Ω- 6/Ω-3 3 λιπαρά οξέα: το διατροφικό πηλίκο µε το ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην πρόληψη της καρδιαγγειακής νόσου. Καλλιόπη Άννα Πούλια, MMedSci Κλινική ιαιτολόγος, ΓΝΑ «Λαϊκό»
Φυτά Ψάρια Ακετυλο-CoA Eλαϊκό οξύ Πλαστίδια Λινελαϊκό οξύ (ω-6) Ενδοπλασµατικό δίκτυο Χλωροπλάστες α-λινολενικό οξύ (ω-3) Άλγη, Πλαγκτόν, Ψάρια Εικοσαπενταενοϊκό οξύ (ω-3) Άλγη, Πλαγκτόν, Ψάρια οκοσαεξαενοϊκό οξύ (ω-3) Λαχανικά Ψάρια Αραχιδονικό οξύ (ω-6) Εικοσαπενταενοϊκό οξύ (ω-3) Ε ι κ ο σ α ν ο ε ι δ ή
Πηγές πολυακόρεστων λιπαρών οξέων Ω 6 λιπαρά οξέα Λινελαϊκό οξύ (LA) Πράσινα φυλλώδη λαχανικά, καρποί, σπόροι, σπορέλαια (ηλιέλαιο, καλαµποκέλαιο, σησαµέλαιο κλπ) Αραχιδονικό οξύ Κρέας Ω-3 3 λιπαρά οξέα Λινολενικό οξύ Σογιέλαιο, λάδι κανόλας,, καρύδια, φύτρο σταριού, µαργαρίνη από λάδι κανόλας ή σογιέλαιο Εικοσαπεντανοϊκό (EPA) και οκοσαεξανοϊκό οξύ (DHA) Ανθρώπινο γάλα Ιχθυέλαια, ψάρια και θαλασσινά
Hegsted DM & Ausman LM J Nutr 1988;118:1184-9 Ω-6 Επιδηµιολογικές µελέτες Υψηλά ποσά LA στο λιπώδη ιστό συνδέονται µε χαµηλή θνητότητα από καρδιαγγειακά νοσήµατα. Riemersma RA et al Br Med J 1986;292:1423-7 Τα επίπεδα LA ορού εµφανίζουν αρνητική συσχέτιση µε το θάνατο από καρδιαγγειακά σε άνδρες ασθενείς µέσης ηλικίας που έχουν υποστεί έµφραγµα του µυοκαρδίου. Valek J et al Atherosclerosis 1985;54:111-8 Η χαµηλή διαιτητική πρόσληψη LA αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για εµφάνιση εµφράγµατος του µυοκαρδίου. Simpson HC et al Br Med J 1982;285:683-4 Η διαιτητική πρόσληψη πολυακόρεστων λιπαρών οξέων σχετίζεται αρνητικά µε την εµφάνιση καρδιαγγειακών νοσηµάτων, λαµβάνοντας υπόψη την πρόσληψη των κορεσµένων λιπαρών.
Hu FB et al J Am Coll Nutr 2001;20:5-19 Κλινικές µελέτες Μελέτη Άτοµα στην οµάδα παρέµβασης ιατροφική παρέµβαση ιαιτητικό λίπος (% ενέργειας) στην οµάδα παρέµβασης P:S αναλογία στην οµάδα παρέµβασης ιάρκεια (έτη) Αλλαγή στην TChol Αλλαγές στον κίνδυνο για CHD Finish Mental Hospital 424 M οι περισσότεροι χωρίς ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου PUFA 35% 1.5 6-15% -43% Los Angeles Veteran 206 M, MI PUFA 40% NR 8-13% -31% Oslo Diet Heart Study 199 MI M PUFA 39% 2.4 5-14% -25% MRC soy oil 4,393 M, 4,664 F PUFA 46% 2.0 4-16% -12% Minnesota Coronary Survey 204 M MI PUFA 38% 1.6 4.5-14% Χωρίς αλλαγή
Ω-3 Επιδηµιολογικές µελέτες Σε µελέτες παρατήρησης έχει καταγραφεί αντίστροφη σχέση µεταξύ της κατανάλωσης ψαριών και του κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήµατα. Kromhout D et al N Engl J Med 1985;312:1205-9 Rodriguez B et al Circulation 1996;94:952-6 Norell SE et al BMJ 1986;293:426 Η µέτρια κατανάλωση ψαριών µία φορά την εβδοµάδα µπορεί να έχει προστατευτική δράση, αλλά περαιτέρω αύξηση της κατανάλωσης δεν φαίνεται να µειώνει επιπλέον τον κίνδυνο. Gillum RF et al J Clin Epidemiol 2000;53:237-44 Οι ασθενείς που βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο για εµφάνιση καρδιαγγειακών νοσηµάτων ίσως ωφελούνται περισσότερο από αύξηση της κατανάλωσης ψαριών στα 40-60 g/ ηµέρα. Marckmann P et al Eur J Clin Nutr 1999;53:585-90 Η κατανάλωση ψαριών < 150 g/εβδοµάδα σχετίζεται µε µείωση του κινδύνου για ανάπτυξη καρδιαγγειακών νοσηµάτων κατά 38%. Panagiotakos DB et al Int J Cardiol (in press)
Κλινικές µελέτες Μελέτη Σχεδιασµός Παρέµβαση Μείωση απόλυτου κινδύνου (%) Μείωση σχετικού κινδύνου (%) DART Τυχαιοποιηµένη ελεγχόµενη, παρακολούθηση για 2 χρόνια, 2033 άνδρες µετεµφραγµατίες Γεύµα µε ψάρι 2 φορές/ εβδοµάδα ή συµπλήρωµα ιχθυέλαιων αν δεν µπορούσαν να ανεχθούν το ψάρι (1.5 g/ηµέρα ηµέρα) 3.7 32.5 Indian Experiment of Infarct Survival Τυχαιοποιηµένη, διπλά τυφλή, placebo-controlled, controlled, παρακολούθηση για 1 χρόνο,, 360 µετεµφραγµατίες ασθενείς Ιχθυέλαια (EPA + DHA 1.8 g/ηµέρα ηµέρα) ή σιναπέλαιο (ALA 2.9 g/ηµέρα ηµέρα) 10.6 48.2 GISSI Τυχαιοποιηµένη ελεγχόµενη, παρακολούθηση για 3,5 χρόνια, 11324 Ιχθυέλαια (EPA + DHA 0.85 g/ηµέρα ηµέρα) 2 29.7
Ω-3 index Νέος παράγοντας κινδύνου για θάνατο από Καρδιαγγειακά νοσήµατα µε έµφαση στον αιφνίδιο θάνατο Αντικατοπτρίζει την περιεκτικότητα των µεµβρανών των ερυθροκυττάρων σε EPA + DHA ως ποσοστό επί των συνολικών λιπαρών οξέων. Επιθυµητή τιµή 8% Αυξηµένος κίνδυνος 4% Πρόσληψη 900 mg ω-3 3 / ηµέρα ω-3 index ~ 9,5% Harris WS & von Schacky C. Prev Med 2004;39:212-20
λινελαϊκό οξύ (18:2 ω-6) α-λινολενικό οξύ (18:3 ω-3) (φυτικά έλαια, σπόροι) (όσπρια, φυλλώδη λαχανικά, λιναρόσπορος) 6 Αποκορεστάση 6 Αποκορεστάση γ-λινολενικό οξύ (18:3 ω-6) εικοσαπενταενοϊκό οξύ (20:5 ω-3) ( ιχθυέλαια) αραχιδονικό οξύ (20:4 ω-6) δοκοσαεξαενοϊκό οξύ (22:6 ω-3) (κρέας) (ιχθυέλαια) Εικοσανοειδή από ω-6 Εικοσανοειδή από ω-3 Θροµβοξάνη Α 2 (προ-συσσωρευτική) Προστακυκλίνη (αντι-συσσωρευτική) Λευκοτριένιο Β 4 (προωθεί την Θροµβοξάνη Α 3 (λιγότερο ενεργή) συγκόλληση λευκοκυττάρων) Λευκοτριένιο Β 5 (< 5-10% ενεργό από το Β 4 )
de Lorgeril M et al Circulation 1999;99:779-85 Lyon Diet Heart Study: Survival without Cardiac Death and Nonfatal MI % Χωρίς επεισόδιο 100 90 80 70 1 Οµάδα ελέγχου P = 0.0001 Έτη Παρέµβαση 2 3 4 5 Μαργαρίνη µε βάση το Canola oil, αύξηση των φυτικών ινών µείωση της χοληστερόλης, µείωση του κορεσµένου λίπους, αύξηση φρούτων και λαχανικών Αναλογία ω-6: ω ω-3 4:1
Nurses Health Study Το µεγαλύτερο όφελος όσον αφορά τον κίνδυνο καρδιαγγειακού συµβάµατος σε αναλογία ω-6: ω-3 ίση µε 10:1
Πώς µπορεί να επιτευχθεί η µείωση του λόγου ω-6:ω-3; Όχι µείωση των ω-6 ω 6 λιπαρών οξέων αλλά: Αύξηση των ω-3 ω 3 λιπαρών οξέων Κατανάλωση ψαριών 2φ/εβδοµάδα Αύξηση ω-3 ω 3 φυτικής προέλευσης Μείωση των trans και κορεσµένων λιπαρών της διατροφής και αντικατάστασή τους µε Μονοακόρεστα και πολυακόρεστα λιπαρά οξέα.