Άνθρωπος & Χρόνος. ΓΙΑΝΝΗΣ Ι. ΠΑΣΣΑΣ, MED ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ» 11 Σεπτεμβρίου Α. ΚΕΙΜΕΝΟ [Το κυνήγι του χρόνου]

Transcript

1 ΓΙΑΝΝΗΣ Ι. ΠΑΣΣΑΣ, MED ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ» 11 Σεπτεμβρίου Άνθρωπος & Χρόνος Α. ΚΕΙΜΕΝΟ [Το κυνήγι του χρόνου] Ένα γενικό χαρακτηριστικό της εποχής μας είναι το κυνήγι του χρόνου. Όλοι τρέχουν, λαχανιάζουν, αγωνιούν και πάντοτε έχουν την αίσθηση ότι δεν πρόφτασαν κάτι. Αυτή η παραφροσύνη του καιρού μας, που μας σπρώχνει συνεχώς πίσω από τον χρόνο, μας εμπλέκει μέσα στη ροή του χρόνου και μας αφαιρεί τη χαρά να συνυπάρχουμε με τον χρόνο (συμβαδίζοντας και συνυπάρχοντας με άνεση), εκμηδενίζει τον άνθρωπο ως προσωπικότητα και ως ανθρώπινη ουσία. Είναι έτσι φτιαγμένη η δομή του δημόσιου και ιδιωτικού μας βίου, ώστε να παγιδεύεται ο άνθρωπος μέσα στα αντικείμενα και στις απασχολήσεις. Λες και βάλαμε όλη την τέχνη και τη σοφία μας στο να συνθλίψουμε τους εαυτούς μας. Ο άδειος από τις ασχολίες χρόνος, που θα είναι δικός μας αποκλειστικά, είναι ή ελάχιστος ή ανύπαρκτος. Δεν έχουμε καιρό να συναντηθούμε με τον εαυτό μας, να αναδιπλωθούμε και να ταξιδέψουμε μέσα μας, να ονειροπολήσουμε ή να νοσταλγήσουμε, να αποχωρισθούμε απ όλους τους εξωτερικούς περισπασμούς, σε μια αποκλειστική συνάντηση με τον εαυτό μας. Έτσι ο χρόνος χάνεται ερήμην μας και ανακαλύπτουμε ξαφνικά την απουσία του ή με υπομνήσεις επετείων ή με μνήμες που αναβιώνουν απροσδόκητα ή με συμπτώματα βιολογικής καταπόνησης και ανημπόριας. Και διαπιστώνουμε ξαφνικά πόσο εγκληματικά αποκοπήκαμε από πρόσωπα και πράγματα. Οι στιγμές που συνιστούν την ουσιαστική μας ζωή, με την πίκρα ή τη χαρά που περικλείουν, φεύγουν ανυποψίαστα και χάνονται ανεκπλήρωτες. ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 1

2 Δεν είναι μόνο η εμπλοκή μας μέσα σε μια ασθμαίνουσα εποχή και ο ρυθμός του βίου που μας συμπαρασύρουν στις δολιχοδρομίες 1 μιας πρωτοφανούς εξοντώ- σεως. Είναι και η παθολογία του καιρού μας που συμβάλλει στην εξαθλίωσή μας. Όλοι συνθλίβουμε τον ελάχιστο χρόνο που μας μένει, για να κατοχυρώσουμε την επαγγελματική και κοινωνική μας θέση. Ο ένας τρέχει στις δεξιώσεις, ο άλλος να εξασφαλίσει γνωριμίες, ο τρίτος στις υπηρεσίες για να «κυνηγήσει» τις υποθέσεις του, ένας άλλος να δικτυωθεί σε μια ομάδα ή έναν όμιλο που θα τον στηρίξει κτλ. Επιδιώκουν οι άνθρωποι θέσεις και πάλι άλλες θέσεις και συμμετοχές σε συμβούλια και σε επιτροπές, επιδιώκουν γνωριμίες, που κοστίζουν χρόνο και ταπείνωση, προσπαθούν να επιβάλουν ένα -συχνότατα- μίζερο εαυτό, που με άγχος βαδίζει στη φθορά. Και όλα αυτά ξεκινούν (πέρα από την ανθρώπινη κενοδοξία) από μια αβεβαιότητα, από την ανασφάλεια του ανθρώπου. Και τρέχουν οι «τλήμονες 2 θνητοί» να εξασφαλίσουν εύνοιες και χρήμα. Και ο χρόνος εκδικείται για το θάνατό του. Και η εκδίκηση είναι βαριά και αναπότρεπτη. Σκιαδάς, Α. (1977). Διαπιστώσεις. Αθήνα: Καρδαμίτσας. 1 δολιχοδρομία, η: 1) (στην αρχαιότητα) Αγώνισμα δρόμου μεγάλων αποστάσεων. 2) (μτφ.) Σύ- νολο ενεργειών που αποσκοπούν στην καθυστέρηση κατά την εφαρμογή ενός μέτρου, την υλοποίηση μια υπόσχεσης κτλ. 2 τλήμων, -ων, -ο: Που είναι ταλαιπωρημένος, δυστυχής. ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2

3 Β. ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΜΑ Α. (μονάδες 25) Να γράψετε την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε σε 80 έως 100 λέξεις. ΘΕΜΑ Β1. (μονάδες 10) Να επιβεβαιώσετε ή να απορρίψετε το περιεχόμενο των προτάσεων που ακολουθούν, σημειώνοντας δίπλα στον αριθμό καθεμιάς τη λέξη «Σωστό» ή «Λάθος» αντίστοιχα. 1. Ο δοκιμιογράφος αντιμετωπίζει με κατανόηση την τάση του ανθρώπου να σπαταλά τον χρόνο του σε ανούσιες ασχολίες. 2. Ο άνθρωπος θα μπορούσε να ζει σε αρμονία με τον χρόνο. 3. Ο σύγχρονος άνθρωπος τοποθετεί στο επίκεντρο των ενδιαφερόντων του την επαγγελματική και κοινωνική ανέλιξη. 4. Ο δοκιμιογράφος θεωρεί σημαντικότερη επίπτωση της επιτάχυνσης του ρυθμού ζωής την αποξένωση του ανθρώπου από τους ανθρώπους που τον περιβάλλουν. 5. Οι άνθρωποι δε διαθέτουν πλέον ελεύθερο χρόνο. ΘΕΜΑ Β2. (μονάδες 5) Να εντοπίσετε τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται η β παράγραφος («Είναι έτσι φτιαγμένη με τον εαυτό μας») του κειμένου. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας, παραπέμποντας σε συγκεκριμένα χωρία της παραγράφου. ΘΕΜΑ Β3. (μονάδες 10) [α] Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: «παραφροσύνη», «απροσδόκητα», «καταπόνησης», «επιδιώκουν», «αναπότρεπτη». (μονάδες 5) [β] Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: «γενικό», «παγιδεύεται», «ελάχιστος», «ανύπαρκτος», «ανεκπλήρωτες». (μονάδες 5) ΘΕΜΑ Β4. (μονάδες 10) [α] Ποιο ρηματικό πρόσωπο κυριαρχεί στο κείμενο; Να δικαιολογήσετε την επιλογή του από τον δοκιμιογράφο, λαμβάνοντας υπόψη και τον σκοπό για τον οποίο γράφτηκε το κείμενο. (μονάδες 5) ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 3

4 [β] Να δικαιολογήσετε τη χρήση του πολυσύνδετου σχήματος στην παρακάτω πρόταση: «Έτσι ο χρόνος χάνεται ερήμην μας και ανακαλύπτουμε ξαφνικά την απουσία του ή με υπομνήσεις επετείων ή με μνήμες που αναβιώνουν απροσδόκητα ή με συμπτώματα βιολογικής καταπόνησης και ανημπόριας». (μονάδες 5) ΘΕΜΑ Γ. Σε άρθρο (500 έως 600 λέξεις) που δημοσιεύετε στη σχολική ιστοσελίδα στο πλαίσιο αφιερώματος με θέμα «Προβλήματα νεότητας» παρουσιάζετε τους λόγους για τους οποίους οι μαθητές σήμερα έχουν περιορισμένο ελεύθερο χρόνο, καθώς και τις συνέπειες που προκαλεί αυτή η πραγματικότητα στις σχέσεις τους με τους άλλους και τον εαυτό τους. ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 4

5 Γ. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α. Ο Α. Σκιαδάς στο δοκίμιό του ερμηνεύει το φαινόμενο της επιτάχυνσης του ρυθμού ζωής και τις επιπτώσεις του στη ζωή του ανθρώπου. Αρχικά, παρατηρεί πως το πλήθος των υποχρεώσεων περιορίζει τον χρόνο που διαθέτει ο σύγχρονος άνθρωπος για τον εαυτό του, με αποτέλεσμα τα χρόνια να περνούν χωρίς να το συνειδητοποιεί, παρά μόνο όταν είναι πλέον αργά. Ταυτόχρονα, ο ελάχιστος ελεύθερος χρόνος που του απομένει διατίθεται για την επαγγελματική και κοινωνική του ανέλιξη, γεγονός που προσβάλλει την αξιοπρέπειά του. Καταλήγοντας ο δοκιμιογράφος αναγνωρίζει πως η συμπεριφορά αυτή δικαιολογείται λόγω της ανθρώπινης ανασφάλειας, παρ όλα αυτά υπενθυμίζει πως ο χρόνος φεύγει χωρίς επιστροφή. (102 λέξεις) ΘΕΜΑ Β1. 1Σ - 2Σ - 3Σ - 4Λ - 5Λ ΘΕΜΑ Β2. Η β παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με τη μέθοδο «αίτιο - αποτέλεσμα». Συγκεκριμένα, στη θεματική πρόταση («Είναι έτσι φτιαγμένη η δομή του δημόσιου και ιδιωτικού μας βίου, ώστε να παγιδεύεται ο άνθρωπος μέσα στα αντικείμενα και στις απασχολήσεις») καταγράφεται η αύξηση των υποχρεώσεων του ανθρώπου ως η αιτία που προκαλεί ως αποτέλεσμα την έλλειψη χρόνου για τον ίδιο του τον εαυτό («Λες και βάλαμε όλη την τέχνη σε μια αποκλειστική συνάντηση με τον εαυτό μας»). ΘΕΜΑ Β3. [α] «παραφροσύνη» = τρέλα, παραλογισμός. «απροσδόκητα» = ξαφνικά, απρόσμενα. «καταπόνησης» = κούρασης, ταλαιπωρίας. «επιδιώκουν» = επιζητούν. «αναπότρεπτη» = αναπόφευκτη, αναπόδραστη. ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 5

6 [β] «γενικό» ειδικό, μερικό. «παγιδεύεται» απελευθερώνεται, αποδεσμεύεται, λυτρώνεται. «ελάχιστος» μέγιστος. «ανύπαρκτος» υπαρκτός. «ανεκπλήρωτες» εκπληρωμένες, πραγματοποιημένες. ΘΕΜΑ Β4. [α] Το ρηματικό πρόσωπο κυριαρχεί στο κείμενο είναι το α πληθυντικό (π.χ. «Δεν έχουμε καιρό να συναντηθούμε με τον εαυτό μας», «Και διαπιστώνουμε ξαφνικά πόσο εγκληματικά αποκοπήκαμε από πρόσωπα και πράγματα»). Ο συγγραφέας επιλέγει το συγκεκριμένο ρηματικό πρόσωπο, για να αναδείξει την καθολικότητα του φαινομένου της επιτάχυνσης του ρυθμού ζωής και να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη σχετικά με τις επιπτώσεις του. [β] Το πολυσύνδετο σχήμα στην πρόταση αυτή ( ή ή ή ) επιβραδύνει τον λόγο και αναδεικνύει τη βαρύτητα καθεμιάς από τις περιπτώσεις που αναφέρονται ξεχωριστά. Αντίθετα, ένα ασύνδετο σχήμα θα επιτάχυνε τον λόγο και θα αναδείκνυε το πλήθος των περιπτώσεων. ΘΕΜΑ Γ. Τίτλος: Στην αναζήτηση του χαμένου χρόνου 1 (πρόλογος): Περίσταση επικοινωνίας: αφιέρωμα με θέμα «Προβλήματα νεότητας». Δ1 (περιορισμένος ελεύθερος χρόνος μαθητών): απουσία τις καθημερινές - ελάχιστος τα Σαββατοκύριακα. Σκοπός: ανάδειξη των προβλημάτων που προκαλεί η επιτάχυνση του ρυθμού ζωής των μαθητών. Σύνδεση με Ζ1: απαιτείται η ερμηνεία του φαινομένου. 2 (Ζ1Α): Εκπαιδευτικές υποχρεώσεις. πλήθος εργασιών για το σπίτι (εντατικοποίηση των σπουδών). φροντιστήρια (αδυναμία του δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος. 3 (Ζ1Β): Εξωσχολικές υποχρεώσεις. δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου (αθλητισμός, τέχνες, χόμπι κτλ.). πλήθος μετακινήσεων και αύξηση του «νεκρού χρόνου». ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 6

7 4 (μεταβατική): Συμπέρασμα Ζ2: οι αυξημένες υποχρεώσεις των μαθητών συρρικνώνουν τον ελεύθερο χρόνο τους. Δ2 (νεότητα): φάση ανάπτυξης και αναζήτησης ατομικής και κοινωνικής ταυτότητας. Σύνδεση με Ζ2: οι επιπτώσεις της έλλειψης ελεύθερου χρόνου είναι ποικίλες. 5 (Ζ2Α): Ατομικό επίπεδο προβλήματα υγείας, σωματικής (π.χ. κακή φυσική κατάσταση) και ψυχικής (π.χ. άγχος) από την αδυναμία εκτόνωσης των πιέσεων που συσσωρεύει η καθημερινότητα. αδυναμία καλλιέργειας της προσωπικότητας (ενασχόληση με την τέχνη, αυτογνωσία κτλ.) 6 (Ζ2Β): Κοινωνικό επίπεδο. αποξένωση και μοναξιά αδιαφορία για τις κοινωνικές και πολιτικές υποθέσεις. 7 (επίλογος): Συμπέρασμα Ζ2: η προσωπικότητα των νέων δεν μπορεί να αναπτυχθεί χωρίς χρόνο που θα αφιερώνετε στον εαυτό τους. Σκοπός & Περίσταση επικοινωνίας: οι νέοι και οι ενήλικοι πρέπει να κατανοήσουν πως ο περιορισμένος ελεύθερος χρόνος είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της σημερινής νεολαίας. ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 7