Έγγραφο διαβούλευσης ράση της ΕΕ για τη µείωση των ανισοτήτων στην υγεία. Ζητούµενη συνεισφορά. Με το παρόν έγγραφο ζητείται από βασικά ενδιαφερόµενα µέρη που συµµετέχουν µαζί µε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε εργασίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο στους τοµείς της κοινωνικής πολιτικής και της πολιτικής απασχόλησης να συνεισφέρουν στη διαµόρφωση ανακοίνωσης της Επιτροπής µε στόχο τη στήριξη της µείωσης των ανισοτήτων στην υγεία στην ΕΕ. Στο τέλος του εγγράφου παρατίθεται κατάλογος µε ερωτήσεις. Οι απαντήσεις πρέπει να σταλούν στην ηλεκτρονική διεύθυνση SANCO-C4-HEALTH-INEQUALITIES@ec.europa.eu µέχρι την 1 η Απριλίου 2009 1
Έγγραφο διαβούλευσης ράση της ΕΕ για τη µείωση των ανισοτήτων στην υγεία. Το µέγεθος και η κλίµακα των διαφορών στην υγεία µεταξύ ανθρώπων που ζουν σε διαφορετικά µέρη της ΕΕ και µεταξύ των κοινωνικά ευνοηµένων και των κοινωνικά µειονεκτούντων πολιτών της ΕΕ αποτελεί πρόκληση για τη δέσµευση της ΕΕ σχετικά µε την αλληλεγγύη και τις ίσες ευκαιρίες. Στο πλαίσιο αυτό, στο πρόγραµµα εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2009 προαναγγέλθηκε η έκδοση ανακοίνωσης για τη µείωση των ανισοτήτων στην υγεία στην ΕΕ ως µια πρωτοβουλία για την «αλληλεγγύη στην υγεία». Η εξέλιξη αυτή σηµειώνεται τη στιγµή που παρατηρείται µεγαλύτερη πολιτική βούληση για την ανάληψη δράσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο µε σκοπό την άµβλυνση αυτών των διαφορών. Τον Ιούνιο του 2008 το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο υπογράµµισε πόσο σηµαντικό είναι να γεφυρωθεί το χάσµα στην υγεία και στο προσδόκιµο επιβίωσης µεταξύ και εντός των κρατών µελών και ζήτησε να προχωρήσουν οι εργασίες σε αυτόν τον τοµέα. Τον Ιούλιο του 2008 στην ανακοίνωση της Επιτροπής για την ανανεωµένη κοινωνική ατζέντα επαναλαµβάνονται οι θεµελιώδεις κοινωνικοί στόχοι της Ευρώπης για τη διαµόρφωση αρµονικών και συνεκτικών κοινωνιών χωρίς αποκλεισµούς, και προαναγγέλλεται η έκδοση ανακοίνωσης της Επιτροπής σχετικά µε τις ανισότητες στην υγεία κατά τη διάρκεια του 2009. Στη Λευκή Βίβλο που εξέδωσε η Επιτροπή τον Οκτώβριο του 2007 µε τίτλο «Μαζί για την υγεία: Στρατηγική προσέγγιση της ΕΕ για την περίοδο 2008-2013» υπογραµµίζεται η ανάγκη να µειωθούν οι ανισότητες στην υγεία µεταξύ και εντός των κρατών µελών, προαναγγέλλεται δε η διατύπωση προτάσεων για δράσεις πολιτικής µε στόχο τη µείωση των ανισοτήτων στην υγεία. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συµβούλιο και η Επιτροπή των Περιφερειών, στις γνώµες ή γνωµοδοτήσεις και τα συµπεράσµατά τους σχετικά µε την ανωτέρω στρατηγική, δίνουν έµφαση στην ανάγκη αντιµετώπισης των ανισοτήτων. Σε διεθνές επίπεδο, η επιτροπή της ΠΟΥ για τους κοινωνικούς καθοριστικούς παράγοντες της υγείας δηµοσίευσε τα πορίσµατά της τον Αύγουστο του 2008 από τα οποία προκύπτει ότι οι ανισότητες στα αποτελέσµατα στον τοµέα της υγείας σχετίζονται άρρηκτα µε τις γενικότερες κοινωνικές και βιοτικές συνθήκες. Η αντιµετώπισή τους προϋποθέτει συντονισµένες ενέργειες σε όλους τους σχετικούς τοµείς πολιτικής. Όπως υπογραµµίζεται στην κοινή έκθεση για την κοινωνική ένταξη και την κοινωνική προστασία του 2008 [Joint Report on Social Inclusion and Social Protection] 1 και στην έκθεση του 2008 2 µε τίτλο «Παρακολούθηση της προόδου όσον αφορά τους στόχους της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την κοινωνική προστασία και την κοινωνική ένταξη» ["Monitoring progress towards the objectives of the European Strategy for Social Protection and Social Inclusion"] και αλλού 3, παρατηρούνται ουσιώδεις διαφορές µεταξύ των κρατών µελών της ΕΕ όσον αφορά το γενικό προσδόκιµο επιβίωσης κατά τη γέννηση και τα χρόνια ζωής µε καλή υγεία (έτη υγιούς ζωής). Σε πολλά νέα κράτη µέλη οι άνθρωποι ζουν λιγότερο από ό,τι στα παλαιά. Για παράδειγµα, µεταξύ των χωρών της ΕΕ υπάρχει διαφορά 8 ετών στο προσδόκιµο επιβίωσης των γυναικών. Για τους άνδρες η διαφορά είναι 14 χρόνια. Επιπλέον, η διαφορά στα έτη υγιούς ζωής είναι ακόµη µεγαλύτερη για τις γυναίκες φθάνει τα 18 χρόνια. Οι δείκτες επίπτωσης και θνησιµότητας των νόσων παρουσιάζουν επίσης µεγάλες διαφορές µεταξύ των χωρών της ΕΕ. 1 Βλ. http://ec.europa.eu/employment_social/spsi/docs/social_inclusion/2008/joint_report_en.pdf 2 Βλ. http://ec.europa.eu/employment_social/spsi/docs/social_inclusion/2008/omc_monitoring_en.pdf 3 Βλ. για παράδειγµα τις ετήσιες εκθέσεις του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για την Κοινωνική Κατάσταση και τη ηµογραφία στον ιστότοπο http://ec.europa.eu/employment_social/spsi/reports_and_papers_en.htm 2
Για παράδειγµα, οι θάνατοι γυναικών από ισχαιµικές καρδιοπάθειες είναι δεκαπλάσιοι στη Λιθουανία σε σχέση µε τη Γαλλία, ενώ τα κρούσµατα φυµατίωσης είναι 25 φορές περισσότερα στη Ρουµανία σε σχέση µε την Κύπρο. Μεγάλες διαφορές στην κατάσταση της υγείας υπάρχουν επίσης στο εσωτερικό κρατών µελών της ΕΕ όπου η κατάσταση της υγείας ακολουθεί σαφώς κοινωνική διαβάθµιση. 4 Σε ανθρώπους χαµηλότερου µορφωτικού επιπέδου, χαµηλότερης επαγγελµατικής κατηγορίας και χαµηλότερης εισοδηµατικής στάθµης παρατηρείται µικρότερη διάρκεια ζωής και υψηλότερος επιπολασµός των περισσότερων µορφών προβληµάτων υγείας. Για παράδειγµα, οι κοινωνικοοικονοµικές ανισότητες στα έτη υγιούς ζωής µπορεί να υπερβαίνουν τα 10 έτη για τους άνδρες και να φθάνουν σχεδόν 5 για τις γυναίκες. Παρόµοιες διαφορές στην υγεία υπάρχουν µεταξύ ορισµένων εθνοτικών οµάδων και οµάδων µεταναστών, αφενός, και του γενικού πληθυσµού, αφετέρου. Παρόλο που το γενικό επίπεδο της υγείας βελτιώθηκε τα τελευταία 20 χρόνια, το χάσµα µεταξύ των πιο ευνοηµένων και των πιο µειονεκτούντων µεγάλωσε σε πολλές χώρες. Το φύλο µπορεί επίσης να αποτελέσει καθοριστικό παράγοντα των διαφορών στην κατάσταση της υγείας, τους κινδύνους κατά της υγείας και την πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας. Οι γυναίκες ζουν κατά µέσον όρο 6 χρόνια περισσότερα από τους άνδρες, αλλά τα περισσότερα από αυτά τα πρόσθετα χρόνια ζωής συνδέονται µε περιορισµένη δραστηριότητα λόγω κακής υγείας. Αν και τα κράτη µέλη έχουν τον κύριο ρόλο σε αυτό το θέµα, πολλά από αυτά αγωνίζονται να βρουν τα µέσα για την αντιµετώπιση αυτών των ζητηµάτων και µπορεί να µην διαθέτουν πάντα τις απαραίτητες επενδύσεις για την κάλυψη των αναγκών των ανθρώπων. Η ΕΕ µπορεί να προσφέρει προστιθέµενη αξία παρέχοντας µια εικόνα των διαστάσεων και των επιπτώσεων των ανισοτήτων στην υγεία µεταξύ των κρατών της ΕΕ και εξασφαλίζοντας ότι οι κοινοτικές πολιτικές σε τοµείς όπως η δηµόσια υγεία, η απασχόληση, η κοινωνική πολιτική και η περιφερειακή πολιτική αποφέρουν οφέλη για την υγεία στοχευµένα στις γεωγραφικές περιοχές και τις κοινωνικές οµάδες που τα χρειάζονται περισσότερο. Η περαιτέρω δράση της ΕΕ θα µπορούσε να συµβάλει στα ακόλουθα: Ευαισθητοποίηση σχετικά µε την έκταση και τις συνέπειες των ανισοτήτων στην υγεία και την ανάγκη να αποτελέσει η αντιµετώπιση των ανισοτήτων στην υγεία προτεραιότητα πολιτικής τόσο σε κοινοτικό επίπεδο όσο και σε όλα τα κράτη µέλη. Βελτίωση των µηχανισµών παρακολούθησης των ανισοτήτων στην υγεία στην ΕΕ (µεταξύ των κρατών µελών και στο εσωτερικό τους) µε τη βελτίωση της συλλογής δεδοµένων µέσω της συγκέντρωσης συστηµατικότερων και πιο συγκρίσιµων πληροφοριών που θα συµπληρώνουν τα υπάρχοντα δεδοµένα για τις ανισότητες στην υγεία, καθώς και µέσω τακτικής παρακολούθησης και ανάλυσης. Στήριξη των δράσεων των κρατών µελών για την αντιµετώπιση των ανισοτήτων στην υγεία κυρίως µε την προβολή των πιθανών τρόπων πρόληψης και αντιµετώπισης των ανισοτήτων στην υγεία, την ενίσχυση του καλύτερου συντονισµού των πολιτικών και της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών και µέσω της οικονοµικής στήριξης από τα διαρθρωτικά ταµεία και άλλα µέσα χρηµατοδότησης της ΕΕ. 4 Βλ. για παράδειγµα σχετικούς συνδέσµους και δηµοσιεύσεις στον ιστότοπο http://ec.europa.eu/health/ph_determinants/socio_economics/socio_economics_en.htm. 3
Κινητοποίηση όλων των σχετικών πολιτικών της ΕΕ προκειµένου να συµβάλουν στη µείωση των ανισοτήτων στην υγεία υπάγοντας τις εργασίες διαφόρων υπηρεσιών της Επιτροπής σε ένα συνεκτικό πλαίσιο, σύµφωνα µε την ανανεωµένη κοινωνική ατζέντα του 2008 και τη στρατηγική υγείας του 2007. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ Οι ερωτήσεις που ακολουθούν είναι ενδεικτικές του είδους των ερωτήσεων στις οποίες θα ήταν επιθυµητή από την Επιτροπή η συνεισφορά των ενδιαφεροµένων. Τα µέρη της διαβούλευσης καλούνται να απαντήσουν στις κατωτέρω ερωτήσεις, αλλά και σε κάθε άλλο θέµα που θεωρούν σχετικό. Σχετικά µε τα γενικά δεδοµένα: Ποιες τάσεις θα ακολουθήσουν κατά τη γνώµη σας οι ανισότητες στην υγεία; Για παράδειγµα, απαντήστε µας - παραθέτοντας αποδεικτικά στοιχεία, αν αυτό είναι δυνατό - αν πιστεύετε ότι οι εν λόγω ανισότητες αυξάνονται ή µειώνονται - µεταξύ κρατών µελών (π.χ. µεγάλες διαφορές ως προς τα αποτελέσµατα στην υγεία) - µεταξύ κοινωνικοοικονοµικών οµάδων Ποιοι δείκτες πιστεύετε ότι θα ήταν απαραίτητοι για την καλύτερη παρακολούθηση της έκτασης των ανισοτήτων στην υγεία στην ΕΕ; Αν πιστεύετε ότι η παρακολούθηση και η υποβολή εκθέσεων στον εν λόγω τοµέα πρέπει να βελτιωθούν, τι είδους εργαλεία παρακολούθησης θα έπρεπε να χρησιµοποιηθούν; Σχετικά µε το εύρος του επιπέδου δράσης της ΕΕ/την επικουρικότητα: Πιστεύετε ότι η δράση σε επίπεδο ΕΕ θα ήταν αποτελεσµατικότερη στην αντιµετώπιση των ανισοτήτων στην υγεία; Γιατί; Πώς θα µπορούσαν να στηριχθούν και να ενεργοποιηθούν σε επίπεδο ΕΕ τα ενδιαφερόµενη µέρη για την αντιµετώπιση των ανισοτήτων στην υγεία; Θα έπρεπε να τεθεί µια κοινή δέσµευση σε επίπεδο ΕΕ για τη µείωση των ανισοτήτων στην υγεία, για παράδειγµα µε την ανάληψη υποχρεώσεων επίτευξης κοινών οροσήµων και στόχων για τη µείωση των ανισοτήτων; Αν ναι, ποια πιστεύετε ότι θα έπρεπε να είναι αυτά τα ορόσηµα ή αυτοί οι στόχοι (ποιες µεταβλητές, ποια έκταση); Ποια θα ήταν τα κατάλληλα εργαλεία για να εξασφαλιστεί η επίτευξη κοινών στόχων σε εθνικό επίπεδο και σε επίπεδο ΕΕ (υποβολή εκθέσεων, συγκριτική αξιολόγηση, ανοιχτή µέθοδος συντονισµού κλπ.); 4
Σε ποιο βαθµό µπορούν να αντιµετωπιστούν οι ανισότητες στην υγεία µέσω της πολιτικής υγείας; Πώς; Ποιοι άλλοι τοµείς πολιτικής, όπως η κοινωνική πολιτική, και σε ποιο βαθµό θα έπρεπε να συµβάλουν στη µείωση των ανισοτήτων στην υγεία; Πιθανές ενέργειες και αντίκτυπος: - Λαµβάνοντας υπόψη την τρέχουσα οικονοµική κατάσταση, υπάρχουν κάποιες άµεσες ενέργειες στις οποίες θα µπορούσαν να προβούν η ΕΕ ή τα κράτη µέλη προκειµένου να αποφευχθεί η αύξηση των ανισοτήτων στην υγεία βραχυπρόθεσµα; - Πιστεύετε ότι θα µπορούσαν να µειωθούν οι ανισότητες στην υγεία µε επενδύσεις µέσω των διαρθρωτικών ταµείων; Αν ναι, πώς και γιατί; - Για τι είδους επενδύσεις κυρίως πιστεύετε ότι πρέπει να διατεθούν στο µέλλον οι πόροι των διαρθρωτικών ταµείων, έτσι ώστε η δαπάνη να είναι αποτελεσµατική όσον αφορά τη µείωση των ανισοτήτων στην υγεία και ποιος θα ήταν ο προσδοκώµενος αντίκτυπος αυτής της δαπάνης; - Σε ποιους άλλους τοµείς θα έπρεπε κατά τη γνώµη σας να επικεντρωθούν οι προσπάθειες της ΕΕ και των κρατών µελών για να επιτευχθεί µείωση των ανισοτήτων στην υγεία; - Σε ποιο βαθµό θα έπρεπε να βελτιωθούν οι υφιστάµενες διαδικασίες συντονισµού και παρακολούθησης σε επίπεδο ΕΕ προκειµένου να ενισχυθεί η κοινή δράση σχετικά µε τις ανισότητες στην υγεία; - Ποιες θα ήταν οι πιθανές ενέργειες σε άλλους τοµείς πολιτικής της ΕΕ σχετικά µε τις ανισότητες στην υγεία και ποιος θα ήταν ο αντίκτυπός τους; - Τι πρέπει να κάνει η ΕΕ για να διευκολυνθεί η ανταλλαγή εµπειριών µεταξύ κρατών µελών, περιφερειών και πόλεων; - Πώς θα έπρεπε να βελτιστοποιηθούν οι πολιτικές της ΕΕ ώστε να έχουν τον καλύτερο δυνατό αντίκτυπο στους αποδέκτες-στόχους (µειονεκτούντες, γυναίκες, µετανάστες, παιδιά); - Σε ποιο βαθµό πιστεύετε ότι η βελτίωση των ερευνητικών ικανοτήτων µπορεί να αποβεί επωφελής για την καταπολέµηση των ανισοτήτων στην υγεία; Μπορείτε να αναφέρετε συγκεκριµένα παραδείγµατα; Άλλα σηµεία 5
Έχετε υπόψη σας παραδείγµατα καλής πρακτικής σχετικά µε την αντιµετώπιση των ανισοτήτων στην υγεία που θα ήταν σκόπιµο να µοιραστείτε µε την Επιτροπή ή άλλα ενδιαφερόµενα µέρη; Αν ναι, παραθέστε λεπτοµερή στοιχεία. Παρακαλείστε να αναφέρετε κάθε άλλο σχετικό στοιχείο που θα θέλατε να προσθέσετε. Σας ευχαριστούµε για τη βοήθειά σας Παρακαλείστε να στείλετε τις παρατηρήσεις σας στη διεύθυνση SANCO-C4-HEALTH- INEQUALITIES@ec.europa.eu µέχρι την 1 η Απριλίου 2009 6