Νεοελληνική Γλώσσα Γ Λυκείου

Νεοελληνική Γλώσσα Γ Λυκείου 2ο Δίκτυο Κειμένων: Καταναλωτισμός & Διαφήμιση Σχολικό Έτος 2019-2020 ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΗΡΙΑ «ΝΕΑ ΠΑΙ ΕΙΑ» Το-έας Νέων Ελληνικών

ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΑΞΟΝΑΣ: Ταυτότητες ΜΑΘΗΜΑ: Καταναλωτισμός & Διαφήμιση ΧΡΟΝΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: 6 Διδακτικές Ώρες ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: Γιάννης Ι. Πασσάς ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ (γνώσεις για τον κόσμο) Να κατανοήσουν οι μαθητές: - τη σύγχρονη έννοια της κατανάλωσης, - τις στρεβλώσεις που προκάλεσε η καταναλωτική κουλτούρα, - την αναγκαιότητα της βιώσιμης κατανάλωσης, - τα μέσα που χρησιμοποιεί η διαφήμιση για την προώθηση προϊόντων και υπηρεσιών, - τη σχέση πραγματικών και πλασματικών αναγκών και επιθυμιών. (γνώσεις για τη γλώσσα): Να κατανοήσουν οι μαθητές τη λειτουργία στα κείμενα: - του κειμενικού είδους της επιχειρηματολογίας και των οδηγιών, - του κειμενικού τύπου της διαφήμισης, - του ορισμού και των παραδειγμάτων ως τρόπου οργάνωσης των κειμένων, - α ρηματικού προσώπου, ΚΕΙΜΕΝΑ Γενική Γραμματεία Καταναλωτή. (2007). Βιώσιμη ανάπτυξη. Ανακτήθηκε στις 27-08-1969 από https://www.slideshare.net/dinaprsn/ss-46001649 Καταναλωτισμός. (2013). Στο Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής. Θεσσαλονίκη: Ίδρυμα Τριανταφυλλίδη. Λαζαρίδης, Χ.Ν. (2006). Καταναλωτική Αγωγή. Καταναλωτικά Βήματα, τ. 4. Maslow, A.H. (1943) A Theory of Human Motivation. Στο Psychological Review, 50, 370-396. Μπασκόζος, Ι.Ν. (2002). Το δικαίωμα στην κατανάλωση. Οικονομικός Ταχυδρόμος, τ.6. Polyp (χ.χ.). It not me who consumes too much. Ανακτήθηκε από https:// www.polyp.org.uk/cartoons/consumerism/polyp_cartoon_enough.jpg ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ & ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ 2

ΚΕΙΜΕΝΟ 1 It s not me who consumes too much1 Polyp (χ.χ.) ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 1. Τι είδους είναι το κείμενο αυτό; Ποιο είναι το θέμα του και ποιος ο σκοπός για τον οποίο, κατά τη γνώμη σας, δημιουργήθηκε; 2. Ποιες είναι οι σκέψεις και τα συναισθήματα που σας γεννά το κείμενο; ΚΕΙΜΕΝΟ 2 [Καταναλωτισμός & Κατανάλωση] Καταναλωτισμός (2013) 1 (μτφ.) Δεν είμαι εγώ που υπερκαταναλώνω. ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ & ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ 3

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 1. Τι είδους είναι το κείμενο αυτό; Ποιος είναι ο σκοπός για τον οποίο έχει γραφτεί; 2. Χρησιμοποιώντας την πρόταση του κειμένου ως θεματική, να γράψετε μία παράγραφο (80 έως 100 λέξεις) που να αναπτύσσεται με ορισμό. Για την ανάπτυξή της μπορείτε να σχολιάσετε την έννοια γένους («τάση») και στοιχεία της ειδοποιού διαφοράς («που χαρακτηρίζει τους πολίτες πλασματικές ανάγκες»). ΚΕΙΜΕΝΟ 3 Το δικαίωμα στην κατανάλωση ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Ο Γιάννης Μπασκόζος, αρθρογράφος και διευθυντής των περιοδικών «Διαβάζω» και «Αναγνώστης», καταθέτει τις προσωπικές του απόψεις για τη μαζική κουλτούρα στον 21ο αιώνα. Όταν τη δεκαετία του 70 ο διάσημος σημειολόγος Ουμπέρτο Έκο βρέθηκε σε ένα συνέδριο έχοντας μαζί του μια εκατοντάδα κόμικς με ήρωα το Σούπερμαν, με σκοπό να μιλήσει για τα mass media και την καταναλωτική κουλτούρα, τον κοίταζαν σαν ένα περίεργο είδος μελετητή. Ο ίδιος διαπίστωσε με έκπληξη ότι μέχρι το τέλος του συνεδρίου τα τεύχη των κόμικς είχαν όλα εξαφανιστεί, καθώς κάθε σύνεδρος θεώρησε επιτακτικό να «μελετήσει» επισταμένως το «σώμα του κακού». Όταν αργότερα ο Έκο έγραψε το πρώτο του άρθρο για τους «Κήνσορες και τους Θεράποντες», δηλαδή τους επικριτές και απολογητές της μαζικής κουλτούρας, έπεσαν πάνω του όλοι οι σοβαροί διανοούμενοι να τον κατασπαράξουν. «Μα είναι δυνατόν», έλεγαν, «να μελετάμε τη μαζική κατανάλωση! Ε, όχι και ο Σούπερμαν αγκαλιά με τον Καντ!» Βέβαια, ο καταναλωτισμός σήμερα ως έννοια έχει αλλάξει σημαντικά. Σήμερα οι άνθρωποι αναφέρονται ως καταναλωτές σε ένα ευρύτατο πεδίο δραστηριοτήτων: οι επισκέπτες των μουσείων, το θεατρικό κοινό, τα πλήθη στα γήπεδα, οι τηλεθεατές αποκαλούνται καταναλωτές αυτών των δραστηριοτήτων. Αντίστοιχα, οι φοιτητές, οι ασθενείς των νοσοκομείων, οι φορολογούμενοι, αλλά και το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο που προστατεύεται από την αστυνομία προληπτικά, αναφέρονται ως καταναλωτές των υπηρεσιών εκπαίδευσης, υγείας, κοινωνικών υποδομών και ασφάλειας. ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ & ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ 4

Το ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσο είναι ελεύθερος ο καταναλωτής να καταναλώνει και με βάση ποια κριτήρια, χωρίς να άγεται και φέρεται από τους παραγωγούς, τους ανθρώπους του μάρκετινγκ και της διαφήμισης. Σήμερα η διαφήμιση και το μάρκετινγκ είναι υποχρεωμένα να λαμβάνουν υπόψη τους τις καταναλωτικές προτιμήσεις. Το σημερινό οικονομικό σύστημα έχει προσανατολίσει τις προτεραιότητές του από τον παραγωγό στον καταναλωτή. Το καταναλωτικό κοινό πλέον είναι πολύ απαιτητικό, γνωρίζει καλύτερα τις ανάγκες του και εν πολλοίς αποφεύγει τα τυποποιημένα προϊόντα. Στις δυτικές κοινωνίες οι κοινωνικοπολιτισμικές αλλαγές, αλλά και το υψηλότερο επίπεδο μόρφωσης και γενικών γνώσεων, έχουν δημιουργήσει κριτήρια που δύναται ο καταναλωτής να χρησιμοποιεί. Βέβαια υπάρχει και η αντίθετη γνώμη, όσων υποστηρίζουν ότι η κατανάλωση στην πραγματικότητα αποπολιτικοποιεί την κοινωνία, ότι οι καταναλωτές εκκινούν από τη διάθεση να διαμορφώσουν την ταυτότητά τους στη βάση της απόκτησης υλικών αγαθών, καθώς κι ότι τα άτομα γίνονται εγωιστικά και αυτιστικά, ενώ αντιλαμβάνονται την κοινωνική τους ένταξη και ταυτότητα αποκλειστικά ως συνάρτηση του καταναλωτικού φαίνεσθαι. Πολλοί μάλιστα αριστεροί επικριτές της καταναλωτικής κουλτούρας πιστεύουν ότι πρόκειται για «συνωμοσία» εις βάρος της πολιτικοποίησης του ατόμου με σκοπό την υποδούλωση της σκέψης και της δράσης του. Οι απολαύσεις κατ αυτούς δεν είναι παρά «ναρκωτικά». Ζούμε βέβαια σε καθεστώς «μαζικής πολιτιστικής δημοκρατίας», όπως τη χαρακτήριζε ο Παναγιώτης Κονδύλης, αλλά οι συντηρητικές αυτές απόψεις δεν μπορούν να απαντήσουν στις σύγχρονες έννοιες κατανάλωσης που διέπουν τις δυτικές κοινωνίες. Για παράδειγμα, πώς θα ερμηνεύσουν την έννοια «καταναλώνω υπηρεσίες διαδικτύου», «καταναλώνω πολιτιστικές πληροφορίες», «καταναλώνω κοινωνικές υπηρεσίες»; Το ζητούμενο λοιπόν σήμερα είναι η διαμόρφωση συνειδητοποιημένων καταναλωτών, ανθρώπων των οποίων η ικανότητα υπερβαίνει κατά πολύ την προσεκτική εξέταση της ημερομηνίας λήξης του προϊόντος. Ο συνειδητός καταναλωτής πρέπει να είναι σε θέση όχι μόνο να αποκρυπτογραφεί το νόημα των αγαθών που καταναλώνει, αλλά και να υπαγορεύει τις δικές του προτεραιότητες και απαιτήσεις στη σύλληψη και την υλοποίηση των υπηρεσιών και αγαθών που προτίθεται να καταναλώσει. Πρόκειται για διαδικασία που άπτεται της άσκησης συλλογικών και ατομικών δικαιωμάτων. Στην πράξη χρειάζεται η εκπαίδευση του συνειδητού καταναλωτή, όχι μόνο στο σχολείο, αλλά και κατά τη διάρκεια της ζωής του, μέσω θεσμών και μηχανισμών ικανών να διασφαλίσουν τις μέγιστες ευκαιρίες. ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ & ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ 5

Μπασκόζος (2002) ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 1. Ποιο είναι το θέμα του κειμένου; Ποιος είναι ο συντάκτης του, σε ποιο ακροατήριο απευθύνεται και με ποιο σκοπό; 2. Να παρουσιάσετε σύντομα (60 έως 80 λέξεις) και χωρίς δικά σας σχόλια την επιχειρηματολογία με την οποία ο συγγραφέας του «Κειμένου 1» υπερασπίζεται τη σύγχρονη έννοια της κατανάλωσης. 3. Σύμφωνα με τους αριστερούς επικριτές της καταναλωτικής κουλτούρας «Οι απολαύσεις [ ] δεν είναι παρά ναρκωτικά»: Ποια είναι η δική σας άποψη για το θέμα; (παράγραφος 60 έως 80 λέξεων) 4. Το «Κείμενο 1» ξεκινά με μία αφήγηση. Για ποιον λόγο, κατά τη γνώμη σας, ο συγγραφέας έκανε αυτή την επιλογή; 5. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η β παράγραφος («Βέβαια ασφάλειας») του κειμένου; Για ποιον λόγο, κατά τη γνώμη σας, ο συγγραφέας επέλεξε τον συγκεκριμένο τρόπο; Στην απάντησή σας να λάβετε υπόψη τον σκοπό για τον οποίο γράφτηκε η συγκεκριμένη παράγραφος. 6. Να εντοπίσετε και να καταγράψετε τρεις διαφορετικές χρήσεις των εισαγωγικών στο κείμενο. Για ποιον λόγο, κατά τη γνώμη σας, γίνεται τόσο ευρεία χρήση του συγκεκριμένου σημείου στίξης; 7. Ο συντάκτης του κειμένου περιλαμβάνει και τον αντίλογο των απόψεών του, τον οποίο αντικρούει. Για ποιον λόγο, κατά τη γνώμη σας, έκανε αυτή την επιλογή; 8. «ήρωα», «σώμα», «διάθεση», «αγαθών», «βάρος»: Για καθεμία από τις υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου να γράψετε από δύο προτάσεις που να αναδεικνύουν μία διαφορετική σημασία τους. ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ & ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ 6

ΚΕΙΜΕΝΟ 4 [Ζήτω το Zanussi!] ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 1. Τι είδους είναι το κείμενο αυτό; Ποιος είναι ο δημιουργός του, σε ποιο ακροατήριο απευθύνεται και με ποιον σκοπό; 2. Ποιους τρόπους πειθούς επιστρατεύει ο δημιουργός του κειμένου για να επιτύχει τον σκοπό του; 3. Πόσο αποτελεσματικό θεωρείτε πως θα ήταν το κείμενο αυτό σήμερα; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ & ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ 7

ΚΕΙΜΕΝΟ 5 Βιώσιμη κατανάλωση Γενική Γραμματεία Καταναλωτή (2007) ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 1. Τι είδους είναι το κείμενο; Ποιο είναι το θέμα του; Ποιος είναι ο συντάκτης του, σε ποιο ακροατήριο απευθύνεται και με ποιον σκοπό; 2. Να δικαιολογήσετε τη χρήση του α ρηματικού προσώπου στο κείμενο. ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ & ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ 8

3. Για ποιον λόγο, κατά τη γνώμη σας, ο συντάκτης του κειμένου επέλεξε τη μορφή της απαρίθμησης για να το δομήσει; 4. Να γράψετε μία παράγραφο (80 έως 100 λέξεις), που προορίζεται να αποτελέσει το εισαγωγικό σημείωμα του κειμένου και στην οποία να εξηγούνται οι λόγοι που κατέστησαν αναγκαία την υιοθέτηση της βιώσιμης κατανάλωσης. ΚΕΙΜΕΝO 6 Ιεραρχία αναγκών Maslow (1943) ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 1. Ποιες από τις ανάγκες που απεικονίζονται στο διάγραμμα αυτό είναι πραγματικές και ποιες πλασματικές; 2. Για ποιον λόγο, κατά τη γνώμη σας, ο Abraham Maslow έδωσε στο διάγραμμα το σχήμα πυραμίδας; ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ & ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ 9

3. Η ελληνική κοινωνία θεωρεί μονόδρομο για την επιτυχία ενός νέου στη ζωή την είσοδο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Να γράψετε ένα κείμενο (300 έως 400 λέξεις), στο οποίο να παρουσιάζετε τη δική σας αντίληψη για την επιτυχία, αξιοποιώντας την ιεραρχία αναγκών του Maslow. Επιλέξτε ελεύθερα την περίσταση επικοινωνίας. ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ & ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ 10

ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ & ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ 11

ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΗΡΙΑ «ΝΕΑ ΠΑΙ ΕΙΑ» Το-έας Νέων Ελληνικών ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ & ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ 12