ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΛΕΜΕΣΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2018-2019 ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΑΞΗ: Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 27/05/2019 ΧΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 2 ώρες (07:45 09:45) ΟΔΗΓΙΕΣ: 1. Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από δύο (2) μέρη. 2. Δεν επιτρέπεται η χρήση διορθωτικού υγρού ή ταινίας (Tipp ex). 3. Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από επτά (7) αριθμημένες σελίδες. 4. Να απαντήσετε σύμφωνα με τις οδηγίες που δίνονται σε κάθε μέρος. 5. Τα ερωτήματα να απαντηθούν με μπλε στυλό στα φύλλα εξέτασης. ΜΕΡΟΣ Α: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (ΜΟΝΑΔΕΣ 14) Κείμενο 1 Τα σπουδαιότερα αίτια, που οδηγούσαν ανέκαθεν τον άνθρωπο στην επίλυση των διαφορών του με τον πόλεμο, είναι πολιτικά και οικονομικά. Και σήμερα, όπως σχεδόν σε κάθε εποχή, τα συμπλέγματα υπεροχής που έχουν τα ισχυρά κράτη, είναι η βασική αρχή που υποσκάπτει τα θεμέλια της ειρήνης. Η επιδίωξη του κέρδους με κάθε τρόπο και η απορρέουσα από αυτό ιμπεριαλιστική πολιτική, διαμορφώνει το πολιτικό και οικονομικό πλαίσιο που υποθάλπει συγκρούσεις και προκαλεί ανάφλεξη εστιών πολέμου. Φυσικά, η πολεμική βιομηχανία, που είναι μοχλός ανάπτυξης της οικονομίας στις μεγάλες δυνάμεις, παίζει το δικό της «παιχνίδι» με σκοπό την απορρόφηση της βιομηχανικής παραγωγής όπλων. Η πρόσβαση στις πηγές ενέργειας και στις πρώτες ύλες, που είναι απαραίτητες στις βιομηχανικές χώρες, οξύνουν τον μεταξύ τους ανταγωνισμό και ενισχύουν το ψυχροπολεμικό κλίμα. Εξίσου σημαντικό οικονομικό αίτιο αποτελεί το αναπτυξιακό χάσμα, η τριχοτόμηση του κόσμου σε ανεπτυγμένα, αναπτυσσόμενα και υποανάπτυκτα κράτη και οι μεταξύ τους ανισότιμες σχέσεις, οι οποίες προκαλούν δυσφορία και αισθήματα αδικίας. Επόμενως, εκφράζεται αυτός ο φόβος, μήπως τα αισθήματα μπορούν να οδηγήσουν ένα λαό σε πολεμική έκρηξη. Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν επίσης ηθικά και ιδεολογικά αίτια, που δεν είναι υποδεεστέρα. Η έλλειψη ηθικής που χαρακτηρίζει τον άνθρωπο των σύγχρονων κοινωνιών, είναι το αποτέλεσμα της κατεύθυνσης που έχει πάρει τα τελευταία χρόνια η παιδεία. Η απουσία επίσης ανθρωπιστικής καλλιέργειας και η έλλειψη πνευματικότητας, συνεπάγεται αυτόματα την υποβάθμιση των αξιών και των ιδανικών, που οδηγεί τον άνθρωπο στο να διαμορφώσει τις σωστές εκείνες ιδεολογίες, που είναι απαραίτητες στη διαμόρφωση αντίστασης ενάντια στη βαρβαρότητα του πολέμου. 1
Επομένως, όταν απουσιάζει η ανθρωπιστική παιδεία, βρίσκουν έδαφος και ανθούν ο φανατισμός και η μισαλλοδοξία και καταλύονται οι δεσμοί της φιλίας, της συνεργασίας και της αλληλοκατανόησης. Τάσος Κάρτας (διασκευή) Αναρτήθηκε στις 17 Μαΐου 2016 από http://ta4mx.blogspot.com.cy/2010/12/blog-post_10.html Κείμενο 2 Η εκπαίδευση είναι βασικός θεσμός κοινωνικοποίησης των νέων, επειδή διαμορφώνει αξίες και ιδανικά. Οι αξίες αυτές συντελούν στην αρμονική ένταξη στο κοινωνικό σύνολο και στη δημιουργία ενεργών μελών. Συνεπώς, ενισχύει τα φιλειρηνικά αισθήματα των νέων. Θεωρητικά, ένας από τους ευρύτερους στόχους του εκπαιδευτικού συστήματος είναι η διαμόρφωση της ειρηνικής συνείδησης των μαθητών. Παρόλα αυτά, η προσέγγιση του θέματος «πόλεμος ειρήνη» στο σχολείο είναι επιφανειακή και περιστασιακή. Αναμφισβήτητα, κύρια προτεραιότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι η ολοκλήρωση της διδακτέας ύλης καθώς και η προετοιμασία για τις εξετάσεις. Επομένως, το ειρηνικό πνεύμα δεν προωθείται με συγκεκριμένους τρόπους διδασκαλίας. Σήμερα, η ειρήνη είναι αβέβαιη, πράγμα που διαπιστώνουμε από τους συνεχείς εξοπλισμούς και τις νέες πολεμικές εστίες. Συμπερασματικά, η εκπαίδευση έχει ευθύνη για τη δημιουργία υπεύθυνων πολιτών, οι οποίοι θα είναι έτοιμοι να προστατεύσουν τα δικαιώματά τους, για να ζήσουν σε έναν κόσμο ειρηνικό και ασφαλή. Το Αναλυτικό Πρόγραμμα πρέπει να έχει ως στόχο τη συμβολή στην ανάπτυξη φιλειρηνικών αισθημάτων των μαθητών. Ιδιαίτερα τα μαθήματα της Ιστορίας, της Λογοτεχνίας, της Γλώσσας και της Τέχνης μπορούν να δώσουν αφορμές για γόνιμο προβληματισμό σχετικά με τα αίτια του πολέμου, καθώς και για τις ευεργετικές επιδράσεις της ειρήνης σε όλους τους τομείς της ζωής και της δημιουργίας. Η Ιστορία δεν πρέπει να αναφέρεται μόνο σε περιγραφές μαχών, σε ονόματα στρατηγών και σε χρονολογίες αλλά και στην κριτική αξιολόγηση των έργων της ειρηνικής περιόδου που προάγουν τον πολιτισμό. Το φιλειρηνικό πνεύμα μπορεί να ενισχύεται μέσα από τη συμμετοχή σε δραστηριότητες που αφορούν στο θέμα «πόλεμος ειρήνη», όπως μουσικές εκδηλώσεις, θεατρικές παραστάσεις, προβολές ταινιών και εκθέσεις έργων τέχνης. Φυσικά, η γνωριμία με τις φρικιαστικές όψεις του πολέμου συμβάλλει στην ενεργοποίηση του ατόμου για τη δημιουργία ενός ειρηνικού κόσμου. Τέλος, όταν δίνουμε έμφαση στην επαφή και τη συνεργασία με νέους από το εξωτερικό, ανακαλύπτουμε έναν ευχάριστο και ουσιαστικό τρόπο για την ανάπτυξη πνεύματος ομόνοιας και αλληλεγγύης. Επιπρόσθετα, κύρια προτεραιότητα της εκπαίδευσης πρέπει να είναι η προώθηση της ειρηνικής συνύπαρξης μέσα από τον τρόπο οργάνωσης της σχολικής ζωής. Με τον σεβασμό στη δημοκρατική λειτουργία της σχολικής κοινότητας, στις αρχές της ισότητας και του διαλόγου, διαμορφώνονται νέοι απαλλαγμένοι από πολεμοχαρείς διαθέσεις και συνειδητοποιημένοι υποστηρικτές της ειρήνης. 2
Συμπερασματικά, σκοπός κάθε εκπαιδευτικής δραστηριότητας πρέπει να είναι η πρόοδος του πολιτισμού, η εξέλιξη του ανθρώπου και η ενίσχυση των ανθρωπιστικών αξιών. Αυτό, όμως, θα αποτελεί ανέφικτο όραμα, αν δε συνειδητοποιήσουμε την αξία της ειρήνης και αν δε συνεργαστούμε για την εδραίωσή της. Ας είναι, λοιπόν, η ειρήνη ο θεμέλιος λίθος για κάθε αρμονική συνύπαρξη και ευημερία. Δήμητρα Μάζαρη (διασκευή) Αναρτήθηκε στις 11 Μαΐου 2016 από http://blogs.sch.gr/5gymgala/ Ι. ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ (ΜΟΝΑΔΕΣ 2) 1. H ειρήνη είναι το κοινό θέμα των πιο πάνω κειμένων. Να αναφέρετε την κοινή άποψη που εκφράζουν οι δύο συγγραφείς σχετικά με την εδραίωση της ειρήνης. Να τεκμηριώσετε την άποψή σας με ένα (1) στοιχείο από το κάθε κείμενο. (Μον. 0,75) 2. Να εντοπίσετε μία (1) διαφορά ως προς το περιεχόμενο ανάμεσα στα δύο κείμενα. (Μον. 0,5) 3. Να αναφέρετε τον κειμενικό τύπο του κειμένου 2. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας παραθέτοντας στοιχεία από το κείμενο. (Μον. 0,75) ΙΙ. ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΜΟΡΦΗΣ (ΜΟΝΑΔΕΣ 4) ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΛΟΓΟΥ (ΜΟΝΑΔΑ 1) 1. α) Να δώσετε ένα τίτλο για το κείμενο 1. (Μον. 0,5) β) Να γράψετε ένα πλαγιότιτλο για την 4 η παράγραφο του κειμένου 2. (Μον. 0,5) ΜΟΡΦΟΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ (ΜΟΝΑΔΕΣ 2) 1. Να γράψετε το είδος των παρακάτω υπογραμμισμένων ονοματικών προτάσεων του κειμένου 1 και του κειμένου 2 καθώς και τον συντακτικό τους ρόλο. (Μον. 1,5) α) Επόμενως, εκφράζεται αυτός ο φόβος, μήπως αυτά τα αισθήματα μπορούν να οδηγήσουν ένα λαό σε πολεμική έκρηξη. β) Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν επίσης ηθικά και ιδεολογικά αίτια, που δεν είναι υποδεεστέρα. γ) Επιπρόσθετα, κύρια προτεραιότητα της εκπαίδευσης πρέπει να είναι η προώθηση της ειρηνικής συνύπαρξης μέσα από τον τρόπο οργάνωσης της σχολικής ζωής. 3
2. Στις επόμενες φράσεις να δηλώσετε το είδος των υπογραμμισμένων επιρρηματικών προτάσεων από το κείμενο 2. (Μον. 0,5) α) Τέλος, όταν δίνουμε έμφαση στην επαφή και τη συνεργασία με νέους από το εξωτερικό, ανακαλύπτουμε έναν ευχάριστο και ουσιαστικό τρόπο για την ανάπτυξη πνεύματος ομόνοιας και αλληλεγγύης. β) Αυτό, όμως, θα αποτελεί ανέφικτο όραμα, αν δε συνειδητοποιήσουμε την αξία της ειρήνης. ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΑ (ΜΟΝΑΔΑ 1) 1. α) Να γράψετε ένα (1) αντίθετο για την πιο κάτω λέξη: ενισχύει (Κείμενο 2) β) Να δώσετε ένα (1) συνώνυμο για την πιο κάτω λέξη: (Μον. 0,5) ευεργετικές (Κείμενο 2) 2. Να γράψετε μία (1) ομόηχη λέξη για τα πιο κάτω: (Μον. 0,5) κλίμα όμως ΙΙΙ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΛΟΓΟΥ (ΜΟΝΑΔΕΣ 8) Στο σχολείο σας διεξάγεται ένα συνέδριο με γενικό θέμα «Πόλεμος - Ειρήνη». Σε ομιλία σας καλείστε να αναφερθείτε στις ολέθριες συνέπειες του πολέμου καθώς και στα αγαθά της ειρήνης. Επίσης να προτείνετε τρόπους με τους οποίους μπορεί να εδραιωθεί η ειρήνη στον κόσμο. (250 300 λέξεις) 4
ΜΕΡΟΣ Β: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ (ΜΟΝΑΔΕΣ 6) ΚΕΙΜΕΝΑ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ 1: «Το γράμμα και η οδός», Γιάννη Παπαδόπουλου Όταν πια είδαμε κι αποείδαμε με τα τηλεγραφήματα και τες πρεσβείες, κλείσαμε τη μικρή μας ζωή σ ένα φάκελο μικρό που να χωράει στη φούχτα μιας μαθητριούλας, στον προβολέα ενός ποδηλάτου, στη ράχη ενός βιβλίου και γράψαμε με κόκκινο μελάνι τη διεύθυνση: Αξιότιμον Ελληνικόν Κυπριακόν λαόν, Οδόν Ελευθερίας ή θανάτου, χωριά και πόλεις, Κύπρον. Το στείλαμε χωρίς το γραμματόσημο με την ξένη βασίλισσα. Ταξίδεψε με χίλιους δικούς μας συνδέσμους, κρυμμένο σε γαλάζιες ποδιές και κόρφους παρθένων ή το πέρασαν από μπλόκα γαϊδουράκια αθώα που κουβαλούσαν χειροβομβίδες κι άλλους καρπούς της γης μας. Αυτό το γράμμα που ταχυδρομήσαμε δεν ανήκει πια σ εμάς ό,τι και νά χει γίνει, ό,τι και να κερδίσαμε. Ανήκει στον παραλήπτη λαό μαζί με τη ζωή που κλείσαμε μέσα που ακόμα δεν τη χαρίσαμε ολόκληρη, μονομιάς ή λίγη-λίγη. Ανήκει στους αγράμματους χωριάτες κι εργάτες μας που το άνοιξαν, που το βρεξαν με τα δάκρυά τους κι είπαν: Ελάτε μέσα παιδιά, να μοιραστούμε το ψωμί μας κι ό,τι βρεθεί. Εμείς θα κοιμηθούμε χάμω, ησυχάστε λίγο εσείς. Κρυφτείτε να μη σας σκοτώσουν, να μη σας βασανίσουν. Δώστε μας τα όπλα σας να τα κρύψουμε ξέρουμε τι λέει ο νόμος. Θέλουμε και μεις να πάμε μαζί σας για την οδόν Ελευθερίας ή θανάτου. Τότε που πολεμούσαμε, Κύπρος 1963 5
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: 1) To ποίημα ανήκει στη νεοτερική ποίηση. Να αναφέρετε δύο (2) χαρακτηριστικά της νεοτερικής ποίησης που διαφαίνονται μέσα από το ποίημα. (Μον. 0,5) 2) Στο ποίημα «Το γράμμα και η οδός» γίνεται αναφορά σ ένα γράμμα. Ποιος είναι ο αποστολέας, ποιος ο παραλήπτης και ποια η οδός του γράμματος; Nα εξηγήσετε τι θέλει να τονίσει ο ποιητής επιλέγοντας αυτή τη διεύθυνση. (Μον. 1,5) ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ 2: «Λίγα λόγια στους μαθητές μου», Γιάννη Παπαδόπουλου Τι να σας λέω για Θερμοπύλες, Μαραθώνες, όταν τη μάχη δίνετε με πέτρες στην αυλή μας; Όταν παιχνίδι σας είναι μονά ζυγά με σφαίρες; Μονά ζυγά με Λευτεριά ή Θάνατο! Τι να σας μάθω, ηρωικούς εξάμετρους του Ομήρου, όταν μετράτε λίγα δευτερόλεπτα κι ύστερα ρίχνετε τη χειροβομβίδα; Παιδιά, που γίνατε άνδρες σε μια νύχτα του χίλια εννιακόσια πενήντα πέντε. Που ωρίμασε τόσο άξαφνα το πνεύμα σας. Τι να σας πω για τη Λογική, για αρχαία σοφία; Τι να σας διαβάζω για Σουλιώτισσες και Μεσολόγγια, σε σας κοπέλες, που είστε κάθε μια κι από ένα ζωντανό ταχυδρομείο; Που μέσα στην αθώα στολή είστε ζωσμένες τ άρματα! Τι να ζητώ καλλιγραφίες από τα χέρια που έσκαβαν Όλο το βράδυ χτες κρησφύγετα; Πού να διαβάσω πιο λαμπρή σελίδα λεβεντιάς, από το πρόσωπό σας το μελανιασμένο ακόμη από τα κτυπήματα της τελευταίας διαδήλωσης; Ποιο τραγούδι ομορφότερο να πω απ τη σιωπή σας μπρος στα βασανιστήρια; Τι να σας μάθω πιο πολύ απ ότι λέει η ζωή κι ο θάνατός σας; 6
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΑΔΙΔΑΚΤΟΥ: 1. Να σχολιάσετε τη συμβολή της μαθητιώσας νεολαίας κατά τον αγώνα του 1955-59 όπως διαφαίνεται μέσα από τα πιο πάνω ποιήματα αναφέροντας δύο (2) παραδείγματα από το κάθε ποίημα. (Μον. 2) 2. Ο ποιητής στα πιο πάνω ποιήματα αναφέρεται σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες που διεκδικούν το ιδανικό της ελευθερίας. Να εντοπίσετε ποιες είναι αυτές μέσα από κάθε ποίημα. (Μον. 1) 3. Να εντοπίσετε και να καταγράψετε δύο (2) εκφραστικά μέσα από κάθε ποίημα με αναφορά σε συγκεκριμένους στίχους. (Μον. 1) Η ΔΙΕΥΘYΝΤΡΙΑ Δρ Αγάθη Κυριάκου Καμμά 7