ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΙΘ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΕΙΡΑ ΣΜΗΜΑ ΣΔΛΔΥΩΝ ΔΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ. Θέκα:

Δ ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΙΘ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΕΙΡΑ ΣΜΗΜΑ ΣΔΛΔΥΩΝ ΔΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Θέκα: Γεκόζηα Γηπισκαηία: ην ζεσξεηηθό πιαίζην θαη ε πεξίπησζε ηεο Διιάδαο Δπηβιέπσλ: Νηθόιανο Παπαθσλζηαληίλνπ πνπδάζηξηα: ΔΙΡΗΝΗ ΚΙΟΤΛΑΦΗ ΑΘΗΝΑ - 2008

Πεξίιεςε Ζ επηθνηλσλία κε ηνπο πνιίηεο άιισλ θξαηψλ θαη ε δηακφξθσζε ηεο θνηλήο γλψκεο, απνηειεί ζήκεξα, βαζηθφ ζπζηαηηθφ ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο. Σν άλνηγκα ηεο ηειεπηαίαο πξνο ην δηεζλέο θνηλφ κπνξεί λα κελ απνηειεί λέν θαηλφκελν, απνθηά φκσο λέν πεξηερφκελν ζήκεξα θαη απηφ νθείιεηαη ζε έλαλ ζπλδπαζκφ παξαγφλησλ πνπ απνξξένπλ απφ ηελ παγθνζκηνπνίεζε, ηελ ηαρχηεηα δηάδνζεο ηεο πιεξνθνξίαο, ηελ εμάπισζε ησλ δεκνθξαηηθψλ θαζεζηψησλ θαη ηελ απμαλφκελε ζπκκεηνρή λέσλ κε θξαηηθψλ δξψλησλ ζηνπο ηνκείο ιήςεο απνθάζεσλ εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, ηα νπνία ζπληείλνπλ ζηελ νινέλα θαη κεγαιχηεξε πνιηηηθή βαξχηεηα ηεο θνηλήο γλψκεο. Ζ δεκφζηα δηπισκαηία σο ην «δεκφζην πξφζσπν» ηεο παξαδνζηαθήο δηπισκαηίαο, απνηειεί, ζπλεπψο, δσηηθφ εξγαιείν επηηπρνχο άζθεζεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο θαη ζπλίζηαηαη ζηελ ελεκέξσζε, επηξξνή θαη θαιιηέξγεηα ζρέζεσλ εκπηζηνζχλεο κε ηελ δηεζλή θνηλή γλψκε, γηα ηελ κεηέπεηηα επηξξνή ησλ μέλσλ θπβεξλήζεσλ θαη ηελ πξνψζεζε ησλ εζληθψλ ζπκθεξφλησλ. Ζ πιεηνλφηεηα ησλ θπβεξλήζεσλ ζέηεη πιένλ σο βαζηθή εζληθή πξνηεξαηφηεηα ηελ πξνψζεζε ηεο εηθφλαο θαη ηεο θήκεο ηεο ρψξαο ζην εμσηεξηθφ, απνβιέπνληαο καθξνπξφζεζκα ζηελ δηακφξθσζε επλντθνχ πεξηβάιινληνο γηα ηελ απνδνρή ησλ ζπκθεξφλησλ ηνπο. Αλαθνξηθά κε ηελ Διιάδα, κεηά ηελ επηηπρή δηνξγάλσζε ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ηνπ 2004 θαη ηελ επαθφινπζε παγθφζκηα πξνβνιή ηνπ ζχγρξνλνπ πξνθίι ηεο ρψξαο, παξαηεξείηαη κηα πεξηζζφηεξν ζπζηεκαηηθή θαη νξγαλσκέλε πξνζπάζεηα δεκφζηαο δηπισκαηίαο, κέζσ ηεο νηθνδφκεζεο ηεο ζχγρξνλεο εκπνξηθήο ηαπηφηεηαο (brand identity) ηεο Διιάδαο θαη πξνψζεζήο ηνπ ζην εμσηεξηθφ κε ζηφρν ηελ θαιχηεξε πξνψζεζε ησλ εζληθψλ επηδηψμεσλ ηεο εμσηεξηθήο καο πνιηηηθήο. Λακβάλνληαο ππφςε ηα παξαπάλσ θαη δεδνκέλνπ φηη ε ζπδήηεζε γχξσ απφ ηε δεκφζηα δηπισκαηία μεθίλεζε πξφζθαηα ζηελ Διιάδα (κφιηο ην 2005), ε παξνχζα εξγαζία επηρεηξεί κηα ζπζηεκαηηθή παξνπζίαζε ησλ θνξέσλ θαη ηεο εηθφλαο πνπ παξνπζηάδεη ε δεκφζηα δηπισκαηία ζηελ ρψξα καο θαζψο θαη ησλ πξνζπαζεηψλ πνπ έρνπλ σο ζηφρν ηελ επηξξνή ηεο δηεζλνχο θνηλήο γλψκεο θαη ηεο εμαζθάιηζε «επλντθήο ζέζεο» ηεο ρψξαο ζην παγθφζκην ζχζηεκα- κέζα απφ ηελ αλάδεημε ησλ ηζρπξψλ ζεκείσλ (ζπγθξηηηθψλ πιενλεθηεκάησλ) θαη αδπλακηψλ ηεο εηθφλαο ηεο. ζνλ αθνξά ζηε ζεσξεηηθή ηεθκεξίσζε ηεο εξγαζίαο, δεδνκέλεο ηεο πεξηνξηζκέλεο ειιεληθήο βηβιηνγξαθίαο γηα ην δήηεκα ηεο δεκφζηαο δηπισκαηίαο

ρξεζηκνπνηήζεθαλ θαηά θχξην ιφγν μελφγισζζα βηβιία, επηζηεκνληθέο κειέηεο θαη αθαδεκατθά θείκελα θαη ειεθηξνληθέο πεγέο πνηθίινπ πεξηερνκέλνπ πνπ αθνξνχλ ζηνλ ρψξν ησλ δηεζλψλ ζρέζεσλ, ηεο επηθνηλσλίαο θαη ησλ ΜΜΔ, ηνπ πνιηηηθνχ marketing θαη ησλ πνιηηηθψλ επηζηεκψλ, ελψ ζεκαληηθή θξίζεθε θαη ε ζπκβνιή ησλ δχν εγρεηξηδίσλ ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Δπηθνηλσλίαο-Γεληθήο Γξακκαηείαο Δλεκέξσζεο About Brand Greece θαη About Greece ηα νπνία ζπληζηνχλ θαη ηε κνλαδηθή νξγαλσκέλε απφπεηξα πξνβνιήο ησλ επηηπρψλ δξάζεσλ θαη πιενλεθηεκάησλ ηεο ρψξαο κε ηε κνξθή ζχγρξνλεο εκπνξηθήο ηαπηφηεηαο. Χο πξσηνγελήο βηβιηνγξαθία ρξεζηκνπνηήζεθαλ νη εηζεγήζεηο ηεο Έλσζεο Αθνινχζσλ Σχπνπ (ΔΝΑΣ) (γηα ηα πξνβιήκαηα θαη ηηο πξννπηηθέο ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο δηπισκαηίαο) θαη ηα ζπκπεξάζκαηα απφ νκηιίεο (ελδεηθηηθά παξαηίζεληαη ζην Παξάξηεκα) θαη ζπλέδξηα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ππφ ηελ αηγίδα ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Δλεκέξσζεο- Δπηθνηλσλίαο, ελψ επηθνπξηθά ρξεζηκνπνηήζεθαλ θαη δεκνζηεχκαηα απφ ηηο εθεκεξίδεο Washington Post, Kφζκνο ηνπ Δπελδπηή, Καζεκεξηλή, To Βήκα θαη Διεπζεξνηππία.. ηελ θαηεγνξία ηνπ πξσηνγελνχο πιηθνχ αλήθνπλ θαη νη δχν πξνζσπηθέο ζπλεληεχμεηο πνπ ειήθζεζαλ απφ ηνλ Γεληθφ Γξακκαηέα Δλεκέξσζεο θ. Πάλν Λεηβαδά, θαη ηνλ εθπξφζσπν Σχπνπ ηνπ Τπνπξγείνπ Δμσηεξηθψλ θ. Γηψξγν Κνπκνπηζάθν νη νπνίεο παξαηίζεληαη ζην παξάξηεκα ηεο εξγαζίαο. ην πξψην κέξνο ηεο κειέηεο αλαιχεηαη ην ζεσξεηηθφ ππφβαζξν γηα ηελ απνζαθήληζε ηεο έλλνηαο θαη ησλ δηαζηάζεσλ ηεο δεκφζηαο δηπισκαηίαο θαζψο θαη γηα ηελ αλάδεημε νκνηνηήησλ θαη δηαθνξψλ απφ αληίζηνηρεο έλλνηεο πνπ ηελ πεξηβάιινπλ (παξαδνζηαθή δηπισκαηία, πξνπαγάλδα, δεκφζηεο ζρέζεηο, nation branding, ήπηα ηζρχο). Γίλεηαη επηπιένλ κηα αλαθνξά ζηα παξαδνζηαθά θαη ζχγρξνλα εξγαιεία πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ απνηειεζκαηηθή άζθεζε ηεο ζηελ ζεκεξηλή «Δπνρή ηεο Πιεξνθνξίαο». ηε ζπλέρεηα, παξνπζηάδεηαη ε ζέζε ηεο Διιάδαο ζην παγθφζκην γεσπνιηηηθφ ζχζηεκα κέζα απφ ηελ δηεμνδηθή πεξηγξαθή ησλ ζπγθξηηηθψλ πιενλεθηεκάησλ ηεο, γηα ηελ αλάδεημε ησλ ηζρπξψλ ζεκείσλ θαη ησλ αδπλακηψλ ηεο, ελψ κειεηάηαη μερσξηζηά ε πεξίπησζε ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ηεο Αζήλαο, σο ην κνλαδηθφ πνιηηηζηηθφ γεγνλφο πνπ επαλαηνπνζέηεζε ηελ Διιάδα ζηνλ παγθφζκην ράξηε ησλ δηεζλψλ αληηιήςεσλ θαη πξνζιήςεσλ. Καηφπηλ, αθνινπζεί κηα πεξηγξαθή ησλ ζεκαληηθφηεξσλ θνξέσλ ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο δηπισκαηίαο (κε έκθαζε ζηo ξφιν ηνπ Τπνπξγείνπ Δμσηεξηθψλ θαη ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Δλεκέξσζεο- Γεληθήο 3

Γξακκαηείαο Δπηθνηλσλίαο) θαζψο θαη ησλ δξάζεσλ ηνπο, ελψ επηρεηξείηαη θαη κηα ζχγθξηζε κε ηηο αληίζηνηρεο δξάζεηο άιισλ ρσξψλ. Σέινο, ελφςεη ζπκπεξαζκάησλ, αλαθέξνληαη ηα πξνβιήκαηα πνπ παξαηεξνχληαη απφ ηηο παξαπάλσ δξάζεηο θαη παξαηίζεληαη θάπνηεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηελ ηφλσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο δηπισκαηίαο, κέζσ θαη ησλ ζπκπεξαζκάησλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο πξνζσπηθέο ζπλεληεχμεηο. Καηαιήγνληαο, ην ζπκπέξαζκα πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ έξεπλα πνπ δηεμήρζε ζην πιαίζην ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη φηη ε Διιάδα έρεη κηα ηζρπξή εκπνξηθή ηαπηφηεηα ηα ηειεπηαία ρξφληα ε νπνία πξέπεη λα γίλεη θαζεκεξηλφηεηα θαη πξαγκαηηθφηεηα ηεο εζσηεξηθήο θνηλήο γλψκεο, λα εκπεδσζεί ζην εζσηεξηθφ γηα λα πείζεη κεηέπεηηα θαη ζην εμσηεξηθφ. Ο ζαθήο θαζνξηζκφο θαη ζπληνληζκφο αξκνδηνηήησλ θαη επζπλψλ ζηνπο ηνκείο ηεο δεκφζηαο δηπισκαηίαο θαη ηνπ nation branding ζα πξέπεη λα θαηαζηνχλ εζληθή πξνηεξαηφηεηα ηεο θπβέξλεζεο κέζσ αιιαγψλ ζεζκηθνχ θαη εθηειεζηηθνχ ραξαθηήξα, φρη κφλν γηα ηελ βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθήο εκπνξηθήο ηαπηφηεηαο ηεο ρψξαο, αιιά θαη γηα ηελ «πξνλνκηαθή» ζέζε πνπ απαηηεί ε ειιεληθή εμσηεξηθή πνιηηηθή ζηελ δηεζλή πνιηηηθή αηδέληα. Λέξειρ- κλειδιά: Γεκφζηα δηπισκαηία, πξνπαγάλδα, δεκφζηεο ζρέζεηο, ήπηα ηζρχο, nation branding, πνιηηηζηηθή δηπισκαηία, επηξξνή, ζπλεγνξία,πιαίζην,αμηνπηζηία,νηθνδφκεζε ζρέζεσλ εκπηζηνζχλεο, ζπλεξγαηηθή δεκφζηα δηπισκαηία, ηθαλφηεηα αθξφαζεο, δηεζλήο εηθφλα, δηεζλήο θήκε, δηεζλείο πξνζιήςεηο, αληαγσληζηηθή εκπνξηθή ηαπηφηεηα, ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα, επαλαηνπνζέηεζε, επηθνηλσλία, επηξξνή, εζσηεξηθή θαη εμσηεξηθή θνηλή γλψκε. 4

Executive Summary Nowadays, communication with foreign citizens and the engagement of public opinion has become one of the vital elements of foreign policy. The openness of the latter towards the international audience is not a new phenomenon but today it obtains a new content because of a series of factors emerging from globalization, the speed of information exchange, the spreading of democracy and the increasing participation of new, non governmental actors (NGO s) on the fields of decision-making process concerning foreign policy. As a consequence, the politically value of public opinion has increased significantly, as far as governments are also concerned. Therefore, public diplomacy has emerged as the public face of traditional diplomacy and as one of the most important tools of a successful foreign policy, with the primary objective to inform, engage and build mutual relationships with foreign publics. The majority of governments pose as the highest national priority on their agenda the promotion of the international image and reputation of the country, with the long- term objective of shaping a favourable environment for the advancement of their interests. Regarding the case of Greece, after the successful organisation of the Olympic Games in Athens 2004 and the subsequent international promotion of the country s modern image abroad, a more systematic and coherent effort took place in the field of public diplomacy, through the building of the modern Greek brand identity as well as through promoting this image internationally, which is closely associated with our national interests. Taking the above factual observations into consideration and given that the debate on public diplomacy has recently started in Greece (no sooner than 2005), the present dissertation has focused on a thorough presentation of the major actors of the Greek public diplomacy and of the overall image of the latter -as well as a presentation of the efforts made in order to fulfill the objective of engaging foreign publics and securing a favourable position for our country on the international political systemtaken into consideration the powerful aspects as well as the weaknesses of its image. As far as the theoretical approach is concerned, due to the apparent lack of Greek bibliography on the subject, foreign academic books and reviews have been primarily used as well as discussion papers and other publications concerning public diplomacy and also many world wide web sources concerning the fields of international relations, communication and media, political marketing and political science. 5

Moreover, an important primary source of information has been the two specific publications of the Secretariat General of Communication- Secretariat General of Information About Brand Greece and About Greece, which have been the only bibliographical sources dealing so far with the successful attempts of promoting Greece and the advantages of the country in the form of a current trade brand. The primary material of this research is also based on the proposals of the Greek Union of Press Attachés (ENAT) -in order to gain more information about the problems being faced and the future improvements of activities of the Greek public diplomacy- and on the conclusions of conferences held under the auspices of the Secretariat General of Communication- Secretariat General of Information. In addition, articles from the international and national press (Washington Post, Kosmos Ependiti, Eleftherotypia, Kathimerini & Vima) have been a useful additional source of information gathered for this research. Finally, the two most useful primary sources that highlighted my research have been the two personal interviews held with the General Secretary of Information Mr. Panos Leivadas and with the Spokesperson of the Greek Ministry of Foreign Affairs Mr. George Koumoutsakos, which are included in the annex of this dissertation. In the first part of the essay, I proceed to analyse the theoretical background of the concept and dimensions of public diplomacy in general, with regards to the similarities and differences arisen by the comparison among relevant concepts (such as traditional diplomacy, propaganda, public relations, soft power, nation branding). Moreover, the traditional and modern tools of public diplomacy are examined in order to prove how the latter operates within the parameters of The Information Age. In addition, the position of Greece in the international geopolitical arena is examined through a thorough description of the country s competitive advantages in order to find out not only its powerful aspects but also its weaknesses. The case of the Olympic Games is also analysed as a special case study given that it has been a unique cultural event, of outmost importance, that repositioned our country into the global stage of international perceptions. Following the above mentioned, a presentation of the central actors of Greek public diplomacy takes place, giving emphasis on the role of Foreign Ministry s Service on Public Diplomacy and that of the Secretariat General of Communication- Secretariat General of Information as well as on their activities, compared also to the relevant activities of other states. 6

Finally, I analyse the problems that derive from the above activities making, in the meantime, some observations on some vital improvements for achieving better results on the field of the Greek public diplomacy, taking into consideration the conclusions arisen by the two personal interviews I conducted. To sum up, the overall conclusion derived from the research on the Greek case in the framework of the present essay is that Greece has solidified a powerful brand identity, during the last years and this identity should become part of the daily routine of the domestic public as well, in order to convince the public opinion worldwide. The clear-cut definition and the coordination of the duties and responsibilities of the authorities qualified to exercise public diplomacy and nation branding need adjustments on the institutional and executive level, i.e. public diplomacy should become national priority of governments not only with the objective to empower the competitive identity of the country but also to create a favourable position that the Greek foreign policy demands to have on the international political agenda. Keywords: Public diplomacy, propaganda, public relations, soft power, nation branding, cultural diplomacy, engagement, advocacy context,,credibility, relationship building, cooperative public diplomacy, listening, international image, international reputation, international perceptions, competitive and brand identity, competitive advantages, repositioning, communication, engagement, domestic and foreign publics. 7

ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΩΝ Δπραξηζηίεο Δηζαγσγή 10 Κεθάιαην 1 : Σν ζεσξεηηθό πιαίζην ηεο δεκόζηαο δηπισκαηίαο 1.1. Απνζαθήληζε ηεο έλλνηαο ηεο δεκφζηαο δηπισκαηίαο..13 1.2. Δξγαιεία θαη δηαζηάζεηο ηεο δεκφζηαο δηπισκαηίαο...17 1.3. Γεκφζηα Γηπισκαηία vs. Πξνπαγάλδα & Γεκφζηεο ρέζεηο...24 1.4. Soft Power, Hard Power, Smart Power...26 1.5. Σν ζχγρξνλν «ςεθηαθφ» πξφζσπν ηεο Γεκφζηαο Γηπισκαηίαο...31 Κεθάιαην 2 : H δηακόξθσζε ηεο εκπνξηθήο ηαπηόηεηαο ηεο Διιάδαο 2.1. Πεξί Nation branding θαη «Αληαγσληζηηθήο Σαπηφηεηαο» 35 2.2. Ζ Δηθφλα ηεο Διιάδαο ζην δηεζλέο ζχζηεκα.38 2.3. Σα ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα ηεο Διιάδαο..42 2.4. Case study: Οιπκπηαθνί Αγψλεο 2004. H εηθφλα ηεο Διιάδαο πξηλ θαη κεηά..45 Κεθάιαην 3 : H δεκόζηα δηπισκαηία ζηελ Διιάδα 3.1. Φνξείο δεκφζηαο δηπισκαηίαο ζηελ Διιάδα 50 3.2. χγθξηζε κε ηε δεκφζηα δηπισκαηία άιισλ ρσξψλ...54 Κεθάιαην 4 : πκπεξάζκαηα & Πξννπηηθέο γηα ηελ ειιεληθή δεκφζηα δηπισκαηία 60 Δπίινγνο..65 Βηβιηνγξαθία..68 Παξάξηεκα.76 8

Δπραξηζηίεο Γεδνκέλεο ηεο πεξηνξηζκέλεο ειιεληθήο βηβιηνγξαθίαο αλαθνξηθά κε ην ζέκα ηεο δεκφζηαο δηπισκαηίαο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ αξρηθά, εθηφο ηνπ επηβιέπνληα ηεο εξγαζίαο θ. Νίθν Παπαθσλζηαληίλνπ (χκβνπινο Δπηθνηλσλίαο Α ) θαη ηνλ θ. Νίθν Νελεδάθε (χκβνπινο Δπηθνηλσλίαο Β ) γηα ηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο πνπ κνπ πξνζέθεξαλ φζνλ αθνξά ηελ πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο, ελψ ζεκαληηθή, απφ πιεπξάο εκπινπηηζκνχ ηεο βηβιηνγξαθίαο, ήηαλ θη ε ζπλεηζθνξά ηνπ Forum Γηεζλνχο Δπηθνηλσληαθήο Πνιηηηθήο (www.icp-forum.gr) πξσηνβνπιία ηεο Έλσζεο Αθνινχζσλ Σχπνπ- σο ειεθηξνληθήο πεγήο γηα ηελ αλεχξεζε ησλ ζρεηηθψλ αθαδεκατθψλ θεηκέλσλ θαη άιισλ ζπλαθψλ πεγψλ πνπ δηαηίζεληαη ζην δηαδίθηπν. ην ζεκείν απηφ, βέβαηα, ζα ήζεια λα εθθξάζσ ηηο επραξηζηίεο κνπ θαη ζηνλ ζπλάδειθν, απφθνηην ηνπ Σκήκαηνο ηειερψλ Δπηθνηλσλίαο θαη λπλ Γξακκαηέα Δπηθνηλσλίαο Β σηήξε Κξπζηάιιε, γηα ηε ζεκαληηθή βνήζεηα πνπ κνπ πξνζέθεξε κέζα απφ ηα ζπκπιεξσκαηηθά αθαδεκατθά θείκελα πνπ είρε ζηελ θαηνρή ηνπ φζνλ αθνξά ζην ζεσξεηηθφ πιαίζην ηεο εξγαζίαο, ιφγσ ηεο ζπκκεηνρήο ηνπ- κε ππνηξνθία ηεο Έλσζεο Αθνινχζσλ Σχπνπ- ζην ζεκηλάξην πνπ έιαβε ρψξα ζην Παλεπηζήκην ηεο Νφηηαο Καιηθφξληαο πάλσ ζηελ πξνεγκέλε Γεκφζηα Γηπισκαηία. (2008 Summer Institute in Advanced Public Diplomacy). Σέινο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνπο θ. Πάλν Λεηβαδά (Γεληθφο Γξακκαηέαο Δλεκέξσζεο) θαη θ. Γηώξγν Κνπκνπηζάθν (Δθπξφζσπνο Σχπνπ ηνπ Τπνπξγείνπ Δμσηεξηθψλ) γηα ηελ πνιχηηκε βνήζεηα ηνπο κέζσ ησλ ζπλεληεχμεσλ πνπ κνπ πξνζέθεξαλ. 9

EIΑΓΩΓΗ Ζ επαλάζηαζε ηεο ηερλνινγίαο θαη ησλ επηθνηλσληψλ (ICT) πνπ ζπληειέζηεθε ηελ δεθαεηία ηνπ 90 επέθεξε κηα κεηαζηξνθή ηνπ πνιηηηθνχ «παξαδείγκαηνο» απφ ηελ κνληέξλα ηάμε ησλ γεσπνιηηηθψλ δεδνκέλσλ θαη ηεο (ζθιεξήο) ηζρχνο, ζε έλα κεηακνληέξλν ζχζηεκα εηθφλσλ, θήκεο θαη επηξξνήο 1. Οη παξαπάλσ εμειίμεηο θαζψο θαη ε εμάπισζε ησλ δεκνθξαηηθψλ θαζεζηψησλ νδήγεζε ζηελ απμαλφκελε ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηε δηαρείξηζε ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο ησλ θξαηψλ, δεκηνπξγψληαο λέα δεδνκέλα ζηηο δηεζλείο ζρέζεηο, γεγνλφο πνπ είρε ζπλέπεηεο ζηελ άζθεζε ηεο παξαδνζηαθήο δηπισκαηίαο. Ο ξφινο ηεο δηπισκαηηθήο απνζηνιήο απνθηά λέν πεξηερφκελν, θαζψο ν εθδεκνθξαηηζκφο ησλ θνηλσληψλ νδεγεί ζε «εθδεκνθξαηηζκφ» θαη ζηελ άζθεζε ηεο παξαδνζηαθήο δηπισκαηίαο. Γεδνκέλνπ φηη ζήκεξα δίλεηαη νινέλα θαη κεγαιχηεξε ζεκαζία απφ ηηο θπβεξλήζεηο ζηελ επηθνηλσλία κε ηελ δηεζλή θνηλή γλψκε ζηελ νπνία θαη ινγνδνηνχλ, ην βάξνο ηεο απφδεημεο κεηαθπιχεηαη απφ ηελ θνξπθή ζηελ βάζε. Ζ πξνζνρή θαζίζηαηαη πιένλ ζπάλην αγαζφ, θαζψο ε ππεξεπάξθεηα πιεξνθνξηψλ νδεγεί ζε αλεπάξθεηα ηεο πξνζνρήο. Δπηπιένλ, ην θνηλφ πεξηζζφηεξν ελεκεξσκέλν πηα, έρεη γίλεη πην επηθπιαθηηθφ θαη θαρχπνπην ζρεηηθά κε ηελ πξνπαγάλδα. ε απηφ ην πιαίζην, ε αμηνπηζηία αλαγλσξίδεηαη σο ζεκαίλνπζα πεγή ήπηαο ηζρχνο θαη επηβξαβεχεηαη δηα ηεο πξνζέιθπζεο αθξναηεξίσλ 2. Ζ ηθαλφηεηα έιμεο θαη φρη εμαλαγθαζκνχ είλαη απηή πνπ πξνζδηνξίδεη ζήκεξα ηηο δηεζλείο ζρέζεηο, θαζψο ε ειθπζηηθφηεηα θαη φρη ε βία είλαη απηή πνπ νδεγεί ζηελ ζπγθαηάζεζε. Απηφο είλαη θαη ν ξφινο ηεο δεκφζηαο δηπισκαηίαο, ε νπνία ζεσξείηαη φηη απνηειεί ην «δεκφζην πξφζσπν» ηεο παξαδνζηαθήο δηπισκαηίαο 3 θαη νξίδεηαη σο «ε άκεζε επηθνηλσλία κε ηελ εμσηεξηθή θνηλή γλψκε ζε κηα πξνζπάζεηα επεξεαζκνχ ηεο ζθέςεο ηεο έρνληαο σο απψηεξν ζηφρν ηνλ επεξεαζκφ ησλ μέλσλ θπβεξλήζεσλ» 4. Ζ δεκφζηα, επηθνηλσληαθή δηπισκαηία δελ ζπληζηά λεφηεπθηε πξαθηηθή ( ν φξνο public diplomacy ζπλαληάηαη γηα πξψηε θνξά ην 1965 ζηελ Ακεξηθή) θαη ραξαθηεξίδεηαη, απφ ηξεηο ζηφρνπο: πξψηνλ, πξνβνιή ησλ εζληθψλ ζέζεσλ θαη πξνηεξαηνηήησλ ηεο 1 Jozef Batora, Public Diplomacy in Small and Medium-sized States: Norway and Canada, Netherlands Institute of international Relations Clingendael, March 2005, p.1. 2 Jian Wang, Localising public diplomacy: The role of sub-national actors in nation branding, Place Branding, Palgrave Macmillan, Vol. 2, Issue 1, 32-42. 3 ibid. 4 Gifford Malone, Managing Public Diplomacy, Washington Quarterly 8 (3), 1985, p.199 10

εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, δεχηεξνλ, επηθνηλσλία κε ηνπο ιανχο ησλ άιισλ ρσξψλ γηα ηελ πξνψζεζε ησλ ηδεψλ, αμηψλ θαη ηδαληθψλ ηεο εθάζηνηε ρψξαο πνπ εθπξνζσπείηαη θαη ηέινο δεκηνπξγία ακνηβαίσλ ζρέζεσλ εκπηζηνζχλεο θαη αιιεινθαηαλφεζεο. Γηα λα κπνξέζεη φκσο ε δεκφζηα δηπισκαηία λα επηηχρεη ηνπο ζηφρνπο πνπ ζέηεη ε εθάζηνηε εμσηεξηθή πνιηηηθή ρξεηάδεηαη κηα βάζε πάλσ ζηελ νπνία κπνξεί λα θηίζεη απηέο ηηο ακνηβαίεο ζρέζεηο εκπηζηνζχλεο κε ηελ εμσηεξηθή θνηλή γλψκε. H πξνβνιή ζεηηθψλ εηθφλσλ γηα κηα ρψξα κε ζθνπφ ηε δεκηνπξγία ζεηηθψλ πξνδηαζέζεσλ θαη ζπκβνιηζκψλ απνηεινχζε αλέθαζελ πξνηεξαηφηεηα ησλ θξαηψλ γηα ηελ κεγηζηνπνίεζε ηεο θήκεο, ηεο αμηνπηζηίαο θαη ηεο επηξξνήο ηνπο κε ζθνπφ ηελ πξνψζεζε ησλ εζληθψλ ηνπο επηδηψμεσλ. Σν nation branding απνηειεί, ζπλεπψο, ηε βάζε γηα ηελ δεκηνπξγία θη ελίζρπζε ησλ ζεηηθψλ ζηεξενηχπσλ πνπ επηθξαηνχλ δηεζλψο γηα ηελ εθάζηνηε ρψξα θαη ε δεκφζηα δηπισκαηία ην επνηθνδφκεκα πνπ έρεη σο ζηφρν ηελ αλάιεςε κηαο εηδηθήο, πξνλνκηαθήο ζέζεο ζην ζχγρξνλν, παγθνζκηνπνηεκέλν θαη αληαγσληζηηθφ πεξηβάιινλ. Αθνξκή γηα ην ζέκα ηεο παξνχζαο εξγαζίαο ζηάζεθε ε ζπδήηεζε πνπ δηεμαγφηαλ θαη ζπλερίδεη λα δηεμάγεηαη ζηελ Γεληθή Γξακκαηεία Δπηθνηλσλίαο- Γεληθή Γξακκαηεία Δπηθνηλσλία θαη ηνπο άιινπο ζρεηηθνχο θνξείο, αλαθνξηθά κε ην λέν πεξηερφκελν ηεο δηπισκαηηθήο απνζηνιήο, ηα πξνβιήκαηα θαη ηηο πξννπηηθέο ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο δηπισκαηίαο θαη ηελ βειηίσζε ηεο εηθφλαο ηεο Διιάδαο ζην εμσηεξηθφ, κέζσ ζεκηλαξίσλ θαη ζπλεδξίσλ πνπ δηνξγαλψλεη ν θνξέαο θαη πνπ είρα ηελ δπλαηφηεηα λα παξαθνινπζήζσ ζην πιαίζην ηεο πξαθηηθήο κνπ εθπαίδεπζεο.. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζην πξψην θεθάιαην ηεο εξγαζίαο (Κεθάιαην 1) ζα αλαιπζεί ην ζεσξεηηθφ ππφβαζξν ηεο δεκφζηαο δηπισκαηίαο ζε κηα πξνζπάζεηα απνζαθήληζεο ηεο έλλνηαο θαη δηαρσξηζκνχ ηεο απφ ηελ παξαδνζηαθή δηπισκαηία, ηε πξνπαγάλδα θαη ηηο δεκφζηεο ζρέζεηο, ελψ ζα γίλεη θαη κηα αλαθνξά ζηα εξγαιεία θαη ηηο δηαζηάζεηο ηεο πξνθεηκέλνπ λα δηαπηζησζεί ν ιφγνο γηα ηνλ νπνίν ε δεκφζηα δηπισκαηία δελ δχλαηαη λα ραξαθηεξηζηεί κνλφδξνκε επηθνηλσληαθή δηαδηθαζία. Γεδνκέλνπ φηη ην έξγν ηεο πεηζνχο θαη ηνπ επεξεαζκνχ ησλ ζπλεηδήζεσλ γίλεηαη δπζθνιφηεξν ζήκεξα, θαζψο νη ιανί έγηλαλ «εμππλφηεξνη», πην επηθπιαθηηθνί θαη πην θαρχπνπηνη ζρεηηθά κε ηελ πιεξνθφξεζε πνπ δέρνληαη απφ ηηο εζληθέο θαη μέλεο θπβεξλήζεηο, ζα γίλεη κηα αλαθνξά θαη ζηηο έλλνηεο ηεο «ζθιεξήο, ήπηαο θαη έμππλεο δχλακεο», κε ηελ ηειεπηαία λα πξνηηκάηαη πεξηζζφηεξν απφ ηηο θπβεξλήζεηο, θαζψο ζπλδπάδεη θαη ηελ ζηξαηησηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζρχ (ζθιεξή δχλακε) αιιά θαη ηελ ειθπζηηθφηεηα πνπ αζθνχλ νη αμίεο, ε ηζηνξία θαη ν πνιηηηζκφο θαη νη πνιηηηθέο ελφο έζλνπο (ήπηα δχλακε). ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ, ζα παξνπζηαζηεί ην ζχγρξνλν 11

πξφζσπν ηεο δεκφζηαο δηπισκαηίαο, φπσο απηφ δηακνξθψλεηαη κέζα απφ ηελ ρξήζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ( Γηαδίθηπν). ηε ζπλέρεηα (Κεθάιαην 2) ζα αλαιπζεί αξρηθά ε ζεσξία ηνπ nation branding θαη ηεο «αληαγσληζηηθήο ηαπηφηεηαο», νη νπνίεο ζα απνηειέζνπλ θαηφπηλ ην ππφβαζξν γηα λα αλαιπζεί ε ζέζε ηεο Διιάδαο ζην δηεζλέο ζχζηεκα κέζα απφ ηελ πεξηγξαθή ησλ ζπγθξηηηθψλ πιενλεθηεκάησλ ηεο ( ηνπξηζκφο, πνιηηηζκφο, εμαγψγηκα πξντφληα,ππεξεζίεο, ρξεκαηννηθνλνκηθφ ζχζηεκα, λαπηηιία, γεσπνιηηηθή ζέζε). Δπίζεο, ζα κειεηεζεί σο μερσξηζηή πεξίπησζε ε εηθφλα ηεο Διιάδαο πξηλ θαη κεηά ηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ηνπ 2004, θαζψο ην ζπγθεθξηκέλν γεγνλφο ζεσξείηαη νξφζεκν γηα ηελ ζεηηθή επαλαηνπνζέηεζε ηεο Διιάδαο ζηνλ ράξηε ησλ δηεζλψλ πξνζιήςεσλ θαη «εηθφλσλ ρσξψλ». Καηφπηλ (Κεθάιαην 3), ζα επηρεηξεζεί κηα παξνπζίαζε ησλ θνξέσλ ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο δηπισκαηίαο, κε επίθεληξν ηελ Γεληθή Γξακκαηεία Δπηθνηλσλίαο- Δλεκέξσζεο θαη ηελ Τπεξεζία Δλεκέξσζεο θαη Γεκφζηαο Γηπισκαηίαο πνπ ππάγεηαη ζην Τπνπξγείν Δμσηεξηθψλ, ελψ παξάιιεια ζα παξνπζηαζηεί θαη κηα ζχληνκε ζπγθξηηηθή αλάιπζε ηεο δεκφζηαο δηπισκαηίαο άιισλ ρσξψλ (ζθαλδηλαβηθέο ρψξεο, Καλαδάο, Μ. Βξεηαλία), ε νξγάλσζε ησλ νπνίσλ πάλσ ζηνλ ζπγθεθξηκέλν ηνκέα ζα κπνξνχζε λα απνηειέζεη παξάδεηγκα γηα ηελ βειηίσζε ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο δηπισκαηίαο. ηηο θαηαιεθηηθέο ελφηεηεο (Κεθάιαην 4 θαη Δπίινγνο) ζα παξαηεζνχλ ηα ζπκπεξάζκαηα αθελφο γηα ηα πξνβιήκαηα πνπ παξνπζηάδνληαη ζηελ δεκφζηα δηπισκαηία ηεο ρψξαο βάζεη ηεο αλάιπζεο πνπ έρεη πξνεγεζεί θαη αθεηέξνπ νη πξννπηηθέο πνπ ππάξρνπλ γηα ηελ πεξαηηέξσ ελίζρπζε θαη ηζρπξνπνίεζε ηεο ειιεληθήο αληαγσληζηηθήο ηαπηφηεηαο. 12

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 : TO ΘΔΩΡΗΣΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ ΣΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΠΛΩΜΑΣΙΑ 1.1. Απνζαθήληζε ηεο έλλνηαο ηεο δεκόζηαο δηπισκαηίαο Public diplomacy: Old wine in new bottles 5 Kαηά ηε δηάξθεηα ησλ ηειεπηαίσλ δεθαεηηψλ ε ηερλνινγηθή πξφνδνο ζην πεδίν δηαρείξηζεο ησλ πιεξνθνξηψλ έρεη επεξεάζεη ζεκαληηθά ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν νη θπβεξλήζεηο ησλ θξαηψλ θαζνξίδνπλ θαη εθαξκφδνπλ ηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή ηνπο. Ζ παξαδνζηαθή έλλνηα ηεο δηπισκαηίαο πνπ είρε σο θχξην ζηφρν λα θεξδίζεη ηελ εχλνηα θαη ηελ πξνζνρή ησλ μέλσλ θπβεξλήζεσλ γηα ηελ πξνψζεζε ησλ εθάζηνηε εζληθψλ ζπκθεξφλησλ, αιιάδεη κνξθή. Ζ κεηάβαζε απφ ηελ ςπρξνπνιεκηθή επνρή ζηελ επνρή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο θαη ηελ Eπνρή ηεο Πιεξνθνξίαο (Ηnformation Age), κεηαζρεκαηίδεη ην ηνπίν ησλ δηεζλψλ ζρέζεσλ, θαζψο ζεκαζία δελ δίλεηαη πιένλ (ηφζν φζν ζην παξειζφλ) ζηελ πξνζέιθπζε ηεο πξνζνρήο ησλ μέλσλ θπβεξλήζεσλ αιιά ζηελ πξνζέιθπζε ηεο πξνζνρήο ηεο δηεζλνχο θνηλήο γλψκεο. Ζ ξαγδαία εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο ζε παγθφζκην επίπεδν ζηνπο ηνκείο ησλ πιεξνθνξηψλ θαη ησλ επηθνηλσληψλ θαζψο θαη ε απμαλφκελε ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηε δηαρείξηζε ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο ησλ θξαηψλ δεκηνπξγνχλ λέα δεδνκέλα ζηηο δηεζλείο ζρέζεηο πνπ αιιάδνπλ ηνλ παξαδνζηαθφ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηεο δηπισκαηηθήο γξαθεηνθξαηίαο 6. H εμάπισζε ηεο δεκνθξαηίαο, ε επαλάζηαζε ησλ ηειεπηθνηλσληψλ θαη ε άλνδνο λέσλ κε θξαηηθψλ δξψλησλ (actors) θαη ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ φπσο είλαη νη Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο (ΜΚΟ) αιιάδνπλ ηνλ ηξφπν άζθεζεο ηεο δχλακεο θαη επηξξνήο ηαπηφρξνλα, ζέηνληαο νινέλα θαη κεγαιχηεξνπο πεξηνξηζκνχο ζηελ ειεπζεξία δξάζεο ησλ εζληθψλ θπβεξλήζεσλ. Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα λα δίλεηαη φιν 5 Jan Melissen, Wielding Soft Power: The New Public Diplomacy, Netherlands Institute of International Relations Glingendael, May 2005, p.1. 6 Κσλζηαληίλνο Πξνθάθεο, Οξγαλσηηθά Πξφηππα Δπηθνηλσληαθήο Γηπισκαηίαο, ζην Β.Γθίθαο, Α. Παπαθσλζηαληίλνπ, Κ. Πξνθάθεο, Δπηθνηλσληαθή Γηπισκαηία: Η Νεσηεξηθή Όςε ηεο Eμσηεξηθήο Αξκνδηφηεηαο, Αζήλα- Κνκνηελή: Aλη. άθθνπιαο, 2005, ζει.18-19. 13

θαη κεγαιχηεξε ζεκαζία ζηελ επηθνηλσλία κε ηελ δηεζλή θνηλή γλψκε 7. Δπνκέλσο, ε εθ κέξνπο ησλ αξκνδίσλ θνξέσλ πηνζέηεζε θαη αλάπηπμε ηερληθψλ πνιηηηθήο επηθνηλσλίαο, θαζψο θαη ε εθκεηάιιεπζε ηεο ηερλνινγίαο, νδεγνχλ ζε κηα λέα κνξθή δηπισκαηίαο, ηελ επηθνηλσληαθή,ή αιιηψο, δεκφζηα δηπισκαηία, γηα ηελ πξνψζεζε ησλ εθάζηνηε εζληθψλ ζπκθεξφλησλ. Απηφ επίζεο επηβάιιεηαη θαη απφ ην γεγνλφο φηη ηφζν ε δηεζλήο φζν θαη ε εζσηεξηθή θνηλή γλψκε ησλ θξαηψλ αλαδεηθλχνληαη ζε ζεκαληηθνχο παξάγνληεο αζθήζεσο επηξξνήο ζηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή ησλ ηειεπηαίσλ. Γεδνκέλνπ ηεο εθδεκνθξαηηθνπνίεζεο ηεο πξφζβαζεο ζε πνιιέο πεγέο πιεξνθνξηψλ (ζην γεγνλφο απηφ ζπλέβαιε θαη ε δηάδνζε ησλ παγθφζκησλ δηθηχσλ επηθνηλσλίαο φπσο ην CNN International, BBC World, θαη πην πξφζθαηα ην Al Jazeera), νη πνιίηεο κεηαηξάπεθαλ ζε αλεμάξηεηνπο παξαηεξεηέο θαζψο θαη ζε ελεξγνχο ζπκκεηέρνληεο ζηηο δηεζλείο ππνζέζεηο κέζα απφ νκάδεο ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ, κεηαζρεκαηίδνληαο έηζη ηηο πξνηεξαηφηεηεο ηεο δηπισκαηηθήο εκεξήζηαο δηάηαμεο 8. πσο ζεκεηψλεη ν Evan Potter «κε ηελ θνηλή γλψκε λα γίλεηαη νινέλα θαη πην δχζπηζηε απέλαληη ζηηο θπβεξλήζεηο, απαηηψληαο κεγαιχηεξε δηαθάλεηα θαη ζπκκεηνρή ζηελ δηακφξθσζε πνιηηηθήο, νη θπβεξλήζεηο δελ κπνξνχλ πιένλ λα παξαβιέπνπλ ηηο πξνθιήζεηο πνπ πεγάδνπλ απφ ηελ επηθνηλσλία» 9. Δπνκέλσο, ζεσξείηαη επηβεβιεκέλν ε δηπισκαηία λα δηεπξχλεη ηελ επηθνηλσληαθή ηεο δξαζηεξηφηεηα θαη λα κελ πεξηνξίδεηαη ζηηο θιεηζηέο «ζχξεο» ησλ πεξί ηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή εηδεκφλσλ 10. Ζ δεκφζηα δηπισκαηία (public diplomacy) -πνπ εκθαλίζηεθε σο έλλνηα γηα πξψηε θνξά ην 1965 ζηηο ΖΠΑ, παξνπζηάδεηαη σο ην «δεκφζην πξφζσπν» ηεο παξαδνζηαθήο δηπισκαηίαο, θαζηζηψληαο ηελ αλαπφζπαζην αιιά ηαπηνρξφλσο δηαθξηηφ θνκκάηη απηήο, ζπζρεηίδνληαο ηελ κε ηηο έλλνηεο ηεο ήπηαο ηζρχνο, ησλ δηεζλψλ ζρέζεσλ θαη ηεο νινθιεξσκέλεο επηθνηλσλίαο 11. χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ πνπ 7 Mark Leonard, Public Diplomacy, London: The Foreign Policy Centre, 2002, p.2-3. 8 Jan Melissen, Wielding Soft Power: The New Public Diplomacy, op.cit., p. 3-4. 9 Evan H. Potter, Canada and the New Public Diplomacy, Netherlands Institute of International Relations Clingendael, No. 81, 2002, p. 5. 10 K. Πξνθάθεο, νp.cit. 11 Public diplomacy... deals with the influence of public attitudes on the formation and execution of foreign policies. It encompasses dimensions of international relations beyond traditional diplomacy; the cultivation by governments of public opinion in other countries; the interaction of private groups and interests in one country with those of another; the reporting of foreign affairs and its impact on policy; communication between those whose job is communication, as between diplomats and foreign correspondents; and the processes of intercultural communications. (Πεγή: http://www.publicdiplomacy.org/1.htm). 14

δίλεη ν Ν.J. Gull 12 «παξαδνζηαθή δηπισκαηία είλαη ε πξνζπάζεηα ελφο δηεζλνχο δξψληα (είηε ηεο θπβέξλεζεο, είηε ελφο πνιπεζληθνχ νξγαληζκνχ, ελφο κε θπβεξλεηηθνχ νξγαληζκνχ, δηεζλνχο νξγαληζκνχ, κηαο ηξνκνθξαηηθήο νξγάλσζεο ή νπνηαδήπνηε άιινπ «παίθηε» ζηελ παγθφζκηα αξέλα) λα δηακνξθψζεη ην δηεζλέο πεξηβάιινλ κέζα απφ ηελ πξνψζεζε ηεο δηαινγηθήο εκπινθήο (engagement) κε έλα άιιν δηεζλή δξψληα (φπσο νη μέλεο θπβεξλήζεηο)». Απφ ηελ άιιε, σο δεκφζηα δηπισκαηία νξίδεηαη «ε πξνζπάζεηα ελφο δηεζλνχο δξψληα λα δηακνξθψζεη ην δηεζλέο πεξηβάιινλ κέζσ ηεο επηξξνήο πνπ αζθεί ζηελ εμσηεξηθή θνηλήο γλψκε». Έλαο άιινο νξηζκφο πνπ δίλεη ν Gifford Malone γηα ηε δεκφζηα δηπισκαηία είλαη «ε άκεζε επηθνηλσλία κε ηελ εμσηεξηθή θνηλή γλψκε ζε κηα πξνζπάζεηα επεξεαζκνχ ηεο ζθέςεο ηεο έρνληαο σο απψηεξν ζηφρν ηνλ επεξεαζκφ ησλ μέλσλ θπβεξλήζεσλ» 13. Χο δεκφζηα δηπισκαηία νξίδεηαη ζπλεπψο «ε δηαδηθαζία επηθνηλσλίαο κηαο θπβέξλεζεο κε ηελ θνηλή γλψκε άιισλ θξαηψλ, πξνθεηκέλνπ λα θαηαζηνχλ θαηαλνεηά νη ηδέεο θαη ηα ηδαληθά, νη ζεζκνί θαη ν πνιηηηζκφο, νη εζληθέο επηδηψμεηο θαη νη ηξέρνπζεο πνιηηηθέο ηνπ εθπξνζσπνχκελνπ απφ απηήλ θξάηνπο» 14. Γίλεηαη επνκέλσο θαηαλνεηφ φηη ε δεκφζηα δηπισκαηία απνηειεί θαη έθθξαζε ηεο πνιηηηθήο γνήηξνπ (policy of prestige) 15, θχξην ζπζηαηηθφ ηεο νπνίαο είλαη ε δηεζλήο εηθφλα θαη ε θήκε ελφο θξάηνπο. Οη θιαζζηθνί νξηζκνί ηεο δεκφζηαο δηπισκαηίαο δίλνπλ ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ πξνζπάζεηα κηαο ρψξαο λα δεκηνπξγήζεη ζεηηθή εηθφλα ζηελ δηεζλή θνηλή γλψκε γηα ηηο πνιηηηθέο, ηηο δξάζεηο, ην πνιηηηθφ θαη ην νηθνλνκηθφ ζχζηεκα ελφο θξάηνπο 16, πξνθεηκέλνπ ελ ηέιεη λα αζθεζνχλ πηέζεηο πξνο ηηο θπβεξλήζεηο άιισλ θξαηψλ λα αλαζεσξήζνπλ ή λα ακβιχλνπλ ηελ αξλεηηθή ζηάζε ηνπο πξνο ην ζπγθεθξηκέλν θξάηνο είηε αληηζηξφθσο λα δηαηεξήζνπλ ηε ζεηηθή ζηάζε ηνπο 17. Οη πην ζχγρξνλεο αληηιήςεηο πεξί ηελ δεκφζηα δηπισκαηία εηζάγνπλ σο επηπιένλ 12 Nicholas J. Cull, Public Diplomacy: Lessons from the Past, Los Angeles: University of Southern California, April 2007, p. 6. 13 Gifford Malone, Managing Public Diplomacy, op.cit. 14 H. Tuch, Communicating with the World: US Public Diplomacy Overseas, New York: St. Martin s Press, 1993, p. 3. 15 K. Πξνθάθεο, op.cit., ζει.9. 16 Γηαηί φπσο αλαθέξεη ε Shaun Riordan «ε δχλακε ηεο εηθφλαο κηαο ρψξαο πεγάδεη απφ ηελ πνιηηηζηηθή, πνιηηηθή θαη νηθνλνκηθή πνιπκνξθία ηεο». (Shaun Riordan, Dialogue-based Public Diplomacy: A New Foreign Policy Paradigm?, Institute of International Relations Clingendael, No..95, November 2004, p. 9 17 Eytan Gilboa, Media Diplomacy: Conceptual Divergence and Applications, Press/Politics, Vol. 3, Issue 3, 1997, p. 58-62. 15

πξνζδηνξηζηηθφ παξάγνληα ηελ ακνηβαία θαηαλφεζε ησλ ιαψλ θαη ηελ νηθνδφκεζε ζρέζεσλ εκπηζηνζχλεο κεηαμχ ηνπο 18. Οη Ζλσκέλεο Πνιηηείεο ηεο Ακεξηθήο ήηαλ ε πξψηε ρψξα πνπ πηνζέηεζε ηνλ φξν, θαζψο ρξεηαδφηαλ κηα πην ήπηα, ελαιιαθηηθή έλλνηα -ζε ζρέζε κε ηνπο φξνπο «πξνπαγάλδα» θαη «ςπρνινγηθφο πφιεκνο»- πξνθεηκέλνπ λα γίλεη πην μεθάζαξε ε δηάθξηζε αλάκεζα ζηηο δηθέο ηεο δεκνθξαηηθέο πξαθηηθέο πνιηηηθήο πιεξνθφξεζεο ζε αληίζεζε κε εθείλεο ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο, ελψ κεηά ηνλ Φπρξφ Πφιεκν εκθαλίδεηαη θαηά θφξνλ θαη ζηε δηεζλή ζθελή, ιφγσ ηεο 24- σξεο θάιπςεο ησλ εηδήζεσλ (real- time television news), ηνπ αλαδπφκελνπ Γηαδηθηχνπ (Ηnternet) θαη ησλ ηδεψλ πνπ ζπλφδεπαλ ηηο πνιηηηθέο αιιαγέο ζηελ Αλαηνιηθή Δπξψπε ηελ επνρή εθείλε, πξνθιήζεηο πνπ έπεηζαλ ηνπο δξψληεο ηεο Γχζεο φηη ε δηεζλήο πξνβνιή ηεο εηθφλαο ελφο θξάηνπο θαη ε πιεξνθνξία απνθηνχλ λέν, πην νπζηαζηηθφ πεξηερφκελν γηα ηηο δηεζλείο ζρέζεηο 19. Μέζσ ηεο άζθεζεο ηεο δεκφζηαο δηπισκαηίαο κπνξνχλ λα επηηεπρζνχλ ηα εμήο: πξψηνλ, ε αχμεζε ηεο εμνηθείσζεο κε ηελ εθάζηνηε ρψξα πνπ εθπξνζσπείηαη (κε ην λα ζθέθηνληαη νη πνιίηεο ησλ μέλσλ ρσξψλ ζεηηθά πιένλ απηήλ ηελ ρψξα, αλαζθεπάδνληαο έηζη ηπρφλ αξλεηηθέο πξνζιήςεηο γηα ηελ εηθφλα ηεο). Γεχηεξνλ, ε αχμεζε ηεο εθηίκεζεο ησλ μέλσλ πνιηηψλ γηα ηελ εθάζηνηε ρψξα. Σξίηνλ, ε θαηαλφεζε ησλ αμηψλ ηεο εθπξνζσπνχκελεο ρψξαο θαη επίηεπμε ηεο επηξξνήο (engagement) ηεο εμσηεξηθήο θνηλήο γλψκεο ζε δηάινγν (παξαδείγκαηνο ράξε, κέζσ ηεο ελζάξξπλζεο ησλ μέλσλ λα βιέπνπλ ηελ ρψξα απηή σο ηνλ πην ειθπζηηθφ πξννξηζκφ γηα ηνπξηζκφ, ζπνπδέο, θηι ή αθφκα θαη γηα εθπαίδεπζε δηα αιιεινγξαθίαο distance learning) 20. Ζ δεκφζηα δηπισκαηία επνκέλσο έρεη λα θάλεη κε ηελ νηθνδφκεζε ζρέζεσλ εκπηζηνζχλεο, κε ηελ θαηαλφεζε ησλ πνιηηηζκηθψλ ηδηαηηεξνηήησλ, ησλ αμηψλ θαη ησλ αλαγθψλ ησλ άιισλ ρσξψλ, κε ηελ επηθνηλσλία θαη ηελ αληαιιαγή απφςεσλ, ηελ δηφξζσζε παξαλνήζεσλ ζρεηηθά κε ηελ εηθφλα ηεο εθάζηνηε ρψξαο θαη κε ηελ αλεχξεζε φπνπ είλαη δπλαηφλ θνηλψλ ζηφρσλ θαη αμηψλ. Απηή είλαη θαη ε νπζηαζηηθή δηαθνξά ηεο κε ηελ παξαδνζηαθή δηπισκαηία, θαζψο ε πξψηε εθπνξεχεηαη απφ θπβεξλήζεηο θαη απεπζχλεηαη ζε θπβεξλήζεηο, ελψ ε δεχηεξε εθπνξεχεηαη απφ 18 Μ. Leonard, op.cit., p.8. 19 Ν.J. Cull, op.cit., p.12. 20 Μ. Leonard, op.cit. ζει. 9. 16

θπβεξλήζεηο θαη απεπζχλεηαη ζηελ θνηλή γλψκε 21. Γελ αληηηίζεηαη ζηε ζπκβαηηθή δηπισκαηία αιιά ιεηηνπξγεί ζπκπιεξσκαηηθά κε απηή. Γηα λα είλαη εμάιινπ απνηειεζκαηηθή, ε δεκφζηα δηπισκαηία πξέπεη λα αλαγλσξηζηεί σο αιιειέλδεην ηκήκα ησλ δηπισκαηηθψλ ελεξγεηψλ θαη λα ελζσκαησζεί ζπλνιηθά ζηηο ελ ιφγσ δνκέο 22. 1.2. Δξγαιεία θαη δηαζηάζεηο ηεο Γεκόζηαο Γηπισκαηίαο Λακβάλνληαο ππφςε φηη απνζηνιή ηεο δεκφζηαο δηπισκαηίαο είλαη «λα πιεξνθνξεί, λα εκπιέθεη θαη λα επεξεάδεη ελ ηέιεη ηελ εμσηεξηθή θνηλή γλψκε» 23 κέζσ ηερληθψλ πεηζνχο πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηελ επηθνηλσλία, ε δεκφζηα δηπισκαηία θαη (θαη επέθηαζε ε δηεζλήο επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ ρσξψλ), κε αθεηεξία πάληα ηελ Ακεξηθή πνπ πξσηνεκθαλίζηεθε θαη εμειίρζεθε ν φξνο, ζηεξίδεηαη ζηνπο εμήο ππιψλεοεξγαιεία : i. ν πξψηνο ππιψλαο αθνξά ζηελ ζπλεγνξία/ ππνζηήξημε φζνλ αθνξά ηηο πνιηηηθέο (policy advocacy), ζέηνληαο σο πξψηε πξνηεξαηφηεηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο θαηαλφεζεο ησλ πνιηηηθψλ ηεο ρψξαο απφ ηελ εμσηεξηθή θνηλή γλψκε ζρεηηθά κε ην πνηα πξαγκαηηθά είλαη ε ρψξα θαη φρη βάζεη ησλ φζσλ ιέγνληαη ή γξάθνληαη γηα απηήλ. Γειαδή κε ηνλ φξν «ζπλεγνξία», λνείηαη ε πξνζπάζεηα ελφο δηεζλνχο δξψληα λα πξνσζήζεη - κέζσ ηεο αλάιεςεο κηαο επηθνηλσληαθήο δξαζηεξηφηεηαο φπσο γηα παξάδεηγκα κέζσ ησλ ζρέζεσλ κε ηα ΜΜΔ - κηα πνιηηηθή πξνηεξαηφηεηα, ή ην ζπκθέξνλ ηεο ρψξαο πνπ αληηπξνζσπεχεη ζηελ εμσηεξηθή θνηλή γλψκε 24. ii. H θπβέξλεζε πξέπεη λα εμαζθαιίζεη φηη νη πξνηεξαηφηεηεο ηεο πνπ αθνξνχλ ηελ επηθνηλσλία κε ηελ εμσηεξηθή θνηλή γλψκε είλαη μεθάζαξεο, ηα κελχκαηα πνπ εθπέκπεη είλαη ζηαζεξά θαη φηη ε γίλεηαη απνηειεζκαηηθή ρξήζε ησλ πφξσλ. Δπηπιένλ, θαζψο ηα κελχκαηα δελ πξνζιακβάλνληαη πάληα κε ηνλ ίδην ηξφπν απφ φια ηα αθξναηήξηα (ιφγσ ηεο δηαθνξεηηθήο γιψζζαο, ηεο επηξξνήο απφ ηα ΜΜΔ, 21 Simon Anholt, Competitive Identity. The New Brand Management for Nations, Cities and Regions, New York: Palgrave Macmillan, 2007, ζει.10. 22 Javier Noya, The United States and Europe: Convergence or Divergence in Public Diplomacy? in The 2006 Madrid Conference on Public Diplomacy: The Present and Future of Public Diplomacy: A European Perspective, 30/11/2006. [http://www.realinstitutoelcano.org/documentos/imprimir/276imp.asp]. 23 Christopher Ross, Pillars of Public Diplomacy: Grappling with International Public Opinion, The Institute of Communication Studies, UK: University of Leeds [http://ics.leeds.ac.uk/papers/vp01.cfm?outfit=pmt&requesttimeout=500&folder=7&paper=164 9 εκεξνκελία επίζθεςεο 7/10/2008]. 24 Ν. J. Cull, op.cit, ζει. 14. 17

iii. θηι) βαξχλνπζα ζεκαζία απνδίδεηαη ζην (νηθνλνκηθφ, πνιηηηθφ, θνηλσληθφ θαη πνιηηηζηηθφ) πιαίζην («context» ), ηηο ζπλζήθεο δειαδή θάησ απφ ηηο νπνίεο πξνζιακβάλνληαη ηα κελχκαηα θαη απνηππψλνληαη ζηε ζπλείδεζε ηνπ παγθφζκηνπ θνηλνχ. Έλα ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ησλ παξαπάλσ, απνηειεί ε ηειενπηηθή θάιπςε ηνπ πνιέκνπ ζην Iξάθ, φπνπ ηα αξαβηθά, ηα επξσπατθά θαη ηα ακεξηθαληθά ΜΜΔ παξνπζίαζαλ κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν ην θαζέλα θαη ζε δηαθνξεηηθφ πιαίζην ηα γεγνλφηα, ηηο αηηίεο θαη ηα απνηειέζκαηα ηνπ πνιέκνπ. Γηα απηφ ζεσξείηαη ζεκαληηθφ ε εθάζηνηε ρψξα λα απεπζχλεηαη ζηελ εμσηεξηθή θνηλή γλψκε, έρνληαο πξψηα κεηαιακπαδεχζεη ζε απηέο ηηο αμίεο θαη ηα ηδαληθά ηεο, κέζα ζην ζσζηφ θάζε θνξά πιαίζην. Γηα παξάδεηγκα ε πνιηηηθή ησλ Ζ.Π.Α. πξνο ζηηο αξαβηθέο θαη κνπζνπικαληθέο ρψξεο πξηλ ηνλ πφιεκν ζην Ηξάθ απέηπρε, αθξηβψο γηαηί θπξηαξρνχζαλ παγησκέλα ζηεξεφηππα γηα ηελ εηθφλα ηεο Ακεξηθήο σο «ερζξηθήο απέλαληη ζην Ηζιάκ, σο κηαο ρψξαο αληη- κνπζνπικαληθήο πνπ δελ ζέβεηαη ηηο αμίεο θαη ηνλ πνιηηηζκφ απηψλ ησλ ρσξψλ», εηθφλα πνπ δελ θαηάθεξε λα αιιάμεη θαη πνπ ρεηξνηέξεπζε κε ηε δηεμαγσγή ηνπ πνιέκνπ. Ο ηξίηνο ππιψλαο αλαθέξεηαη ζηελ αμηνπηζηία ηνπ δξψληα θαη ηελ πεηζηηθφηεηα ηνπ κελχκαηνο πνπ εθπέκπεη, ην νπνίν πξέπεη λα είλαη αιεζνθαλέο θαη φζν γίλεηαη πην πεηζηηθφ. Γηα ην ιφγν απηφλ, νη θπβεξλήζεηο επηδηψθνπλ πνιιέο θνξέο ηε ζπλεξγαζία θαη ηηο ζπκκαρίεο κε κε θξαηηθνχο θνξείο φπσο είλαη νη Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο (ΜΚΟ), εμαηηίαο ηεο αλεμαξηεζίαο (θαη ηεο θξηηηθήο πνιιέο θνξέο πνπ αζθνχλ πξνο ηηο θπβεξλήζεηο ησλ ρσξψλ ηνπο) θαη ηεο αμηνπηζηίαο πνπ εθπέκπνπλ πξνο ηε δηεζλή θνηλή γλψκε 25, ηεο πνιπκνξθίαο πνπ ηνπο ραξαθηεξίδεη, ηεο ζηαζεξφηεηαο ησλ ζηφρσλ θαη ηελ πεηζηηθφηεηα ησλ επηρεηξεκάησλ ηνπο, εθφζνλ αληηκεησπίδνληαη κε ιηγφηεξε θαρππνςία απφ ηα επηρεηξήκαηα ησλ επίζεκσλ θνξέσλ ηνπ θξάηνπο, πνπ πνιιέο θνξέο εθιακβάλνληαη σο πξνπαγάλδα 26. Δλψ νη δηπισκάηεο ζπλερίδνπλ λα θαηέρνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ εκπινθή ησλ μέλσλ θπβεξλήζεσλ θαη ησλ πνιηηηθψλ ειίη ζε δηάινγν, πνιιέο θνξέο απνδεηθλχνληαη αληηπαξαγσγηθνί γηα ηελ εκπινθή ηνπ επξχηεξνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ. θνπφο ηεο δεκφζηαο δηπισκαηίαο, επνκέλσο είλαη ε ελαξκφληζε θαη ν ζπληνληζκφο δξαζηεξηνηήησλ θξαηηθψλ θαη κε 25 Aμίδεη λα ζεκεησζεί εδψ σο ραξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα αμηφπηζησλ θαη αλεμάξηεησλ δηεζλψλ ΜΚΟ : ε Γηεζλήο Ακλεζηία (www.amnesty.org) θαη ε Οxfam (www.oxfam.org) (Μ.Leonard, op.cit, ζει. 56). 26 Shaun Riordan, op.cit, ζει. 12. 18

θξαηηθψλ θνξέσλ, νη νπνίεο ζπλεηζθέξνπλ ζηε δηαηήξεζε θαη ηελ πξνψζεζε ηεο ήπηαο ηζρχνο κηαο ρψξαο, θαη δηαθέξεη απφ ηελ παξαδνζηαθή ηεο εθδνρή θαηά ην φηη αιιειεπηδξά φρη κφλν κε θπβεξλήζεηο αιιά θπξίσο κε κε θξαηηθνχο θνξείο, επηρεηξήζεηο, μέλεο ειίη, θαζνδεγεηέο γλψκεο θαη κεκνλσκέλα άηνκα, φπσο δήισλε ελ έηεη 1963 ν Ed Murrow, ηφηε δηεπζπληήο ηεο ακεξηθαληθήο ππεξεζίαο πιεξνθνξηψλ (USIA) 27. Αληηζηνίρσο, ε επηξξνή ηεο ζηηο μέλεο θπβεξλήζεηο είλαη έκκεζε, κε ηελ έλλνηα φηη δελ αζθείηαη απνθιεηζηηθά κέζσ επίζεκσλ, θξαηηθψλ δηαχισλ επηθνηλσλίαο αιιά επηζηξαηεχνληαο ελαιιαθηηθά θαλάιηα 28, φπσο ΜΜΔ, επηρεηξεκαηηθέο ελψζεηο, εκπνξηθά επηκειεηήξηα, δίθηπα απνδήκσλ, επηζηεκνληθέο νκάδεο, θ.ιπ. Δπηπιένλ, αξθεηέο θνξέο κε-θπβεξλεηηθνί δηεζλείο δξψληεο απνδεηθλχνληαη θαη θαιχηεξα πιεξνθνξεκέλνη πάλσ ζε γεσπνιηηηθά πνιηηηθά ζέκαηα- θιεηδηά απφ φηη ηα επίζεκα φξγαλα ηεο θπβέξλεζεο. ε απηήλ ηελ πεξίπησζε, ν ξφινο ησλ ηειεπηαίσλ ζα πξέπεη λα είλαη πεξηζζφηεξν ζπληνληζηηθφο ζε ζρέζε κε ηε δξάζε ησλ ΜΚΟ (πξνζπαζψληαο λα πξνειθχζνπλ φιν θαη πεξηζζφηεξν ηελ θνηλσλία ησλ πνιηηψλ), παξέρνληαο ηνπο,φπνπ ρξεηάδεηαη θαη δηαθξηηηθά, ηερληθή ή ρξεκαηηθή ππνζηήξημε 29. O Mark Leonard ραξαθηεξίδεη απηήλ ηελ πνιπεπίπεδε θαη πην απνηειεζκαηηθή άζθεζε δεκφζηαο δηπισκαηίαο σο «ζπλεξγαηηθή δεκφζηα δηπισκαηία (cooperative public diplomacy)» 30. iv. O ηέηαξηνο ππιψλαο είλαη άξηζηα ζπλπθαζκέλνο κε ηνλ ηξίην, εθφζνλ εθηφο απφ ηελ αμηνπηζηία θαη ηελ πεηζηηθφηεηα, ηα κελχκαηα πξέπεη λα είλαη αθξηβή θαη λα κελ δεκηνπξγνχλ θελά ζηελ ελεκέξσζε ηεο θνηλήο γλψκεο. Ζ ζησπή κπνξεί λα ζεσξείηαη παξαγσγηθή πνιιέο θνξέο ζηελ πνιηηηθή, αιιά κπνξεί λα απνβεί πνιχ επηθίλδπλε, αλ αλαιάβνπλ ηα ΜΜΔ λα θαιχςνπλ απηά ηα θελά ζηελ ελεκέξσζε 31. Γηα ην ιφγν απηφλ, είλαη ζεκαληηθφ λα δηεμάγνληαη έξεπλεο θνηλήο 27 M. Leonard, νp.cit, ζει. 1. 28 Alan K. Henrikson, What can Public Diplomacy achieve?, Netherlands Institute of International Relations Clingendael, 2006, ζει.8. 29 M. Leonard, op.cit, ζει. 13. 30 ibid, ζει. 23. 31 Αμίδεη εδψ λα ζεκεησζεί εδψ ην θαηλφκελν CNN effect ή αιιηψο CNN factor πνπ ραξαθηεξίδεη ηε ζρέζε κεηαμχ MΜΔ, εμσηεξηθήο πνιηηηθήο θαη θνηλήο γλψκεο. Πξφθεηηαη, νπζηαζηηθά γηα «ηε δπλαηφηεηα ηεο δπλαηφηεηαο» ησλ ΜΜΔ (έληππσλ θαη ειεθηξνληθψλ) λα θαζνξίδνπλ εθείλα ην εζληθφ ζπκθέξνλ θαη λα ιακβάλνπλ ηηο ζρεηηθέο απνθάζεηο αληί ησλ εθιεγκέλσλ θαη δηνξηζκέλσλ πνιηηηθψλ κέζσ ηεο πξνβνιήο δξακαηηθψλ εηθφλσλ δνθηκαδφκελσλ αλζξψπσλ, πνπ ζπγθηλνχλ ην θνηλφ θαη σζνχλ ηνπο πνιηηηθνχο ζε μαθληθέο θαη βεβηαζκέλεο αιιαγέο πξνηεξαηνηήησλ ζηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή. Ο Steven Livingston πξνηείλεη κηα αθφκε πεξηζζφηεξν ζαθή ζέζε: ηελ απψιεηα πνιηηηθνχ ειέγρνπ απφ ηνπο 19

γλψκεο θαη δεκνζθνπήζεηο (δειαδή ρξήζε εξγαιείσλ πνιηηηθήο επηθνηλσλίαο θαη marketing θαη ζηε δεκφζηα δηπισκαηία), θαζψο ζεκαληηθφ φπσο απνδεηθλχεηαη θαη ζηνπο παξαπάλσ ππιψλεο δελ είλαη κφλν απηφ πνπ ιέγεηαη, αιιά θη απηφ πνπ αθνχγεηαη (δειαδή ν ηξφπνο πνπ πξνζιακβάλεηαη απφ ην αθξναηήξην), ψζηε κέζσ ηεο «αλαηξνθνδφηεζεο» (feedback) απφ ηηο αληηδξάζεηο ηνπ θνηλνχ, λα αλαζθεπάδνληαη ηα κελχκαηα κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα γίλνληαη ειθπζηηθφηεξα (άξα θαη απνδεθηά) ζηελ εμσηεξηθή θνηλή γλψκε. εκαληηθφ εξγαιείν ζε απηφ ην ζεκείν είλαη θαη ην κέζν κεηάδνζεο ηνπ κελχκαηνο. Σα κελχκαηα πξέπεη,επίζεο, ζπλερψο λα επαλαιακβάλνληαη κέζσ φισλ ησλ δπλαηψλ δηαχισλ επηθνηλσλίαο πνπ βξίζθνληαη ζηελ ππεξεζία ηνπ θπβεξλεηηθνχ δξψληα: κέζσ Internet (κέζσ e- mail, websites), κέζσ δηαθεκίζεσλ θαη εθπνκπψλ ζηελ ηειεφξαζε θαη ην ξαδηφθσλν, κέζσ έληππνπ πιηθνχ, θαη ηέινο κέζσ εθπαηδεπηηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ πξνγξακκάησλ. Αμίδεη βέβαηα ζεκεησζεί φηη ηα ηειενπηηθά κέζα είλαη εθείλα πνπ έρνπλ ηελ πξσηνθαζεδξία ζηελ κεηάδνζε ησλ κελπκάησλ 32. v. Εσηηθφ εξγαιείν δεκφζηαο δηπισκαηίαο ζεσξείηαη θαη ν δηάινγνο θαη θπξίσο ε ηθαλφηεηα αθνήο ( listening ) θαη θαηαλφεζεο ησλ πνιηηηζκηθψλ ηδηαηηεξνηήησλ επίζεκνπο θνξείο ιήςεο πνιηηηθψλ απνθάζεσλ, εμαηηίαο ηεο παληνδπλακίαο πνπ ραξαθηεξίδεη ηα ΜΜΔ. ηελ θαξδηά φισλ απηψλ ησλ νξηζκψλ βξίζθεηαη θαηαξρήλ ε πηζαλνινγνχκελε ηθαλφηεηα ησλ ΜΜΔ λα επεξεάδνπλ ηελ εκεξήζηα δηάηαμε -agenda setting- λα ζέηνπλ ηα δεηήκαηα πνπ ελ ηέιεη απαζρνινχλ ηνπο αλζξψπνπο ελίνηε αλαθαιχπηνληαο θαη πξνβάιινληαο ζέκαηα, πνπ ε θπβέξλεζε δελ επηζπκεί λα ηεζνχλ ζε δεκφζην δηάινγν θαη κέζσ ηεο επηξξνήο πνπ αζθνχλ ζηελ θνηλή γλψκε θαη ηεο πίεζεο πνπ ελ ζπλερεία απηή αζθεί ζηνπο πνιηηηθνχο δξψληεο, λα θαηεπζχλνπλ, αθφκα θαη λα ειέγρνπλ ηηο απνθάζεηο. (Warren P. Strobel, The CNN effect, American Journalism Review, Σ.18, 1996, ζει. 12, Steven Livingston, Clarifying the CNN effect: An examination of Media Effects According to Type of Military Intervention, Research Paper 18, Harvard College, June 1997, ζει. 2, Piers Robinson, The CNN effect: Can the news media drive foreign policy?, Review of International Studies, Σ. 25, 1999. ζει. 302, Stuart N. Soroka, Media, Public Opinion and Foreign Policy, The Harvard International Journal of Press/Politics, T. 8, ζει. 29, Maxwell E. McCombs-Donald L. Shaw, The Agenda-setting function of Mass-Media, Public Opinion Quarterly, T. 36, 1972, ζει. 176). Κνξπθαίν παξάδεηγκα απηνχ ηνπ θαηλνκέλνπ (δειαδή ηεο επηξξνήο ησλ ΜΜΔ) ήηαλ ε απφθαζε -θαηφπηλ πηέζεσλ ηεο ζπλαηζζεκαηηθά θνξηηζκέλεο θνηλήο γλψκεο- ησλ ΖΠΑ λα επέκβνπλ ζηε νκαιία (1992) γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ δεηλψλ πνπ είρε επηθέξεη ε εζσηεξηθή θξίζε ζηε ρψξα, παξ φηη κέρξη ηφηε ήηαλ κάιινλ αδηάθνξεο ζην δξάκα ησλ πνιηηψλ ηεο ρψξαο απηήο (Eytan Gilboa, The global news networks and US Policymaking in Defense and Foreign Affairs, The Joan Shorenstein Center on the Press, Politics and Public Policy, Spring 2002, ζει. 9). 32 Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα είλαη θαη πάιη ν πφιεκνο ζην Ηξάθ, φπνπ ζηελ νπζία επξφθεηην γηα δχν «ηειενπηηθνχο» πνιέκνπο. Σα αξαβηθά ΜΜΔ παξνπζίαδαλ ηελ κία φςε ηεο δηακάρεο κε ηελ πξνβνιή ησλ αληίζηνηρσλ εηθφλσλ, ελψ ζηνλ αληίπνδα βξίζθνληαλ ηα ακεξηθαληθά ΜΜΔ, ελδεηθηηθφ παξάδεηγκα ηνπ γεγνλφηνο φηη ε ηειεφξαζε κπνξεί λα ελψζεη ηνλ θφζκν ή λα ηνλ ρσξίζεη ζηα δχν, ιφγσ ηεο ακεζφηεηαο ηεο θαη πξνβνιήο ησλ θαηάιιεισλ εηθφλσλ (Christopher Ross, op.cit., ζει. 5) 20