Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΘΟΡΥΒΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΗΧΗΤΙΚΗΣ ΑΠΟΚΡΥΨΗΣ

Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΘΟΡΥΒΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΗΧΗΤΙΚΗΣ ΑΠΟΚΡΥΨΗΣ Το σύστημα ηχητικής απόκρυψης "sound masking" λειτουργεί ως κάλυμμα - μάσκα, εκπέμποντας χαμηλού επιπέδου θόρυβο και είναι ειδικά σχεδιασμένο, ώστε να εμποδίζει την αντιληπτικότητα μιας ομιλίας με σκοπό την προστασία της ιδιωτικότητας των διαλόγων σε νοσοκομεία, σε νομικά και οικονομικά γραφεία και σε γραφεία ανοιχτού τύπου. Παράλληλα, συμβάλλει στην αύξηση της παραγωγικότητας των εργαζομένων, καθώς μειώνει τη διάσπαση προσοχής, που προκαλείται λόγω ανεπιθύμητων θορύβων σε χώρους εργασίας. Παρουσίαση: ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΧΑΡΗ, διπλ. πολιτικός μηχ. MSc www.ktirio.gr 69

Το σύστημα ηχητικής απόκρυψης λειτουργεί ανεξάρτητα από τη δομή ενός κτιρίου και δεν απαιτεί δομικές αλλαγές ή άλλες αρκετά κοστοβόρες μετατροπές για την εγκατάστασή του. Ανάρτηση ηχείου από την πλάκα οροφής, με κατεύθυνση της μάσκας προς τα άνω με σκοπό την εκμετάλλευση της αντανάκλασης του εκπεμπόμενου ήχου απόκρυψης. Εφαρμογής συστήματος ηχητικής απόκρυψης σε χώρο υποδοχής ξενοδοχείου. Η πύκνωση των ηχείων εξαρτάται από το ύψος της ψευδοροφής από το δάπεδο, καθώς και από την απόσταση μεταξύ της ψευδοροφής και της πλάκας οροφής. ΠΕΡΙΛΗΨΗ H τεχνολογία "sound masking" αποτελεί μία τεχνική λύση απόκρυψης των παραγόμενων ήχων σ' έναν επαγγελματικό ή οικιακό χώρο. Στόχος της τεχνολογίας είναι η διαφύλαξη της ιδιωτικότητας σε ένα εργασιακό περιβάλλον, η μείωση των ενοχλητικών θορύβων, η αύξηση της παραγωγικότητας και η δημιουργία ενός ευχάριστου ακουστικά περιβάλλοντος. Κύρια στοιχεία του μηχανολογικού του εξοπλισμού είναι ο γεννήτορας, ο ισοσταθμιστής, ο ενισχυτής, τα ηχεία και ο πίνακας ελέγχου. Η ηχητική απόκρυψη ως τεχνολογία ηχομόνωσης και ακουστικής βελτίωσης χαρακτηρίζεται από μεταβλητότητα και προσαρμοστικότητα, καθώς έχει τη δυνατότητα να διαφοροποιείται χρονικά και χωρικά σύμφωνα με το επίπεδο της ηχορρύπανσης. Η ορθή χωροθέτηση ενός συστήματος ηχητικής απόκρυψης έγκειται στην κατάλληλη διάταξη των ηχείων εντός της ψευδοροφής, του ανυψωμένου δαπέδου ή σε κατακόρυφα δομικά στοιχεία του κτιρίου. Η χρήση της τεχνολογίας της ηχητικής απόκρυψης "sound masking" χρονολογείται από το 960 και ταυτίζεται χρονικά με το αρχιτεκτονικό ρεύμα σχεδιασμού γραφείων ανοιχτού τύπου, στα οποία η ανάγκη για τη διαφύλαξη του απορρήτου μιας ομιλίας ή τη μείωση της απόσπασης προσοχής είναι πολύ εντονότερη. Η ηχητική απόκρυψη είναι η παραγωγή ενδογενούς ήχου μέσω ειδικά σχεδιασμένων γεννητόρων (γεννητριών), ο οποίος κατανέμεται από κατάλληλα εγκατεστημένα ηχεία με σκοπό την κάλυψη των εξωγενών ήχων. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της αναπαραγωγής, αλλά σε αυξημένη ένταση, ενός σταθερού ήχου (ήχος υποβάθρου), που παράγεται σε ένα εργασιακό περιβάλλον για την απόκρυψη των προσωρινών, απρόοπτων ή θορυβωδών ήχων (π.χ. ομιλίας, ήχων κλήσης τηλεφώνου κ.ά.). Περιγραφή συστήματος ηχητικής απόκρυψης Ένα τυπικό σύστημα ηχητικής απόκρυψης αποτελείται από ένα γεννήτορα θορύβου, έναν ισοσταθμιστή, έναν ή περισσότερους ενισχυτές, ένα σύμπλεγμα ειδικών ηχείων και ενός πίνακα ελέγχου. O γεννήτορας είναι η καρδιά ενός συστήματος ηχητικής απόκρυψης. Συνήθως επιλέγεται η παραγωγή "ροζ θορύβου", ενώ σε κάποιες σπάνιες περιπτώσεις ο "λευκός θόρυβος" πλεονεκτεί. Ως "λευκός θόρυβος" ορίζεται ένας τυχαίος ευρυζωνικός ήχος, η συχνότητα του οποίου κυμαίνεται από 0 έως 0.000 Hz. Το χαρακτηριστικό του είναι ότι, καθώς αυξάνεται η συχνότητα, αυξάνεται και η ένταση. Ο "ροζ θόρυβος" εί- 70 ΤΕΥΧΟΣ /07

ναι επίσης ένας τυχαίος ευρυζωνικός ήχος, του οποίου, όμως, η ένταση παραμένει σταθερή σε κάθε μεταβολή της συχνότητας. Είναι λιγότερο ενοχλητικός από το λευκό θόρυβο, ενώ σε χαμηλές συχνότητες μπορεί να παρομοιαστεί με τον ήχο ενός καταρράκτη. Ένας ιδανικός γεννήτορας παράγει θόρυβο τυχαίων συχνοτήτων χωρίς επαναληψιμότητα. Στους ηλεκτρονικούς γεννήτορες η παραγωγή θορύβου γίνεται ψευδοτυχαία και η επαναληψιμότητα έχει μεγάλη περίοδο. Συνήθως χρησιμοποιείται ισοσταθμιστής τριών οκτάβων, που περιλαμβάνει υψηλοπερατά και χαμηλοπερατά φίλτρα, φίλτρα παρεμβολής διαδραστικής ανταπόκρισης και άλλα φίλτρα μορφοποίησης. Τα συστήματα ηχητικής απόκρυψης απαιτούν υψηλών προδιαγραφών επαγγελματικούς ενι- σχυτές μέσης τάσης ίσης με 70 V. Τα ηχεία αυτών των συστημάτων είναι ειδικά σχεδιασμένα, ώστε να εγκαθίστανται στο εσωτερικό της ψευδοροφής, να αναρτώνται από την πλάκα της οροφής ή από κατακόρυφα δομικά στοιχεία (π.χ. τοιχοποιία). Συνήθως λειτουργούν με τάση 70,7 V και αποδίδουν ισχύ της τάξης των 0 έως 0 W. Ο πίνακας ελέγχου εγκαθίσταται κεντρικά και επιτρέπει στο χρήστη να ρυθμίσει την ένταση, το φάσμα, την περιοδικότητα και άλλα λειτουργικά χαρακτηριστικά των εκπεμπόμενων ήχων, καθώς και να ορίσει τις διαφορετικές ζώνες ηχητικής απόκρυψης, όπως π.χ. σε ένα μεγάλο τεχνικό γραφείο ανοιχτού τύπου, στο οποίο λαμβάνουν χώρα διαφορετικές δραστηριότητες (τηλεφωνικό κέντρο, τμήμα μελετών, συνεδριακός χώρος κ.ά). Εφαρμογές Τα συστήματα ηχητικής απόκρυψης έχουν ευρεία εφαρμογή σε επαγγελματικούς χώρους και κυρίως σε ανοιχτού τύπου γραφεία. Αξίζει να σημειωθεί ότι η καθιέρωση των ανοιχτού τύπου γραφείων οφείλεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στην ανάπτυξη της τεχνολογίας ηχητικής απόκρυψης. Επίσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε κλειστού τύπου γραφεία όχι μόνο για την αποφυγή μετάδοσης ήχων αλλά και για τη δημιουργία ενός ήσυχου περιβάλλοντος εργασίας. Προτείνεται η εγκατάσταση αυτών των συστημάτων σε κλινικές και νοσοκομεία, καθώς και σε τράπεζες ή οικονομικά και νομικά γραφεία, όπου η διαφύλαξη του απορρήτου ενός διαλόγου είναι υψίστης σημασίας. www.ktirio.gr 7

Εγκατάσταση ηχείων σε γραφεία ανοιχτού τύπου. Τοποθέτηση ηχείου στον ενδιάμεσο χώρο μεταξύ πλάκας ορόφου και ψευδοροφής. Χωροθέτηση ηχείου σε κατακόρυφο δομικό στοιχείο. Τοποθέτηση των ηχείων κάτω από το ανυψωμένο δάπεδο. 5 Τοποθέτηση διακριτικών ηχείων επάνω από την αναρτημένη οροφή σχήματος εξαγώνου. 6 Σχέδιο εγκατάστασης συστήματος ηχητικής απόκρυψης σε νοσοκομειακές κλίνες. 7 Ο συνδυασμός συστήματος ηχητικής απόκρυψης, διαχωριστικού πετάσματος και ηχοαπορροφητικών υλικών συνιστά το τρίπτυχο ενός επιτυχημένου ακουστικού σχεδιασμού. Πλέον των επαγγελματικών χώρων, ένα σύστημα ηχητικής απόκρυψης δύναται να εφαρμοστεί σε οικιακούς χώρους για την αντιμετώπιση των αστικών θορύβων, π.χ. κυκλοφοριακού θορύβου. Στην πρώτη περίπτωση συστήνεται η εγκατάσταση ενός κεντρικού συστήματος ηχητικής απόκρυψης με δυνατότητα καταμερισμού του ήχου σε επί μέρους ζώνες δραστηριότητας, ενώ στη δεύτερη περίπτωση αρκεί μία αυτόνομη, κινητή μονάδα ηχητικής απόκρυψης, η οποία συγκεντρώνει όλα τα μηχανολογικά εξαρτήματα (γεννήτορα, ενισχυτή, ισοσταθμιστή, ηχεία, πίνακα ελέγχου) σε έναν ενιαίο εξοπλισμό. Η τελευταία μονάδα συνδυάζει το πλεονέκτημα της εύκολης εγκατάστασης και της γρήγορης μετεγκατάστασης και προτείνεται ως λύση και σε παλαιά κτίρια χωρίς ψευδοροφή ή σε μικρά γραφεία. Πλεονεκτήματα της τεχνολογίας Η ηχητική απόκρυψη ως τεχνολογία ηχομόνωσης και ακουστικής βελτίωσης χαρακτηρίζεται από μεταβλητότητα και προσαρμοστικότητα σε αντίθεση με άλλες μεθόδους, όπως είναι η εφαρμογή διαφόρων ηχομονωτικών υλικών, καθώς έχει τη δυνατότητα να διαφοροποιείται χρονικά και χωρικά σύμφωνα με το επίπεδο της ηχορρύπανσης. Τα σύγχρονα συστήματα ηχητικής απόκρυψης διαθέτουν δέκτες, που αναγνωρίζουν τα επίπεδα θορύβου στον περιβάλλοντα χώρο και προσαρμόζουν ανάλογα την εκπομπή του ήχου απόκρυψης. Επιπροσθέτως, αυτή η τεχνολογία έχει το συγκριτικό πλεονέκτημα του χαμηλού κόστους αγοράς και εγκατάστασης. Σε υφιστάμενα κτίρια, στα οποία η ανακαίνιση με σκοπό την ασφαλή ηχομόνωση χώρων γραφείου, νοσοκομείου κτλ. απαιτεί μεγάλο κόστος επένδυσης σε συνδυασμό με υψηλή τεχνογνωσία, η ηχητική απόκρυψη συνιστά τη βέλτιστη λύση ηχομόνωσης. Παράλληλα λειτουργεί ανεξάρτητα από τη δομή ενός κτιρίου και δεν απαιτεί δομικές αλλαγές ή άλλες αρκετά κοστοβόρες μετατροπές για την εγκατάστασή του. Ανεξάρτητες έρευνες τεκμηριώνουν αύξηση της παραγωγικότητας από 8% έως 8%, αύξηση της επαγγελματικής ικανοποίησης από 5% έως 75% και μείωση του άγχους μέχρι και 7%. Σημειώνεται ότι η ηχητική απόκρυψη δεν απευθύνεται σε ανθρώπους με χαμηλά επίπεδα ακοής ή όρασης. Χαρακτηριστικά συστήματος ηχητικής απόκρυψης Ηχητικό επίπεδο. Το ευρύ φάσμα ηχητικών επιπέδων και ζωνών που διαθέτει ο εξοπλισμός επιτρέπει την εκπομπή του ιδανικού ήχου για την απόκρυψη μιας ποικιλίας ενοχλητικών θορύβων, που παράγονται από διαφορετικές πηγές ηχορρύπανσης. Ηχητικό φάσμα. Ο ικανός αριθμός καναλιών είναι αναγκαίος για τη ρύθμιση διαφορετικών ηχητικών φασμάτων, ώστε σε κάθε ξεχωριστό χώρο, για παράδειγμα ενός κτιρίου 7 ΤΕΥΧΟΣ /07

5 6 7 γραφείων, να εφαρμόζεται διαφορετική ηχητική απόκρυψη. Χωρική ομοιομορφία. Η χωρική ομοιομορφία των εκπεμπόμενων ήχων απόκρυψης συνήθως απαιτείται σε γραφεία ανοιχτού τύπου και επιτυγχάνεται με την εξαρχής κατάλληλη εγκατάσταση των ηχείων και τη συνακόλουθη επιθεώρηση και προσαρμογή τους πριν από τη λειτουργία. Χρονική ποικιλομορφία. Η χρονική διακύμανση του εκπεμπόμενου ήχου της ηχητικής απόκρυψης επιδιώκεται, όταν οι δραστηριότητες εντός του εργασιακού περιβάλλοντος ποικίλλουν κατά τη διάρκεια της ημέρας και επιτυγχάνεται πλέον με τη χρήση ψηφιακών σημάτων, παραγόμενων από τους σύγχρονους γεννήτορες. Η ρύθμιση της χρονικής διακύμανσης πραγματοποιείται είτε προγραμματισμένα μέσω του κεντρικού συστήματος ελέγχου είτε αυτόματα μέσω άμεσης προσαρμογής του συστήματος στους πραγματικούς στιγμιαίους θορύβους που παράγονται σε τυχαίο χρόνο. Διάχυση του ήχου. Ενισχύει το αίσθημα της ομοιομορφίας στους χρήστες, ειδικά σε γραφεία ανοιχτού τύπου, και συντελείται με την κατάλληλη τοποθέτηση των ηχείων σε συνδυασμό με την αρχιτεκτονική διαμόρφωση του υποκείμενου χώρου. Κεντρικός έλεγχος. Μέσω του εγκατεστημένου λογισμικού παρέχεται η δυνατότητα στο χρήστη να διαμορφώνει τα λειτουργικά χαρακτηριστικά του συστήματος ανάλογα με τις απαιτήσεις κάθε εφαρμογής. Ένα σύστημα λογισμικού είναι αναγκαίο είτε η τεχνολογία της ηχητικής απόκρυψης εφαρμόζεται ενιαία σε ένα κτίριο γραφείων είτε κατανέμεται σε ζώνες ανάλογα με τη χρήση και τις δραστηριότητες κάθε λειτουργικού χώρου. Χωροθέτηση συστήματος ηχητικής απόκρυψης Η ορθή χωροθέτηση ενός συστήματος ηχητικής απόκρυψης έγκειται στην κατάλληλη διάταξη των ηχείων και συντελείται βέλτιστα με την κατάλληλη πύκνωσή τους ανάλογα με τη θέση εγκατάστασής τους και τα γεωμετρικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά των δομικών στοιχείων του κτιρίου. Παρακάτω αναλύεται η βέλτιστη χωροθέτηση των ηχείων σε σχέση με τη θέση εγκατάστασής τους. Στο εσωτερικό της αναρτημένης οροφής (ψευδοροφής) τοποθετούνται συνήθως σε τετραγωνική διάταξη με κατεύθυνση προς τα άνω, ώστε να αντανακλάται ο εκπεμπόμενος ήχος απόκρυψης από την πλάκα οροφής και να διαχέεται ομοιόμορφα στον υποκείμενο χώρο. Η πύκνωση των ηχείων εξαρτάται από το ύψος της ψευδοροφής από το δάπεδο, καθώς και από την απόσταση μεταξύ της ψευδοροφής και της πλάκας οροφής. Ειδικότερα, το μεγαλύτερο ύψος επιτρέπει μικρότερη πύκνωση (αραιότερη διάταξη). Επιπλέον, έχει παρατηρηθεί ότι η απόδοση του συστήματος εξαρτάται από το υλικό της ψευδοροφής. Σε αναρτημένες πλάκες ορυκτών ινών απαιτείται τοποθέτηση των ηχείων σε www.ktirio.gr 7

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Η πρόβλεψη εφαρμογής ενός συστήματος ηχητικής απόκρυψης κατά το στάδιο της αρχιτεκτονικής μελέτης βελτιστοποιεί την απόδοση του συστήματος και αυξάνει την αποτελεσματικότητα του ακουστικού σχεδιασμού. μικρότερη απόσταση μεταξύ τους σε σχέση με μια ψευδοροφή από γυψοσανίδα. Στο εσωτερικό του ανυψωμένου δαπέδου η απόδοση του συστήματος αυξάνεται σημαντικά και ο ήχος κατανέμεται ομοιόμορφα. Η τοποθέτηση των ηχείων στο εσωτερικό του δαπέδου απαιτεί την ύπαρξη περσίδων εξαερισμού, που θα επιτρέπουν τη μεταφορά του ήχου. Το μεγαλύτερο ύψος του ανυψωμένου δαπέδου επιτρέπει την αραιότερη διάταξη των ηχείων. Σε κατακόρυφα δομικά στοιχεία, όπως σε διαχωριστικούς τοίχους ή τοίχους από πετάσματα με κατεύθυνση προς τα άνω. Αυτή η τοποθέτηση προτείνεται είτε σε χώρους με μεγάλο ύψος, δίχως ψευδοροφή, συνήθως βιομηχανικούς, είτε σε χώρους με μεγάλες απαιτήσεις ηχητικής απόκρυψης συνομιλιών (π.χ. αίθουσα συνεδριάσεων, τράπεζα κ.ά.). Σε οροφές μεγάλου ύψους, δίχως ψευδοροφή, τα ηχεία αναρτώνται σε πυκνότερη απόσταση μεταξύ τους για την επίτευξη της καλύτερης διάχυσης, η οποία βελτιστοποιείται εάν τα δομικά υλικά του περιβάλλοντος χώρου (οροφής, δαπέδου, τοιχοποιίας) παρουσιάζουν ηχομονωτικές ιδιότητες. Ακουστικός σχεδιασμός Ο συνδυασμός της αρχιτεκτονικής διαμόρφωσης με την κατάλληλη τεχνολογία ηχητικής απόκρυψης συνιστούν έναν ολοκληρωμένο ακουστικό σχεδιασμό. Η πρόβλεψη εφαρμογής ενός συστήματος ηχητικής απόκρυψης κατά το στάδιο της αρχιτεκτονικής μελέτης δύναται όχι μόνο να βελτιστοποιήσει την απόδοση του συστήματος, αλλά και να αυξήσει την αποτελεσματικότητα του ακουστικού σχεδιασμού. Η κατασκευή ψευδοροφής, η τοποθέτηση διαχωριστικών πετασμάτων σε γραφεία ανοιχτού τύπου, η συμμετρική διάταξη των χώρων εργασίας και η επένδυση των τοίχων με ηχοαπορροφητικά υλικά συνιστούν βασικές αρχές για τη βελτίωση της ηχομόνωσης ενός χώρου, οι οποίες σε συνδυασμό με ένα σύστημα ηχητικής απόκρυψης δημιουργούν ένα ιδανικό ακουστικό περιβάλλον. Chanaud, R.C., Building design crucial to audio security, Access Control, V 6, 99. Evans, G.W. and Johnson D., Stress and open-office noise, Journal of Applied Psychology, 000. Valtteri Hongisto, Effects of sound masking on workers - a case study in a land-scaped office, ICBEN 008. Chanaud, R.C., Sound masking done right, Magnum Publishing, 009. Sound masking systems and their effectiveness, Perkins & Will Research Journal, 0. Johannes Carlsson, Evaluation of masking sounds in an existing open-plan office, Chalmers University of Technology, master s thesis, 0. Ashton Taylor, Hoover & Keith Inc., Sound masking systems, Atlas Sound. Τεχνικά φυλλάδια των εταιρειών Cambridge sound management, IVCI, LogiSon. ΣΧΕΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΟ ''ΚΤΙΡΙΟ'' Συστήματα οροφής για βελτίωση της ακουστικής. Τεύχος /009, σελ. 7. Βελτίωση της ακουστικής σε χώρους γραφείων. Τεύχος /008, σελ. 77. Προστασία από εσωτερικούς θορύβους στα κτίρια. Τεύχος, σελ. 5. ΣΧΕΤΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΒΡΕΙΤΕ ΣΤΗΝ ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ Υ - ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ 07 Χρήσιμα υλικά δόμησης ή επισκεφθείτε το www.ktirio.gr 7 ΤΕΥΧΟΣ /07