2015 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ : Αξιολόγηση του γλωσσικού μαθήματος Υπεύθυνη καθηγήτρια : κ. Γρίβα Έλενα
ΓΑΖΑΝΗ ΧΡΥΣΑ ΓΙΑΝΝΑΚΙΔΟΥ ΜΑΡΙΑ 2
Το παιδί γίνεται ο ήλιος γύρω από τον οποίο περιστρέφονται τα μέσα της εκπαίδευσης, το κέντρο γύρω από το οποίο οργανώνονται Dewey 3
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το παρακάτω project σχεδιάστηκε για την Ε τάξη του Δημοτικού σχολείου και η διάρκεια του υπολογίζεται σε ένα διάστημα δύο μηνών. 4
ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ : Ο ΓΥΡΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΣΕ 60 ΗΜΕΡΕΣ Ο όρος project έχει χρησιμοποιηθεί από τους παιδαγωγούς από τις αρχές του 20 ου αιώνα και χρησιμοποιείται όλο και πιο συχνά τα τελευταία χρόνια σε διάφορους τομείς, όπως και στην εκπαίδευση, προκειμένου να περιγράψει την διαδικασία του σχεδιασμού, της σκόπευσης, της οργάνωσης στόχων. Σηματοδοτεί ουσιαστικά την μεθοδευμένη πραγματοποίηση αυτών που έχουν προγραμματιστεί. Εν προκειμένω, η λέξη μέθοδος χρησιμοποιείται για να καταδείξει τον δρόμο που ο εκπαιδευτικός θέλει να ακολουθήσει για να ολοκληρώσει μία συγκεκριμένη ενότητα. Οι απαρχές της μεθόδου project βρίσκονται στο προοδευτικό κίνημα της Νέας Αγωγής με κύριο θεμελιωτή τον Dewey, ο οποίος οραματίστηκε και πίστευε στην αλλαγή της κοινωνίας μέσω της εκπαίδευσης. Ο Dewey πίστευε πως τα παιδιά μαθαίνουν μέσα από την πράξη με την ενασχόληση με ένα πρόβλημα (εμπειρία) 1 Για την επιτυχία του project είναι απαραίτητη η ύπαρξη των ακόλουθων: Ολόψυχο, ολόθερμο δόσιμο του παιδιού Προγραμματισμός Κοινωνικό πλαίσιο Ως στόχο, η μέθοδος του project, έχει την εμπέδωση της χρήσης ενός σχεδίου εργασίας, ενός στοιχείου που σιγά-σιγά γίνεται κομμάτι της προσωπικότητας του παιδιού ικανό να το ακολουθήσει ως τρόπος αντιμετώπισης όλων των περιστάσεων της μετέπειτα ζωής του. 1 J. Dewey, Το σχολείο και η κοινωνία, 1982, σ.60 5
ΑΦΟΡΜΗΣΗ Κατά τον Frey, ως πρώτο στάδιο του project ορίζεται η «πρωτοβουλία πρόταση». Συνεπώς αφορμή για το ξεκίνημα ενός project μπορεί να αποτελέσει το καθετί, όπως η επιθυμία ορισμένων ατόμων να ασχοληθούν με κάτι συγκεκριμένο, τα κοινωνικά προβλήματα μιας εποχής, ένα σύγχρονο γεγονός κ.ά. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ως αφόρμηση για την επιλογή αυτού του θέματος, είναι η παρουσίαση από το δάσκαλο της τάξης ενός video, που παρουσιάζει τη διάσπαση των ηπείρων. Α ΦΑΣΗ Η πρώτη φάση περιλαμβάνει τον προβληματισμό και τον ορισμό του θέματος, συζητήσεις, ανταλλαγή πληροφοριών, ανάπτυξη ερωτήσεων από τους μαθητές/τριες, αλλά και από το δάσκαλο, ώστε να βοηθηθούν στην κατανόηση και την περαιτέρω εργασία του θέματος. Επιστρατεύοντας πρώτα τις ίδιες τις γνώσεις των μαθητών/τριών για το θέμα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και άλλα εποπτικά μέσα, όπως η υδρόγειος σφαίρα, εικόνες, ώστε να εντοπίσουν πού βρίσκεται η Ευρώπη, η Αμερική κι οι υπόλοιπες ήπειροι, να κάνουν σύγκριση των αποστάσεων, των μεγεθών και των θέσεων των διαφόρων ηπείρων. Οι μαθητές/τριες, εκφράζουν όλους τους προβληματισμούς και τις ερωτήσεις τους κι αυτά μπορεί να αποτυπωθούν σε ένα ιστόγραμμα, με τα εξής υποθέματα 6
Βάσει αυτών των αξόνων, οι μαθητές εκφράζουν τις επιθυμίες τους σε ποιους τομείς θέλουν να εργαστούν, σχεδιάζουν τις φάσεις εξέλιξης του project και προβαίνουν σε κατανομή εργασιών αφού πρώτα χωριστούν σε ομάδες, των τεσσάρων ατόμων η κάθε μία και οι οποίες φέρουν τις ονομασίες των 5 Ηπείρων : 1 η ομάδα, η ομάδα ΑΜΕΡΙΚΗ, 2 η ομάδα, η ομάδα ΕΥΡΩΠΗ, 3 Η ομάδα, η ομάδα ΑΦΡΙΚΗ, 4 η ομάδα, η ομάδα ΑΣΙΑ και 5 η ομάδα, η ομάδα της ΩΚΕΑΝΙΑΣ. Οι μαθητές κάθε ομάδας αναλαμβάνουν ομαδικά ένα τμήμα του έργου γνωρίζοντας όλη την πορεία, τους στόχους και τις δραστηριότητες που θα κάνουν για να τους πετύχουν. Κάθε ομάδα πρέπει να επιλέξει τον συντονιστή της, ο οποίος μπορεί να επιλεγεί είτε με α) ψηφοφορία από τους μαθητές (καταρτίζεται λίστα των ενδιαφερομένων), είτε β) με κλήρωση. Ο ρόλος του συντονιστή είναι σημαντικός, καθώς αυτός προσπαθεί να εξασφαλίσει την καλή 7
συνεργασία μεταξύ των μαθητών/τριών των ομάδων, μεσολαβεί ανάμεσα στις ομάδες ώστε να τις συντονίζει και να λειτουργεί ως σύνδεσμος ανάμεσά τους, καθορίζει το χρόνο της εκάστοτε εργασίας και προσπαθεί ώστε να τηρείται ο προκαθορισμένος χρόνος και τέλος ανακοινώνει τα πορίσματα του project είτε ενδιάμεσα των εργασιών, είτε στο τέλος του project. Είναι πολύ σημαντικό σε αυτή τη φάση, να διατυπώνονται οι στόχοι του project, οι οποίοι καθορίζονται από τους ίδιους τους μαθητές/τριες μέσα από κοινή συζήτηση, ώστε να αποτελέσουν τη βάση α) για το περιεχόμενο των εργασιών των μαθητών/τριών, β) για την οργάνωση των μεθόδων βάσει των οποίων θα κινηθούν, γ) για την ανεύρεση των πηγών τους και, δ) για τον προσδιορισμό των αποτελεσμάτων που περιμένουν από τις προσπάθειές τους. Οι γενικοί στόχοι που τίθενται για το συγκεκριμένο θέμα είναι να συλλέξουν πληροφορίες οι μαθητές/τριες για τις ηπείρους (γεωγραφικές, πολιτισμικές), να γνωρίσουν χώρες με διαφορετικούς πολιτισμούς, ήθη, έθιμα και συνήθειες αυτών. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Είναι σημαντικό να τονιστεί, πως στο project αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι κυρίως η επίτευξη των στόχων των μαθητών/τριών, καθώς η αξιολόγησή τους πρέπει να στοχεύει στην ενθάρρυνσή τους για συμμετοχή, ομαδική εργασία και έρευνα. Αυτό που κυρίως μας ενδιαφέρει είναι το κατά πόσο οι γνώσεις και οι εμπειρίες που αποκτήθηκαν διαμόρφωσαν καινούργιες αξίες και συμπεριφορές, που άλλαξαν παλιότερες αρνητικές στάσεις μαθητών. Οι αλλαγές αυτές αποτελούν και την ουσία της πραγματικής μάθησης. Συνεπώς, η έννοια της επίδοσης δεν αποτιμάται με κριτήριο το τελικό προϊόν 2. Τα εργαλεία αξιολόγησης που χρησιμοποιήθηκαν ως εδώ, είναι η διαγνωστική αξιολόγηση, όσον αφορά την ανίχνευση της προϋπάρχουσας γνώσης των μαθητών/τριών και η δημιουργία ημερολογίου του δασκάλου, για την καταγραφή των συζητήσεων και των ανακοινώσεων που γίνονται μεταξύ του δασκάλου και των μαθητών/τριών, αλλά και μεταξύ των ομάδων, ως μέσο αυτοαξιολόγησης. 2 K. Frey, Η μέθοδος Project. Μια μορφή συλλογικής εργασίας στο σχολείο ως θεωρία και πράξη, 1980, σ. 64-67 8
Β ΦΑΣΗ Η Β φάση αποτελεί τη φάση της υλοποίησης του project. Στη φάση αυτή κάθε ομάδα, ανάλογα με τη θεματική ενότητα της ευθύνης της, σχεδιάζει τον προγραμματισμό της, για τη συγκέντρωση του υλικού και τα εργαλεία που θα χρησιμοποιήσει. Μέσα από αυτή τη συνεργασία θα μπορεί να οργανώνει κριτικά όλα τα στοιχεία που συγκεντρώνει, να συγγράφει και να συνθέτει κείμενα, να διατυπώνει συμπεράσματα, να οργανώνει έκθεση του οπτικού της υλικού και να αποφασίζει για τις δράσεις της. Κάθε ομάδα μπορεί είτε να παρουσιάζει τα προϊόντα των εργασιών της στις άλλες ομάδες, είτε με ανακοινώσεις της στην εφημερίδα του σχολείου, είτε με οργάνωση εκθέσεων φωτογραφίας, ζωγραφικής, μακέτας, υλικού κ.ά., είτε με εκδηλώσεις εντός του σχολείου, που θα περιλαμβάνουν θεατρικά, δραματοποιήσεις, παιχνίδια ρόλων, αφίσες. Ενδιάμεσα των εργασιών υπάρχουν α) διαλείμματα ενημέρωσης: είναι μια διακοπή των δραστηριοτήτων για λίγα λεπτά ή και περισσότερο. Κατά την διακοπή ενημερώνονται τα μέλη μεταξύ τους για την κατάσταση που βρίσκεται το project, ρυθμίζουν οργανωτικές υποθέσεις, ηρεμούν, κάνουν διάλειμμα και προσπαθούν να αποσβήσουν την οποιαδήποτε υπερένταση και β) διαλείμματα ανατροφοδότησης: παίζει το ρόλο του πυροσβέστη σε ότι αφορά τα προβλήματα που ανακύπτουν ανάμεσα στους συμμετέχοντες, αλλά και χαρακτηρίζει τις διάφορες συνήθεις ενέργειες από άποψη παιδαγωγικής ποιότητας. Το θέμα Ο γύρος του κόσμου σε 60 ημέρες προσεγγίζεται βάσει μιας διαθεματικής προσέγγισης. Οι μαθητές/τριες εργάζονται πάνω στα υποθέματα με ποικίλους τρόπους. Α) Γλώσσα : κάθε ομάδα συγκεντρώνει υλικό για τις γλώσσες που ομιλούνται σε κάθε ήπειρο, μύθους και παραδόσεις διαφόρων κρατών της, τις θρησκείες τους, λογοτεχνικά κείμενα και ποιήματα διάσημων συγγραφέων και ποιητών. Συντάσσει κείμενα για την ενότητα της σχολικής εφημερίδας «λαοί του κόσμου». Παίρνει συνεντεύξεις από μαθητές ή από ανθρώπους με τους οποίους μπορεί να συναναστρέφεται κι αντλεί πληροφορίες για τη χώρα τους. Β) Γεωγραφία : κάθε ομάδα συλλέγει πληροφορίες για τα κράτη που απαρτίζουν τις ηπείρους, τον πληθυσμό τους, τα γεωγραφικά τους χαρακτηριστικά, τι παράγουν, τη χλωρίδα και την πανίδα, το κλίμα τους, μελετά χάρτες κτλ. Γ) Ιστορία : ανακαλύπτουν πηγές και υλικό που αφορούν μεγάλα ιστορικά γεγονότα, συλλέγουν φωτογραφικό υλικό και κατασκευάζουν αφίσα κολάζ με μνημεία ορόσημα. 9
Δ) ΤΠΕ : έρχονται σε επαφή με άλλα σχολεία, ανταλλάσσουν πληροφορίες για τη χώρα τους και το σχολείο τους. Ε) Εικαστικά : μελετούν παραδοσιακές στολές και ενδυμασίες και φτιάχνουν ανάλογες κατασκευές (βραχιόλια, καπέλα). Φτιάχνουν μακέτες με το μνημείο που τους ενθουσιάζει. Ανακαλύπτουν μεγάλους ζωγράφους και αναπαριστούν το δικό τους έργο. ΣΤ) Φυσική αγωγή : αναζητούν στο διαδίκτυο χορούς και μαθαίνουν να τους χορεύουν. Ζ) Μουσική : συλλέγουν μουσικές από όλο τον κόσμο και αναζητούν διάσημους συνθέτες. Η) Δραματική τέχνη : δραματοποιούν το μύθο που τους άρεσε περισσότερο. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Στη Β φάση του project η αξιολόγηση είναι διαμορφωτική και τα εργαλεία αξιολόγησης που χρησιμοποιούνται είναι το ημερολόγιο που χρησιμοποιεί ο δάσκαλος, όπου καταγράφει πληροφορίες σχετικά με την πρόοδο της ομάδας, τη διάθεση για συνεργασία, τα προβλήματα που προκύπτουν, τις γενικότερες εντυπώσεις του κτλ. 3 Επίσης ημερολόγιο διατηρεί και κάθε ομάδα ξεχωριστά, όπου αποτυπώνονται οι σημαντικότερες δραστηριότητες των μελών της, οι παρατηρήσεις σχετικά με τυχόν δυσκολίες που προκύπτουν, τα αποτελέσματα της εργασίας της ομάδας κ.ά. Τέλος, εκτός από το ημερολόγιο, οι ομάδες διατηρούν και portfolio όπου συλλέγονται όλες οι συνθετικές δημιουργικές εργασίες. Γ ΦΑΣΗ Με την ολοκλήρωση του project θα γίνει ο απολογισμός και η αξιολόγηση του. Στην τελευταία λοιπόν φάση του project, κάθε ομάδα παρουσιάζει το τελικό της προϊόν (που έχει προαποφασιστεί), είτε στα πλαίσια της τάξης, είτε στην ευρύτερη κοινότητα του σχολείου, και μπορεί να είναι είτε μια θεατρική παράσταση, είτε το φωτογραφικό της υλικό κτλ. Στη φάση αυτή ο συντονιστής του project διαβάζει τα συμπεράσματα όλων των ομάδων, έτσι ώστε να διαμορφωθεί μια συνολική και σαφής εικόνα για ότι έγινε. Η αξιολόγηση εδώ λειτουργεί και ως μια ενδοομαδική αυτοαξιολόγηση, αλλά και ως διομαδική αξιολόγηση μεταξύ των ομάδων. 3 Γρίβα, Εναλλακτικές μορφές, χ.η., σ.40 10
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Γρίβα, Έλενα, χ.η., Εναλλακτικές μορφές, Παρουσίαση από το μάθημα: Αξιολόγηση του γλωσσικού μαθήματος Dewey, John, 1982, Το σχολείο και η κοινωνία, Γλάρος, Αθήνα Frey, Karl, 1980, Η μέθοδος Project. Μια μορφή συλλογικής εργασίας στο σχολείο ως θεωρία και πράξη, Αφοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 11