ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΘΤΜΟΤ ΘΔΜΑΣΙΚΔ ΔΝΟΣΗΣΔ: 1. Αλάπηπμε θαη Δλδπλάκσζε ηνπ Δαπηνύ 3. Γεκηνπξγία θαη Βειηίσζε Κνηλσληθνύ Δαπηνύ ΤΠΟΔΝΟΣΗΣΔ: 1.2 πλαηζζεκαηηθή Δθπαίδεπζε θαη Απηνεθηίκεζε 3.2 Αλάπηπμε Κνηλσληθώλ Γεμηνηήησλ θαη Σρέζεσλ ΣΑΞΗ: Α Γπκλαζίνπ ΥΡΟΝΟ: Γξαζηεξηόηεηα Αθόξκεζεο: 1 δηδαθηηθή πεξίνδνο Κεληξηθή Γξαζηεξηόηεηα: 1 δηδαθηηθή πεξίνδνο ΓΔΙΚΣΔ ΔΠΙΣΤΥΙΑ: Οη καζεηέο: Να πεξηγξάθνπλ θαη λα εθαξκόδνπλ ηερληθέο δηαρείξηζεο ηνπ ζπκνύ Να πεξηγξάθνπλ ζπκπεξηθνξέο ελζπλαίζζεζεο Να επηδεηθλύνπλ ηξόπνπο απνηειεζκαηηθήο επηθνηλσλίαο Να αλαπηύζζνπλ ηθαλόηεηεο δηαπξαγκάηεπζεο θαη δηακεζνιάβεζεο Να εηζεγνύληαη θαη λα εθαξκόδνπλ ηξόπνπο επίιπζεο ζπγθξνύζεσλ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ ΑΦΟΡΜHΗ: Ο/ε θαζεγεηήο/ηξηα επηιέγεη κία από ηηο 2 πην θάησ δξαζηεξηόηεηεο: Γξαζηεξηόηεηα 1(α): Εεηείηαη από ηνπο καζεηέο λα ζρεκαηίζνπλ έλαλ θύθιν. (Σπκκεηέρεη θαη ν/ε εθπαηδεπηηθόο). Ο/ε εθπαηδεπηηθόο έρεη έλα καιαθό κπαιάθη. Ο έλαο πεηάεη ην κπαιάθη ζηνλ άιιν, ζπκπιεξώλνληαο ηε θξάζε «Θπκώλσ όηαλ.» ή «ζύκσζα όηαλ». Τν κπαιάθη πξέπεη λα πάεη ζε όινπο θαη ζηνλ εθπαηδεπηηθό από κηα κόλν θνξά. Μόιηο νινθιεξσζεί ν θύθινο αθνινπζεί ζπδήηεζε. Άμνλεο πδήηεζεο: Τη είλαη ν ζπκόο; (έλα θπζηνινγηθό ζπλαίζζεκα πνπ ην ληώζνπκε όινη). Πόηε ηνλ ληώζνπκε; (ζε θαηαζηάζεηο όπσο απηέο πνπ αλαθέξζεθαλ, όηαλ θάπνηνο καο θνξντδεύεη, καο παίξλεη θάηη πνπ καο αλήθεη, όηαλ δε καο αθνύλε νη θίινη καο, όηαλ δε καο εθηηκάλε, όηαλ δελ ηθαλνπνηνύληαη βαζηθέο ςπρνινγηθέο καο αλάγθεο* θ.ιπ. Να ζπκάζηε πσο πίζσ από θάζε ζπκπεξηθνξά, ππάξρεη έλα ζπλαίζζεκα). Τη πξνθαιεί ν ζπκόο; (Σπγθξνύζεηο, ηύςεηο, πιεγώλεη ηνπο άιινπο) Πώο κπνξνύκε λα δηαρεηξηζηνύκε ην ζπκό; Πνηεο ηερληθέο δηαρείξηζεο ζπκνύ λα πηνζεηήζνπκε; Σηε ζπλέρεηα νη καζεηέο θαινύληαη λα πξνβιεκαηηζηνύλ γηα ηηο δηάθνξεο ζπγθξνύζεηο θαη δηαθσλίεο πνπ έρνπλ κε ηα θηιηθά ηνπο άηνκα αιιά θαη κε ηα κέιε ηεο νηθνγέλεηάο ηνπο θαη ηέινο λα εμεηάζνπλ ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο. Τνπο δίλεηαη ην θύιιν εξγαζίαο 2 θαη εξγάδνληαη αηνκηθά. Όπνηνο/α καζεηήο/ηξηα επηζπκεί αλαθνηλώλεη απηά πνπ έγξαςε. 1
Αθνύ νινθιεξσζεί κία από ηηο πην πάλσ δξαζηεξηόηεηεο ν/ε εθπαηδεπηηθόο ζπλερίδεη κε ηε Γξαζηεξηόηεηα 2. Γξαζηεξηόηεηα 1(β): Γίλνληαη ζηηο νκάδεο ζελάξηα πνπ θαλεξώλνπλ ην ζπλαίζζεκα ηνπ ζπκνύ (θύιιν εξγαζίαο 1). Ο θάζε καζεηήο έρεη κπξνζηά ηνπ έλα ζελάξην θαη ζπκπιεξώλεη ηηο ζρεηηθέο εξσηήζεηο. Σηε ζπλέρεηα, όζνη καζεηέο έρνπλ ζηα ρέξηα ηνπο ην ίδην ζελάξην, ζρεκαηίδνπλ κία νκάδα. Ζ θάζε νκάδα ζπδεηά ην ζελάξην θαη ηηο απαληήζεηο πνπ έγξαςαλ κε ζθνπό λα πξνβιεκαηηζηνύλ γηα ηηο δηάθνξεο αληηδξάζεηο ηνπο ζηηο θαηαζηάζεηο ηνπ ζελαξίνπ, όπνπ ην ζπλαίζζεκα ηνπ ζπκνύ θπξηαξρεί. Άμνλεο ζπδήηεζεο: Τη είλαη ν ζπκόο; (έλα θπζηνινγηθό ζπλαίζζεκα πνπ ην ληώζνπκε όινη). Πόηε ηνλ ληώζνπκε; (ζε θαηαζηάζεηο όπσο απηέο πνπ αλαθέξζεθαλ, όηαλ θάπνηνο καο θνξντδεύεη, καο παίξλεη θάηη πνπ καο αλήθεη, όηαλ δε καο αθνύλε νη θίινη καο, όηαλ δε καο εθηηκάλε, όηαλ δελ ηθαλνπνηνύληαη βαζηθέο ςπρνινγηθέο καο αλάγθεο* θ.ιπ. Να ζπκάζηε πσο πίζσ από θάζε ζπκπεξηθνξά, ππάξρεη έλα ζπλαίζζεκα). Τη πξνθαιεί ν ζπκόο; (Σπγθξνύζεηο, ηύςεηο, πιεγώλεη ηνπο άιινπο). Πώο κπνξνύκε λα δηαρεηξηζηνύκε ην ζπκό; Πνηεο ηερληθέο δηαρείξηζεο ζπκνύ λα πηνζεηήζνπκε; Δπεμεγείηαη ζηνπο καζεηέο πσο ν ζπκόο είλαη θπζηνινγηθό ζπλαίζζεκα θαη ζπκβαίλεη ζπλήζσο όηαλ δελ ηθαλνπνηνύληαη νη βαζηθέο ςπρνινγηθέο αλάγθεο. *Βασικές Ψστολογικές Ανάγκες: - Η ανάγκη να ανήκω. Οη θνηλσληθέο κνπ ζρέζεηο είλαη πνιύ ζεκαληηθέο (π.ρ. Όηαλ νη ζρέζεηο κνπ κε ηνπο άιινπο απεηινύληαη, θαηαζιίβνκαη, κπνξεί λα ζπκώζσ θαη λα θεξζώ επηζεηηθά). - Χρειάζομαι να νιώθω ότι έτω τον έλεγτο. Φξεηάδεηαη λα ειέγρσ ηα πξάγκαηα πνπ είλαη ζεκαληηθά γηα κέλα. (π.ρ. Δθλεπξίδνκαη όηαλ ζεκαληηθά ζέκαηα πνπ κε αθνξνύλ δελ είλαη ππό έιεγρν. Τν ίδην ληώζσ όηαλ αληηιεθζώ όηη έρσ ράζεη ηνλ έιεγρν ηνπ πξνζσπηθνύ κνπ ρώξνπ. Απνηέιεζκα: κπνξεί λα ζπκώζσ θαη λα θεξζώ επηζεηηθά. - Η ανάγκη να με ακούν οι άλλοι. Δίλαη ζεκαληηθό γηα κέλα λα εθηηκνύλ νη άιινη ηηο απόςεηο κνπ. (π.ρ. Δίλαη εθλεπξηζηηθό όηαλ νη άιινη δελ εθηηκνύλ ηελ άπνςή κνπ, όηαλ δε κνπ δίλνπλ ηόπν θαη ρξόλν γηα λα πσ θη εγώ απηά πνπ ζέισ. Ψο απνηέιεζκα ληώζσ ζπκό θαη κπνξεί λα θεξζώ επηζεηηθά. Πεγή: Τξηβίια,Σ., Chimienti, G., (2002). Ανακάλςτη, Αςηογνυζία, Αςηοκςπιαπσία, Αςηοεκηίμηζη: Σςναιζθημαηική και Κοινυνική επιδεξιόηηηα: Ένα εγσειπίδιο ηεσνικών. Δθδόζεηο Παηάθε: Αζήλα Σηε ζπλέρεηα νη καζεηέο θαινύληαη λα πξνβιεκαηηζηνύλ γηα ηηο δηάθνξεο ζπγθξνύζεηο θαη δηαθσλίεο πνπ έρνπλ κε ηα θηιηθά ηνπο άηνκα αιιά θαη κε ηα κέιε ηεο νηθνγέλεηάο ηνπο θαη ηέινο λα εμεηάζνπλ ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο. Τνπο δίλεηαη ην θύιιν εξγαζίαο 2 θαη εξγάδνληαη αηνκηθά. Όπνηνο/α καζεηήο/ηξηα επηζπκεί αλαθνηλώλεη απηά πνπ έγξαςε. 2
Αθνύ νινθιεξσζεί κία από ηηο πην πάλσ δξαζηεξηόηεηεο ν/ε εθπαηδεπηηθόο ζπλερίδεη κε ηελ θεληξηθή δξαζηεξηόηεηα. ΚΔΝΣΡΙΚΗ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ : ρέδην Γξάζεο Ζ/Ο εθπαηδεπηηθόο δεηά από ηα παηδηά λα αλαθέξνπλ πεξηπηώζεηο θαηά ηηο νπνίεο νη ίδηνη βξέζεθαλ αληηκέησπνη κε αξλεηηθά ζπλαηζζήκαηα (ζπκό, άγρνο, απνγνήηεπζε, ζιίςε) ηα νπνία δπζθνιεύηεθαλ λα ρεηξηζηνύλ. Σηε ζπλέρεηα ηα παηδηά ρσξίδνληαη ζε νκάδεο ησλ 3-4 αηόκσλ. Ζ/Ο εθπαηδεπηηθόο αλαζέηεη ζηηο νκάδεο λα ζθεθηνύλ έλα «ζσέδιο δπάζηρ» ην νπνίν ζα κπνξνύλ λα εθαξκόδνπλ θάζε θνξά πνπ έρνπλ λα ρεηξηζηνύλ έλα αξλεηηθό ζπλαίζζεκα θαη ην νπνίν πξέπεη λα απνηειείηαη από 3-5 βήκαηα. Κάζε νκάδα εηνηκάδεη ην «ζρέδην δξάζεο» ηεο θαη ην αλαθνηλώλεη ζηε ζπλέρεηα ζηελ ηάμε. Όια ηα ζρέδηα γξάθνληαη ζηνλ πίλαθα από ηελ/ηνλ εθπαηδεπηηθό. Σηε ζπλέρεηα γίλεηαη πξνζπάζεηα λα βξνπλ ηα θνηλά ζεκεία αλάκεζα ζηα ζρέδηα πνπ πξνηάζεθαλ από ηνπο καζεηέο κε ζηόρν λα θηηάμνπλ έλα θνηλό «ζρέδην δξάζεο» ην νπνίν ζα πξέπεη λα πεξηιακβάλεη ηα πην θάησ ζεκεία: Αλαγλσξίδσ ην ζπλαίζζεκα Απνδέρνκαη ην ζπλαίζζεκα Φαιαξώλσ θαη παίξλσ ρξόλν λα ζθεθηώ πξηλ ελεξγήζσ. Παίξλσ βαζηέο αλαπλνέο θαη ραιαξώλσ όινπο ηνπο κύεο ηνπ θνξκηνύ κνπ. Θπκάκαη ην θαλάξη ηεο δηαρείξηζεο ηνπ ζπκνύ Σθέθηνκαη πηζαλνύο ηξόπνπο γηα λα βνεζήζσ ηνλ εαπηό κνπ λα ληώζεη θαιύηεξα Δπηιέγσ έλαλ από ηνπο ηξόπνπο πνπ ζθέθηεθα θαη ελεξγώ (κηιώ ζε θάπνηνλ, θάλσ θάηη πνπ κε επραξηζηεί, θ.ιπ.). Αλ δελ πεηύρεη απηόο ν ηξόπνο επηιέγσ έλαλ άιινλ. Πεγή: Δπακεηλώλδα, Δ., Νενθιένπο, Δ., Τηγγηξίδνπ, Μ., (2007). Ππώηα Βήμαηα: Οδηγόρ Εκπαίδεςζηρ για Υγιείρ Σσέζειρ. Κππξηαθόο Σύλδεζκνο Οηθνγελεηαθνύ Πξνγξακκαηηζκνύ. Τα παηδηά θηηάρλνπλ έλα πόζηεξ κε ηα «βήκαηα δηαρείξηζεο αξλεηηθώλ ζπλαηζζεκάησλ» θαη ην ηνπνζεηνύλ ζηελ πηλαθίδα ηεο ηάμεο γηα λα κπνξνύλ λα ην ρξεζηκνπνηνύλ όπνηε ρξεηάδεηαη. 3
Φύιιν Δξγαζίαο 1: ελάξηα Έλαο ζπκκαζεηήο ζνπ ζε θνπηζνκπνιεύεη ζηελ παξέα ζνπ. πλεξγάδεζαη κε ηξεηο ζπκκαζεηέο ζε κηα ζρνιηθή εξγαζία. Απηνί όκσο απνθάζηζαλ λα αιιάμνπλ ην ζέκα ρσξίο λα ζε ξσηήζνπλ. Κάπνηνο παίξλεη θάηη δηθό ζνπ ρσξίο λα ζε ξσηήζεη. Οη γνλείο ζνπ ζέινπλ λα κεηαθνκίζνπλ ζε άιιε πόιε θαη ζα ρξεηαζηεί λα απνρσξηζηείο ηνπο θίινπο ζνπ. θνηώζεθεο ζηε δνπιεηά γηα λα ηειεηώζεηο κηα κειέηε ζην ζρνιείν θαη δε ζα ηελ παξαδώζεηο έγθαηξα γηαηί ηελ έραζεο από ηνλ ππνινγηζηή όηαλ πήγεο λα ηελ εθηππώζεηο. Δίρεο όια ηα πξάγκαηα ζην δσκάηηό ζνπ ηαθηνπνηεκέλα θαη όκνξθα θαη ε/ν αδειθή/νο ηα έθαλε άλσ θάησ θαζώο έςαρλε ην παηρλίδη ηεο/ηνπ. 1. Πνην είλαη ην θπξηόηεξν ζπλαίζζεκα πνπ ζα έλησζεο αλ βίσλεο απηή ηελ θαηάζηαζε; 2. Γηαηί πηζηεύεηο πσο ζα έλησζεο απηό ην ζπλαίζζεκα; 3. Με πνην ηξόπν ζα δηαρεηξηδόζνπλ απηή ηελ θαηάζηαζε;............... 4. Αλ αθηέξσλεο ιίγν ρξόλν γηα λα εξεκήζεηο θαη λα δεηο ηελ θαηάζηαζε κε ζεηηθή ζθέςε, ζα αληηδξνύζεο δηαθνξεηηθά; Γηθαηνιόγεζε ηελ απάληεζή ζνπ............. 4
Φύιιν Δξγαζίαο 2: Θπκόο πκπιεξώζηε ηα αθόινπζα ζεκεία: Νηώζσ ζπκό όηαλ έλαο θαιόο θίινο κνπ... Γηαηί ζπκώλεηο κ απηό; Πώο ληώζεηο όηαλ ζπκώλεηο πνιύ κε ην θίιν ζνπ; Γξάςε ηξία επίζεηα πνπ πεξηγξάθνπλ πώο ληώζεηο γηα ηνλ εαπηό ζνπ όηαλ ζπκώλεηο θαη ράλεηο ηνλ έιεγρό ζνπ. Νηώζσ ζπκό όηαλ έλαο ελήιηθαο ηεο νηθνγέλεηαο κνπ... Γηαηί ζπκώλεηο κ απηό; Πώο ληώζεηο όηαλ ζπκώλεηο κε θάπνηνλ ελήιηθα ηεο νηθνγέλεηαο ζνπ θαη ράλεηο ηνλ έιεγρν; Γξάςε ηξία επίζεηα πνπ πεξηγξάθνπλ πώο αηζζάλεζαη γηα ηνλ εαπηό ζνπ όηαλ ζπκώλεηο. 5
Ο θαιόο κνπ θίινο εθθξάδεη ζπκό όηαλ εγώ... Γηαηί απηό θάλεη ην θίιν ζνπ λα ζπκώλεη; Πώο ληώζεηο πνπ ν θίινο ζνπ έρεη ζπκώζεη καδί ζνπ; Γξάςε ηξία ζπλαηζζήκαηά ζνπ. Έλαο ελήιηθαο από ηελ νηθνγέλεηα κνπ εθθξάδεη ζπκό όηαλ εγώ... Γηαηί απηό ηνλ θάλεη λα ζπκώλεη; Πώο ληώζεηο πνπ ν ελήιηθαο έρεη ζπκώζεη καδί ζνπ; Γξάςε ηξία ζπλαηζζήκαηά ζνπ. Να ζρνιηάζεηε ηελ πην θάησ δήισζε: «Η ζύγκποςζη και η διαθυνία μποπούν να παίξοςν ζημανηικό πόλο ζηην εξέλιξη μίαρ ζσέζηρ» 6
ΒΟΗΘΗΣΙΚΟ ΤΛΙΚΟ Οξηζκόο Αληηκεησπίδνληαο ην ζπκό Ο ζπκόο απνηειεί έλα θπζηνινγηθό, ζπλήζσο πγηέο, αλζξώπηλν ζπλαίζζεκα. Σπζρεηίδεηαη κε αξλεηηθά ζπλαηζζήκαηα όπσο ην άγρνο, ε καηαίσζε θαη ν πόλνο. Ο ζπκόο κπνξεί λα θαηεπζύλεηαη πξνο ηα έμσ (ηνπο άιινπο ή ην πεξηβάιινλ), ή πξνο ηα κέζα (ηνλ εαπηό). Σπρλά, κάιηζηα, ζπκώλνπκε επεηδή ληώζνπκε ζπκό. Σύκθσλα κε ηνλ Charles Spielberger, έλα ςπρνιόγν πνπ εηδηθεύεηαη ζηε κειέηε ηνπ ζπκνύ, ν ζπκόο είλαη κηα «ζςναιζθημαηική καηάζηαζη πος ποικίλλει ζε ένηαζη από ηον ήπιο εκνεςπιζμό υρ ηην ένηονη οπγή και μανία». http://www.psyxology.gr/articles/150-2010-02-21-16-07-06.html, Μεξζηληάο Θσκάο, MSc Κιηληθόο Χπρνιόγνο Όπσο θαη άιια ζπλαηζζήκαηα, ζπλνδεύεηαη από θπζηνινγηθέο θαη ζσκαηηθέο αιιαγέο: όηαλ ζπκώλνπκε, ε θαξδηά καο ρηππά πην δπλαηά θαη ε πίεζε ηνπ αίκαηόο καο απμάλεηαη, όπσο απμάλνληαη θαη ηα επίπεδα ησλ νξκνλώλ αδξελαιίλε θαη λνξαδξελαιίλε. Αηηίεο Θπκνύ: Πνιιέο θαηαζηάζεηο κπνξνύλ λα πξνθαιέζνπλ ζπκό: ην έληνλν ζηξεο, ε καηαίσζε, όηαλ πηζηεύνπκε όηη νη άιινη καο απεηινύλ ή καο θάλνπλ θαθό (εηδηθά αλ ζεσξνύκε ηελ πξόζεζή ηνπο θαθή), όηαλ πηζηεύνπκε όηη καο εθκεηαιιεύνληαη ή καο παξακεινύλ, όηαλ δειεύνπκε, όηαλ νη άιινη δελ θάλνπλ απηό πνπ ηνπο ιέκε, ή όηαλ ζπκπεξηθέξνληαη θαηά ηξόπν πνπ ζεσξνύκε όηη απεηινύλ θάηη ζεκαληηθό γηα καο. Δπίζεο, κπνξεί λα ζπκώζνπκε όηαλ βιέπνπκε θάπνηνλ λα ππνθέξεη, όηαλ ζίγνληαη νη αξρέο καο, ή όηαλ δνύκε θάπνηνλ άιιν ζπκσκέλν. Μεξηθέο θνξέο ν ζπκόο πξνθαιείηαη σο αληίδξαζε ζηνλ πόλν (ςπρηθό ή ζσκαηηθό). Σε όιεο απηέο ηηο πεξηπηώζεηο, ππάξρεη θάηη θνηλό: θευπούμε όηι κάηι δεν πάει καλά και ηο θευπούμε αςηό ηόζο ζημανηικό ώζηε να πποκαλούνηαι ένηονα ζςναιζθήμαηα. Σε πνιιέο πεξηπηώζεηο, ν ζπκόο (όπσο θαη θάζε ζπλαίζζεκα) είλαη ιεηηνπξγηθόο: Μαο ζπκίδεη ή καο ηνλίδεη όηη θάηη δελ «πάεη θαιά», απνηειεί θίλεηξν γηα λα θηλεηνπνηεζνύκε θαη λα δξάζνπκε, καο βνεζά λα θεξδίζνπκε ηελ πξνζνρή ησλ άιισλ. Όηαλ όκσο ζπκώλνπκε πνιύ ζπρλά, γηα πξάγκαηα όρη θαη ηόζν ζεκαληηθά, όηαλ δελ θαηνξζώλνπκε λα ειέγμνπκε ην βαζκό ηνπ ζπκνύ καο, ή όηαλ δελ ηνλ ρεηξηδόκαζηε επαξθώο κε απνηέιεζκα λα εγθισβηδόκαζηε ζ' απηόλ, ηόηε ππάξρεη ζνβαξό δήηεκα. Έληνλνο ζπκόο ή εθξήμεηο νξγήο κπνξεί λα ζπκβνύλ όηαλ ληώζνπκε όηη ληξνπηαδόκαζηε ή πξνζβαιιόκαζηε, αλ πηζηέςνπκε όηη καο πξνθαιείηαη ζεκαληηθή βιάβε, ή όηαλ εκκέλνπκε ζε δπζάξεζηεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε έλα γεγνλόο. Πεγή: http://www.ibrt.gr/ekpaideysi/6_antimetopizontas_to_thymo.pdf 7
Δλδεηθηηθά παξαδείγκαηα: Γεγνλόο θέςε Αληίδξαζε Γεγνλόο θέςε Αληίδξαζε 0 θαζεγεηήο αλαθνίλσζε «Με πξόζβαιε κπξνζηά ζε όινπο θαη δεκόζηα όηη απέηπρα ζηηο ην έθαλε, όπσο θαίλεηαη, επίηεδεο.» εμεηάζεηο. Πξνζβνιή = ζπκόο/ νξγή 0 Γηώξγνο δε κνπ επηζηξέθεη ην βηβιίν πνπ ηνπ δάλεηζα. «Αξλείηαη λα κνπ δώζεη θάηη πνπ ην Αίζζεζε ζεκαληηθήο βιάβεο ζέισ πνιύ θαη κνπ αλήθεη. Καηαπαηά = ζπκόο/ νξγή βαζηθό δηθαίσκά κνπ θαη κε ζίγεη.» Ζ Μαξία αξλήζεθε λα βγεη καδί κνπ ζήκεξα, αλ θαη ην είρε ππνζρεζεί λσξίηεξα. Κύθινο ζθέςεσλ: 1. «Ζ Μ. δελ ζέιεη λα βγεη καδί κνπ.» «Απηό είλαη άδηθν, γηαηί εγώ ηεο θέξνκαη θαιά θαη κνπ ην είρε ππνζρεζεί.» «Δίλαη αδηθαηνιόγεηε θαη απαξάδεθηε.» «Καη επεηδή είλαη έηζη, ηελ πιεξώλσ εγώ.» Φαύινο αλαηξνθνδνηνύκελνο θύθινο ζθέςεσλ = ζπκόο/ νξγή Αληηκεηώπηζε ηνπ Θπκνύ Πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπηζζνύλ νη εθξήμεηο νξγήο ζα πξέπεη λα ειεγρζνύλ νη ζθέςεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηα γεγνλόηα ή ηηο θαηαζηάζεηο πνπ καο πξνθαινύλ ζπκό, πξνθεηκέλνπ λα δνύκε θαηά πόζν είλαη ξεαιηζηηθέο ή επεξεάδνληαη από απηόκαηεο ζθέςεηο ή γλσζηαθά ιάζε. Υξήζηκα ζα ζαο θαλνύλ θαη ηα αθόινπζα: 1. Πξνζπαζήζηε λα κάζεηε λα εληνπίδεηε έγθαηξα ηα πξώηα ζεκάδηα ηνπ ζπκνύ ζαο. Θπκεζείηε ηελ ηειεπηαία θνξά πνπ ζπκώζαηε έληνλα. Τη πεξλνύζε από ην κπαιό ζαο; Πνηα ήηαλ ηα πξώηα ζπλαηζζήκαηα ή ζθέςεηο πνπ είραηε; Υπήξραλ θάπνηα «πξνκελύκαηα» ηεο νξγήο; Νηώζαηε ζαλ λα ιέηε «ηώξα αξρίδσ λα ζπκώλσ πνιύ»; Δληνπίζηε ηα ζεκάδηα απηά θαη ηελ επόκελε θνξά πνπ ζα ηα ληώζεηε, απνθύγεηε ηελ θιηκάθσζε ηνπ ζπλαηζζήκαηνο: Βγείηε έμσ από ην δσκάηην γηα ιίγν, δηαθόςηε ηε ζπδήηεζε, πείηε ζηνλ εαπηό ζαο «αξρίδσ λα νξγίδνκαη αο ζηακαηήζσ, αο ζπγθξαηεζώ.» 2. Όηαλ αξρίζεηε λα ζπκώλεηε πνιύ, κεηξήζηε αξγά σο ην 10, πάξηε 1-2 βαζηέο αλαπλνέο, κελ θάλεηε ή κελ πείηε ηίπνηα όζν είζηε ζε θαζεζηώο νξγήο. 3. Απνζπάζηε ηελ πξνζνρή ζαο θαη δώζηε ρξόλν ζηνλ εαπηό ζαο λα ραιαξώζεη αξθεηά ώζηε λα κπνξέζεη λα επαλαθηήζεη ηνλ έιεγρν. 4. Αλ ληώζεηε όηη νξγίδεζηε πνιύ θαη δελ κπνξείηε λα θάλεηε θάηη γη' απηό, 8
απνηξαβερηείηε. Απνκαθξπλζείηε από ηελ πεγή ηεο νξγήο ζαο, πεγαίλεηε θάπνπ κόλνη ζαο θαη μεζπάζηε (κε θάπνηνλ ηξόπν) θαη ηαπηόρξνλα πείηε (ή θσλάμηε) ηηο ζθέςεηο ζπκνύ πνπ πεξλνύλ από ην κπαιό ζαο. Νηώζηε ην ζπκό θαη βγάιηε ηνλ πξνο ηα έμσ. Μελ αλεζπρείηε: όηαλ είζηε κόλνη ζαο, δελ πξόθεηηαη λα βιάςεηε θαλέλαλ. Αθνύ γίλεη απηό, ραιαξώζηε θαη πείηε ζηνλ εαπηό ζαο «έιεμε θαη ηώξα είκαη ήξεκνο/ε». Δίλαη ζεκαληηθό όηη θαηαθέξαηε λα ειέγμεηε ην ζπκό ζαο θαη δελ ηνλ ζηξέςαηε ελαληίνλ θάπνηνπ πξνζώπνπ ή ηνπ εαπηνύ ζαο. Αξγόηεξα, όηαλ ζα είζηε αξθεηά ήξεκνη, θαηαγξάςηε απηά πνπ είπαηε ή ζθεθηήθαηε όηαλ ήζαζηαλ νξγηζκέλνη. Δμεηάζηε αλ θάηη από απηά ήηαλ αθξαίν ή κε ξεαιηζηηθό θαη αληηθαηαζηήζηε ην πξνζπαζώληαο λα αιιάμεηε ηνλ ηξόπν ζθέςεο ζαο. Δίλαη ζεκαληηθό λα ζπκάζηε όηη δελ πξέπεη λα απνθεύγεηε ηα ζέκαηα πνπ ζαο πξνθαινύλ ζπκό θαη πόλν, αιιά κόλν ηηο αθξαίεο αληηδξάζεηο πνπ ίζσο ζαο θάλνπλ λα ζπκπεξηθεξζείηε θαηά ηξόπν πνπ αξγόηεξα ζα κεηαληώζεηε. Αθνύ κάζεηε λα ειέγρεηε απνηειεζκαηηθά ην ζπκό θαη ηελ νξγή ζαο, ζηξαθείηε πξνο ηηο πεγέο απηώλ ησλ αληηδξάζεσλ θαη εμεηάζηε-αμηνινγείζηε ηηο ζθέςεηο ή ηα άιια ζπλαηζζήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε απηέο. Αλ δηαπηζηώζεηε όηη είλαη δπζιεηηνπξγηθά, αληηθαηαζηήζηε ηα κε άιια ιεηηνπξγηθόηεξα. http://www.ibrt.gr/ekpaideysi/6_antimetopizontas_to_thymo.pdf Σερληθέο γηα λα ειαρηζηνπνηήζεηε ην ζπκό ζαο 1. Κάληε έλα δηάιεηκκα. Απνκαθξπλζείηε από ηε πεγή ηνπ ζπκνύ θαη εξεκήζηε. 2. Γηεπθξηλίζηε κέζα ζαο πνην είλαη ην πξόβιεκα. 3. Απνζηαζηνπνηεζείηε από ηελ θαηάζηαζε. 4. Γείηε ηα ππέξ θαη ηα θαηά. 5. Πείηε πώο ληώζεηε όηαλ θάηη ζαο ελνριεί. 6. Με ρξεζηκνπνηείηε «ρηππήκαηα θάησ από ηε κέζε», ραξαθηεξηζκνύο, εξκελείεο, θαηεγνξίεο. 7. Γερηείηε ηε δηαθνξεηηθόηεηα ηνπ άιινπ. Με ιέηε ζηνπο άιινπο πώο πξέπεη λα ζθεθηνύλ ή λα ληώζνπλ. 8. Να είζηε ζπγθεθξηκέλνη θαη ζαθείο όηαλ δεηάηε θάηη. http://www.psychognosia.gr/koina%20provlimata_thimos.htm Σν θαλάξη ηεο Γηαρείξηζεο ηνπ ζπκνύ ΣΑΜΑΣΑ (Ζξέκεζε) ΚΔΦΟΤ (Μίιεζε γηα ην πξόβιεκα θαη πώο ληώζεηο γη απηό. Θέζε έλα ζεηηθό ζηόρν. Σθέςνπ ελαιιαθηηθέο ιύζεηο) ΠΡΑΞΔ (Πξνρώξεζε θαη εθάξκνζε ην θαιύηεξν ζρέδην) 9
ΠΗΓΔ Δπακεηλώλδα, Δ., Νενθιένπο, Δ., Τηγγηξίδνπ, Μ., (2007). Ππώηα Βήμαηα: Οδηγόρ Εκπαίδεςζηρ για Υγιείρ Σσέζειρ. Κππξηαθόο Σύλδεζκνο Οηθνγελεηαθνύ Πξνγξακκαηηζκνύ. Τξηβίια, Σ., Chimienti, G., (2002). Ανακάλςτη, Αςηογνυζία, Αςηοκςπιαπσία, Αςηοεκηίμηζη: Σςναιζθημαηική και Κοινυνική επιδεξιόηηηα: Έλα εγρεηξίδην ηερληθώλ. Δθδόζεηο Παηάθε: Αζήλα. Ηλζηηηνύην Έξεπλαο θαη Θεξαπείαο ηεο Σπκπεξηθνξάο (ΗΔΘΣ) «Αληηκεησπίδνληαο ην ζπκό» http://www.ibrt.gr/ekpaideysi/6_antimetopizontas_to_thymo.pdf Θπκόο. http://www.a33.gr/viewtopic.php?t=6044 Τερληθέο Φαιάξσζεο. http://psychinfo.wordpress.com/2011/01/03/%ce%ad%ce%bb%ce%b5%ce%b3%c F%87%CE%BF%CF%82-%CE%AC%CE%B3%CF%87%CE%BF%CF%85%CF%82/ Θπκόο. http://www.psychognosia.gr Κέληξν Σπκβνπιεπηηθήο θαη Χπρνινγηθήο Υπνζηήξημεο. www.απηνγλσζία.gr Χπρνζεξαπεία θαη Σπκβνπιεπηηθή. «Αο Διέγμνπκε ηνλ Θπκό καο, πξηλ καο ειέγμεη απηόο» http://www.psyxology.gr/articles/150-2010-02-21-16-07-06.html ΔIΗΓΗΣΔ Οκάδα Υπνζηεξηθηώλ ησλ Αλαιπηηθώλ Πξνγξακκάησλ Οηθηαθήο Οηθνλνκίαο- Αγσγήο Υγείαο: Αξγπξώ Καδέια, Βαζηιηθή Λνπθαΐδνπ, Γέζπσ Λνΐδνπ. 10