτών κινδύνων πλημμύρας (Δεκ. 2013) Κατάρτιση σχεδίων διαχείρισης κινδύνων πλημμύρας (Δεκ. 2015) 19/30
20/30 Καταγραφή μη αδειούχων γεωτρήσεων Υπάρχουν χιλιάδες μη αδειούχες γεωτρήσεις στην Κύπρο Οδηγούν στην υφαλμύριση των παράκτιων υδροφόρων και εξάντληση των υπολοίπων Πιλοτικό σχέδιο για καταγραφή γεωτρήσεων της Δυτικής και Κεντρικής Μεσαορίας Στόχος: Διαπίστωση αριθμού γεωτρήσεων και αντλούμενων ποσοτήτων νερού Μελέτη από εξειδικευμένους Συμβούλους αναμένεται να ολοκληρωθεί τέλος του 2011
Εφαρμογή της Οδηγίας Πλαίσιο περί Υδάτων 2000/60/ΕΚ 21/30
Η Οδηγία Πλαίσιο περί Υδάτων Τέθηκε σε ισχύ στις 22 Δεκεμβρίου 2000 Ενσωματώθηκε στο δίκαιο της Κυπριακής Δημοκρατίας με τον «Περί προστασίας και Διαχείρισης των Υδάτων Νόμο του 2004» (Ν.13(Ι)/2004) Στοχεύει στην επίτευξη της «καλής κατάστασης» των νερών μέσω της αειφόρου διαχείρισης των υδάτινων πόρων (επιφανειακών, υπόγειων και παράκτιων) Αντιμετωπίζει το νερό ως οικολογικό αγαθό Εμπλέκει το ευρύτερο κοινό στη διαδικασία λήψης αποφάσεων Παρέχει νέες ευκαιρίες για τη βιώσιμη χρήση των νερών δίνοντας κατευθυντήριες γραμμές για την ετοιμασία Σχεδίων Διαχείρισης και Προγραμμάτων Μέτρων 22/30 Στόχος: Επίτευξη «καλής κατάστασης» υδάτων μέχρι το 2015
Σχέδιο Διαχείρισης Λεκάνης Απορροής Ποταμού Κύριος στόχος της Οδηγίας Πλαίσιο, η κατάρτιση Σχεδίου Διαχείρισης Λεκάνης Απορροής Ποταμού (ΣΔΛΑΠ) Καταγραφή υφιστάμενης κατάστασης των υδάτων Θέσπιση στόχων για βελτίωση της κατάστασης τους Καθορισμός Προγράμματος Μέτρων για την επίτευξη των στόχων αυτών Κατάρτιση Σχεδίου Διαχείρισης Ξηρασίας Συμπληρώνει και υποστηρίζει το ΣΔΛΑΠ Εξάμηνη δημόσια διαβούλευση για ενημέρωση ανταλλαγή απόψεων και επεξεργασία θεμάτων ΣΔΛΑΠ εγκρίθηκε από Υπουργικό Συμβούλιο και υποβλήθηκε στην Ε.Ε. τον Ιούνιο του 2011 23/30
Σημασία του Σχεδίου Διαχείρισης Η Οδηγία Πλαίσιο παρέχει εύχρηστα εργαλεία και μηχανισμούς για την προστασία, βελτίωση και διατήρηση της ποιότητας των νερών Η αποτελεσματική εφαρμογή της, μέσω του Σχεδίου Διαχείρισης, αναμένεται ότι θα έχει θετικά αποτελέσματα Απαραίτητη η ενεργός συμμετοχή της κοινωνίας καθώς και η πολιτική δέσμευση της Κυβέρνησης Το Σχέδιο Διαχείρισης παρέχει το βασικό εργαλείο προγραμματισμού και τον κεντρικό μηχανισμό αναφοράς της Αρμόδιας Αρχής προς την Ε.Ε. 24/30 Το Σχέδιο Διαχείρισης αποτελεί το μέσο για τη διασφάλιση της αειφορίας του νερού για το σήμερα και το μέλλον
Θεσμικό πλαίσιο για ενιαία διαχείριση των υδάτων 25/30
26/30 Ο περί της Ενιαίας Διαχείρισης Υδάτων Νόμος (Ν. 79(Ι)/2010) Με το παλιό νομικό πλαίσιο οι αρμοδιότητες για τη διαχείριση των υδάτων ασκούνταν από διάφορους φορείς Κατακερματισμός ευθυνών και εξουσιών Αποσπασματική αντιμετώπιση προβλημάτων Ο Νόμος Ν. 79(Ι)/2010 ψηφίστηκε στις 8 Ιουλίου 2010 και τέθηκε σε εφαρμογή στις 15 Νοεμβρίου 2010 Αποτελεί μια ιστορική εξέλιξη στην προσπάθεια επίλυσης του υδατικού προβλήματος και της ορθολογικής διαχείρισης των υδάτων Εισάγει ένα ενιαίο υδατικό κώδικα για την ολοκληρωμένη και λεπτομερή ρύθμιση της ανάπτυξης και της διαχείρισης των υδάτινων πόρων Σκοπός: Ολοκληρωμένη & ορθολογική διαχείριση των υδάτων
27/30 Κύριες πρόνοιες του περί της Ενιαίας Διαχείρισης Υδάτων Νόμου Η ενιαία διαχείριση των υδάτων ανατίθεται στο Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων Ανοίγονται νέοι ορίζοντες αλλά παρουσιάζονται και νέες προκλήσεις για το Τμήμα Ιδρύεται Συμβουλευτική Επιτροπή Διαχείρισης Υδάτων Αποτελείται από 16 μέλη που διαθέτουν γνώσεις σε θέματα διαχείρισης υδάτινων πόρων Συμβουλεύει τον Υπουργό σε θέματα που σχετίζονται με τη διαμόρφωση της γενικής υδατικής πολιτικής Μέλη της Επιτροπής διορίζονται από το Υπουργικό Συμβούλιο και περιλαμβάνει εκπροσώπους από δημόσια υπηρεσία, Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων, Συμβουλίων Υδατοπρομήθειας και Αποχετεύσεων, ΕΤΕΚ, ΚΕΒΕ, κ.λπ.
28/30 Συμπεράσματα
Αντιμετώπιση των προκλήσεων Πολλές οι επερχόμενες προκλήσεις για την Κύπρο Κλιματολογικές αλλαγές, λειψυδρία και ξηρασία Κοινωνικές αλλαγές Αυξανόμενη ζήτηση νερού σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον Το νερό αποτελεί εθνικό πλούτο και πολύτιμη κληρονομιά για τις επόμενες γενιές Η ορθολογική διαχείριση και η αξιοποίηση των υδάτινων πόρων αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για βιώσιμη ανάπτυξη, βελτίωση της ποιότητας ζωής, προστασία και διατήρηση του περιβάλλοντος 29/30
30/30 Ευχαριστώ για την προσοχή σας