EJECT! ΠΑΡΕ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΩΡΑ Όταν συμβεί ένα μείζον αεροπορικό ατύχημα στην Πολεμική Αεροπορία συγκεντρώνεται μια ομάδα ειδικών η οποία διερευνά κάθε πιθανό παράγοντα, γεγονός ή ακολουθία γεγονότων τα οποία μπορεί να συνετέλεσαν στο ατύχημα, καθορίζει τα βαθύτερα αίτια που το προκάλεσαν με σκοπό να αποτραπούν στο μέλλον παρόμοια ατυχήματα. Επίσης, ειδικοί στα συστήματα διάσωσης εμπλέκονται στη εξέταση καλής λειτουργίας του συστήματος εγκατάλειψης του α/φους καθώς και εάν αυτό ενεργοποιήθηκε όταν έπρεπε να ενεργοποιηθεί. Δυστυχώς είναι κοινή διαπίστωση ότι αρκετά συχνά η επιτροπή διερεύνησης εξάγει το συμπέρασμα ότι στην τελική φάση του ατυχήματος το σύστημα εγκατάλειψης δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ ή αν ενεργοποιήθηκε αυτό έγινε με τόση καθυστέρηση ώστε να μην αποφευχθεί το μοιραίο. ΓΙΑΤΙ; Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την απόφασή σας για εγκατάλειψη οι οποίοι θα παρατεθούν παρακάτω. Απλά κρατήστε στο μυαλό σας ότι αυτοί οι παράγοντες είναι αλληλένδετοι και όχι απαραίτητα ανεξάρτητοι ο ένας από τον άλλο. Μπορεί μερικοί να είναι αρκετά σοβαροί ενώ άλλοι μικρότερης σημασίας. Σε κάθε περίπτωση όμως ήρθε επιτέλους η στιγμή να αναλογισθεί ο καθένας μας τη σοβαρότητα του προβλήματος και να μελετήσει τον κάθε παράγοντα ξεχωριστά συμπεραίνοντας πόσο τον επηρεάζει. Και αυτό διότι για να φθάσουμε στο σημείο να πάρουμε επιτυχώς μια τόσο «δύσκολη» απόφαση σε τόσο λίγα δευτερόλεπτα, πού όμως θα μας επιτρέψει να ξαναδούμε τα αγαπημένα μας πρόσωπα και να συνεχίσουμε να γευόμαστε το θαύμα της ζωής, πρέπει να έχουμε αποφασίσει την εγκατάλειψη από το έδαφος. Εξετάζοντας λοιπόν τους παρακάτω παράγοντες και με την προϋπόθεση ότι είστε σε καλή φυσική κατάσταση και γνωρίζετε το α/φος σας καλά, πάρτε την απόφαση εγκατάλειψης από τώρα. Μετά ίσως να είναι αργά και το μόνο που θα σας σώσει να είναι απλά λίγη τύχη! Αεροδυναμικά χαρακτηριστικά Τα περισσότερα σύγχρονα συστήματα εγκατάλειψης που χρησιμοποιούμε τα λεγόμενα «zero-zero» είναι σχεδιασμένα να λειτουργούν αποτελεσματικά κάτω από πολύ ακραίες συνθήκες. Όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι για να αυξήσουμε την επιβιωσιμότητά μας πρέπει να προσθέσουμε και άλλα τρία «zero»: μηδενική κλίση, γωνία καθόδου, βαθμό καθόδου.
Όσο μεγαλύτερη απόκλιση από το μηδέν έχουν αυτές οι τρεις παράμετροι τόσο μεγαλύτερο ύψος και χρόνο θα χρειαστούμε για να επιβιώσουμε. Για παράδειγμα αν εγκαταλείψεις με κλίση στο α/φος θα επηρεασθεί σημαντικά το ύψος τροχιάς του καθίσματος. Αν έχεις τη στιγμή της εγκατάλειψης 60 κλίση τότε χάνεις 50% από το ύψος τροχιάς του καθίσματος. Στις 90 δεν υπάρχει ύψος τροχιάς και θα χρειαστεί μεγαλύτερο ύψος για εγκατάλειψη. Αυτός είναι και ο λόγος που ο ελιγμός zoom με οριζόντιες πτέρυγες, είναι τόσο κρίσιμος. Εξασφαλίζει μεγαλύτερο ύψος τροχιάς του καθίσματος το οποίο μπορεί να σώσει τη ζωή σου. Αν έχεις χρόνο κάνε zoom. Στους περισσότερους θανάτους από εγκατάλειψη εκτός παραμέτρων, η αιτία ήταν η καθυστερημένη απόφαση. Για να επιβιώσεις από μία εγκατάλειψη πρέπει να έχεις μελετήσει το φάκελο εγκατάλειψης. Στο 1 θα βρεις στοιχεία για διαφορετικές συνθήκες εγκατάλειψης τα οποία πολλές φορές προκαλούν έκπληξη και ταυτόχρονα προβληματίζουν για το πόσο μπορείς να καθυστερήσεις μία τέτοια απόφαση. Δουλεύουμε το emergency, όμως γνωρίζουμε και το πότε έρχεται η στιγμή να «φύγουμε». Και αυτό το γνωρίζουμε από το έδαφος. Χρόνος αντίδρασης Είναι το σύνολο του χρόνου που περνά από τη στιγμή που εμφανίζεται ένα πρόβλημα (π.χ περιδίνηση) έως το σημείο που εκτελείται κάποια θετική αντίδραση για την εξάλειψή του. Ο χρόνος αντίδρασης περιλαμβάνει λήψη πληροφοριών από το σύστημα αισθητήρων του εγκεφάλου επεξεργασία τους και καθορισμός των κατάλληλων αποφάσεων. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι όσες περισσότερες εναλλακτικές λύσεις έχουμε στο μυαλό μας τόσο περισσότερο χρόνο αντίδρασης θα χρειαστούμε! Το αν θα εκτελέσουμε την κατάλληλη ενέργεια στο συντομότερο χρόνο εξαρτάται από την εκπαίδευση που έχουμε, την εμπειρία μας, την προσωπικότητά μας, και άλλους παράγοντες. Είναι σημαντικό επίσης να γνωρίζουμε ότι ο άνθρωπος είναι ικανός να επεξεργαστεί πλήρως ένα γεγονός τη φορά, έτσι σφάλματα κρίσης είναι αναμενόμενα αναλόγως την ποσότητα των πληροφοριών που του παρέχονται σε μία γρήγορα μεταβαλλόμενη κατάσταση. Μετά από την αξιολόγηση της κατάστασης ο πιλότος πρέπει να εκτελέσει την κατάλληλη ενέργεια. Τότε καλείται να πάρει την απόφαση για το αν μπορεί να παραμείνει στο α/φος ή πρέπει άμεσα να αποχωριστεί από αυτό. Άγχος Παραθέτουμε το πώς ορίζεται το άγχος για έναν πιλότο της Π.Α: α. Μετά από ένα emergency. β. Όταν χωρίς λόγο τοποθετεί το α/φος και τον εαυτό του σε κίνδυνο λόγω καθυστερημένης απόφασης εγκατάλειψης.
γ. Όταν η θέληση για επιτυχία ξεπερνά την ασφάλειά του. δ. Όταν η υπέρμετρη επιθυμία να ξεπεράσει τον εαυτό του τον οδηγεί σε λάθος αποφάσεις. ε. Όταν συνεχίζει την αποστολή ξεπερνώντας τις παραμέτρους ασφάλειας πτήσεων. Δεν έχουμε άγχος όταν λειτουργούμε εντός των προκαθορισμένων κανόνων που έχουν δημιουργηθεί για την δική μας ασφάλεια. Όταν όμως πετάμε χαμηλότερα από το καθορισμένο ύψος ή στρέφουμε σκληρότερα από όσο αντέχουμε τότε αποκτούμε άγχος το οποίο επηρεάζει εκτός των άλλων και την έγκαιρη απόφαση για εγκατάλειψη. Απαιτήσεις της αποστολής Οι χαμηλού ύψους, μεγάλης ταχύτητας αποστολές σε ρεαλιστικό περιβάλλον εκπαίδευσης αφήνει ελάχιστο χρόνο στη διαδικασία απόφασης και ανθρώπινης αντίδρασης. Αντίληψη της κατάστασης(s.a.) Όταν είσαι αφοσιωμένος στην εκτέλεση της αποστολής, φτάνοντας στο σημείο να αποκτάς μειωμένη περιφερειακή όραση χάνεις σταδιακά την αντίληψη της υπάρχουσας κατάστασης και γίνεσαι επιρρεπής στη σύγκρουση με το έδαφος ή με κάποιο μέλος του σχηματισμού, στον πλημμελή έλεγχο του α/φους σου κ.λ.π. Σε μια τέτοια αποστολή πρέπει να έχεις πάρει την απόφαση εγκατάλειψης από το έδαφος, σε περίπτωση που βρεθείς σε κατάσταση απώλειας ελέγχου του α/φους. Βάζοντας το κεφάλι μέσα για να αναλύσεις ένα emergency μπορεί να ξεχάσεις το πιο σημαντικό που είναι να πετάς το α/φος ή να το εγκαταλείψεις έγκαιρα πριν βγεις εκτός φακέλου. Η κούραση και τα προσωπικά προβλήματα μπορούν να επηρεάσουν την αντίληψη της υπάρχουσας κατάστασης. Συνεργασία πληρώματος Η αποτελεσματική επικοινωνία και συνεργασία του πληρώματος είναι καθοριστική. Ήταν μία εκπαιδευτική πτήση ρουτίνας. Ο κυβερνήτης του α/φους αναλύοντας τα emergency ξεκαθάρισε στον bacκ seater ότι αν συνέβαινε κάτι στο έδαφος θα εγκατέλειπαν μόνο αν το έλεγε αυτός. Η αποστολή εκτελέσθηκε κανονικά μέχρι την προσγείωση όπου δίπλωσε ο ριναίος τροχός και χάθηκε η ενδοεπικοινωνία του πληρώματος. Τότε ο κυβερνήτης άρχισε να λύνεται για να βγει από το α/φος ενώ ο backseater πρόσεξε ότι είχε χυθεί καύσιμο με πιθανότητα πυρκαγιάς και τράβηξε τη χειρολαβή εγκατάλειψης. Ο κυβερνήτης του α/φους τραυματίσθηκε θανάσιμα αφού είχε ελευθερωθεί βιαστικά από τις ζώνες.
Ο «στιγματισμός» Ο στιγματισμός σου για την πρόκληση απώλειας ενός α/φους μπορεί να είναι πραγματικός ή φανταστικός. Κανείς δεν επιθυμεί να εκτελέσει περισσότερες απογειώσεις από προσγειώσεις. Η συνεχής απασχόληση του μυαλού σου όμως να μην τύχει και στιγματιστείς ως ένας αεροπόρος που πανικοβλήθηκε και εγκατέλειψε πολύ νωρίς μπορεί να αποδειχθεί το ίδιο μοιραία με την επίμονη άρνηση ότι το α/φος είναι χαμένο έτσι και αλλιώς και είτε το εγκαταλείπεις τώρα ή καθόλου. Μήπως γνωρίζεις κάποιον που εγκατέλειψε άστοχα το α/φος; Εγωισμός Ο εγωισμός σημαίνει αυτοεκτίμηση και θεωρείται ως σύνθετος συνδυασμός της αντίληψης που έχει κάποιος ενός ρόλου περήφανου, προβολής της εικόνας του, φόβου μην κάνει λάθος, μη χάσει α/φος, μην φανεί «κακός». Ο εγωισμός είναι αυτός που σε κάνει να λες ότι ποτέ δεν πέταξες με α/φος δίχως να το προσγειώσεις ή ότι δεν θα συμβεί ποτέ σε σένα! Ένας πεπειραμένος αεροπόρος ο οποίος πιστεύει ότι έχει την ικανότητα να ξεφύγει από κάθε δύσκολη κατάσταση είναι ποιο πιθανό να είναι αυτός που θα πετάξει με το α/φος σε ανεξέλεγκτη κατάσταση. Αν πιστεύει ότι μία πρόωρη εγκατάλειψη θα έχει επιπτώσεις στο επαγγελματικό του προφίλ τότε θα διστάσει και θα αποφασίσει την εγκατάλειψη ποιο αργά από ότι πρέπει! Έλλειψη επαγρύπνησης Είναι το αντίθετο του άγχους όταν πετάμε μία πτήση ρουτίνας εύκολη ή ακόμα όταν πετάμε με κάποιον πολύ έμπειρο που τον εμπιστευόμαστε πολύ. Τότε η προσοχή μας ελαττώνεται σημαντικά και η εγρήγορση που πρέπει να δείξουμε σε κάποια απότομη αλλαγή αυτής της νηφάλιας κατάστασης μπορεί να μας οδηγήσει σε αργοπορημένη απόφαση εγκατάλειψης. Behavioral Inaction (απραξία) Αυτό είναι ένα φαινόμενο που χρησιμοποιήθηκε για να εξηγήσει γιατί οι επιβάτες πολιτικών α/φών μερικές φορές δεν παίρνουν την απόφαση να βγουν από το α/φος μετά την επιβίωσή τους από αναγκαστική προσγείωση. Κάτω από συνθήκες υπερβολικού άγχους ή αν υπάρχουν πολλές εναλλακτικές λύσεις, που πρέπει να ληφθούν υπόψη, πολλοί άνθρωποι «παγώνουν» δίχως να πράττουν κάτι, εκτός αν διαταχθούν. Αυτό το «πάγωμα» είναι η αδυναμία κάποιου να ενεργήσει σε περιβάλλον υψηλού stress και είναι μία εξήγηση για αυτό που ονομάζεται «πτήση αυτοκτονίας».
Παραμόρφωση του χρόνου (temporal distortion) Είναι άλλο ένα φαινόμενο που προκαλείται σε συνθήκες υψηλού stress και προκαλεί μειωμένη αντίληψη των γεγονότων αφού ο εγκέφαλος προσπαθεί να κερδίσει χρόνο και να ασχοληθεί με το πρόβλημα. Έχει το αποτέλεσμα να ελαττώνει το άγχος και να μας κάνει να χάνουμε την αίσθηση του επείγοντος. Δίνει την εσφαλμένη αίσθηση ότι υπάρχει επιπρόσθετος χρόνος διαθέσιμος αφού τα γεγονότα εμφανίζονται ότι λαμβάνουν χώρα ποιο αργά. Κατά τη διάρκεια προσέγγισης για προσγείωση ενός διθέσιου α/φους κράτησε ο κινητήρας και ο κυβερνήτης πήρε την απόφαση εγκατάλειψης. Και τα δύο μέλη του πληρώματος εγκατέλειψαν επιτυχώς το α/φος, όμως ο κυβερνήτης μετά το ατύχημα παραπονέθηκε για βλάβη στο σύστημα εκτίναξης. Ανέφερε ότι η όλη διαδικασία έγινε χαρακτηριστικά αργά. Αφηγήθηκε το πόσο αργά έφυγε η καλύπτρα, πόσο αργά εκτινάχθηκε ο backseater, και το πόσες φορές αναγκάστηκε να τραβήξει τη χειρολαβή πριν αρχίσει το κάθισμά του να κινείται προς τα επάνω. Λεπτομερής διερεύνηση του συστήματος εγκατάλειψης μετά το ατύχημα απέδειξαν ότι αυτό λειτουργούσε. Ήταν μία χαρακτηριστική περίπτωση παραμόρφωσης του χρόνου λόγω υψηλού stress. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Η καθυστερημένη απόφαση για εγκατάλειψη ευθύνεται για τις περισσότερες αποτυχημένες εγκαταλείψεις από οποιαδήποτε άλλη αιτία. Η εξέλιξη της τεχνολογίας έχει επιφέρει σημαντικές βελτιώσεις στα συστήματα διαφυγής από το α/φος μειώνοντας κατά πολύ τις πιθανότητες αστοχίας ή τραυματισμού του πιλότου. Έγκειται πλέον στη κρίση σου αν θα χρησιμοποιήσεις αυτό το ζωτικό σύστημα την κατάλληλη στιγμή ώστε να δικαιολογήσεις τον λόγο για τον οποίο έχει τοποθετηθεί στο α/φος. Από τώρα, από το έδαφος θα κριθεί αν θα είσαι έτοιμος στον αέρα να εξεταστείς στο πότε είναι η κατάλληλη στιγμή. Φρόντισε λοιπόν αυτές οι εξετάσεις να μην είναι οι τελευταίες της ζωής σου. Διασκευή-Μετάφραση από Flying Safety/March99 ΣΓΟΣ(Ι)Φ.ΛΑΧΟΥΒΑΡΗΣ ΑξκοςΓΑΠΕ 332ΜΠΚ