ΓΙΑΝΝΗΣ Ι. ΠΑΣΣΑΣ, MED ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ» 9 Δεκεμβρίου 2018 Reality Shows Δοκιμασία Αξιολόγησης Β Λυκείου Α. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Το κείμενο δημοσιεύτηκε από τον Παντελή Μπουκάλα, δημοσιογράφο και λογοτέχνη, στην εφημερίδα «Η Καθημερινή» στις 9 Νοεμβρίου 2018. Β. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Η ΤΗΛΕΘΕΑΣΗ ΑΝΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑΣ Παντελής Μπουκάλας Όποιο περιεχόμενο κι αν έχουν τα παιγνίδια ανταγωνισμού που προβάλλονται στα ιδιωτικά κανάλια, ένα γνώρισμα τα εξομοιώνει: το απόλυτο δικαίωμα των κριτών να εξευτελίζουν τους παίχτες. Αυτούς δηλαδή που βιάζονται να πιστέψουν πως είναι παίχτες, ελπίζοντας ότι η πίστη τους αυτή θα θεραπεύσει τα τραύματα της αξιοπρέπειάς τους. Στην πραγματικότητα είναι πιόνια. Για λίγες μονάδες τηλεθέασης, οφείλουν να συμμορφωθούν, να ανεχθούν τις λοιδορίες των κριτών. Αυτός είναι ο κανόνας, είτε για διαγωνισμούς μαγειρικής πρόκειται είτε για την «επιβίωση σε άγρια νησιά» ή την επιλογή σούπερ μοντέλου. Αν οι παίχτες δεν δείξουν εξαρχής υπακοή σε αυτούς τους όρους, αν δεν αποδεχτούν τους κριτές σαν παιδονόμους, δεν θα περπατήσει το «πρότζεκτ», όπως το αποκαλούν οι παραγωγοί του, για να του δώσουν κάτι από δυτικό αέρα. Και οι κριτές, απολαμβάνοντας σαδιστικά την εξουσιούλα τους, ανταγωνίζονται ποιος θα φανεί ειρωνικότερος και προσβλητικότερος. Γιατί ξέρουν ότι, από επεισόδιο σε επεισόδιο, η προσοχή θα στρέφεται όλο και σαφέστερα στον ωμότερο. Αυτός θα αβγατίσει τις πιθανότητες να κληθεί και σε επόμενο παιχνίδι. Αν βέβαια δεν σπεύσει να ανοίξει μπαρ για να τοκίσει τη φήμη του. Ο αντίλογος; Ο ίδιος πάντα: «Κι εσένα τι σε νοιάζει αν κάποιοι δέχονται να τους ειρωνεύονται αγρίως σε κοινή θέα; Ενήλικοι ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 1
άνθρωποι είναι, ξέρουν τι κάνουν». Καταρχάς στα παιχνίδια αυτά δεν βλέπουμε μόνο τυπικά ενηλίκους, αλλά και παιδιά, συρμένα από γονείς που τα κριτήριά τους τα τάραξαν οι σειρήνες της δημοσιότητας: «Μάνα ταλέντου», «Πατέρας μίνι σεφ» κ.ο.κ. Και ύστερα, η κυνική αντιμετώπιση των πραγμάτων, το δόγμα «κι εμένα τι με νοιάζει», διευκολύνει την ηθική διάβρωση, την καλλιέργεια και διάδοση ελεεινών προτύπων: «Αν είναι να πετύχεις, άσ τους να σε τσαλακώσουν, θα σου περάσει». Γίνε πιονάκι, γίνε μαριονέτα, γίνε ρεντίκολο, αρκεί να δεις το «όνειρό» σου να παίρνει σάρκα και οστά. Μα υπάρχει όνειρο που συγχωρεί το τσαλάκωμα; Το δόγμα της κυνικής αδιαφορίας για όσα συμβαίνουν μπροστά στα μάτια μας, με πρόσχημα την ηλικία των τηλεοπτικώς ανταγωνιζομένων, σε θέλει τηλεθεατή της διάλυσης της κοινωνίας σε μονάδες παγερά αδιάφορες η μία για την άλλη ή υποχρεωτικά αλληλοεχθρευόμενες. Το δίδυμό του; «Άλλαξε κανάλι». Όταν όμως όλα γύρω σου, σε εφημερίδες, περιοδικά, Διαδίκτυο, διαύλους, παρέες, είναι Νομάδες, Νεξτ Τοπ Μόντελ, Σαρβάιβορ κτλ., τα βλέπεις ακόμη κι αν έχεις κλειστή την τηλεόρασή σου. ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 2
Γ. ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΜΑ Α1. (μονάδες 15) Απαντήστε σύντομα (2-3 γραμμές) στις ερωτήσεις που ακολουθούν. [α] Ποιος είναι ο σκοπός για τον οποίο γράφτηκε το κείμενο; (μονάδες 5) [β] Πώς δικαιολογείται η τάση των κριτών στα παιχνίδια ανταγωνισμού να είναι ολοένα και περισσότερο προσβλητικοί προς τους παίκτες; (μονάδες 5) [γ] Ποιος είναι ο ισχυρισμός τον οποίο επιχειρεί να αποδείξει ο αρθρογράφος στο απόσπασμα: «Και ύστερα τσαλάκωμα;»; (μονάδες 5) ΘΕΜΑ Α2. (μονάδες 15) Σε ενημερωτικό σημείωμα (60 έως 70 λέξεις), που απευθύνετε στους συμμαθητές της ερευνητικής ομάδας στην οποία συμμετέχετε, να παρουσιάσετε χωρίς δικά σας σχόλια τον αντίλογο του συγγραφέα σε όσους αντιμετωπίζουν με απάθεια τα παιχνίδια ανταγωνισμού. ΘΕΜΑ Β1. (μονάδες 15) [α] Για ποιον λόγο χρησιμοποιείται το β ενικό πρόσωπο στην τελευταία παράγραφο του κειμένου; (μονάδες 5) [β] Στη φράση «οι σειρήνες της δημοσιότητας», σε τι αναφέρεται η λέξη «σειρήνα»; (μονάδες 5) [γ] Γιατί ο συγγραφέας επέλεξε να γράψει τα ονόματα των παιχνιδιών ανταγωνισμού στις τελευταίες σειρές του κειμένου με ελληνικούς χαρακτήρες; (μονάδες 5) ΘΕΜΑ Β2. (μονάδες 15) [α] Πώς συνδέεται ο τίτλος του κειμένου με το υπόλοιπο άρθρο; (μονάδες 5) [β] Πώς επιτυγχάνεται στο άρθρο η προφορικότητα, που συχνά χαρακτηρίζει τον στοχαστικό λόγο; Να γράψετε δύο διαφορετικούς τρόπους, παραπέμποντας και στα αντίστοιχα χωρία του κειμένου. (μονάδες 5) [γ] Με ποιους τρόπους δηλώνεται η ειρωνεία στο άρθρο; Να γράψετε δύο διαφορετικούς τρόπους, παραπέμποντας και στα αντίστοιχα χωρία του κειμένου. (μονάδες 5) ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 3
ΘΕΜΑ Γ. (μονάδες 40) Στην κριτική που ασκεί ο αρθρογράφος στα παιχνίδια ανταγωνισμού προβάλλεται ο αντίλογος των ιδιοκτητών των ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών, «αυτά θέλουν οι τηλεθεατές, αυτά προβάλλουμε». Σε ανάρτησή σας (300 έως 350 λέξεις) στο προσωπικό σας ιστολόγιο, καταθέτετε τις προσωπικές σας απόψεις για το θέμα αυτό. ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 4
Δ. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α1. [α] Ο σκοπός για τον οποίο γράφτηκε το κείμενο είναι η ανάδειξη της αναξιοπρέπειας, που προβάλλουν ως πρότυπο τα παιχνίδια ανταγωνισμού, ώστε να μεταβάλει η κοινή γνώμη την παθητική της στάση απέναντι στα προγράμματα αυτά. [β] Οι κριτές γίνονται ολοένα και περισσότερο προσβλητικοί προς τους παίκτες, για να εξασφαλίσουν την προσωπική τους προβολή, αφού οι τηλεθεατές δελεάζονται από την ωμότητα. [γ] Ο ισχυρισμός τον οποίο επιχειρεί να αποδείξει ο αρθρογράφος είναι πως κανένας αξιόλογος στόχος δε δικαιολογεί τη χρήση αθέμιτων μέσων για την επίτευξή του. ΘΕΜΑ Α2. Ο Παντελής Μπουκάλας σε άρθρο του με τίτλο «Η τηλεθέαση αναξιοπρέπειας» αντικρούει, μεταξύ άλλων, τα επιχειρήματα όσων αντιμετωπίζουν με κυνική αδιαφορία τα παιχνίδια ανταγωνισμού. Συγκεκριμένα, θεωρεί πως η ελευθερία όλων να συμμετέχουν και να παρακολουθούν τα παιχνίδια αυτά είναι φαινομενική, αφού αφενός συμμετέχουν και παιδιά, αφετέρου τα πρότυπά τους κατακλύζουν την κοινωνία και τη διαβρώνουν ηθικά και επομένως είναι αδύνατον στους τηλεθεατές να τα αποφύγουν. (65 λέξεις) ΘΕΜΑ Β1. [α] To β ενικό πρόσωπο στην τελευταία παράγραφο του κειμένου (π.χ. «Άλλαξε», «βλέπεις») χρησιμοποιείται για να ανοίξει ο συγγραφέας έναν δίαυλο άμεσης επικοινωνίας με τον αναγνώστη, προσπαθώντας να τον ευαισθητοποιήσει σχετικά με την ανάγκη να εγκαταλείψει την παθητική του στάση απέναντι στα παιχνίδια ανταγωνισμού, [β] Οι «σειρήνες» αναφέρονται στη γοητεία που ασκεί η δημοσιότητα στους γονείς με αποτέλεσμα να τους παραπλανά και να τους οδηγεί να επιτρέπουν τη συμμετοχή των παιδιών τους στα παιχνίδια ανταγωνισμού. [γ] Ο συγγραφέας επέλεξε να γράψει τα ονόματα των παιχνιδιών ανταγωνισμού με ελληνικούς χαρακτήρες, για να τα γελοιοποιήσει κι έτσι να «ξεσκεπάσει» την προσπάθεια των δημιουργών τους να τους προσδώσουν «δυτικό αέρα». ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 5
ΘΕΜΑ Β2. [α] Ο τίτλος του κειμένου αποκαλύπτει την αναξιοπρεπή συμπεριφορά των παικτών και των κριτών των παιχνιδιών ανταγωνισμού και να δείξει στην κοινή γνώμη πως δεν πρέπει να τα αντιμετωπίζει με αδιαφορία. [β] Η προφορικότητα στο κείμενο εξασφαλίζεται με τη χρήση καθημερινών λέξεων / εκφράσεων (π.χ. «ρεντίκολο», «τσαλάκωμα») και τον ευθύ λόγο («Αν είναι να πετύχεις, άσ τους να σε τσαλακώσουν, θα σου περάσει»). [γ] Η ειρωνεία στο άρθρο επιτυγχάνεται με τη χρήση των εισαγωγικών (π.χ. «Μάνα ταλέντου») και των προσωπικών υπονοούμενων (π.χ. «Αν βέβαια δεν σπεύσει να ανοίξει μπαρ για να τοκίσει τη φήμη του»). ΘΕΜΑ Γ. Τίτλος: Ο τηλεθεατής στον αγώνα της επιβίωσης 1 (πρόλογος): Περίσταση επικοινωνίας (προβολή πλήθους παιχνιδιών ανταγωνισμού στην ελληνική τηλεόραση). Δ1 (αντικρουόμενες απόψεις) 2 (Ζ1Α): Ερμηνεία της γοητείας που ασκούν στον τηλεθεατή Φυσική ανταγωνιστικότητα και περιέργεια του ανθρώπου. Διαφυγή από τη ρουτίνα της καθημερινότητας. 3 (Ζ1Β): Προβλήματα που προκαλούν Προβολή αρνητικών προτύπων (π.χ. «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα»). Ενίσχυση των χυδαιότερων ανθρώπινων ενστίκτων. 4 (επίλογος): Συμπέρασμα: η υψηλή τηλεθέαση των παιχνιδιών ανταγωνισμού είναι ένα από τα σημεία των καιρών. Σκοπός: η κοινωνία οφείλει να συνειδητοποιήσει τον κίνδυνο που ελλοχεύει στις φαινομενικά ακίνδυνες αυτές εκπομπές και να τις απαξιώσει στην πράξη. ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 6