Ψυχοφαρμακολογία και Φαρμακοεπαγρύπνηση: Ο ρόλος του επαγγελματία υγείας Γεώργιος Παπαζήσης Επίκ. Καθηγητής Κλιν. Φαρμακολογίας Ψυχίατρος Ιατρική ΑΠΘ
Το πιο πρόσφατο shock στη φαρμακευτική αγορά στην Ευρώπη 07/03/2018: daclizumab The European Medicines Agency has recommended the immediate suspension of Zinbryta for multiple sclerosis 12 reports of serious inflammatory brain disorders worldwide, including encephalitis and meningoencephalitis. Three of the cases were fatal Most cases occurred within 8 months of starting treatment. A previous review in 2017 found that unpredictable and potentially fatal immune-mediated liver injury can occur with Zinbryta for up to 6 months after stopping treatment EMA 03/2018
Ανεπιθύμητες ενέργειες: η πραγματικότητα U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC) & FDA 2016
Ένα φάρμακο που εγκρίνεται προς κυκλοφορία δεν είναι ασφαλές? Δε γνωρίζουμε όλες τις ανεπιθύμητες ενέργειές του?
Διαδικασία έγκρισης νέου φαρμάκου Ανακάλυψη (2-10 χρόνια) Προκλινικοί έλεγχοι (έλεγχοι στο εργαστήριο και σε πειραματόζωα) Φάση Ι (20-30 υγιείς εθελοντές: έλεγχος για ασφάλεια και δοσολογία) Φάση ΙΙ (100-300 ασθενείς για δραστικότητα και ασφάλεια) Φάση ΙΙΙ (1000-6000 ασθενείς σε μακροχρόνια χρήση) Έλεγχος και Έγκριση Φάση IV Μετεγκριτικές μελέτες 0 2 4 6 8 10 12 14 16 ΕΤΗ
Περιορισμοί των προ-εγκριτικών μελετών Έλλειψη αξιόπιστων πειραματικών μοντέλων Έλλειψη τεκμηριωμένων biomarker Περιορισμένα σε μέγεθος δείγματα Περιορισμένη διάρκεια, η χρόνια τοξικότητα δεν μπορεί να αξιολογηθεί Περιορισμένες πληροφορίες για ηλικιωμένους, παιδιά, έγκυες Συννοσηρότητα, αλληλεπιδράσεις
Αναμενόμενες και μη-ανεπιθύμητες ενέργειες Adverse Drug Reaction (ADR) Αναμενόμενες: οι ανεπιθύμητες ενέργειες που έχουν παρατηρηθεί στις προ και τις μετ-εγκριτικές μελέτες και αναφέρονται στην περίληψη χαρακτηριστικών του προϊόντος Μη αναμενόμενες: αυτές που δεν έχουν προηγουμένως αναφερθεί και δεν περιγράφονται στην ΠΧΠ Με βάση τη συχνότητα εμφάνισης κατατάσσονται σε: Category Frequency Very common 1/10 Common 1/100 and <1/10 Uncommon 1/1,000 and <1/100 Rare 1/10,000 and <1/1,000 Very rare < 1/10,000
το φάρμακο στον πραγματικό κόσμο (real world) Σε συνθήκες πραγματικού κόσμου, το φάρμακο κυκλοφορεί στην αγορά για όλες τις ομάδες ασθενών και μπορεί να παρατηρηθούν ανεπιθύμητες ενέργειες που δεν ανεδείχθησαν επαρκώς στις κλινικές μελέτες 20% των φαρμάκων, μετά την έγκριση, αποκτούν black box warning 4% αποσύρονται από την αγορά
Φαρμακοεπιδημιολογία (Pharmacoepidemiology) Η εφαρμογή των μεθόδων της επιδημιολογίας στη μελέτη των επιδράσεων (ωφέλιμων και βλαπτικών) των φαρμάκων στον γενικό πληθυσμό real world conditions Φαρμακοεπαγρύπνηση (Pharmacovigilance or Drug Safety) η συνεχής επιτήρηση της ασφάλειας των φαρμάκων (drug safety) μέσω της ανίχνευσης, αξιολόγησης, κατανόησης και αποτροπής των ανεπιθύμητων ενεργειών από αυτά Στόχοι: Ποσοτικοποίηση ανεπιθύμητων ενεργειών στον γενικό πληθυσμό Καταγραφής μοτίβου χρήσης φαρμάκων και συμμόρφωσης στη θεραπεία Προαγωγή δημόσιας υγείας
Φαρμακοεπιδημιολογία και Φαρμακοεπαγρύπνηση Πότε δημιουργήθηκαν? Thalidomide disaster
Θαλιδομίδη Συντέθηκε αρχές δεκαετίας 1950 s από τη CIBA Ελβετίας αλλά δεν έβρισκε χρήση και ένδειξη. Το 1953 σταμάτησε την ανάπτυξη Το 1954 το πήρε η Chemie Gruenenthal λανσάροντάς το: αρχικά ως αντιεπιληπτικό (ineffective!), μετά ως αντισταμινικό (ineffective!) και τελικά ως κατασταλτικό, αντιεμετικό Αποσύρθηκε το 1962 Φωκομέλεια: συγγενής ανωμαλία με δυσπλασία άκρων, τύφλωση, κώφωση
Η ιστορία του Βαλπροϊκού To βαλπροϊκό (Valproate) είναι εγκεκριμένο από το 1967 για την επιληψία 1995 για τη Διπολική στην Ευρώπη 1980: Η πρώτη επιβεβαιωμένη αναφορά για συγγενή ανωμαλία μετά από έκθεση σε βαλπροϊκό κατά την κύηση Meta-analysis 2008: συγγενείς ανωμαλίες στο 10.73% των παιδιών (γενικός πληθυσμός 2-3%). Δοσοεξαρτώμενος κίνδυνος Systematic review on neurodevelopmental outcomes (2017): δοσοεξαρτώμενη επίδραση στην έκπτωση των γνωστικών λειτουργιών Μείωση IQ κατά 8 11 points, υψηλότερο ρίσκο 800-1000 mg Meador K, et al. Epilepsy Res. 2008;81(1):1-13 Haskey and Galbally. Aust N Z J Psychiatry. 2017
Απόφαση Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (EMA) Παραπομπή στον ΕΜΑ από τη Γαλλία (2014) που έχει υψηλά ποσοστά χρήσης βαλπροϊκού Αντένδειξη στη θεραπεία των μανιακών επεισοδίων in pregnant women women of childbearing potential (WCBP) not using effective contraception unless no alternative treatments are available effective or not tolerated) Pictogram στο κουτί
Η σημασία της φαρμακοεπαγρύπνησης για τα ψυχοτρόπα φάρμακα Από τις πιο συχνά συνταγογραφούμενες κατηγορίες φαρμάκων παγκοσμίως Ασφάλεια αντικαταθλιπτικών, ιδίως στη χρόνια χρήση Ασφάλεια Αντιψυχωτικών Βενζοδιαζεπίνες: κατάχρηση, υπερδοσολογία, θάνατοι Opioid epidemic : Κατάχρηση στα συνταγογραφούμενα οπιοειδή Sringer, Vigilance in Psychiatry. 2015
Φαρμακοεπαγρύπνηση στην Ελλάδα ΕΟΦ: η αρμόδια αρχή για το σύστημα Φαρμακοεπαγρύπνησης στην Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα το Τμήμα Ανεπιθύμητων Ενεργειών και η Επιτροπή Φαρμακοεπαγρύπνησης Μεγάλη σημασία της παρακολούθησης της ασφάλειας των φαρμάκων με την αναφορά των ανεπιθύμητων ενεργειών μέσω της Κίτρινης Κάρτας είτε εντύπως είτε ηλεκτρονικά
https://kitrinikarta.eof.gr Ποιος μπορεί να αποστείλει???! ΟΛΟΙ! Επαγγελματίες υγείας Ασθενείς Συγγενείς Φαρμακευτικές (ΚΑΚ) ΑΝΩΝΥΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ!
Παγκόσμιο σύστημα συλλογής δεδομένων Επαγγελματίες υγείας Κλινικές μελέτες Προεγκριτικές Ασθενείς Φαρμακευτικές Εταιρείες (ΚΑΚ) ΕΘΝΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΤΚΕΣ ΑΡΧΕΣ (Ε.Ο.Φ.) Μετεγκριτικές ΕΥΡΩΠΑΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΤΚΕΣ ΑΡΧΕΣ EudraVigilance (ΕΜΑ) ΑΜΕΡΙΚΗ (FDA) FAERS Παγκόσμια βάση WHO Vigibase (Uppsala)
Υποαναφορά των ανεπιθύμητων ενεργειών: παγκόσμιο φαινόμενο Πεποίθηση ότι το προφίλ ασφαλείας του φαρμάκου κατά την κυκλοφορία είναι γνωστό Ανασφάλεια αν η ΑΕ αξίζει να αναφερθεί Έλλειψη χρόνου Έλλειψη κινήτρων Φόβος ανακάλυψης προσωπικού λάθους Φόβος έκθεσης στην εταιρεία Φόβος έκθεσης του ασθενή Αρνητική στάση σχετικά με την αξιοποίησή της από τις αρχές Έλλειψη ενημέρωσης/ εκπαίδευσης
Ποιες Ανεπιθύμητες αναφέρουμε? Ιδανικά, ΟΛΕΣ ΑΕ για καινούργια φάρμακα ΑΕ σχετιζόμενες με αλληλεπιδράσεις ΑΕ που δεν αναφέρονται στην ΠΧΠ και την βιβλιογραφία ΑΕ που οδηγούν σε εισαγωγή στο νοσοκομείο, παρατεταμένη νοσηλεία, θάνατο ή συγγενείς ανωμαλίες
Ο ρόλος του φαρμακοποιού Φαρμακείο: σπουδαία πηγή αναφορών ΑΕ Τακτική επαφή με ασθενείς Σχέση εμπιστοσύνη Ο φαρμακοποιός μπορεί να συνεισφέρει: Άμεση επικοινωνία με θεράποντα ιατρό Αποστολή κίτρινης κάρτας από τον ίδιο Βοηθώντας τον ασθενή να συμπληρώσει την κίτρινη κάρτα
Ο ρόλος του επαγγελματία υγείας Να είναι συνέχεια ενήμερος σχετικά με νέες πληροφορίες ασφάλειας που αφορούν φάρμακα που διαχειρίζεται Να ενημερώνει τον ασθενή ή τον φροντιστή του για τυχόν αναμενόμενες σοβαρές ΑΕ και τη διαχείρισή τους Να είναι σε εγρήγορση για την ταχεία αναγνώριση ΑΕ Να συμπληρώνει άμεσα την Κίτρινη Κάρτα
Φαρμακοεπαγρύπνηση: κλειδί για την ασφάλεια του ασθενή Ευχαριστώ! papazisg@auth.gr