Η Επιθετικότητα στα Παιδιά που Έχουν Βιώσει Τραύμα Victoria Condon and Panos Vostanis Μετάφραση: Ματίνα Παπαγεωργίου
Η συχνή επιθετική συμπεριφορά ενός παιδιού εναντίον ενηλίκων και συνομηλίκων, μπορεί να είναι κάτι παραπάνω από την παραβίαση των ορίων. Η επιθετικότητα ενός παιδιού μπορεί να είναι ένδειξη παρελθόντων τραυματικών εμπειριών και δυσμενών συνθηκών στο παρόν. Επομένως, μπορεί να είναι ένας ακατάλληλος μηχανισμός προσαρμογής για τα παιδιά, τα οποία βιώνουν, πιθανώς, σύγχυση σε σχέση με τα συναισθήματά τους. Κατά συνέπεια, η διαχείριση της επιθετικής συμπεριφοράς ενός παιδιού, απαιτεί προσοχή σε τραύματα του παρελθόντος και κατάλληλη υποστήριξη σε αυτά τα πλαίσια. Ψυχική ευημερία Αυτή είναι η καλύτερη κατάσταση για ένα παιδί και είναι ένδειξη κοινωνικής, σωματικής και συναισθηματικής ευημερίας. Η ψυχική ευημερία εξοπλίζει το παιδί και το νέο άτομο ώστε να αναπτυχθεί, να μαθαίνει, να κατακτήσει το μέγιστο των δυνατοτήτων του, και να αντιμετωπίσει τις ψυχοπιεστικές καταστάσεις ζωής, καθώς προετοιμάζεται για την ενήλικη ζωή. Τα παραπάνω επηρεάζονται από το ευρύτερο πλαίσιο στο οποίο ζει. Αν και η επιθετικότητα αυτή καθ αυτή δεν είναι απαραίτητα κατάσταση ψυχικής υγείας, συνήθως υποδεικνύει έλλειψη ψυχικής ευημερίας και, μεταξύ των παιδιών που έχουν βιώσει τραύμα, αυτό μπορεί να γίνει αντιληπτό ως συναισθηματική απορρύθμιση.
Πρώτα, ας ορίσουμε τι σημαίνει Τραύμα. Τραύμα είναι ένα γεγονός που προκαλεί σωματική, συναισθηματική ή ψυχολογική βλάβη. Αυτό μπορεί να είναι αποτέλεσμα ενός (μεμονωμένο τραύμα) ή πολλαπλών γεγονότων (πολυπαραγοντικό ή πολύπλοκο τραύμα), ή επαναλαμβανόμενων δυσμενών ψυχοπιεστικών καταστάσεων. Παραδείγματα τραύματος που μπορεί να βιώνουν τα παιδιά έκθεση σε βία απόρριψη συναισθηματική κακοποίηση σωματική κακοποίηση σεξουαλική κακοποίηση Συναισθηματική απορρύθμιση Συναισθηματική απορρύθμιση είναι η αδυναμία ελέγχου ή ρύθμισης των συναισθηματικών αντιδράσεων. Η συναισθηματική απορρύθμιση μπορεί να είναι συνέπεια του τραύματος που έχει βιώσει ένα παιδί και μπορεί να εκδηλωθεί στην συμπεριφορά του ως: Δυσκολία κατανόησης και συσχέτισης των συναισθημάτων με τους άλλους Ρύθμιση των συναισθημάτων του Έντονα συναισθήματα ντροπής και οργής Καθυστερημένη ή ανομοιογενής ανάπτυξης
Επομένως η επιθετικότητα επομένως μπορεί να είναι εκδήλωση της δυσκολίας του παιδιού να ρυθμίσει τις συναισθηματικές του αντιδράσεις. Επιθετική συμπεριφορά Φόρτιση, απώλεια ελέγχου Φωνές οργής, αντικοινωνική συμπεριφορά, εχθρότητα Λεκτική και Σωματική Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η περιστασιακή αναστάτωση και ο θυμός των παιδιών, δεν είναι απαραίτητα αιτία ανησυχίας. Οι συμπεριφορές των παιδιών που διερευνούμε περιλαμβάνουν επιθετικότητα σε τακτική βάση και σε καταστάσεις που δεν δικαιολογούν τέτοιες ακατάλληλες αντιδράσεις. Οι συναισθηματικές αντιδράσεις των παιδιών μπορεί να πυροδοτούνται από εμπειρίες του παρελθόντος. Εάν απειλήθηκαν ή βίωσαν επιθέσεις στο παρελθόν, μπορεί να αντιδράσουν με επιθετικό τρόπο όταν αντιλαμβάνονται ότι είναι σε μια κατάσταση που μπορεί να είναι παρόμοια με εκείνες που βίωσαν παλιότερα. Επομένως, η αντίληψη απειλής μπορεί να πυροδοτηθεί από το παρελθόν τους.
Σενάριο Ένα παιδί που έχει βιώσει σωματική βία από τον γονιό είναι πιθανό ότι θα αντιδράσει επιθετικά όταν το επιπλήξουν ακόμη και για μηδαμινή αιτία, για να προστατέψει τον εαυτό του από την επανάληψη της εμπειρίας του παρελθόντος. Τραύμα Δυσμενείς συνθήκες ζωής, όπως φτώχεια Μεταβολές νευρικών συστημάτων Συναισθηματική απορρύθμιση Συγκεκριμένο γεγονός
Η επίδραση των δυσμενών εμπειριών στην ψυχική υγεία του παιδιού Με συστηματική παρατήρηση, έλεγχο και ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ ατόμων που φροντίζουν και άλλων επαγγελματιών μπορεί να εντοπιστούν άλλες ενδείξεις που μπορεί να προωθήσουν την κατανόηση της επιθετικότητας του παιδιού ως αποτέλεσμα των τραυματικών του εμπειριών, παρά ως μαθημένες συμπεριφορές. Λύπη, κλάμα, ευερεθιστότητα Εφιάλτες Αποφυγή σχολείου ή άλλων κοινωνικών καταστάσεων Αναζήτηση προσοχής ή ελεγκτική συμπεριφορά Αποκλίνουσα συγκέντρωση Αλλαγές στον ύπνο, στη διατροφή ή σε άλλες ρουτίνες
Η συνεχής επίδραση του τραύματος οφείλεται στην δυσκολία των παιδιών να κατανοήσουν τα συναισθήματά τους και τα συναισθήματα των ατόμων γύρω τους. Συνεπώς, παλεύουν να αντιμετωπίσουν σκέψεις και συναισθήματα, όπως η ντροπή και η οργή. Συνήθως αυτά οφείλονται στο γεγονός ότι το παιδί δεν κατανοεί ή δεν αποδέχεται τις τραυματικές καταστάσεις που αντιμετώπισε. Για παράδειγμα, σε περίπτωση σωματικής και / ή σεξουαλικής κακοποίησης, το παιδί μπορεί να οδηγηθεί από το δράση ώστε να νιώθει υπεύθυνο, παρόλο που είναι θύμα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υψηλό επίπεδο σύγχυσης, αυτομομφής, φόβου και κακής εικόνας εαυτού. Τραύμα Συναισθήματα Ντροπή Θυμός Λύπη Θυμός Σύγχυση Προσαρμοστικοί Μηχανισμοί Επιθετικότητα Απόσταση για αυτοπροστασία
Το επόμενο βήμα: Βοήθεια προς το παιδί Μετά από την αναγνώριση της επιθετικής συμπεριφοράς του παιδιού ως μηχανισμό προσαρμογής σε τραύματα του παρελθόντος, το επόμενο βήμα είναι η διερεύνηση των μεθόδων και των στρατηγικών που μπορούν να εφαρμοστούν για την αντιμετώπιση της συμπεριφοράς, και η βοήθεια ώστε να την ξεπεράσουν. Απαιτείται προσοχή στο παρελθόν του παιδιού και πως μπορεί να επηρεάζει την συμπεριφορά του, αλλά και στο παρόν στις αντιδράσεις των ενηλίκων ή άλλων παραγόντων που ενισχύουν αυτή τη συμπεριφορά. Είναι χρήσιμο ένα πλαίσιο για τον σχεδιασμό της υποστήριξης, αν και πρέπει να είναι εξατομικευμένο για κάθε παιδί ατομικά, ανάλογα με τις συνθήκες και τις ανάγκες του. Ένα παιδί που έχει εγκαταλειφθεί. Ένα παιδί που έχει βιώσει σωματική κακοποίηση Σταθερότητα στους φροντιστές, ώστε να μην νιώθει μόνο και ότι απορρίπτεται ξανά. Όταν επιπλήττεται, γνωρίζει ότι το φροντίζουν και το αγαπούν αλλά ότι δεν εγκρίνεται η συγκεκριμένη συμπεριφορά.
Στρατηγικές αντιμετώπισης των επιθετικών συμπεριφορών στα πλαίσια του τραύματος Διασφαλίστε ότι το παιδί δεν νιώθει μόνο ή απόρριψη, επειδή κάτι τέτοιο θα επιβεβαιώσει την αντίληψη εγκατάλειψης και αναβίωσης του τραύματος, θα διατηρήσει και θα εντείνει την επιθετική συμπεριφορά. Παραμείνετε σε επαφή με το παιδί. Όχι απαραίτητα σωματική επαφή (αν και αυτό είναι ανακουφιστικό επίσης), αλλά σιγουρευτείτε πως γνωρίζει ότι έχει την υποστήριξή σας και είστε συνεπείς. Όταν του μιλάτε για τη συμπεριφορά του ή για άλλα θέματα, χρησιμοποιήστε κατάλληλη γλώσσα, ανάλογα με την ανάπτυξη του. Να θυμάστε ότι τα παιδιά που υποφέρουν από τραύμα έχουν συχνά καθυστερήσεις στην ανάπτυξη, δηλαδή μπορεί να χρειαστεί να τα αντιμετωπίσετε ως μικρότερα. Δηλώσεις που δεν απευθύνονται στο παιδί μπορεί να είναι λιγότερο απειλητικές όπως "μπορεί να είναι δύσκολο να διαχειριστούμε τα συναισθήματά μας όταν κάποιος άλλος μας πληγώνει ". Βοήθεια προς το παιδί να κατανοήσει τα συναισθήματά του σημαίνει ότι σταδιακά θα γίνει πιο ικανό να τα αναγνωρίζει και να τα αντιμετωπίζει. Η ανάπτυξη αυτής της ικανότητας για τη ρύθμιση των συναισθημάτων θα οδηγήσει στη μείωση των επιθετικών συμπεριφορών. Αναγνωρίστε τη δυσκολία του παιδιού να εκφράσει τα συναισθήματά του και ενθαρρύνετε το να το κάνει. Να είστε προσεκτικοί με τα όρια μεταξύ άνεσης και θεραπείας, δηλαδή ο σκοπός εδώ είναι να κατανοήσετε και να αναγνωρίσετε καλύτερα τα συναισθήματά του, παρά η επεξεργασία εκ νέου της τραυματικής εμπειρίας. Βοήθεια προς το παιδί να αισθάνεται ασφαλές, θα το διευκολύνει να ασχοληθεί με τα συναισθήματά του. Αυτό μπορεί να μειώσει το αίσθημα της μοναξιάς και της απόρριψης και να αυξήσει περαιτέρω το αίσθημα ασφάλειας που μπορεί να μειώσει την οργή. Με αυτόν τον τρόπο, μπορεί να αρχίσει να σπάει τον φαύλο κύκλο τραύμααπορρύθμιση
συναισθημάτωνεπιθετικότητα. Βοηθήστε το παιδί να αναπτύξει σχέσεις εμπιστοσύνης και σταδιακά να αντικαταστήσει το τραύμα του παρελθόντος με εμπειρίες ανταμοιβής και προσαρμοστικές στρατηγικές αντιμετώπισης. Νέες θετικές εμπειρίες πρέπει να αποκτηθούν στην οικογένεια/στο σπίτι, στο σχολείο, στην ομάδα συνομηλίκων και στην κοινότητα. Αυτό απαιτεί στενή συνεργασία μεταξύ φροντιστών και επαγγελματιών σε όλες τα περιβάλλοντα.
Το ψυχοκοινωνικό μοντέλο WACIT μπορεί να είναι χρήσιμο για την εξέταση των αναγκών του παιδιού με ιεραρχική σειρά: Πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας Συμβουλευτική ή άλλες ψυχολογικές παρεμβάσεις Εφαρμογή θεραπευτικών Προσεγγίσεων από τους φροντιστές και άλλους επαγγελματίες όπως ο δάσκαλοι Χτίσιμο ανθεκτικότητας μέσα στο σχολείο, στην κοινότητα και την ομάδα συνομηλίκων Φροντίδα από την οικογένεια και τους φροντιστές Ασφάλεια, σιγουριά, περιβάλλον, αντιληψεις
Για περισσότερες πληροφορίες του WACIT (www.wacit.org), παρακαλώ επικοινωνήστε με τον: Καθ. Πάνο Βοστάνη (pv11@le.ac.uk) University of Leicester