ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Αναφορών 11.2.2011 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ Θέµα: Αναφορά 0096/2008, του Σταύρου Σαρρή, ελληνικής ιθαγένειας, σχετικά µε την ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισµού και την ελληνική αγορά αυτοκινήτων µάρκας Fiat και ανταλλακτικών για τα εν λόγω αυτοκίνητα 1. Περίληψη της αναφοράς Ο αναφέρων ισχυρίζεται ότι η ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισµού δεν έλαβε υπόψη τις κατευθυντήριες γραµµές του κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 1/2003 του Συµβουλίου για την εφαρµογή των κανόνων ανταγωνισµού που προβλέπονται στα άρθρα 81 και 82 της Συνθήκης. Βάσει του εν λόγω κανονισµού, εξασφαλίζεται η µείωση του φόρτου εργασίας της Επιτροπής µέσω της αποκεντρωµένης εφαρµογής των κανόνων του ανταγωνισµού και των αυστηρότερων επακόλουθων ελέγχων, καθώς οι εθνικές αρχές και τα εθνικά δικαστήρια συµµετέχουν σε µεγαλύτερο βαθµό στην επιβολή των κανόνων του ανταγωνισµού, διασφαλίζοντας παράλληλα την οµοιόµορφη εφαρµογή των εν λόγω κανόνων. Στο πλαίσιο αυτό, ο αναφέρων παραπέµπει ειδικότερα στην ελληνική αγορά αυτοκινήτων της µάρκας Fiat και των ανταλλακτικών για τα εν λόγω αυτοκίνητα, η οποία χαρακτηρίζεται από συµφωνίες αποκλειστικής εµπορικής διάθεσης και αποκλεισµό του ανταγωνισµού. Υπό το πρίσµα της έλλειψης παρέµβασης και συµµόρφωσης της ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισµού µε τις κατευθυντήριες γραµµές του κανονισµού, ο αναφέρων ζητεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να λάβει µέτρα για την εξασφάλιση της οµαλοποίησης της ελληνικής αγοράς αυτοκινήτων της µάρκας Fiat και ανταλλακτικών για τα εν λόγω αυτοκίνητα. 2. Παραδεκτό Χαρακτηρίσθηκε παραδεκτή στις 25 Ιουνίου 2008. Η Επιτροπή κλήθηκε να παράσχει πληροφορίες (άρθρο 192, παράγραφος 4, του Κανονισµού). 3. Απάντηση της Επιτροπής, που ελήφθη στις 25 Νοεµβρίου 2008. CM\857171.doc PE416.467v02-00 Eνωµένη στην πολυµορφία
Ο αναφέρων είναι ο ιδιοκτήτης επιχείρησης η οποία είναι πρώην διανοµέας οχηµάτων και ανταλλακτικών του οµίλου Fiat στον νοµό Αττικής στην Ελλάδα. ιένειµε τα προϊόντα του οµίλου Fiat την περίοδο 1989-1998, οπότε και αποκλείστηκε από την Fiat Auto Hellas (εφεξής: «Fiat Hellas») του εξουσιοδοτηµένου δικτύου διανοµής των εν λόγω προϊόντων. Η αναφορά υποβάλλεται επίσης εκ µέρους του ιδιοκτήτη µίας άλλης επιχείρησης, που ήταν επίσης πρώην διανοµέας οχηµάτων και ανταλλακτικών του οµίλου Fiat. Η Fiat Hellas αποτελεί επιχείρηση που ελέγχεται εξ ολοκλήρου από την Fiat SpA, η οποία εισάγει και διανέµει στην Ελλάδα τα οχήµατα και τα ανταλλακτικά του οµίλου Fiat. Η Fiat Hellas έχει καθιερώσει ένα σύστηµα επιλεκτικής διανοµής σε ό,τι αφορά τη διανοµή, τη συντήρηση και την επισκευή των οχηµάτων του οµίλου Fiat στην Ελλάδα. Ο αναφέρων φαίνεται ότι υπέβαλε: - στις 8 Αυγούστου 1997, καταγγελία στην ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισµού (εφεξής «ελληνική αρχή») κατά της Fiat Hellas, επικαλούµενος παραβάσεις της κοινοτικής νοµοθεσίας περί ανταγωνισµού, και δη των άρθρων 81 και 82 της Συνθήκης, καθώς και του κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 1475/1995, - στις 25 Αυγούστου 1997, αίτηση ενώπιον της ελληνικής αρχής για λήψη προσωρινών µέτρων κατά της Fiat Hellas σχετικά µε την ίδια υπόθεση. Η καταγγελία κατά της Fiat Hellas αφορά, αφενός, το γεγονός ότι το 1997 η τελευταία είχε ορίσει έναν επιπλέον εξουσιοδοτηµένο διανοµέα στον νοµό Αττικής και, αφετέρου, το γεγονός ότι η ίδια επέβαλε τιµές πώλησης στους διανοµείς της. Ο αναφέρων καταγγέλλει τον τρόπο µε τον οποίο η ελληνική αρχή αντιµετώπισε την καταγγελία του κατά της Fiat Hellas, καθώς και την αδράνεια της εν λόγω αρχής σε πολλούς τοµείς, όπως στον τοµέα της διανοµής και της επισκευής µηχανοκίνητων οχηµάτων. Ο αναφέρων διερωτάται αν τα ευρωπαϊκά θεσµικά όργανα είναι ενήµερα για τα γεγονότα τα οποία παραθέτει και αν η Επιτροπή πρόκειται να λάβει µέτρα για τον τερµατισµό αυτής της κατάστασης. Βάσει των πληροφοριών που έχει η Επιτροπή στη διάθεσή της, η ελληνική αρχή εξετάζει επί του παρόντος την καταγγελία του αναφέροντος. Στο πλαίσιο αυτό, τον Νοέµβριο του 2007, η ελληνική αρχή διαβουλεύτηκε µε την Επιτροπή σύµφωνα µε τον κανονισµό αριθ. 1/2003, σχετικά µε ένα σχέδιο απόφασης κατά της Fiat Hellas. Τον εκέµβριο του 2007, η Επιτροπή κοινοποίησε τη γνωµοδότησή της στην ελληνική αρχή. Η ελληνική αρχή δεν έχει ακόµα εγκρίνει καµία απόφαση σχετικά µε το συγκεκριµένο ζήτηµα. Στην πραγµατικότητα, οι ακροάσεις των µερών βρίσκονται επί του παρόντος σε εξέλιξη. Στις 26 Ιανουαρίου 2008, ο δικηγόρος του αναφέροντος απηύθυνε επιστολή στην Επιτροπή για να την ενηµερώσει για προσφυγή, την οποία κατέθεσε ενώπιον της ελληνικής αρχής, κατά της Fiat Hellas για παραβίαση της κοινοτικής νοµοθεσίας περί ανταγωνισµού. Σε αυτήν την επιστολή, ο δικηγόρος ζητούσε από την Επιτροπή να «δώσει στις υποθέσεις µας την PE416.467v02-00 2/6 CM\857171.doc
απαιτούµενη προσοχή και προτεραιότητα λόγω της σοβαρότητας των παραβάσεων που καταγγέλλονται». Με επιστολή τής 28ης Φεβρουαρίου 2008, η Επιτροπή κοινοποίησε στον αναφέροντα τα εξής: «σύµφωνα µε τον κανονισµό αριθ. 1/2003 του Συµβουλίου για την εφαρµογή των κανόνων ανταγωνισµού που προβλέπονται στα άρθρα 81 και 82 της συνθήκης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι αρµόδιες εθνικές αρχές έχουν παράλληλες αρµοδιότητες και εφαρµόζουν τους κοινοτικούς κανόνες περί ανταγωνισµού σε στενή συνεργασία, δηλαδή στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δικτύου ανταγωνισµού. Στόχος του δικτύου αυτού, µεταξύ άλλων, είναι να διασφαλίσει µια αποτελεσµατική κατανοµή των εργασιών µεταξύ των µελών, και παράλληλα την εφαρµογή των κοινοτικών κανόνων ανταγωνισµού µε αποτελεσµατικό και συνεπή τρόπο. Την ίδια στιγµή, εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια κάθε µέλους του δικτύου να αποφασίσει για τη διερεύνηση ή µη µιας υπόθεσης. Μια αρχή η οποία έχει ανακινήσει µια υπόθεση θα συνεχίσει κατά κανόνα την εξέτασή της έως την ολοκλήρωση των διαδικασιών, εκτός και αν υπάρξει εκ νέου ανάθεση της υπόθεσης σε αρχικό στάδιο. Κάθε εθνική αρχή ανταγωνισµού είναι επίσης απολύτως υπεύθυνη για τη διασφάλιση των νοµίµων διαδικασιών στις υποθέσεις που χειρίζεται. Ενώ η Επιτροπή διατηρεί την εξουσία να κινεί διαδικασίες µε αποτέλεσµα την απώλεια από τις αρχές ανταγωνισµού των κρατών µελών της αρµοδιότητάς τους (άρθρο 11, παράγραφος 6 του κανονισµού αριθ. 1/2003), ο κανονισµός δεν προβλέπει την άσκηση της εξουσίας αυτής κατόπιν αιτήµατος ενός από τα εµπλεκόµενα µέρη. Πραγµατικά, κάτι τέτοιο θα ενείχε τον κίνδυνο επανεµφάνισης των δυσλειτουργιών και αλληλοεπικαλύψεων που υπήρχαν στο προηγούµενο σύστηµα ενηµέρωσης το οποίο καταργήθηκε από τον κανονισµό αριθ. 1/2003». Η συγκεκριµένη επιστολή κοινοποιούσε στον αναφέροντα ότι η Επιτροπή είχε ενηµερώσει την ελληνική αρχή για το αίτηµα που ο ίδιος είχε υποβάλει στην Επιτροπή και τον καλούσε «να επιδιώξει περαιτέρω την εξέταση του παρόντος ζητήµατος µε την ΕΕΑ [την ελληνική αρχή] και να προσκοµίσει κάθε στοιχείο ή επιχείρηµα που κρίνεται χρήσιµο και κατάλληλο στο πλαίσιο των εν λόγω διαδικασιών». Στις 12 Μαρτίου 2008, ο δικηγόρος του αναφέροντος απηύθυνε επιστολή στην Επιτροπή ζητώντας «στενή και συνεχή εποπτεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά µε τον τρόπο µε τον οποίον η ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισµού (ΕΕΑ) χειρίζεται την υπόθεση από την άποψη της αµεροληψίας και της ορθότητας σε ό,τι αφορά την εφαρµογή των διαδικαστικών ευρωπαϊκών κανόνων ανταγωνισµού», χωρίς ωστόσο να ζητεί τη λήψη συγκεκριµένων µέτρων από την πλευρά της Επιτροπής. Με επιστολή τής 24ης Απριλίου 2008, η Επιτροπή επιβεβαίωσε αυτό που είχε ήδη επισηµάνει στην επιστολή της τής 28ης Φεβρουαρίου 2008. Στην επιστολή αυτή σηµειωνόταν επίσης ότι «καταθέσατε αγωγή κατά της ΕΕΑ ενώπιον του ιοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών, ισχυριζόµενος ότι η ΕΕΑ παρέλειψε να ενεργήσει εγκαίρως. Το εν λόγω δικαστήριο είναι πλήρως αρµόδιο να αξιολογήσει αν η συµπεριφορά της ΕΕΑ είναι σύµµορφη µε την ισχύουσα νοµοθεσία, συµπεριλαµβανοµένης της τήρησης όλων των διαδικαστικών ενεργειών σύµφωνα µε την εθνική και την κοινοτική νοµοθεσία». Τέλος, η συγκεκριµένη επιστολή κατέληγε ενηµερώνοντας τον δικηγόρο του αναφέροντος ότι «οι υπηρεσίες της Επιτροπής λαµβάνουν υπόψη τις πληροφορίες που περιλαµβάνονται στην CM\857171.doc 3/6 PE416.467v02-00
επιστολή σας της 12ης Μαρτίου 2008 τις οποίες [αυτές] θεωρούν ως πληροφορίες αγοράς». Με βάση τα ανωτέρω, είναι προφανές ότι από τον Απρίλιο του 2008, ο αναφέρων είναι πλήρως ενήµερος για τη θέση της Επιτροπής σχετικά µε την αντιµετώπιση της καταγγελίας του κατά της Fiat Hellas από την ελληνική αρχή. Στην περίοδο που µεσολάβησε από την ηµέρα υποβολής της αναφοράς µέχρι σήµερα, η Επιτροπή δεν έλαβε καµία πληροφορία που θα µπορούσε να οδηγήσει στην τροποποίηση της θέσης που υποδεικνύει στον αναφέροντα. Η Επιτροπή επιβεβαιώνει ότι ο κανονισµός αριθ. 1/2003 έχει θεσπίσει ένα σύστηµα παράλληλων αρµοδιοτήτων για την εφαρµογή των κοινοτικών κανόνων περί ανταγωνισµού. Το συγκεκριµένο σύστηµα έχει στόχο να διασφαλίσει τον αποτελεσµατικό επιµερισµό της εργασίας µεταξύ των αρχών που αποτελούν το «ευρωπαϊκό δίκτυο ανταγωνισµού», δηλαδή την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις εθνικές αρχές ανταγωνισµού. Στο πλαίσιο αυτό, κάθε µέλος του ευρωπαϊκού δικτύου ανταγωνισµού διατηρεί κάθε δικαίωµα να αποφασίζει τη διερεύνηση ή µη µιας υπόθεσης. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή δεν διαθέτει νοµικά µέσα που θα της επέτρεπαν να ενεργήσει ενάντια σε µια εθνική αρχή ανταγωνισµού ώστε να υποχρεώσει την τελευταία να διερευνήσει µια δεδοµένη υπόθεση, όπως ακριβώς αυτή που περιέχεται στην καταγγελία του αναφέροντος κατά της Fiat Hellas. Επιπλέον, η Επιτροπή υπογραµµίζει ότι στην προκειµένη περίπτωση, η εθνική αρχή ανταγωνισµού φαίνεται να έχει όντως εγκρίνει µέτρα έρευνας στην υπόθεση της Fiat Hellas. Κατά συνέπεια, ο ισχυρισµός του αναφέροντος για µια εικαζόµενη αδράνεια της ελληνικής αρχής σε ό,τι αφορά την αντιµετώπιση της καταγγελίας του κατά της Fiat Hellas φαίνεται ότι είναι ανυπόστατος. Η Επιτροπή επιβεβαιώνει επίσης αυτό που ανέφερε στον αναφέροντα µε την επιστολή της τής 17ης Απριλίου 2008, ότι θεωρεί δηλαδή πως το Πρωτοδικείο Αθηνών είναι πλήρως αρµόδιο για να αξιολογήσει αν η ελληνική αρχή έχει παραλείψει να ενεργήσει εντός της προθεσµίας που προβλέπεται από την ισχύουσα νοµοθεσία. Όσον αφορά την εικαζόµενη αδράνεια της ελληνικής αρχής σε ό,τι αφορά γενικά τον κλάδο των αυτοκινήτων στην Ελλάδα, αξίζει να σηµειωθεί ότι η Επιτροπή είχε πολλές επαφές µε την τελευταία, κατά τη διάρκεια των οποίων κατέστη προφανές ότι η ελληνική αρχή έχει κινήσει πολλές έρευνες στο πλαίσιο πολλών υποθέσεων που αφορούσαν την εφαρµογή των κοινοτικών κανόνων ανταγωνισµού στον κλάδο των µηχανοκίνητων οχηµάτων. Κατά συνέπεια, για τους λόγους που παρατίθενται ανωτέρω, η Επιτροπή εκτιµά ότι δεν πρέπει να εγκρίνει νέες διαδικασίες έναντι της ελληνικής αρχής σε ό,τι αφορά τα θέµατα που εγείρει ο αναφέρων. 4. Απάντηση της Επιτροπής, που ελήφθη στις 11 Φεβρουαρίου 2011. Στα νέα αποδεικτικά στοιχεία που προσκοµίστηκαν, οι αναφέροντες µετατοπίζουν το PE416.467v02-00 4/6 CM\857171.doc
επίκεντρο από την αρχική καταγγελία τους η οποία αφορούσε τη λειτουργία της ελληνικής αρχής ανταγωνισµού (ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισµού), προς τη λειτουργία του ελληνικού δικαστικού συστήµατος όσον αφορά τη διαδικασία έφεσης κατά των αποφάσεων της ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισµού. Οι αναφέροντες υποστηρίζουν ότι το σύστηµα υποβολής εφέσεων δύο βαθµίδων που υφίσταται στην Ελλάδα κατά των αποφάσεων της ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισµού, σε συνδυασµό µε τα ασφαλιστικά µέτρα που ενδέχεται να εφαρµόζονται ενώ εκκρεµεί κάθε έφεση, έχει ως αποτέλεσµα την καθυστέρηση απονοµής δικαιοσύνης. Συγκεκριµένα, προβάλλεται ο ισχυρισµός ότι, δεδοµένου ότι τα ασφαλιστικά µέτρα αναστέλλουν όχι µόνο τα πρόστιµα, αλλά και ολόκληρο το πόρισµα της ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισµού, εκ των πραγµάτων επιτρέπεται στους εναγόµενους να συνεχίσουν τις παραβάσεις τους για µερικά ακόµη χρόνια. Υποστηρίζουν επίσης ότι το ιοικητικό Εφετείο, το οποίο αποφασίζει για τις αιτήσεις ασφαλιστικών µέτρων σε πρώτο βαθµό, είναι ακατάλληλο να αποφασίζει επί των αιτήσεων αυτών διότι δεν είναι εξειδικευµένο στο δίκαιο του ανταγωνισµού, δεν υπεισέρχεται στην ουσία της υπόθεσης και δαπανά περιορισµένο χρονικό διάστηµα επί της υπόθεσης σε αντίθεση µε τον χρόνο που δαπανά η ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισµού, δηλαδή λίγες ώρες σε σύγκριση µε τους µήνες εργασίας που αφιερώνει η ΕΑ. Όσον αφορά τη λειτουργία της ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισµού, η Επιτροπή παραπέµπει στα συµπεράσµατα της προηγούµενης ανακοίνωσής της προς την Επιτροπή Αναφορών και στην επιστολή της Επιτρόπου Kroes του 2009, µε την οποία δόθηκε απάντηση στις αναφορές. Η Επιτροπή θα ήθελε να τονίσει ότι η πρόσβαση στη δικαιοσύνη, και ειδικότερα το δικαίωµα πραγµατικής προσφυγής, αποτελεί θεµελιώδες δικαίωµα. Τούτο εµπίπτει στην αρµοδιότητα των κρατών µελών, µε την επιφύλαξη της τήρησης των αρχών του δικαίου της ΕΕ περί αποτελεσµατικότητας και ισοδυναµίας. Το δικαίωµα δικαστικού ελέγχου κατά των αποφάσεων των αρχών ανταγωνισµού υφίσταται σε όλα τα κράτη µέλη της ΕΕ, καθώς και έναντι των αποφάσεων εφαρµογής των κανόνων ανταγωνισµού εκ µέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και µάλιστα η πλειονότητα των εν λόγω συστηµάτων προβλέπει δύο βαθµούς για τον εν λόγω έλεγχο. Οι αιτήσεις για ασφαλιστικά µέτρα στα κράτη µέλη της ΕΕ εκδικάζονται κατά κανόνα ενώπιον δικαστηρίων που δεν είναι εξειδικευµένα στο δίκαιο του ανταγωνισµού και οι ακροάσεις των δικαστηρίων στο θέµα αυτό είναι συνήθως σχετικά σύντοµες, δεδοµένου ότι ασφαλιστικά µέτρα εφαρµόζονται συνήθως µόνο σε επείγουσες περιπτώσεις και τα δικαστήρια κατά κανόνα προβαίνουν σε εκ πρώτης όψεως εκτίµηση του θέµατος. Η Ελλάδα έχει δραστηριοποιηθεί τα τελευταία χρόνια στην προσπάθεια να διασφαλιστεί η αποτελεσµατικότητα του συστήµατος εφαρµογής των κανόνων ανταγωνισµού. Το 2009 εγκρίθηκε ο νόµος αρ. 3784/2009 1, ο οποίος τροποποίησε σηµαντικά την ελληνική νοµοθεσία περί ανταγωνισµού (νόµος αρ. 703/77 «Περί ελέγχου µονοπωλίων και ολιγοπωλίων και προστασίας του ελεύθερου ανταγωνισµού»). Συγκεκριµένα, ο νόµος αυτός επιχείρησε να ενισχύσει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, π.χ. µέσω του διορισµού πλήρους απασχόλησης ανεξάρτητων µελών στην ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισµού, προκειµένου να ενισχυθεί η αξιοπιστία των αποφάσεών της. Ένας νέος νόµος που θα τροποποιήσει περαιτέρω το ελληνικό σύστηµα επιβολής του δικαίου του ανταγωνισµού αναµένεται να κατατεθεί σύντοµα ενώπιον της Βουλής των Ελλήνων. 1 ηµοσιεύθηκε στην Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως της 7ης Αυγούστου 2009. CM\857171.doc 5/6 PE416.467v02-00
PE416.467v02-00 6/6 CM\857171.doc