Η βίβλος του ομαδικού παιχνιδιού

Η βίβλος του ομαδικού παιχνιδιού

JAYARAJA & ERWIN TIELEMANS Η βίβλος του ομαδικού παιχνιδιού Ευκαιρία να εξερευνήσουμε ταυτότητα, κοινωνικότητα και συναισθήματα ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ Philip Paquet ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Ντίνα Γεωργούλια ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Βασιλική Νίκα

Tο παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας (N. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Aπαγορεύεται απολύτως άνευ γραπτής αδείας του εκδότη η κατά οποιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου. Εκδόσεις Πατάκη Οδηγοί δραστηριοτήτων Jayaraja & Erwin Tielemans Η βίβλος του ομαδικού παιχνιδιού: Ευκαιρία να εξερευνήσουμε ταυτότητα, κοινωνικότητα και συναισθήματα Τίτλος πρωτοτύπου: The Yellow Book of Games and Energizers: Playful Group Activities for Exploring Identity, Community, Emotions and More! Εικονογράφηση: Philip Paquet Μετάφραση: Ντίνα Γεωργούλια Παιδαγωγική επιμέλεια: Βασιλική Νίκα Υπεύθυνος έκδοσης: Άγγελος Κοκολάκης Επιμέλεια κειμένου-διορθώσεις: Μαρία Σεβαστιάδου Σελιδοποίηση: Αλέξιος Μάστορης Φιλμ, ηλεκτρονικό μοντάζ: Γιώργος Κεραμάς Copyright Jayaraja & Erwin Tielemans 2011 Copyright για την εικονογράφηση, Jayaraja & Erwin Tielemans 2011 Copyright για την ελληνική γλώσσα, Σ. Πατάκης Α.Ε.E.Δ.E. (Εκδόσεις Πατάκη), 2011 Πρώτη έκδοση στην αγγλική γλώσσα από τις εκδόσεις Jessica Kingsley Publishers, Λονδίνο Φιλαδέλφια, 2011 Πρώτη έκδοση στην ελληνική γλώσσα από τις Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, Αύγουστος 2013 Κ.Ε.Τ. 7930 Κ.Ε.Π. 472/13 ISBN 978-960-16-4801-9 ΠANAΓH TΣAΛΔAPH (ΠPΩHN ΠEIPAIΩΣ) 38, 104 37 AΘHNA ΤΗΛ.: 210.36.50.000, 210.52.05.600, 801.100.2665 ΦAΞ: 210.36.50.069 ΚΕNΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: ΕΜΜ. ΜΠΕNΑΚΗ 16, 106 78 ΑΘΗNΑ, ΤΗΛ.: 210.38.31.078 ΥΠOΚATAΣTHΜΑ: ΚΟΡΥΤΣΑΣ (ΤΕΡΜΑ ΠΟΝΤΟΥ ΠΕΡΙΟΧΗ Β ΚΤΕΟ), 570 09 ΚΑΛΟΧΩΡΙ ΘΕΣΣΑΛONΙΚΗΣ, ΤΗΛ.: 2310.70.63.54, 2310.70.67.15 ΦAΞ: 2310.70.63.55 Web site: http://www.patakis.gr e-mail: info@patakis.gr, sales@patakis.gr

Περιεχόμενα Πρόλογος............................................ 9 Εισαγωγή........................................... 11 1. Συμβουλές για να δουλεύετε με παιχνίδια ενεργοποίησης.......................... 13 2. Παιχνίδια για σπάσιμο του πάγου, καλλιέργεια εμπιστοσύνης και ανάπτυξη κοινωνικότητας............ 19 Μου αρέσει 20 Ο χάρτης 22 Ο κύκλος 24 Ένα από τα τέσσερα 26 Θυμήσου το όνομά μου 28 Η συνάθροιση 30 Δείπνο σε εξέλιξη 32 Πίσω από την κουρτίνα 34 Ποιος λείπει; 36 Ιστορία με φωτογραφίες 38 Φουσκωτό ελικόπτερο 40 Μπάλα με όνομα 42 Μυστικός φίλος 44 Τρία γράμματα 46 Η μπάλα του ομιλητή 48 Κοινός κύκλος 50 Μίλα τώρα 53 Ομαδικό πόστερ 57 Δώστε τους αγκώνες 59 Μόρια και άτομα 60 Αστυνομική ταυτότητα 63 Διαφορετικότητα 67 Είμαι μοναδικός 69 Αλήθεια και τιμή 71 Παιχνίδι κοινωνικότητας 74 Συνέντευξη Τύπου 80 Μπίνγκο 83 Γραφολογία 88 Είμαι, ήμουν, έχω 90 Ποια είναι η γνώμη σου; 93 Σε ακούω και σε αισθάνομαι 95 Χτυπητό όνομα 97 Σωστά, αλλά 99 Πρώτη εντύπωση 101 Μπορώ να σε ρωτήσω κάτι; 104 3. Σχηματίζοντας υπο-ομάδες......................... 107 1, 2, 3, 4 108 Παζλ 109 Σκοινιά για ζευγάρια 110 Σχηματίζοντας ζευγάρια 111 Χαιρετώντας τον κόσμο 114 Μελωδικό κουτί 116 Σιγοτραγουδώντας 117 Σχηματισμός ομάδων με προσωπικά αντικείμενα 118 Σχηματισμός ομάδων ανάλογα με τα συναισθήματα 119 Τι έχω στην πλάτη; 121 Σημάδι στο μέτωπο 124 Μήλο μήλο 126 Δύο πόδια, ένα χέρι 130 Χορός 133 Φλερτάροντας 135 Τυφώνας 138 Στο γρασίδι 140 Το κύμα 142 Σάπιο φρούτο 144

4. Διασκέδαση...................................... 147 Το καπέλο της θείας Μαρίας 148 Ο Ναπολέων έχασε την πίπα του 151 Ζογκλέρ 153 Φρου φρου 155 Ο σαμουράι 158 Η καταιγίδα 161 Ο ζωολογικός κήπος 163 Τηλεπάθεια 167 Πουτίγκα 170 Το παιχνίδι της εξέλιξης 172 Πρόσωπο ανέκφραστο 174 Δασοφύλακας 176 Φόνος με το μάτι 177 Μια γίδα μια φορά 179 Ο κρίκος 181 1, 2, 3, κοίτα 183 Ο καλός κύριος Σάιμον 185 Το κυνήγι του τυφλοπόντικα 187 Γιγάντια ρολόγια 189 Ο θησαυρός του γίγαντα 190 Ταπ, ταπ 192 Ένας κύκλος από γέλια 194 Γελώντας επάνω σε μια μηχανή 196 Λουκάνικο 198 Ταρζάν 200 Ένα φύλλο πέφτει 203 Ιπποδρομίες 206 Αγώνας με μπάλες 209 Παιχνίδι με μπαλόνια 211 Αργκ νι γκο 212 Σπρώχνοντας με τα χέρια 214 Επιταχυντής σωματιδίων 216 Αντιγραφή 217 5. Επικοινωνία...................................... 219 Η ορχήστρα 220 Παραφωνία 223 Διάλογος ανάμεσα σε γάτες και σκύλους 225 Μυστικό σημείο 228 Ναι/όχι 230 Η γροθιά 233 Ο χειρότερος ακροατής του κόσμου 234 Μαγαζάκι ανταλλαγών 237 Μπισκότα 239 Παιχνίδι με καρέκλες 243 Εσύ ή εγώ 248 Καπέλα 250 6. Αξιολόγηση και αποχωρισμός....................... 253 Αξιολόγησε με σύμβολα 254 Στηρίξου επάνω μου 257 Συναισθηματομετρητής 260 Με μια εικόνα 262 Δημιουργικός αποχαιρετισμός 268 Αστρική αξιολόγηση 270

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Την περίοδο της πρακτικής μου ως δάσκαλος φυσικής αγωγής και θεάτρου στο Λονδίνο, συχνά με εντυπωσίαζε η ποιότητα του τρόπου με τον οποίο μάθαιναν, συνεργάζονταν και διασκέδαζαν τα παιδιά κατά τη διάρκεια των διαλειμμάτων. Σκεφτόμουν πώς θα μπορούσα να αξιοποιήσω αυτή την ενέργεια και τη χαρά σε πιο επίσημα περιβάλλοντα μάθησης. Έτσι, ξεκίνησα μια οδύσσεια πειραματισμών, συλλογής και έρευνας παιχνιδιών. Έπειτα από σχεδόν 20 χρόνια συναντώ με χαρά έναν έμπειρο συνάδελφο στην περιπέτεια που αφορά την εκπαιδευτική αξία του παιχνιδιού. Jayaraja Παρατηρώντας τα παιδιά και τους νέους ανθρώπους, ανακάλυψα τη χαρά και τις διαπλαστικές πτυχές των παιχνιδιών. Στις τάξεις μου χρησιμοποίησα παιχνίδια για να εμπλουτίσω τη μάθηση των μαθητών μου. Τα τελευταία 15 χρόνια έχω ενσωματώσει παιγνιώδεις δραστηριότητες σε εργαστήρια για διάφορους οργανισμούς. Τα παιχνίδια δημιουργούν ένα πολύ πλούσιο περιβάλλον μάθησης και έχουν σημαντική μαθησιακή επίδραση σε όλα τα είδη εκπαίδευσης και στα βιωματικά εργαστήρια που αφορούν την κοινωνική μάθηση, την επικοινωνία και τις ηγετικές ικανότητες. Erwin Tielemans Το βιβλίο αυτό είναι μια συλλογή παιχνιδιών που χρησιμοποιήσαμε στα εργαστήρια και στη διδασκαλία μας τα τελευταία 20 χρόνια. Μερικά από τα παιχνίδια τα επινοήσαμε ή, τουλάχιστον, έτσι φανταζόμαστε άλλα τα παίζαμε από τη δική μας παιδική ηλικία και ελπίζουμε ότι θα παίζονται για πολλές ακόμα γενιές. Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τους συναδέλφους οι οποίοι κατά τη διάρκεια των ετών αυτών μας βοήθησαν να γνωρίσουμε καινούρια παιχνίδια ή δημιουργικές παραλλαγές παλιών αγαπημένων παιχνιδιών, καθώς και τους πολλούς ανθρώπους με τους οποίους παίξαμε.

10 Η ΒΙΒΛΟΣ ΤΟΥ ΟΜΑΔΙΚΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ Στόχος μας ήταν να συγκεντρώσουμε αυτά τα παιχνίδια και να τα παρουσιάσουμε με έναν τρόπο εύκολα προσβάσιμο τόσο σε δασκάλους και εκπαιδευτές, όπως και σε όσους θα ήθελαν να εμπλουτίσουν τη δουλειά τους με δραστηριότητες και ιδέες σχετικές με το παιχνίδι. Με χαρά παραδεχόμαστε πως αποτύχαμε να τα συγκεντρώσουμε όλα σε έναν τόμο και τώρα δουλεύουμε τον δεύτερο τόμο, ο οποίος περιλαμβάνει ενότητες σχετικές με παιχνίδια για το περιβάλλον, παιχνίδια συνεργασίας, βίαια παιχνίδια και άλλα. Στο μεταξύ ελπίζουμε πως το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας θα σας εμπνεύσει και θα σας στηρίξει ώστε να αξιοποιήσετε την έμφυτη περιέργεια, την παιχνιδιάρικη διάθεση και την κοινωνικότητα που εμπεριέχονται στα παιχνίδια. Jayaraja Erwin Tielemans

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο βιβλίο αυτό θα βρείτε πολλές πληροφορίες με όσο το δυνατόν πιο περιεκτικό τρόπο. Στην εισαγωγή που ακολουθεί παρουσιάζεται η βασική δομή του βιβλίου. Πέντε κεφάλαια Τα παιχνίδια είναι χωρισμένα σε 5 διαφορετικά κεφάλαια, ώστε να βρίσκετε πάντα αυτό που θέλετε. Κατατάξαμε τα παιχνίδια ανάλογα με αυτό που θεωρούμε ως επίπεδο κινδύνου. Τα παιχνίδια χαμηλού επιπέδου κινδύνου βρίσκονται στην αρχή του κεφαλαίου, ενώ τα παιχνίδια υψηλού επιπέδου κινδύνου υπάρχουν στο τέλος του κεφαλαίου. Στο τέλος του βιβλίου βρίσκεται ένας πλήρης αλφαβητικός κατάλογος των παιχνιδιών. Γλώσσα των οδηγιών Μια σημαντική δεξιότητα είναι να μπορείτε να εξηγείτε τα παιχνίδια γρήγορα και με σαφήνεια. Για να σας βοηθήσουμε, χρησιμοποιήσαμε έντονους χαρακτήρες στις προφορικές οδηγίες, τις οποίες μπορείτε να διαβάζετε φωναχτά. Όσο πιο πολύ εξοικειώνεστε με τα παιχνίδια, τόσο θα βρίσκετε τις δικές σας λέξεις. Εκείνο που επίσης βοηθάει σημαντικά είναι να χρησιμοποιείτε με σαφήνεια και εκφραστικότητα τη γλώσσα του σώματος και να δείχνετε τι πρέπει να κάνουν οι συμμετέχοντες καθώς παρουσιάζετε το παιχνίδι. Τεχνικές πλευρές Για κάθε παιχνίδι συμπεριλάβαμε τεχνικές πληροφορίες, όπως: τον αριθμό των συμμετεχόντων

12 Η ΒΙΒΛΟΣ ΤΟΥ ΟΜΑΔΙΚΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ τη μικρότερη δυνατή ηλικία την προτεινόμενη διάρκεια της δραστηριότητας τα υλικά που απαιτούνται το επίπεδο ενέργειας το επίπεδο κινδύνου. Το επίπεδο ενέργειας δίνει μια αίσθηση του πόση ενέργεια χρειάζεται για να παίξετε το παιχνίδι και/ή πόση ενέργεια παίρνετε από αυτό. Το επίπεδο κινδύνου δείχνει το είδος της ομάδας για την οποία είναι κατάλληλο το παιχνίδι για παράδειγμα, για νέες ομάδες (χαμηλό επίπεδο) ή ομάδες με εμπειρία ή αυτοπεποίθηση (υψηλό επίπεδο). Υλικό που μπορείτε να κατεβάσετε από το διαδίκτυο Όλες οι σελίδες που σημειώνονται στο κάτω μέρος με ένα είναι διαθέσιμες σε μορφή pdf για να τις εκτυπώσετε από το διαδίκτυο σε όποιο μέγεθος σας εξυπηρετεί. Πληκτρολογήστε την ηλεκτρονική διεύθυνση www.patakis.gr/viewbkm.asp?bkm=8801 και αναζητήστε τον σχετικό σύνδεσμο στην ενότητα «Αποσπάσματα Δημοσιεύματα».

1. ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΔΟΥΛΕΥΕΤΕ ΜΕ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗΣ Αν έχετε συμμετάσχει σε κάποιο παιχνίδι ενεργοποίησης, ίσως θυμάστε πόσο πολύ διασκεδάσατε και εμπνευστήκατε από αυτό. Με έμπειρους εμψυχωτές η διαδικασία μπορεί να δείχνει πολύ απλή, αλλά υπάρχουν σημαντικοί παράγοντες που πρέπει κανείς να λάβει υπόψη του πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από κάθε παιχνίδι, συνάντηση ή εργαστήρι. Πριν Τοποθεσία Είναι το παιχνίδι ενεργοποίησης ασφαλές και κατάλληλο για την ομάδα; Βρείτε κάποιο μέρος όπου να μπορείτε να σχηματίσετε έναν κύκλο με όλη την ομάδα. Ο κύκλος είναι ένας εξαιρετικός τρόπος για να επιβάλλετε την τάξη και επίσης σας διευκολύνει στην παροχή οδηγιών και στην επίδειξη. Βεβαιωθείτε ότι δεν υπάρχουν κίνδυνοι ή εμπόδια στη μέση του χώρου. Σε μια σχολική αίθουσα μπορείτε να βάλετε τα θρανία στο βάθος της αίθουσας και να χρησιμοποιήσετε τις καρέκλες ώστε να σχηματίσετε τον κύκλο. Για μερικά παιχνίδια είναι καλύτερα να βρίσκεστε έξω ή σε κάποιο γυμναστήριο. Αν είστε έξω, βεβαιωθείτε ότι το έδαφος είναι ασφαλές, χωρίς γυαλιά ή επικίνδυνες λακκούβες. Είναι επίσης σημαντικό να ξέρετε ποια είναι η θέση σας μέσα στον κύκλο. Αν έχετε την πλάτη σας στον ήλιο, η ομάδα θα πρέπει να σας κοιτάζει μισοκλείνοντας τα μάτια. Όταν είστε με μια μεγάλη ομάδα έξω, ίσως χρειαστεί να γνωρίζετε τη διεύθυνση του ανέμου, καθώς και άλλους παράγοντες που δυσκολεύουν τους συμμετέχοντες να σας ακούσουν.

14 Η ΒΙΒΛΟΣ ΤΟΥ ΟΜΑΔΙΚΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ Το σήμα της ησυχίας Μιλάτε όσο το δυνατόν με κανονική φωνή. Αποφύγετε να μιλάτε πολύ δυνατά, γιατί αυτό τείνει να δημιουργεί μια θορυβώδη ομάδα και σύντομα θα χάσετε τη φωνή σας. Μια χρήσιμη ιεροτελεστία που ακολουθούμε είναι το σήμα της ησυχίας. Εξηγήστε πως, όταν σηκώνετε το χέρι σας ψηλά, επιθυμείτε να κάνουν όλοι το ίδιο, για να τους δείξετε ότι θα θέλατε να υπάρχει ησυχία. Από τη στιγμή που η ομάδα θα το καταλάβει, μπορείτε να εξοικονομήσετε χρόνο, ενέργεια, καθώς και να προστατεύσετε τη φωνή σας. Το να μη θέλει κάποιος να συμμετάσχει δεν είναι κακό Ξεκαθαρίστε το προτού ξεκινήσετε ότι δεν είναι κακό να μη θέλει κάποιος να συμμετάσχει, προτιμώντας απλώς να παρακολουθήσει το παιχνίδι. Μόλις δώσετε τις οδηγίες, ρωτήστε αν θέλουν όλοι να λάβουν μέρος. Είναι σημαντικό να καταλάβουν τα παιδιά πως η συμμετοχή είναι δική τους επιλογή και δεν τους επιβάλλεται. Επίπεδο κινδύνου Όταν διαλέγετε κάποιο παιχνίδι, αναλογιστείτε το επίπεδο κινδύνου και τις ανάγκες της ομάδας. Ξεκινήστε με δραστηριότητες χαμηλού επιπέδου κινδύνου και αποφασίστε πότε πρέπει να αυξήσετε το επίπεδο κινδύνου παρατηρώντας την ομάδα και μαθαίνοντας από τη συζήτηση που γίνεται πάντα με τους συμμετέχοντες στο τέλος κάθε δραστηριότητας.

1. ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΔΟΥΛΕΥΕΤΕ ΜΕ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗΣ 15 Μιλήστε γενικά για τον στόχο από πριν Αιτιολογήστε κάθε δραστηριότητα και δώστε μια ένδειξη του τι θέλετε να πετύχετε μέσω αυτής με γενικούς όρους. Αποφύγετε να πείτε τι μπορούν να μάθουν οι συμμετέχοντες μέσα από αυτήν ή τι θα νιώσουν αυτό είναι κάτι που μπορείτε να διερευνήσετε στη συζήτηση που θα ακολουθήσει. Οδηγίες Χρησιμοποιήστε μικρές, σαφείς προτάσεις ώστε να πείτε στους συμμετέχοντες τι να κάνουν. Προβάρετε τις οδηγίες πριν από τη συνάντηση, διατυπώνοντάς τις με δικά σας λόγια ή χρησιμοποιώντας τη διατύπωση που προτείνεται στο συγκεκριμένο βιβλίο (με έντονους χαρακτήρες). Παρακολουθήστε τις εκφράσεις των συμμετεχόντων, ενώ τους δίνετε τις οδηγίες, για να ελέγξετε αν έχουν καταλάβει και στη συνέχεια διερευνήστε αν έχουν απορίες σχετικά με τη δραστηριότητα. Όπου είναι δυνατόν, κάνετε επίδειξη και χρησιμοποιείτε τη γλώσσα του σώματός σας, για να καταστήσετε τις προφορικές οδηγίες κατανοητές. Κάντε πρόβα και σκεφτείτε το αποτέλεσμα. Εκτενείς οδηγίες Αν κάποιο παιχνίδι είναι πολύπλοκο, μπορείτε να το χωρίσετε σε ευδιάκριτα στάδια, προσθέτοντας κάτι καινούριο κάθε φορά. Είναι καλύτερο να μη δίνετε στους συμμετέχοντες να κάνουν περισσότερα από 3 πράγματα τη φορά. Για παράδειγμα, όταν θέλετε να κινηθούν στον χώρο, τους ζητάτε πρώτα να σταθούν όρθιοι, ύστερα τους αφήνετε να σχηματίσουν ομάδες και περιμένετε ώσπου να τους δώσετε την επόμενη οδηγία Ευγενική γλώσσα Όταν δίνετε την οδηγία, χρησιμοποιήστε προτρεπτικό λόγο. Αρχίστε με: «Θα ήθελα να» ή «Σας παρακαλώ, ελάτε και» ή «Σας καλώ να».

16 Η ΒΙΒΛΟΣ ΤΟΥ ΟΜΑΔΙΚΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ Κατά τη διάρκεια Συμμετέχετε Συμμετέχετε όσο το δυνατόν περισσότερο στα παιχνίδια. Ο ενθουσιασμός σας θα επηρεάσει τους συμμετέχοντες. Φυσικά, όταν δίνετε στις ομάδες να λύσουν ένα πρόβλημα, διατηρείτε τον ρόλο του παρατηρητή. Αν χρειάζεστε ζευγάρια για ένα παιχνίδι και το άθροισμα των μελών της ομάδας είναι μονός αριθμός, τότε συμμετέχετε και εσείς, αλλά αν το άθροισμα των μελών είναι ζυγός αριθμός, μένετε στην άκρη. Σταματήστε αν χρειαστεί Αν ένα παιχνίδι δεν πηγαίνει όπως περιμένατε ή αν δεν έχουν καταλάβει τις οδηγίες σας, σταματήστε και δώστε πάλι την οδηγία. Παρατηρήστε Έχετε τα μάτια, τα αυτιά σας και τις υπόλοιπες αισθήσεις σας σε εγρήγορση κατά τη διάρκεια ενός παιχνιδιού. Με αυτό τον τρόπο, μπορείτε να συσχετίσετε τη συζήτησή σας με ό,τι συνέβη κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας. Σταματήστε προτού μειωθεί η διασκέδαση Πόσο πρέπει να διαρκεί ένα αστείο παιχνίδι; Σταματήστε το 10 δευτερόλεπτα προτού χάσει λίγη από τη μαγεία του. Αυτό σημαίνει ότι μπορείτε πάντα να διασκεδάσετε ακόμα περισσότερο και ότι τελειώνετε κάθε παιχνίδι διασκεδάζοντας. Μετά Ο αναστοχασμός κάνει τη διαφορά! Ένα απλό παιχνίδι μετατρέπεται σε μια πολύτιμη δραστηριότητα όταν το άτομο που δίνει τις οδηγίες για το παιχνίδι είναι ικανό να βοηθήσει την ομάδα να αναστοχαστεί. Οι περισσότερες δραστηριότητες ενεργοποίησης εμπεριέχουν προτάσεις για τη συζήτηση που γίνεται στο τέλος, ώστε να ενισχύσουν τη μάθηση και την κοινωνική ανάπτυξη.

1. ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΔΟΥΛΕΥΕΤΕ ΜΕ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗΣ 17 Ανοιχτές ή κλειστές Αναμείξτε ερωτήσεις ανοιχτού και κλειστού τύπου στη συζήτηση. Μια ερώτηση κλειστού τύπου, που απαιτεί μια απάντηση με ένα ναι ή ένα όχι, είναι ευκολότερη από μια ερώτηση ανοιχτού τύπου. Για μερικούς συμμετέχοντες είναι καλύτερο να ξεκινάτε με μια ερώτηση κλειστού τύπου που ακολουθείται από μια ανοιχτού τύπου, μια μορφή που θα βρίσκετε συχνά στο βιβλίο για παράδειγμα: «Είδατε κάποια σχέση ανάμεσα σε αυτή την άσκηση και ; Αν ναι, ποια;». Αν χρησιμοποιείτε ερωτήσεις ανοιχτού τύπου, μπορείτε να τις συσχετίσετε με τον στόχο που αναφέρατε πριν από το παιχνίδι. Μπορείτε να εστιάσετε τις ερωτήσεις σας σε διάφορες πτυχές του θέματος: τι νιώθουν οι συμμετέχοντες τι σκέφτονται ομοιότητες και διαφορές ανάμεσα στο παιχνίδι και στην εμπειρία τους από τη ζωή τι έμαθαν ή μαθαίνουν πώς θα εφαρμόσουν αυτά που έμαθαν στη δική τους ζωή. Καθώς θα αποκτάτε μεγαλύτερη εμπειρία στην αξιοποίηση των παιχνιδιών για την εξερεύνηση των εκπαιδευτικών αξιών, μπορείτε να αρχίσετε να προσαρμόζετε και/ή να χρησιμοποιείτε τα παιχνίδια για να εξυπηρετείτε τους συγκεκριμένους στόχους σας με την ομάδα για παράδειγμα, το «Μήλο μήλο» είναι ένα παιχνίδι σχηματισμού ομάδων και ένα παιχνίδι διασκέδασης, αλλά μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί ως παιχνίδι για την εξερεύνηση ζητημάτων όπως το πώς είναι να ανήκεις κάπου, η οικογένεια, οι σχέσεις μεταξύ των γενεών Ρωτάτε τους πάντες Όταν θέτετε ερωτήσεις, καλέστε τους όλους να απαντήσουν. Κοιτάξτε όλους τους συμμετέχοντες και δείξτε με τη γλώσσα του σώματός σας ότι η ερώτηση απευθύνεται σε όλους. Καλέστε περισσότερους από έναν συμμετέχοντες να απαντήσουν. Αποφύγετε να ασκείτε κριτική στις απαντήσεις. Αν μια απάντηση δεν είναι ξεκάθαρη ή είναι πολύ αόριστη, μπορείτε να πείτε το εξής: «Δεν κατάλαβα καλά. Μπορείς να μου πεις τι εννοείς;» ή «Μπορείς να μου δώσεις ένα παράδειγμα;». Αντιμετωπίστε κάθε απάντηση με σεβασμό κάτι τέτοιο έχει νόημα και σκοπό, ακόμα και αν αυτό δε γίνεται αμέσως φανερό.

18 Η ΒΙΒΛΟΣ ΤΟΥ ΟΜΑΔΙΚΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ Μια ερώτηση Θέτετε μια ερώτηση τη φορά, αποφεύγοντας πολλαπλές ερωτήσεις, όπως: «Πώς ήταν αυτό το παιχνίδι; Και τι μπορείτε να μάθετε από αυτό;». Η σιωπή είναι χρυσός Αν οι συμμετέχοντες δεν έχουν συνηθίσει να απαντούν σε ερωτήσεις ανοιχτού τύπου, συχνά θα χρειάζεται να σκεφτούν. Παραμείνετε σιωπηλοί, έχοντας στον νου σας ότι σκέφτονται, και περιμένετε το πρώτο άτομο που θέλει να απαντήσει. Αν μιλάτε, πιθανόν να διακόψετε τη δημιουργική διαδικασία της σκέψης. Κάντε τους να νιώσουν ασφαλείς Σε μερικές ομάδες οι συμμετέχοντες ίσως διστάζουν να απαντήσουν μπροστά σε ολόκληρη την ομάδα. Αν επικρατεί μακρά σιωπή έπειτα από κάθε σας ερώτηση ανοιχτού τύπου, σχηματίστε μικρότερες ομάδες των 4 και ζητήστε από τα άτομα να συζητήσουν την ερώτηση με την ομάδα τους. Οι ομάδες μπορούν να γράψουν ή να ζωγραφίσουν τις απαντήσεις τους, κάτι το οποίο μπορείτε να χρησιμοποιήσετε σαν τροφή για σκέψη με το σύνολο της ομάδας. Άλλος ένας ασφαλής τρόπος για να σκέφτονται οι συμμετέχοντες τις ερωτήσεις σας είναι η συζήτηση σε ζευγάρια. Αν θέτετε την ερώτηση και τους αφήνετε να σκεφτούν σε ομάδες των 2 ή 3, τότε οι συμμετέχοντες θα είναι πιο αυθόρμητοι. Μαθαίνοντας από την πράξη Στο τέλος κάθε συνάντησης κάντε μια ανασκόπηση θέτοντας στον εαυτό σας ερωτήσεις, ώστε να βελτιώσετε την ικανότητα σας να χρησιμοποιείτε τα παιχνίδια ως μέσο μάθησης. Οι ακόλουθες ερωτήσεις μπορεί να βοηθήσουν: Τι πήγε καλά; Πήγε το παιχνίδι όπως θα ήθελα; Τι θα άφηνα ίδιο; Τι θα έκανα διαφορετικά; Πώς; Έμαθαν οι συμμετέχοντες; Τι τους βοήθησε; Θα μπορούσα να πετύχω περισσότερα; Πώς;

2. ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΓΙΑ ΣΠΑΣΙΜΟ ΤΟΥ ΠΑΓΟΥ, ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑΣ Προτού ξεκινήσετε να δουλεύετε με μια ομάδα, είναι καλό να γνωριστούν τα μέλη μεταξύ τους. Η διαδικασία της ανάπτυξης της κοινωνικότητας λειτουργεί καλύτερα αν αρχίσετε με δραστηριότητες χαμηλού επιπέδου κινδύνου. Καθώς χτίζεται η εμπιστοσύνη, τα μέλη της ομάδας είναι πιο πρόθυμα να συμμετάσχουν σε δραστηριότητες όπου θα χρειαστεί να μοιραστούν περισσότερες προσωπικές πληροφορίες. Κάτι που συνιστά αξία θεμελιώδους σημασίας και διευκολύνει ιδιαίτερα είναι ο σεβασμός της φυσικής ροής του σχηματισμού των ομάδων, ακολουθώντας με ευαισθησία την πορεία από τις δραστηριότητες χαμηλού προς τις δραστηριότητες υψηλού επιπέδου κινδύνου. Σε αυτό το κεφάλαιο θα βρείτε μια συλλογή δραστηριοτήτων που αναπτύσσουν την κοινωνικότητα, οι οποίες παρουσιάζονται με σειρά αυξανόμενου επιπέδου κινδύνου.

20 Η ΒΙΒΛΟΣ ΤΟΥ ΟΜΑΔΙΚΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ ΜΟΥ ΑΡΕΣΕΙ Καλό ζέσταμα για μεγάλες ομάδες Μου αρέσει το ποδόσφαιρο Επίπεδο κινδύνου: χαμηλό Ηλικία: 6+ Επίπεδο ενέργειας: μέτριο Χρόνος: 5 λεπτά Αριθμός συμμετεχόντων: 12+ Υλικά: κανένα Περιγραφή Οι συμμετέχοντες κάθονται σε κύκλο. «Θα ήθελα να ανταλλάξετε κάποιες πληροφορίες για τον εαυτό σας. Θα πω κάτι που μου αρέσει και ύστερα θα σταθώ όρθιος. Αν αρέσει και σε εσάς το ίδιο πράγμα, τότε σηκωθείτε κι εσείς όρθιοι. Αν είστε ουδέτεροι ή αν δε σας αρέσει το ίδιο πράγμα, παραμείνετε καθιστοί.»μου αρέσει η σοκολάτα γάλακτος». Κοιτάξτε γύρω σας για να δείτε ποιος άλλος έχει σηκωθεί όρθιος. Καθίστε κάτω και επαναλάβετε το ίδιο με άλλες ιδέες, για παράδειγμα: «Μου αρέσει το κάμπινγκ», «Μου αρέσουν οι γάτες», «Μου αρέσει το ποδόσφαιρο», «Μου αρέσει η ορειβασία». Κάθε φορά σηκώνεστε όρθιοι και παρατηρείτε ποιος άλλος έχει κάνει το ίδιο. Τώρα καλέστε τα μέλη της ομάδας να κάνουν ανάλογες δηλώσεις «Μου αρέσει» και ύστερα να σηκωθούν όρθιοι και να δουν σε ποιον άλλο αρέσει αυτό που τους αρέσει.

2. ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΓΙΑ ΣΠΑΣΙΜΟ ΤΟΥ ΠΑΓΟΥ, ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑΣ 21 Σχόλιο Διατηρήστε τη δομή «Μου αρέσει», η οποία ενθαρρύνει τις θετικές δηλώσεις. Συζήτηση Πώς σας φάνηκε αυτή η δραστηριότητα; Μάθατε κάτι παίζοντας αυτό το παιχνίδι; Και αν ναι, τι; Πώς επηρεάζει αυτή η δραστηριότητα την ατμόσφαιρα στην ομάδα; ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ 1 Μια παραλλαγή χαμηλότερου επιπέδου κινδύνου είναι οι συμμετέχοντες, αντί να στέκονται όρθιοι, να σηκώνουν το χέρι αν τους αρέσει το ίδιο πράγμα. ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ 2 Παίξτε αυτό το παιχνίδι όρθιοι. Ο εκπαιδευτής λέει: «Μου αρέσουν τα σπορ», και όλοι εκείνοι που τους αρέσουν τα σπορ μιμούνται το σπορ που τους αρέσει. Για παράδειγμα: «Μου αρέσει ο χορός». «Μου αρέσει η κηπουρική». «Μου αρέσουν τα ζώα». «Μου αρέσει να παίζω ένα μουσικό όργανο». «Στις διακοπές μού αρέσει»

22 Η ΒΙΒΛΟΣ ΤΟΥ ΟΜΑΔΙΚΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ Ο ΧΑΡΤΗΣ Αντάλλαξε προσωπικές πληροφορίες επάνω σε έναν φανταστικό χάρτη Λονδίνο Ν Δ Α Β Επίπεδο κινδύνου: χαμηλό Ηλικία: 10+ Επίπεδο ενέργειας: μέτριο Χρόνος: 10 λεπτά Αριθμός συμμετεχόντων: 10-50 Υλικά: κανένα Εξήγηση Οι συμμετέχοντες στέκονται σε κύκλο. Εξηγήστε ότι το δωμάτιο είναι ένας μεγάλος αόρατος χάρτης, δείχνοντας βόρεια, νότια, ανατολικά και δυτικά και επισημαίνοντας κάποιες συγκεκριμένες τοποθεσίες, ώστε οι συμμετέχοντες να μπορούν εύκολα να τον φέρουν στο μυαλό τους. «Βρείτε στον χάρτη το μέρος όπου ζείτε τώρα και ύστερα ελέγξτε αυτούς που είναι γύρω σας, για να δείτε αν βρίσκεστε στο σωστό σημείο». Όταν έχουν βρει όλοι την τοποθεσία τους, τους ρωτάτε από πού κατάγονται. «Τώρα πηγαίνετε σε ένα σημείο στον χάρτη που θα σας άρεσε να επισκεφθείτε».

2. ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΓΙΑ ΣΠΑΣΙΜΟ ΤΟΥ ΠΑΓΟΥ, ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑΣ 23 Ρωτήστε τους συμμετέχοντες πού θα τους άρεσε να πάνε και γιατί. Σχόλιο Αυτή η δραστηριότητα ενεργοποίησης είναι εξαιρετική για ομάδες που προέρχονται από διαφορετικές περιοχές. Αν οι συμμετέχοντες κατάγονται από διαφορετικές χώρες, μπορούν ακόμα και να ζητήσουν να επισκεφθεί ο ένας τον άλλο ή να προτείνουν κάτι που μπορεί να δει ή να κάνει κανείς και τι να αποφύγει.

24 Η ΒΙΒΛΟΣ ΤΟΥ ΟΜΑΔΙΚΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ Ο ΚΥΚΛΟΣ Σχηματίζοντας κύκλους με συγκεκριμένα κριτήρια Επίπεδο κινδύνου: χαμηλό Ηλικία: 6+ Επίπεδο ενέργειας: μέτριο Χρόνος: 10 λεπτά Αριθμός συμμετεχόντων: 15-50 Υλικά: κανένα Εξήγηση Ξεκινήστε με έναν κύκλο. «Θα ήθελα από εσάς να σχηματίσετε έναν κύκλο με τη φορά των δεικτών του ρολογιού από δω, ανάλογα με το πόσο ανοιχτόχρωμα ή σκουρόχρωμα είναι τα παπούτσια σας» Υποδείξτε το σημείο έναρξης και το τελικό σημείο, ανάλογα με τα κριτήρια για τον κύκλο: από ανοιχτόχρωμα σε σκουρόχρωμα παπούτσια από ανοιχτόχρωμα σε σκουρόχρωμα μαλλιά από μπλε σε σκούρα μάτια αλφαβητική σειρά ονομάτων αλφαβητική σειρά επιθέτων ανάλογα με το μέγεθος του χεριού σας ανάλογα με το νούμερο του παπουτσιού από ζεστά σε κρύα χέρια (το συγκεκριμένο οι συμμετέχοντες θα πρέπει να δώσουν τα χέρια για να το βρουν) ανάλογα με τα γενέθλια ανάλογα με τον αριθμό της οδού όπου κατοικούν

2. ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΓΙΑ ΣΠΑΣΙΜΟ ΤΟΥ ΠΑΓΟΥ, ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑΣ 25 ανάλογα με το πόσα χρόνια εμπειρίας έχετε σε αλφαβητική σειρά του πρώτου γράμματος του αγαπημένου φαγητού / χόμπι / καλλιτέχνη. Σχόλιο Αυτή η δραστηριότητα ενεργοποίησης διευκολύνει τα άτομα να έρθουν εύκολα σε επαφή μεταξύ τους, αλλά αποφύγετε κριτήρια υψηλού επιπέδου κινδύνου, όπως το βάρος, η ηλικία, το ύψος Συζήτηση Πώς σας φάνηκε αυτή η δραστηριότητα; Πώς σας επηρέασε; Βρήκατε κάποιες δραστηριότητες εύκολες; Υπήρχε κάτι που βρήκατε δύσκολο; Υπάρχει κάτι ακόμα που θα θέλατε να μάθετε για τους άλλους; ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ Μπορείτε να παίξετε το παιχνίδι με τα άτομα να στέκονται πάνω σε καρέκλες ή σε έναν πάγκο, χωρίς να μπορούν να αγγίξουν το έδαφος καθώς θα προσπαθούν να μπουν σε σειρά σύμφωνα με τα κριτήρια που έχετε θέσει. Μπορείτε να αυξήσετε περισσότερο την πολυπλοκότητα, αποκλείοντας την παράμετρο της ομιλίας. Αν δεν έχετε πάγκο ή δε θέλετε να χρησιμοποιήσετε καρέκλες, τότε φτιάξτε μια «γέφυρα» με κολλητική ταινία. Ζητήστε από τους συμμετέχοντες να φανταστούν ότι η γέφυρα κρέμεται πάνω από ένα βαθύ φαράγγι.