Αμφισβήτηση. ΓΙΑΝΝΗΣ Ι. ΠΑΣΣΑΣ, MED ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ» 28 Οκτωβρίου Α. ΚΕΙΜΕΝΟ [Νεανική αμφισβήτηση]

Transcript

1 ΓΙΑΝΝΗΣ Ι. ΠΑΣΣΑΣ, MED ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ» 28 Οκτωβρίου Αμφισβήτηση Α. ΚΕΙΜΕΝΟ [Νεανική αμφισβήτηση] Όσοι έχουν να κάνουν με σημερινούς Νέους, όλων των ηλικιών, νομίζω ότι είναι υποχρεωμένοι να μάθουν τη «γλώσσα» τους και να τους μιλούν στη «γλώσσα» τους. Διαφορετικά θα είναι αδύνατη η συνεννόηση μαζί τους. Γιατί έχουν το δικό τους τρόπο οι Νέοι σήμερα ν αντιλαμβάνονται και να εξηγούν τα πράγματα, τα δικά τους μέτρα να εκτιμούν τις καταστάσεις. Επαφή μαζί τους θα έχουμε μόνο αν μυηθούμε κι εμείς στις σημασιολογήσεις και στις εκτιμήσεις τους. Τούτο δε σημαίνει ότι θα τις παραδεχτούμε κιόλας σημαίνει μόνο ότι θα είμαστε σε θέση να τις καταλαβαίνουμε. Και έως εκεί θα φτάσουμε εάν έχουμε πυκνές σχέσεις μαζί τους και εάν τους ακούμε πάντοτε με υπομονή και συμπάθεια. Αντιτείνουν μερικοί: Πώς να συζητήσει κανείς με τα σημερινά «οργισμένα Νιάτα»; Για να συνεννοηθείς μαζί τους, πρέπει να υποχωρείς στις αξιώσεις τους, να τους λες διαρκώς ναι. Διαφορετικά, γίνεσαι εχθρός τους. Πόσο λίγο γνωρίζουν τον νέο άνθρωπο, εκείνον που δεν «ωρίμασε», δε σταθεροποιήθηκε ακόμα, όσοι διατυπώνουν αυτή την αντίρρηση. Από το 3ο έτος της ηλικίας περίπου, όταν -όπως έχει παρατηρηθεί- το παιδί αντιδρά έντονα στη βούληση των «μεγάλων» και από πείσμα κάνει το αντίθετο απ ό,τι το προστάζουν, ο Νέος είναι ένα βασανιστικά αβέβαιο, διαρκώς ταλαντευόμενο πλάσμα που αγωνίζεται να ανακαλύψει και να παραδεχτεί τον «εαυτό» του. Μέσα στην ανασφάλεια που αισθάνεται και την αδυναμία του να αναμετρηθεί γενναία με τους «μεγάλους», ιδρύει και ορθώνει το «εγώ» του με την αντίδραση, με το «όχι» σε κάθε είδος πίεσης απ «έξω». Η άρνηση λοιπόν είναι το κλίμα του, το καταφύγιο της σωτηρίας του. Με την άρνη- ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 1

2 ση θέλει να δηλώσει ότι είναι και αυτός ένα πρόσωπο αυθυπόστατο. Το «όχι» του όμως γίνεται αποτελεσματικό, όταν συναντήσει ένα άλλο «όχι» -την απόφαση, όχι τόσο του ομηλίκου όσο του ισχυρότερου, του «μεγάλου», να μην υποχωρήσει γιατί κατά την κρίση του και προς το συμφέρον του απρόθυμου να συμμορφωθεί «μικρού» δεν πρέπει να υποχωρήσει. Είναι λάθος λοιπόν να υποστηρίζεται ότι οι Νέοι έχουν την αξίωση να τους λέμε πάντοτε «ναι». Απεναντίας όταν από μικροί δε βρίσκουν πουθενά αντίσταση στις απαιτήσεις τους, επειδή ενστιγματικά αισθάνονται ότι, αγύμναστη καθώς μένει, θα αποδυναμωθεί, θα γίνει έρμαιο παράλογων ορέξεων η βούλησή τους (η πιο ουσιαστική, η ενεργητική πλευρά του «εγώ» τους) δυσφορούν. Και δείχνουν τη δυσφορία τους με την περιφρόνηση προς τον γονιό ή τον δάσκαλο που από αδυναμία ή αμφιβολία παραιτείται από το πρώτιστο χρέος του: να κάνει τον τρόφιμό του αυθύπαρκτο υποκείμενο, ισχυρό και αυτοπειθαρχούμενο. Κανείς βέβαια δεν ενθουσιάζεται την ώρα που τον επικρίνουν ή αντιστέκονται στις επιθυμίες του οι περισσότεροι άνθρωποι θέλουν ν ακούσουν απ αυτόν που συμβουλεύονται όσα επιθυμούν, ή έχουν ήδη αποφασίσει να πράξουν. Αργά ή γρήγορα όμως (με τα «παθήματα» της απερισκεψίας και της ισχυρογνωμοσύνης τους) καταλαβαίνουν την πλάνη και αναθεωρούν τις εκτιμήσεις τους. Αλλά χρειάζονται στο σημείο αυτό μερικές διευκρινίσεις. Το «όχι» το δικό σου θα το τιμήσει ο Νέος περισσότερο από του άλλου το «ναι», με δύο απαράβατους όρους: α. Ότι θα πεισθεί για τη σοβαρότητα και την ειλικρίνειά σου. β. Ότι του έδωσες (με έμπρακτες αποδείξεις) να καταλάβει πως η αποτροπή, το «όχι» σου λέγεται προς το συμφέρον του. Το παράπονο του Νέου είναι ότι εμείς οι «μεγάλοι» δεν μπορούμε να παραδεχτούμε πως τα προβλήματα που αντιμετωπίζει είναι δικά του προβλήματα, και διαρκώς τα συσχετίζουμε με όρους και υποχρεώσεις που βρίσκονται έξω από τον κύκλο της προσωπικής του ζωής, ή με τη δική μας θέση μέσα στην «κοινωνία». Παπανούτσος, Ε.Π. (1976). Η Παιδεία, το μεγάλο μας πρόβλημα, σσ Αθήνα: Δωδώνη. ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2

3 Β. ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΜΑ Α. (μονάδες 25) Να γράψετε μία απλή πύκνωση του κειμένου σε 100 έως 120 λέξεις, όπως θα την έγραφε ο συγγραφέας του. ΘΕΜΑ Β1. (μονάδες 10) Αντλώντας πληροφορίες από το κείμενο, να γράψετε πλάι στον αριθμό καθεμιάς από τις προτάσεις που ακολουθούν τη λέξη «Σωστό», αν το περιεχόμενό της είναι σωστό, και «Λάθος», αν είναι λανθασμένο. 1. Ο Παπανούτσος απευθύνει το κείμενό του στους ενήλικες. 2. Η νεότητα είναι μία περίοδος αναζήτησης ταυτότητας. 3. Οι νέοι χρειάζονται την κατανόηση και όχι τη συναίνεση των ενηλίκων. 4. Οι νέοι δυσφορούν γιατί οι μεγαλύτεροι αντιδρούν στις επιθυμίες τους. 5. Ο συγγραφέας θεωρεί πως οι νέοι σήμερα αντιλαμβάνονται διαφορετικά τον κόσμο από ό,τι οι νέοι άλλων εποχών. ΘΕΜΑ Β2. (μονάδες 5) «Γιατί», «Για να», «λοιπόν«, «όμως», «βέβαια»: Να καταγράψετε τη νοηματική σχέση που δηλώνουν αυτές οι διαρθρωτικές λέξεις / φράσεις του κειμένου. ΘΕΜΑ Β3. (μονάδες 10) [α] «αποδυναμωθεί», «ενεργητική», «δυσφορία», «αμφιβολία», «επικρίνουν»: Για καθεμία από τις λέξεις αυτές του κειμένου να γράψετε μία αντίθετη. (μονάδες 5) [β] «εξηγούν», «πυκνές», «αυθυπόστατο», «αξίωση», «πλάνη»: Για καθεμία από τις λέξεις αυτές του κειμένου να γράψετε μία συνώνυμη. (μονάδες 5) ΘΕΜΑ Β4. (μονάδες 10) [α] «Και δείχνουν τη δυσφορία τους με την περιφρόνηση στο γονιό ή στον δάσκαλο»: Να προσδιορίσετε το είδος της σύνταξης στην πρόταση αυτή (μονάδα 1), την τρέψετε στο αντίθετο (μονάδες 2) και να δικαιολογήσετε την αρχική επιλογή του συγγραφέα (μονάδες 2). [β] Στις φράσεις που ακολουθούν να δικαιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών. (μονάδες 5) ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 3

4 είναι υποχρεωμένοι να μάθουν τη «γλώσσα» τους. Πώς να συζητήσει κανείς με τα σημερινά «οργισμένα Νιάτα»; ιδρύει και ορθώνει το «εγώ» του με την αντίδραση. Είναι λάθος λοιπόν να υποστηρίζεται ότι οι Νέοι έχουν την αξίωση να τους λέμε πάντοτε «ναι». με τα «παθήματα» της απερισκεψίας και της ισχυρογνωμοσύνης τους. ΘΕΜΑ Γ. (μονάδες 40) Σε μια ημερίδα που διοργανώνεται από τη δημοτική αρχή της περιοχής σας με θέμα «Διάλογος δύο γενεών» έχετε προσκληθεί, για να εκθέσετε τις απόψεις σας ως εκπρόσωποι των μαθητών του Δήμου. Στην εισήγησή σας (500 έως 600 λέξεις σε γραπτό λόγο) εξηγείτε τους λόγους για τους οποίους η σημερινή νέα γενιά αμφισβητεί τους ενηλίκους και προτείνετε τρόπους με τους οποίους η αμφισβήτηση αυτή θα είναι γόνιμη και εποικοδομητική. ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 4

5 Γ. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α. Για να προσεγγίσει κανείς τους σημερινούς νέους, πρέπει να κατανοήσει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται τον κόσμο, χωρίς να σημαίνει πως θα συμφωνήσει αναγκαστικά μαζί τους. Ορισμένοι βέβαια ισχυρίζονται πως αυτό είναι αδύνατο. Η λανθασμένη αυτή εκτίμηση οφείλεται στην αδυναμία κατανόησης του νέου, που αντιδρά στους μεγάλους, για να διαμορφώσει ανεξάρτητη προσωπικότητα. Η επιτυχία όμως του στόχου αυτού προϋποθέτει την ανυποχώρητη στάση του ενηλίκου, που, όταν δεν εκδηλώνεται, προκαλεί την απαξιωτική συμπεριφορά των νέων. Βέβαια, αρχικά δυσφορούν με την άρνηση των ενηλίκων, ωστόσο τελικά θα κατανοήσουν την αξία της, αν φυσικά νιώσουν πως είναι ειλικρινής και γίνεται για το καλό του. Επομένως, η απαίτηση των νέων από τους μεγάλους δεν είναι η συναίνεση, αλλά η κατανόηση των προβλημάτων τους. (120 λέξεις) ΘΕΜΑ Β1. 1Σ - 2Σ - 3Σ - 4Λ - 5Λ ΘΕΜΑ Β2. (μονάδες 5) «Γιατί»: αιτιολόγηση. «Για να»: σκοπός. «λοιπόν«: αποτέλεσμα / συμπέρασμα. «όμως»: αντίθεση / εναντίωση. «βέβαια»: έμφαση / αντίθεση. ΘΕΜΑ Β3. [α] «αποδυναμωθεί» ενδυναμωθεί. «ενεργητική» παθητική. «δυσφορία» ευφορία. «αμφιβολία» σιγουριά / βεβαιότητα. «επικρίνουν» εγκρίνουν / συμφωνούν. [β] «εξηγούν» = ερμηνεύουν. ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 5

6 «πυκνές» = στενές / συχνές. «αυθυπόστατο» = αυθύπαρκτο / ανεξάρτητο. «αξίωση» = απαίτηση / αίτημα. «πλάνη» = σφάλμα / λάθος. ΘΕΜΑ Β4. [α] Η σύνταξη στην πρόταση αυτή είναι ενεργητική και τρέπεται σε παθητική ως εξής: «Και δείχνεται η δυσφορία τους με την περιφρόνηση στον γονιό ή στον δάσκαλο». Η αρχική σύνταξη δίνει έμφαση στο πρόσωπο που ενεργεί (τους νέους) και όχι στο αποτέλεσμα της ενέργειας (την έκφραση δυσφορίας). [β] Τα εισαγωγικά στις φράσεις που ακολουθούν χρησιμοποιούνται ως εξής: είναι υποχρεωμένοι να μάθουν τη «γλώσσα» τους: μεταφορά (εννοεί τον τρόπο σκέψης). Πώς να συζητήσει κανείς με τα σημερινά «οργισμένα Νιάτα»;: έκφραση της καθημερινότητας / ευθύς λόγος. ιδρύει και ορθώνει το «εγώ» του με την αντίδραση: ειδικός όρος / μεταφορά (εννοεί την προσωπικότητα). Είναι λάθος λοιπόν να υποστηρίζεται ότι οι Νέοι έχουν την αξίωση να τους λέμε πάντοτε «ναι»: λέξη - όρος / μεταφορά (εννοεί να συμφωνούμε). με τα «παθήματα» της απερισκεψίας και της ισχυρογνωμοσύνης τους: μεταφορά (εννοεί τις συνέπειες). ΘΕΜΑ Γ. Προσφώνηση: Αξιότιμοι δημοτικοί άρχοντες, αγαπητοί γονείς και εκπαιδευτικοί, φίλοι συμμαθητές, κυρίες και κύριοι. 1 (πρόλογος): Ευχαριστίες & Αναφορά στην περίσταση επικοινωνίας. Δ1 (διαχρονικότητα νεανικής αμφισβήτησης): φυσική τάση των νέων (αντιδραστικότητα, αθωότητα, πίστη στο «απόλυτο» κτλ.). Σκοπός: απόδειξη της αξίας της νεανικής αμφισβήτησης. Σύνδεση με Ζ1: η νεανική αμφισβήτηση σήμερα είναι απολύτως δικαιολογημένη. 2 (Ζ1Α): Μεταβολή της θέσης των νέων. ενημέρωση & γνώση ανεξάρτητη γνώμη. δικαιώματα & ελευθερίες απαλλαγή από τον φόβο του παρελθόντος. ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 6

7 3 (Ζ1Β): Ευθύνη της κοινωνίας. «κακώς κείμενα» της σύγχρονης εποχής (ανισότητες, καταστροφή του περιβάλλοντος, κρίση του πολιτικού συστήματος κτλ.). προβληματική διαπαιδαγώγηση (αυταρχισμός & υπερπροστατευτικότητα). 4 (μεταβατική): Συμπέρασμα Ζ1: η νεανική αμφισβήτηση σήμερα είναι περισσότερο συνειδητή από ό,τι στο παρελθόν. Δ2 (άγονη αμφισβήτηση): ισοπέδωση των επιτευγμάτων του παρελθόντος, βία κτλ. Σύνδεση Ζ2: απαιτούνται ορισμένες προϋποθέσεις για να είναι γόνιμη και εποικοδομητική η αμφισβήτηση. 5 (Ζ2Α): Ευθύνη των νέων. ενημέρωση & γνώση της επικαιρότητας και της ιστορίας εντοπισμός και κριτική στα «κακώς κείμενα» - αξιοποίηση των επιτευγμάτων. ιδεολογική αντιπαράθεση και κριτική με επιχειρήματα. 6 (Ζ2Β): Ευθύνη των ενηλίκων. κατανόηση των προβλημάτων της νέας γενιάς - διάθεση για διάλογο και επικοινωνία. συμμετοχικοί θεσμοί για τη νέα γενιά. 7 (επίλογος): Συμπέρασμα Ζ2: για να είναι γόνιμη η νεανική αμφισβήτηση πρέπει να συνεργαστούν νέοι και μεγαλύτεροι. Σκοπός & Περίσταση επικοινωνίας: η νεανική αμφισβήτηση είναι ωφέλιμη για μια κοινωνία και, επομένως, δεν πρέπει να τρομάζει τους ενηλίκους. Επιφώνηση: Ευχαριστώ για την προσοχή σας. ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 7