Ε ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΗΜΟΣΙΑΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΙE ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Θέµα: Εφαρµογή της Οδηγίας-Πλαίσιο για τα Νερά (2000/60/ΕΚ) σε Περιφερειακό Επίπεδο Επιβλέπουσα: ΛΑΖΑΡΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Σπουδάστρια: ΜΑΝΤΖΑΒΑ ΓΕΩΡΓΙΑ ΑΘΗΝΑ 2004
Εφαρµογή της Οδηγίας-Πλαίσιο (2000/60/ΕΚ) για τα Νερά σε Περιφερειακό Επίπεδο i ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα εργασία έχει ως στόχο τη διερεύνηση της πορείας υλοποίησης της Οδηγίας-Πλαίσιο για τα Νερά (2000/60/ΕΚ) στην Ελλάδα, επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον στις δράσεις που ήδη πραγµατοποιούνται ή προτείνονται να αναληφθούν σε περιφερειακό επίπεδο. Ιδιαίτερη σηµασία δίνεται στις ιευθύνσεις Υδάτων Περιφέρειας, σε συνδυασµό µε την Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων, καθώς αυτές θα συµβάλλουν καθοριστικά στην επιτυχή εφαρµογή της Οδηγίας µε απώτερο σκοπό τη διαχείριση και προστασία των υδάτων της χώρας µας. Επίσης µελετάται η συνεργασία των ιευθύνσεων Υδάτων Περιφέρειας µε τους Φορείς ιαχείρισης Προστατευόµενων Περιοχών µέσω της οποίας στοχεύεται η ολοκληρωµένη διαχείριση των υδατικών πόρων και των οικοσυστηµάτων. Η συµµετοχή του κοινού ( Public Participation ) αποτελεί βασική προϋπόθεση για την επίτευξη των στόχων που θέτει η Οδηγία 2000/60/ΕΚ γι αυτό και αφιερώνεται ξεχωριστό κεφάλαιο στην παρούσα εργασία. Όσον αφορά τα περισσότερο πρακτικά θέµατα, αναλύεται το πλαίσιο και η πρόοδος της πιλοτικής εφαρµογής της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ στη λεκάνη απορροής του Πηνειού. Η εκπόνηση της εργασίας στηρίχθηκε στη µελέτη της επίκαιρης αρθρογραφίας και βιβλιογραφίας. Σηµαντική ήταν η συνεισφορά των πληροφοριών που συλλέχθηκαν από συνεντεύξεις αρµοδίων υπαλλήλων του Τµήµατος Νερών του ΥΠΕΧΩ Ε, καθώς και από το Υπηρεσιακό Αρχείο του Τµήµατος. Με το Νόµο 3199/2003, ο οποίος ενσωµατώνει την Οδηγία 2000/60/ΕΚ στο εθνικό δίκαιο, θεσπίζεται το καινούριο διοικητικό πλαίσιο για τη διαχείριση των υδάτων στην Ελλάδα. Η Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων ως εθνικός φορέας διαχείρισης υδατικών πόρων και οι ιευθύνσεις Υδάτων Περιφέρειας συνιστούν τον κορµό του οργανωτικού σχήµατος. Η σύσταση των Περιφερειακών ιευθύνσεων Υδάτων συµβάλλει στην αποκέντρωση αρµοδιοτήτων, στην ενίσχυση των περιφερειακών δοµών και προωθεί γενικότερα την περιφερειακή ανάπτυξη. Η διάρθρωση των ιευθύνσεων Υδάτων Περιφέρειας, η επιλογή του κατάλληλου προσωπικού και η ουσιαστική εφαρµογή της περιφερειακής διάστασης αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την επιτυχή λειτουργία της νέας διοικητικής δοµής. Η προτεινόµενη συνεργασία σε διάφορα θέµατα σχεδιασµού, παρακολούθησης µεταξύ των ιευθύνσεων Υδάτων Περιφέρειας και των Φορέων ιαχείρισης
Εφαρµογή της Οδηγίας-Πλαίσιο (2000/60/ΕΚ) για τα Νερά σε Περιφερειακό Επίπεδο ii Προστατευόµενων Περιοχών, που θα πραγµατοποιείται µέσω συχνών συναντήσεων µεταξύ του προσωπικού των δύο υπηρεσιών ή µέσω της σύστασης οµάδων εργασίας, αποτελεί µια καλή λύση για τη συνδυασµένη διαχείριση των υδάτων και των οικοσυστηµάτων. Στην περίπτωση της συµµετοχής του κοινού ο Νόµος 3199/2003 εισάγει πρωτοποριακούς µηχανισµούς διαβούλευσης για τα ελληνικά δεδοµένα διαχείρισης υδατικών πόρων µε τη σύσταση του Εθνικού και των Περιφερειακών Συµβουλίων Υδάτων. Ιδιαίτερη σηµασία αποδίδεται από τις ιευθύνσεις Υδάτων Περιφέρειας στη συµµετοχή του κοινού µε τις δράσεις που πρέπει να αναλάβουν σε περιφερειακό επίπεδο. Σηµαντικός παράγοντας επιτυχίας αυτών των προγραµµάτων είναι ο καλός και προσεκτικός σχεδιασµός των διαδικασιών συµµετοχής του κοινού ενώ η ύπαρξη εσωστρεφούς κουλτούρας και η έλλειψη εµπειρίας, από την πλευρά των κυβερνήσεων και της δηµόσιας διοίκησης, µπορεί να παρεµποδίσει την οµαλή έκβαση αυτών. Όσον αφορά τη συµµετοχή της Ελλάδας στο Πρόγραµµα «Ολοκληρωµένες Μελέτες σε Πιλοτικές Λεκάνες Απορροής Ποταµών» µε την πιλοτική µελέτη στη λεκάνη απορροής του Πηνειού, έχει διαµορφωθεί ένα σχέδιο εφαρµογής που είναι συµβατό µε τις κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρόλα αυτά έχουν σηµειωθεί καθυστερήσεις, οι οποίες προκαλούν τη µη τήρηση του χρονοδιαγράµµατος. ABSTRACT This project aims at examining the Water Framework Directive (2000/60/EC) implementation in Greece stressing on the activities already undertaken or proposed to plan at a regional level. It mainly refers to the role of the Regional Water Directories in combination with the National Water Service, which will contribute to the successful implementation of the Directive. Furthermore, the cooperation of Regional Water Directories with the Managing Authorities of Protected Areas, in order to accomplish an integrated water resources and ecosystems management, is discussed. Bearing in mind that Public Participation is one of the most important requirements for the achievement of the Water Framework Directive goals, a special chapter is devoted to this subject. As far as more practical issues are concerned, the basic plan and the progress of Pinios Pilot River Basin Project are analyzed.
Εφαρµογή της Οδηγίας-Πλαίσιο (2000/60/ΕΚ) για τα Νερά σε Περιφερειακό Επίπεδο iii The writing of this essay was based on the current article publications and bibliography. Moreover, great piece of information was gathered by interviewing the competent civil servants who work in the Water Departments of the Ministry of Environment, Physical Planning and Public Works. According to the results of the conducted survey, the newly established administrative framework under the Law 3199/2003 for water management consists of the National Water Service and the Regional Water Directories. The establishment of the Regional Water Directories promotes the decentralization of competencies, reinforces the Regions and in general strengthens the regional development. The structure, the staffing of the Regional Water Directories and the implementation of the regional dimension of the legal framework constitute the necessary steps to be taken so that the new administrative organization works. The proposed cooperation between Regional Water Directories and the Managing Authorities of Protected Areas on several issues of planning and monitoring during meetings of the staff or special working groups is considered to be a good and effective solution for the coordinated water and ecosystems management and protection. Considering the fact that the new Law 3199/2003 establishes the National and Regional Councils important and innovative attempts have been made in order to include public participation in water management in Greece. The Regional Water Directories pay great attention to public participation according to the planned activities in conjunction with the Water Framework Directive requirements. Moreover, the public participation programmes will be successful and effective only when they have been sufficiently and carefully planned. Despite these, problems are expected to appear owing to the introverted culture, the knowledge deficit and the lack of experience on public involvement of the governments and public administration in Greece. As far as the Greek participation in the Programme of Integrated Testing of Guidance Documents in Pilot River Basins is concerned, an implementation plan for the Pinios Pilot River Basin has been formulated following the European Commission s guidance. However its progress has been delayed having as a result the non-compliance with the planned time frame.
Εφαρµογή της Οδηγίας-Πλαίσιο (2000/60/ΕΚ) για τα Νερά σε Περιφερειακό Επίπεδο iv ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙ ΙΑ Οδηγία-Πλαίσιο για τα Νερά (Water Framework Directive), Οδηγία 2000/60/ΕΚ, ιαχείριση Υδάτων, ιευθύνσεις Υδάτων Περιφέρειας, Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων, Φορείς ιαχείρισης Προστατευόµενων Περιοχών, Συµµετοχή του κοινού, Public Participation, ιαβούλευση, Πιλοτικό Πρόγραµµα Πηνειού
Εφαρµογή της Οδηγίας-Πλαίσιο (2000/60/ΕΚ) για τα Νερά σε Περιφερειακό Επίπεδο v ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ Ο ΗΓΙΑΣ-ΠΛΑΙΣΙΟ (2000/60) ΓΙΑ ΤΑ ΝΕΡΑ ΣΕ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΕΠΙΠΕ Ο 1 Εισαγωγή...1 2 ιοικητικό Πλαίσιο για τη ιαχείριση των Υδάτων...6 2.1 Οδηγία 2000/60/ΕΚ...6 2.2 Προηγούµενο Νοµικό Πλαίσιο...7 2.3 Νόµος 3199/2003...12 2.4 ιευθύνσεις Υδάτων Περιφέρειας...16 2.4.1 Εισαγωγή...16 2.4.2 ιοικητικές ρυθµίσεις στην Περιφέρεια...16 2.4.3 Σύσταση των ιευθύνσεων Υδάτων Περιφέρειας...18 2.4.4 ιάρθρωση και αρµοδιότητες των ιευθύνσεων Υδάτων Περιφέρειας.....19 2.4.5 Προσωπικό των ιευθύνσεων Υδάτων Περιφέρειας...25 2.5 Σύγκριση µε Γαλλικό Μοντέλο...26 3 ιασύνδεση µε Φορείς ιαχείρισης Προστατευόµενων Περιοχών...29 3.1 Εισαγωγή...29 3.2 Φορείς ιαχείρισης Προστατευόµενων Περιοχών...29 3.2.1 Νοµικό πλαίσιο...31 3.2.2 Αρµοδιότητες των Φορέων ιαχείρισης Προστατευόµενων Περιοχών.....33 3.3 Συνεργασία ιευθύνσεων Υδάτων Περιφέρειας και Φορέων ιαχείρισης Προστατευόµενων Περιοχών...35 3.4 Οργάνωση συνεργασίας...41 3.5 Αναµενόµενα αποτελέσµατα και προβλήµατα...42 4 Συµµετοχή του κοινού ( Public Participation )...43 4.1 Εισαγωγή...43 4.2 Συµµετοχή του κοινού στην Οδηγία 2000/60/ΕΚ...46 4.3 Συµµετοχή του κοινού στην Ελλάδα...51 4.3.1 Προηγούµενη εµπειρία...51 4.3.2 Συµµετοχή του κοινού στη ιαχείριση Υδάτων...52 4.3.3 Σχεδιασµός διαδικασιών συµµετοχής του κοινού από τις ιευθύνσεις Υδάτων Περιφέρειας...55 4.3.4 Προβλήµατα...59 5 Πιλοτική εφαρµογή της Οδηγίας στη λεκάνη απορροής του ποταµού Πηνειού.61 5.1 Εισαγωγή...61 5.2 Το Πρόγραµµα Πιλοτικής Λεκάνης Απορροής Πηνειού...66 5.2.1 Χρονοδιάγραµµα και Πρόγραµµα Εργασιών...66 5.3 Τελευταίες εξελίξεις στο Πρόγραµµα Πιλοτικής Λεκάνης Απορροής Πηνειού...71 6 Συµπεράσµατα...73 7 Βιβλιογραφία...77 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Εφαρµογή της Οδηγίας-Πλαίσιο (2000/60/ΕΚ) για τα Νερά σε Περιφερειακό Επίπεδο 1 1 Εισαγωγή Η Οδηγία-Πλαίσιο για τα Νερά (ή Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 23 ης Οκτωβρίου 2000 για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τοµέα της πολιτικής των υδάτων) 1 είναι το αποτέλεσµα µιας διαδικασίας συζητήσεων και διαπραγµατεύσεων µεταξύ πολλών ειδικών, κοινωνικών εταίρων (stakeholders) και των υπεύθυνων διαµόρφωσης πολιτικής (policy makers), που διήρκεσε πάνω από 5 έτη. Η ηµεροµηνία κλειδί για την Οδηγία-Πλαίσιο για τα Νερά (Water Framework Directive) 2 είναι η 22 η εκεµβρίου 2000, όπου δηµοσιεύτηκε στην Επίσηµη Εφηµερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και τέθηκε σε ισχύ. Η Οδηγία επιτάσσει την ολοκληρωµένη και αειφόρο διαχείριση υδάτων σε επίπεδο λεκάνης απορροής ποταµού 3, περιλαµβάνοντας δεσµευτικούς στόχους, σαφείς προθεσµίες, συνεκτικά προγράµµατα µέτρων, τα οποία να βασίζονται σε επιστηµονικές, τεχνικές, και οικονοµικές αναλύσεις, µε απαραίτητη προϋπόθεση την πληροφόρηση του κοινού και τη διεξαγωγή διαβουλεύσεων για την επιτυχή εφαρµογή. Ειδικότερα, σύµφωνα µε το Άρθρο 1 της Οδηγίας-Πλαίσιο για τα Νερά, σκοπός της είναι η θέσπιση πλαισίου για την προστασία των εσωτερικών επιφανειακών, των µεταβατικών, των παράκτιων, και των υπόγειων υδάτων το οποίο: (α) να αποτρέπει την περαιτέρω επιδείνωση, να προστατεύει και να βελτιώνει την κατάσταση των υδατικών πόρων, (β) να προωθεί τη βιώσιµη χρήση του νερού βάσει µακροπρόθεσµης προστασίας των διαθέσιµων υδατικών πόρων, (γ) να αποσκοπεί στην ενίσχυση της προστασίας και τη βελτίωση του υδάτινου περιβάλλοντος, µε ειδικά µέτρα για την προοδευτική µείωση των απορρίψεων, εκποµπών, και διαρροών ουσιών προτεραιότητας και µε την παύση ή την σταδιακή εξάλειψη των απορρίψεων, εκποµπών και διαρροών των επικίνδυνων ουσιών προτεραιότητας, (δ) να διασφαλίζει την προοδευτική µείωση της ρύπανσης των υπογείων υδάτων και να αποτρέπει την περαιτέρω µόλυνσή τους, (ε) να συµβάλει στο µετριασµό των επιπτώσεων από 1 ΕΕ L 327 της 22.12.2000 2 Συχνά συναντάται η συντοµογραφία WFD. 3 «Λεκάνη απορροής ποταµού»: η εδαφική έκταση από την οποία συγκεντρώνεται το σύνολο της απορροής µέσω διαδοχικών ρευµάτων, ποταµών και πιθανώς λιµνών και παροχετεύεται στη θάλασσα µε ενιαίο στόµιο ποταµού, εκβολές ή δέλτα (Άρθρο 2, Οδηγία 2000/60/ΕΚ).
Εφαρµογή της Οδηγίας-Πλαίσιο (2000/60/ΕΚ) για τα Νερά σε Περιφερειακό Επίπεδο 2 πληµµύρες και ξηρασίες. Γενικά, η Οδηγία στοχεύει στην επίτευξη της καλής κατάστασης των υδάτων µέχρι το 2015 (Άρθρο 4 της Οδηγίας). Συνοπτικά οι αρχές και τα βασικά σηµεία, τα οποία περιλαµβάνει η Οδηγία 2000/60/ΕΚ, είναι: (α) «το νερό δεν είναι εµπορικό προϊόν, αποτελεί κληρονοµιά και πρέπει να προστατεύεται», (β) «ο ρυπαίνων πληρώνει», (γ) «η αρχή της προφύλαξης και της προληπτικής δράσης», (δ) «επανόρθωση της καταστροφής», (ε) «η ύδρευση είναι υπηρεσία κοινής ωφελείας», (στ) «βιώσιµη χρήση του ύδατος», (ζ) «προτεραιότητα στην πηγή», (η) «η αρχή της οικοσυστηµικής προσέγγισης» 4 (θ) «ισόρροπη ανάπτυξη των περιοχών», (ι) «διαχειριστικό µοντέλο οι λεκάνες απορροής ποταµού», (ια) «συνδιαχείριση κοινών πόρων πέραν των συνόρων», (ιβ) «συµµετοχή του κοινού και πληροφόρησης» 5. Η εφαρµογή της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ αποτελεί αρµοδιότητα των κρατών-µελών. Όµως, εξαιτίας του ιδιαιτέρως απαιτητικού χρονοδιαγράµµατος, των επιστηµονικών και τεχνικών ελλείψεων που παρατηρούνται στα κράτη-µέλη, της απαραίτητης περαιτέρω επεξεργασίας βασικών ζητηµάτων που τίθενται στα Παραρτήµατα II και VI και άλλων προβληµάτων που συναντώνται κατά τη φάση της εφαρµογής της Οδηγίας, τα κράτη-µέλη, η Νορβηγία και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαµόρφωσαν την Στρατηγική Κοινής Εφαρµογής (Common Implementation Strategy) το Μάιο 2001 υπό τη Σουηδική προεδρεία. Βασικό στόχο αυτής της στρατηγικής αποτελεί η υποστήριξη της υλοποίησης της Οδηγίας µε την ανάπτυξη ενός κοινού, συνεκτικού πλαισίου επικοινωνίας και παροχής κατευθύνσεων, αναγνωρίζοντας τη θεµελιώδη αρχή της Οδηγίας, ότι µόνο τα κράτη-µέλη είναι υπεύθυνα για την εφαρµογή της. Τα κύρια σηµεία της Στρατηγικής Κοινής Εφαρµογής σχετίζονται µε την ανταλλαγή πληροφοριών και εµπειριών, την ανάπτυξη κοινών µεθοδολογιών, την αποφυγή προβληµάτων κατά την εφαρµογή, ενώ η διαµόρφωση αυτής στηρίζεται στην 4 Σύµφωνα µε την αρχή της οικοσυστηµικής προσέγγισης οι περιβαλλοντικές ρυθµίσεις πρέπει να αφορούν την µεγαλύτερη οικολογική κλίµακα ώστε να είναι δυνατή η πρόβλεψη των συνολικών επιπτώσεων µιας ενέργειας στο περιβάλλον. Στο πλαίσιο της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ, τα φυσικά οικοσυστήµατα και οι προστατευόµενες περιοχές αντιµετωπίζονται ως χρήστες των υδατικών πόρων και προβλέπεται η προστασία και η βελτίωση των άµεσα εξαρτώµενων από το νερό χερσαίων οικοσυστηµάτων και υγροτόπων ενώ οι προστατευόµενες περιοχές εντάσσονται στο σχέδιο διαχείρισης της λεκάνης απορροής. (Ι. Λυπιρίδης, «Η Κοινοτική Οδηγία 2000/60 για την προστασία και διαχείριση των υδάτων», Κεφάλαιο 3 από τη συλλογική εργασία «Προστασία και ιαχείριση των Υδάτων», Σεµινάριο: «Φυσικός Σχεδιασµός», Τµήµα Περιφερειακής ιοίκησης, ΙΕ Εκπαιδευτική Σειρά, Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης). 5 Κ. Γιωτάκης, «Η Οδηγία-Πλαίσιο Κοινοτικής ράσης στον τοµέα πολιτικής υδάτων»
Εφαρµογή της Οδηγίας-Πλαίσιο (2000/60/ΕΚ) για τα Νερά σε Περιφερειακό Επίπεδο 3 παρουσία ειδικών από τα κράτη-µέλη, τις χώρες προς ένταξη, και επιστηµόνων που ασχολούνται µε τα θέµατα υδατικών πόρων. Στο πλαίσιο της Στρατηγικής Κοινής Εφαρµογής, έχουν συσταθεί Οµάδες Εργασίας (Working Groups) και αναλαµβάνονται κοινές δραστηριότητες για την ανάπτυξη και την υλοποίηση κατευθύνσεων, οι οποίες δεν είναι νοµικά δεσµευτικές. Μια Συντονιστική Οµάδα (Strategic Co-ordination Group) επιβλέπει τις προαναφερόµενες Οµάδες Εργασίας και αναφέρεται στους ιευθυντές Νερών (Water Directors) των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι οποίοι αποτελούν τα αποφασιστικά όργανα για την Στρατηγική Κοινής Εφαρµογής. Ειδικότερα, στην πρώτη φάση της διαµόρφωσης της Στρατηγικής Κοινής Εφαρµογής δηµιουργήθηκαν 10 Οµάδες Εργασίας, που ασχολήθηκαν µε τις εξής θεµατικές ενότητες: Ανάλυση πιέσεων και επιπτώσεων (WG 2.1-Analysis of pressures and impacts) Ιδιαιτέρως τροποποιηµένα υδατικά σώµατα (WG 2.2-Heavily modified water bodies Ανάπτυξη συνθηκών αναφοράς για τα εσωτερικά επιφανειακά ύδατα (WG 2.3- Reference conditions inland surface waters) Ανάπτυξη τυπολογίας και ταξινόµηση των µεταβατικών και παράκτιων υδάτων (WG 2.4-Typology, classification of transitional, coastal waters) ιαβαθµονόµηση (WG 2.5-Inter-calibration) Οικονοµική Ανάλυση (WG 2.6-Economic Analysis) Παρακολούθηση (WG 2.7-Monitoring) Εργαλεία εκτίµησης και ταξινόµησης των υπογείων υδάτων (WG 2.8-Tools of assessment, classification of groundwater) Βέλτιστες πρακτικές στο σχεδιασµό των λεκανών απορροής ποταµού (WG 2.9- Best practices in river basin planning) Γεωγραφικά Συστήµατα Πληροφοριών (WG 3.1 Geographical Information Systems) Οι Οµάδες Εργασίας, στις οποίες συµµετέχουν ειδικοί από όλα τα συµµετέχοντα κράτη-µέλη και διευθύνονται από ένα ή περισσότερα κράτη-µέλη ή την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προετοιµάζουν και καταρτίζουν κείµενα κατευθυντήριων γραµµών (Guidance Documents), τα οποία παρέχουν πληροφορίες σε τεχνικά και επιστηµονικά ζητήµατα υποστηρίζοντας την εφαρµογή της Οδηγίας σε πρακτικό επίπεδο. Παρόλα αυτά, τα κείµενα κατευθυντηρίων γραµµών δεν έχουν νοµικά δεσµευτικό χαρακτήρα, αλλά µπορούν να χρησιµοποιηθούν από τα κράτη-µέλη µε δική τους πρωτοβουλία.
Εφαρµογή της Οδηγίας-Πλαίσιο (2000/60/ΕΚ) για τα Νερά σε Περιφερειακό Επίπεδο 4 Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην πρώτη φάση της Στρατηγικής Κοινής Εφαρµογής θέσπισε τρία συµβουλευτικά όργανα που αποτελούνται από εµπειρογνώµονες των κρατών-µελών, των χωρών προς ένταξη, από κοινωνικούς εταίρους και εκπροσώπους Μη-Κυβερνητικών Οργανώσεων (Expert Advisory Forum). Τα τρία προαναφερόµενα fora, επικουρώντας την Επιτροπή, ασχολούνται µε την προετοιµασία και διαµόρφωση πολιτικής σε διαφορετικό θέµα το καθένα, για τα οποία η Οδηγία θέτει ως ανάγκη την ανάπτυξη νοµοθεσίας. Το πρώτο forum σχετίζεται µε τις ουσίες προτεραιότητας και τον έλεγχο της ρύπανσης, το δεύτερο µε τα υπόγεια ύδατα και το τρίτο µε το θέµα της υποβολής εκθέσεων (Reporting) 6. Η πρώτη φάση της Στρατηγικής Κοινής Εφαρµογής διήρκεσε το διάστηµα 2001-2002. Από τον έλεγχο της εξέλιξης εφαρµογής της προκύπτει ότι η κοινή προσπάθεια των κρατών-µελών ήταν επιτυχής. Επιπλέον, λύσεις για τα προβλήµατα που εµφανίστηκαν συνυπολογίστηκαν στη διαµόρφωση της επόµενης φάσης για τη συνέχιση της επιτυχούς πορείας. Το τελικό κείµενο της Στρατηγικής Κοινής Εφαρµογής για τη δεύτερη φάση 2003-2004 ολοκληρώθηκε και συµφωνήθηκε από τους ιευθυντές Νερών στις 17 Ιουνίου 2003. Οι αλλαγές που παρατηρούνται περιλαµβάνουν τη µείωση των Οµάδων Εργασίας σε τέσσερις, εκ των οποίων οι δύο πρώτες αποτελούν τη συγχώνευση µερικών Οµάδων από την προηγούµενη φάση και οι δύο επόµενες είναι η συνέχιση των Συµβουλευτικών οµάδων εµπειρογνωµόνων. Αναλυτικά οι καινούριες Οµάδες Εργασίας είναι οι εξής: Οµάδα Εργασίας για την Οικολογική Κατάσταση (WG 2.A Ecological Status ) Οµάδα Εργασίας για την Ολοκληρωµένη ιαχείριση της Λεκάνης Απορροής (WG 2.Β Integrated River Basin Management ) Οµάδα Εργασίας για τα Υπόγεια Ύδατα (WG 2.C Groundwater ) Οµάδα Εργασίας για την Υποβολή Εκθέσεων (WG 2.D Reporting ) Μια από τις προτεραιότητες που διατυπώνεται στο κείµενο της Στρατηγικής Κοινής Εφαρµογής της δεύτερης φάσης (2003-2004) αφορά στη συνέχιση και ολοκλήρωση των θεµάτων των Οµάδων Εργασίας της προηγούµενης περιόδου. Επίσης προωθείται η υλοποίηση δράσεων σύµφωνα µε τις τεχνικές οδηγίες των κειµένων κατευθυντηρίων γραµµών, στο πλαίσιο του Προγράµµατος «Ολοκληρωµένες Μελέτες σε Πιλοτικές Λεκάνες Απορροής Ποταµών (Integrated Testing of Guidance 6 Expert Advisory Forum on Priority Substances and Pollution Control, Expert Advisory Forum on Groundwater, Expert Advisory Forum on Reporting.
Εφαρµογή της Οδηγίας-Πλαίσιο (2000/60/ΕΚ) για τα Νερά σε Περιφερειακό Επίπεδο 5 Documents in Pilot River Basins)» που διεξάγεται σε ορισµένες πιλοτικές λεκάνες απορροής ποταµών σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης µε στόχο την αξιολόγηση (της εφαρµοσιµότητας) των κειµένων αυτών. Επίσης προτείνεται η προετοιµασία ενός εγχειριδίου για τις βέλτιστες πρακτικές στη διαχείριση των λεκανών απορροής. Στη Συνάντηση των ιευθυντών Νερών στο ουβλίνο υπό την Ιρλανδική προεδρεία, αφού συζητήθηκε η πορεία εξέλιξης της Στρατηγικής Κοινής Εφαρµογής, τέθηκε ως στόχος να συζητηθεί και να διαµορφωθεί το Πρόγραµµα Εργασιών της τρίτης φάσης 2005-2006 στην επόµενη συνάντηση των ιευθυντών το εκέµβρη 2004. Τα παραπάνω αφορούν στην εξέλιξη της εφαρµογής της Οδηγίας-Πλαίσιο σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Στην Ελλάδα έχει ήδη ενσωµατωθεί η Οδηγία στο εθνικό δίκαιο µε το Νόµο 3199/2003 7 «Προστασία και διαχείριση των υδάτων-εναρµόνιση µε την Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 23 ης Οκτωβρίου 2000». Η ενσωµάτωση της Οδηγίας πραγµατοποιήθηκε στο χρονικό διάστηµα που προέβλεπε το Άρθρο 24, που έθετε ως ανώτατο όριο την 22 η εκεµβρίου 2003. Παρόλα αυτά, διάφορα θέµατα αποµένουν να διευθετηθούν µε την έκδοση προεδρικού διατάγµατος και υπουργικών αποφάσεων. Η παρούσα εργασία έχει ως στόχο τη διερεύνηση της πορείας υλοποίησης της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ στην Ελλάδα, επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον στις δράσεις που ήδη πραγµατοποιούνται ή προτείνονται να αναληφθούν σε περιφερειακό επίπεδο. Επίσης ιδιαίτερη σηµασία δίνεται στις ιευθύνσεις Υδάτων Περιφέρειας, σε συνδυασµό µε την Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων, καθώς αυτές θα συµβάλλουν καθοριστικά στην επιτυχή εφαρµογή της Οδηγίας µε απώτερο σκοπό τη διαχείριση και προστασία των υδάτων της χώρας µας. 7 Νόµος 3199/2003 (ΦΕΚ 280/Α/9-12-2003).
Εφαρµογή της Οδηγίας-Πλαίσιο (2000/60/ΕΚ) για τα Νερά σε Περιφερειακό Επίπεδο 6 2 ιοικητικό Πλαίσιο για τη ιαχείριση των Υδάτων 2.1 Οδηγία 2000/60/ΕΚ Η Οδηγία-Πλαίσιο για τα Νερά επιβάλλει τη διαµόρφωση ενός σύγχρονου και αποτελεσµατικού νοµοθετικού πλαισίου µε σκοπό την καλύτερη και ολοκληρωµένη διαχείριση των υδατικών πόρων. Συγχρόνως επιφέρει την αποκέντρωση αρµοδιοτήτων και την ενίσχυση των περιφερειακών δοµών, αφού προωθείται το µοντέλο διαχείρισης των υδατικών πόρων σε επίπεδο λεκάνης απορροής ποταµού. Επίσης θα πρέπει να τονιστεί το γεγονός ότι τα κράτη-µέλη καθίστανται υπεύθυνα για την εφαρµογή της Οδηγίας-Πλαίσιο, συνεπώς και για την επιλογή του κατάλληλου διοικητικού σχήµατος. Ειδικότερα, οι απαραίτητες διοικητικές ρυθµίσεις, τις οποίες πρέπει να αναλάβει κάθε κράτος-µέλος, περιλαµβάνουν αρχικά τον προσδιορισµό των επιµέρους λεκανών απορροής στο εθνικό τους έδαφος και την υπαγωγή αυτών σε επιµέρους περιοχές λεκάνης απορροής ποταµού 8. Επίσης τα κράτη-µέλη στο πλαίσιο των διοικητικών θεµάτων προσδιορίζουν: (α) την κατάλληλη αρµόδια αρχή σε κάθε περιοχή λεκάνης απορροής ποταµού στο έδαφος τους, αλλά και (β) την αρµόδια αρχή σε όποια τµήµατα διεθνούς περιοχής λεκάνης απορροής ποταµού κείνται στο έδαφος τους. Από τα προαναφερόµενα προκύπτει, ότι η διαχείριση των υδατικών πόρων αποκτά περισσότερο αποκεντρωµένο χαρακτήρα, καθώς πρέπει να συσταθούν νέες ή να αξιοποιηθούν ανάλογα οι ήδη υπάρχουσες αρχές, που θα λειτουργούν στην περιφέρεια. Αυτές οι αρχές θα είναι υπεύθυνες για κάθε περιοχή λεκάνης απορροής ποταµού που εκτείνονται στο έδαφος των κρατών-µελών. Επιπλέον στα πλαίσια της περιβαλλοντικής συνεργασίας, τα κράτη-µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να συνεργαστούν µεταξύ τους ή µε τρίτες χώρες για τη διαχείριση των διεθνών περιοχών λεκάνης απορροής και να λάβουν τα κατάλληλα διοικητικά µέτρα. Στις απαιτήσεις της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ, όσον αφορά τις διοικητικές ρυθµίσεις από τα κράτη-µέλη, περιλαµβάνεται η διαβίβαση στην Επιτροπή ενός καταλόγου µε τις αρµόδιες αρχές για τη διαχείριση των υδάτων, καθώς και µε τις αρµόδιες αρχές όλων 8 «Περιοχή λεκάνης απορροής ποταµού»: η θαλάσσια και χερσαία έκταση, που αποτελείται από µια ή περισσότερες γειτονικές λεκάνες απορροής ποταµού µαζί µε τα συναφή υπόγεια και παράκτια ύδατα, και η οποία προσδιορίζεται ως η βασική µονάδα διαχείρισης λεκανών απορροής ποταµού (Άρθρο 2, Οδηγία 2000/60/ΕΚ).
Εφαρµογή της Οδηγίας-Πλαίσιο (2000/60/ΕΚ) για τα Νερά σε Περιφερειακό Επίπεδο 7 των διεθνών οργανισµών στους οποίους µετέχουν (Άρθρο 3, Παράγραφος 8). Η ενέργεια αυτή πρέπει να έχει πραγµατοποιηθεί µέχρι τον Ιούνιο 2004 (έξι µήνες µετά τις 22 εκεµβρίου 2003). Στον προαναφερόµενο κατάλογο πρέπει να αναγράφονται συγκεκριµένα στοιχεία των αρµοδίων αρχών σε καθεµιά από τις περιοχές λεκάνης απορροής ποταµού, καθώς και στο τµήµα οποιασδήποτε διεθνούς περιοχής λεκάνης απορροής ποταµού που κείται στο έδαφός των κρατών-µελών. Σύµφωνα µε το Παράρτηµα I της Οδηγίας-Πλαίσιο οι απαιτούµενες πληροφορίες είναι οι εξής: (α) όνοµα και διεύθυνση της αρµόδιας αρχής, (β) γεωγραφική κάλυψη της περιοχής λεκάνης απορροής ποταµού (π.χ. ονόµατα ποταµών, ακριβή περιγραφή των ορίων της περιοχής λεκάνης απορροής, αν είναι δυνατό σε µορφή GIS), (γ) νοµικό καθεστώς της αρµόδιας αρχής, (δ) νοµικές και διοικητικές αρµοδιότητες κάθε αρχής, (ε) κατάλογος µελών, (όταν η αρµόδια αρχή ενεργεί ως συντονιστικός φορέας για άλλες αρµόδιες αρχές, απαιτείται κατάλογος των φορέων αυτών µαζί µε µια περίληψη των θεσµικών σχέσεων που έχουν θεσπιστεί για την εξασφάλιση του συντονισµού), (στ) διεθνείς σχέσεις (όταν η περιοχή λεκάνης απορροής ποταµού εκτείνεται στο έδαφος περισσοτέρων του ενός κρατών-µελών ή περιλαµβάνει έδαφος τρίτων κρατών, απαιτείται περίληψη των θεσµικών αρχών που έχουν θεσπιστεί για την εξασφάλιση του συντονισµού). 2.2 Προηγούµενο Νοµικό Πλαίσιο Πριν την περιγραφή της εξέλιξης των διοικητικών ρυθµίσεων που απορρέουν από την Οδηγία-Πλαίσιο για τα Νερά στην Ελλάδα, κρίνεται σκόπιµη η αναφορά στο θεσµικό πλαίσιο που ίσχυε πριν την ενσωµάτωση της Οδηγίας, επικεντρώνοντας την προσοχή στη διοικητική οργάνωση για τη διαχείριση των υδατικών πόρων. Εκτός από τα προβλήµατα που σχετίζονται µε τις ιδιαιτερότητες της φυσικής και κοινωνικοοικονοµικής διάστασης του συστήµατος «υδατικός πόρος-χρήση» στην Ελλάδα (π.χ. άνιση κατανοµή της φυσικής προσφοράς και ζήτησης των υδατικών πόρων στον χώρο και τον χρόνο, µεγάλο πλήθος άνυδρων νησιών, κτλ.), η διαχείριση των υδατικών πόρων στη χώρα µας προσέκρουε επιπλέον σε µια σειρά από εµπόδια, που έχουν σχέση είτε µε τη διοίκηση και τον τρόπο µε τον οποίο αυτή αντιµετωπίζει τη διαχείριση των υδατικών πόρων, είτε µε την έλλειψη της απαιτούµενης οργάνωσης και υποδοµής.
Εφαρµογή της Οδηγίας-Πλαίσιο (2000/60/ΕΚ) για τα Νερά σε Περιφερειακό Επίπεδο 8 Όσον αφορά τα διοικητικά προβλήµατα, βασική ήταν η έλλειψη συντονισµού µεταξύ των αρµοδίων φορέων που ασχολούνταν µε τη διαχείριση των υδατικών πόρων τόσο σε επίπεδο σχεδιασµού και προγραµµατισµού. Οι φορείς-χρήστες του νερού, όπως το Υπουργείο Γεωργίας (νυν Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων), το ΥΠΕΧΩ Ε, το Υπουργείο Εσωτερικών (νυν ΥΠΕΣ Α), το Υπουργείο Βιοµηχανίας, Έρευνας και Τεχνολογίας (νυν Υπουργείο Ανάπτυξης), η ΕΗ κτλ., ασκούσαν τη διαχείριση των υδατικών πόρων προκειµένου να καλύψει ο καθένας τις δικές τους ανάγκες, χωρίς να υπάρχει ένας θεσµοθετηµένος φορέας µε συντονιστικές αρµοδιότητες. Το πρόβληµα περιπλέκεται και οξύνεται περισσότερο, αν ληφθεί υπόψη ο ανταγωνιστικός χαρακτήρας της κατανοµής του νερού και της ικανοποίησης των αναγκών των διαφόρων χρηστών. Το παραπάνω φαινόµενο αποδίδεται στο ό,τι στη χώρα µας το νοµικό πλαίσιο των υδατικών πόρων χαρακτηριζόταν από πολυνοµία, αντιφατικότητα και έλλειψη εκσυγχρονισµού. Χαρακτηριστικό είναι, ότι από το 1900 µέχρι το 1987 είχαν εκδοθεί περίπου 300 νόµοι, νοµοθετικά, βασιλικά και προεδρικά διατάγµατα και υπουργικές αποφάσεις, γενικής, ειδικής και τοπικής έκτασης που συνθέτουν το νοµικό πλαίσιο διαχείρισης των υδατικών πόρων της χώρας 9. Ο Νόµος 1739/1987 για τη «ιαχείριση των υδατικών πόρων και άλλες διατάξεις» 10, που τέθηκε σε ισχύ τον Ιούλιο 1988, αποτέλεσε την πρώτη ολοκληρωµένη προσπάθεια της πολιτείας για τη δηµιουργία ενός θεσµικού πλαισίου ικανού να ανταποκριθεί στις σύγχρονες απαιτήσεις και ανάγκες της χώρας στα θέµατα διαχείρισης του νερού. Με το νόµο αυτό θεσµοθετούνται οι διαδικασίες και τα όργανα που επιτρέπουν την άσκηση της διαχείρισης των υδατικών πόρων σε εθνική και περιφερειακή κλίµακα, εξασφαλίζεται η ενιαία αντιµετώπιση των υδατικών προβληµάτων στα πλαίσια ενός εθνικού προγράµµατος ανάπτυξης των υδατικών πόρων και εισάγεται µια σύγχρονη και επιστηµονικά τεκµηριωµένη αντίληψη στον τοµέα της διαχείρισης του συστήµατος «υδατικός πόρος-χρήση». Με το νόµο 1739/1987 αποκαθίσταται ο φορέας που αντιµετωπίζει το νερό συνολικά ως φυσικό πόρο, για την κάλυψη όλων των αναγκών και όχι όπως συνέβαινε µέχρι τότε για την κάλυψη των αναγκών κάποιου τοµέα δραστηριότητας µεµονωµένα. Η 9 Α. Ν. Αγγελάκης, Γ. Χατζηκώστα-Ζάγουρα, «Οι ΕΥΑ και η διαχείριση των υδατικών πόρων της Ελλάδας», ΓΕΩΤΕΕ, Παράρτηµα Κεντρικής Ελλάδας, 2 ο Πανελλήνιο Συνέδριο, Εγγειοβελτιωτικά έργα- ιαχείριση Υδατικών Πόρων-Εκµηχάνιση Γεωργίας, Πρακτικά, Τόµος Β, 24-27 Απριλίου 1996 10 Νόµος 1739/1987 (ΦΕΚ 201/Α/20-12-1987)
Εφαρµογή της Οδηγίας-Πλαίσιο (2000/60/ΕΚ) για τα Νερά σε Περιφερειακό Επίπεδο 9 διαχείριση των υδατικών πόρων της χώρας, µέχρι την απόδοση τους για ορισµένες χρήσεις στην αντίστοιχη κατά κατηγορία χρήσης αρχή, ασκείται από το αρµόδιο για τους φυσικούς πόρους Υπουργείο Βιοµηχανίας Έρευνας και Τεχνολογίας, και ειδικότερα από τη ιεύθυνση Υδατικού υναµικού και Φυσικών Πόρων. Το ΥΒΕΤ αποκτά την αρµοδιότητα του συντονισµού και της παρακολούθησης των δραστηριοτήτων έρευνας, αξιοποίησης, χρήσης και προστασίας των υδατικών πόρων. Ως αρµόδιες αρχές κατά κατηγορία χρήσης των υδατικών πόρων σύµφωνα µε το νόµο θεωρούνται 11 : Το Υπουργείο Γεωργίας για την αγροτική χρήση (άρδευση, κτηνοτροφία, ιχθυοκαλλιέργεια, αγροτοβιοµηχανία). Το Υπουργείο Εσωτερικών, για την ύδρευση εκτός από τα πολεοδοµικά συγκροτήµατα Αθηνών και Θεσσαλονίκης, τα οποία ανήκουν στην αρµοδιότητα του ΥΠΕΧΩ Ε (ΕΥ ΑΠ και Οργανισµός Ύδρευσης Θεσσαλονίκης, αντίστοιχα). Το ΥΠΕΧΩ Ε για την χρήση µε σκοπό την προστασία. ιευκρινίζεται ότι η δέσµευση ορισµένης ποσότητας νερού µε σκοπό την προστασία και τη διατήρηση του υδατικού οικοσυστήµατος και την επίτευξη ποιοτικών στόχων, λογίζεται ως χρήση και υπάγεται στις διατάξεις του Ν. 1739/1987. Το ΥΒΕΤ, εκτός από την αρµοδιότητά του για τους φυσικούς πόρους, είναι αρµόδιο για τη βιοµηχανική και την ενεργειακή χρήση. Το Υπουργείο Μεταφορών και Επικοινωνιών για τη χρήση των υδάτων στις µεταφορές. Το Υπουργείο Πολιτισµού για τις αθλητικές χρήσεις. Ο ΕΟΤ για ιαµατικά νερά και χρήσεις αναψυχής. Επίσης ως συναρµόδια υπουργεία αναφέρονται το Υπουργείο Εθνικής Οικονοµίας, το Υπουργείο Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, και το Υπουργείο Εξωτερικών. Ως συναρµόδιοι οργανισµοί σε µικρό ή µεγάλο βαθµό ορίζονται οι ΕΗ, ΕΜΥ, ΙΓΜΕ, ΕΚΘΕ, ΑΕΙ, κ.α. 11 Γ. Α. Μυλόπουλος «Η ελληνική πραγµατικότητα και το ισχύον θεσµικό πλαίσιο στη διαχείριση των υδατικών πόρων», ΤΕΕ, Τµήµα Κεντρικής Μακεδονίας, Πρόγραµµα κατάρτισης Μηχανικών, Θέµα: Προστασία Περιβάλλοντος-Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, Θεσσαλονίκη 1990.
Εφαρµογή της Οδηγίας-Πλαίσιο (2000/60/ΕΚ) για τα Νερά σε Περιφερειακό Επίπεδο 10 Προκειµένου να επιτευχθεί η συµµετοχή και ο συντονισµός όλων των συναρµοδίων φορέων της πολιτείας στη διαµόρφωση της εθνικής πολιτικής διαχείρισης των υδατικών πόρων, συνίσταται ένα γνωµοδοτικό διυπουργικό όργανο, η ιυπουργική Επιτροπή Υδάτων. Στην Επιτροπή συµµετέχουν ανά ένας εκπρόσωπος από τα αρµόδια Υπουργεία, από το ΙΓΜΕ και τη ΕΗ. Με την Επιτροπή αυτή εξασφαλίζεται αφενός η συνεννόηση και ο συντονισµός των διαφόρων φορέων που εµπλέκονται και λαµβάνουν αποφάσεις σε θέµατα διαχείρισης νερού και αφετέρου η διευθέτηση των διαφορών που προκύπτουν µεταξύ των φορέων ως αποτέλεσµα ανταγωνιστικών χρήσεων του νερού. Ιδιαίτερη σηµασία δίνεται στην περιφερειακή διάσταση της διαχείρισης των υδατικών πόρων, η οποία εξασφαλίζεται µε τη θεσµοθέτηση περιφερειακών οργάνων και υπηρεσιών τόσο σε εκτελεστικό όσο και σε γνωµοδοτικό επίπεδο. Για το σκοπό αυτό, η χώρα διαιρέθηκε σε 14 υδατικά διαµερίσµατα 12, οριοθετηµένα µεταξύ τους µε υδροκρίτες 13, τα οποία περιλαµβάνουν ολοκληρωµένα υδρογραφικά δίκτυα και χαρακτηρίζονται από όµοιες κατά το δυνατό υδρολογικές συνθήκες. Σε κάθε υδατικό διαµέρισµα αντιστοιχεί και µια Περιφερειακή Υπηρεσία ιαχείρισης των υδατικών πόρων. Οι 14 υπηρεσίες, οι οποίες ανήκουν οργανικά στο ΥΒΕΤ, εξασφαλίζουν την ενιαία αντιµετώπιση στην άσκηση της διαχείρισης του νερού σε περιφερειακό επίπεδο, καθώς εξειδικεύουν στα υδατικά διαµερίσµατα την εθνική πολιτική, καταρτίζουν και εκπονούν τα τοπικά προγράµµατα ανάπτυξης των υδατικών πόρων στο πνεύµα του κεντρικού προγραµµατισµού και τέλος συντονίζουν και εποπτεύουν τις δραστηριότητες έρευνας, αξιοποίησης, χρήσης και προστασίας των υδατικών πόρων. Η συµµετοχή στη λήψη αποφάσεων των συναρµοδίων υπηρεσιών και φορέων σε περιφερειακό επίπεδο εξασφαλίζεται µε τη σύσταση σε κάθε υδατικό διαµέρισµα µιας Περιφερειακής Επιτροπής Υδάτων. Οι προαναφερόµενες 14 Επιτροπές αποτελούν την περιφερειακή οργάνωση της ιυπουργικής Επιτροπής Υδάτων καθώς γνωµοδοτούν σε αυτήν για τα προγράµµατα ανάπτυξης των υδατικών πόρων καθώς 12 Ο ελληνικός χώρος διαιρείται στα εξής 14 διαµερίσµατα: υτικής Πελοποννήσου, Ανατολικής Πελοποννήσου, Βόρειας Πελοποννήσου, υτικής Στερεάς Ελλάδας, Ηπείρου, Αττικής, Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας και Εύβοιας, Θεσσαλίας, υτικής Μακεδονίας, Κεντρικής Μακεδονίας, Ανατολικής Μακεδονίας, Θράκης, Κρήτης, Νησιών Αιγαίου (Ν. 1739/1987, Άρθρο 1, Παράγραφος 4). 13 Σύµφωνα µε ορισµό: «Υδροκρίτης είναι η νοητή γραµµή που διαχωρίζει δύο ή και περισσότερες υδρολογικές λεκάνες», από Γ. Τσακίρη, «Υδατικοί πόροι: I. Τεχνική Υδρολογία», Εκδόσεις Συµµετρία, Αθήνα 1995.
Εφαρµογή της Οδηγίας-Πλαίσιο (2000/60/ΕΚ) για τα Νερά σε Περιφερειακό Επίπεδο 11 και για τα υδατικά θέµατα του διαµερίσµατος και εγκρίνουν την εξειδίκευση των προγραµµάτων ανά λεκάνη απορροής. Η εφαρµογή του Ν. 1739/1387 από τον Ιούλιο του 1988 µέχρι πρόσφατα, έδειξε τον τρόπο µε τον οποίο ένα νοµικό πλαίσιο στη σωστή κατεύθυνση, αν δεν ευνοηθεί από τις συγκυρίες και δεν υιοθετηθεί µε ενδιαφέρον από την πολιτεία και τα όργανα της διοίκησης, µπορεί στην καλύτερη περίπτωση να µείνει στις αγνές προθέσεις, ενώ στη χειρότερη να δηµιουργήσει περισσότερα προβλήµατα από αυτά που επρόκειτο να επιλύσει. Ενώ ο νόµος ψηφίστηκε µε ευρύτερη συναίνεση από τη Βουλή, αποδεικνύοντας την αποδοχή του πολιτικού κόσµου, έγινε στη συνέχεια στόχος αντιδράσεων συντεχνιακού χαρακτήρα, από εκείνους που εξέλαβαν τις συντονιστικές αρµοδιότητες του ΥΒΕΤ ως απώλεια κεκτηµένων δικαιωµάτων. Με αυτό τον τρόπο χάθηκε το πνεύµα συνεργασίας των συναρµοδίων φορέων σε θέµατα διαχείρισης υδατικών πόρων που ενέπνεε ο Ν. 1739/1987, καθώς η ψήφισή του δηµιούργησε αντιδικίες µεταξύ των εµπλεκοµένων υπηρεσιών 14. Το κυριότερο όµως πλήγµα για το νέο θεσµικό πλαίσιο υπήρξε η αδικαιολόγητη καθυστέρηση στην υλοποίηση της περιφερειακής του διάστασης. Ουσιαστικά δε λειτουργεί καµία από τις προβλεπόµενες Περιφερειακές Υπηρεσίες και τα άλλα όργανα διαχείρισης υδατικών πόρων. Με τον τρόπο αυτό, ένας νόµος που από µόνος του δεν υπήρξε και τόσο τολµηρός στην αποκεντρωτική πρακτική, αφού δεν εµπιστεύθηκε όσο µπορούσε την Τοπική Αυτοδιοίκηση, υποβαθµίσθηκε ακόµη περισσότερο αφού λειτούργησε συγκεντρωτικά και ποτέ σε περιφερειακό επίπεδο. Αποτέλεσµα αυτής της κατάστασης είναι η διαχείριση υδατικών πόρων της χώρας να µοιάζει περισσότερο µε «άσκηση επί χάρτου» καθώς όλες οι αποφάσεις λαµβάνονται από την κεντρική διοίκηση µε τα συνεπακόλουθά της σε δυσλειτουργία, γραφειοκρατία και καθυστερήσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί η έκδοση όλων των αδειών χρήσης νερού και η εκτέλεση έργων αξιοποίησης υδατικών πόρων όλης της Ελλάδας, που διενεργεί η κεντρική υπηρεσία του ΥΒΕΤ 15. 14 Γ. Α. Μυλόπουλος «Η ελληνική πραγµατικότητα και το ισχύον θεσµικό πλαίσιο στη διαχείριση των υδατικών πόρων», ΤΕΕ, Τµήµα Κεντρικής Μακεδονίας, Πρόγραµµα κατάρτισης Μηχανικών, Θέµα: Προστασία Περιβάλλοντος-Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, Θεσσαλονίκη 1990. 15 Α. Ν. Αγγελάκης, Γ. Χατζηκώστα-Ζάγουρα, «Οι ΕΥΑ και η διαχείριση των υδατικών πόρων της Ελλάδας», ΓΕΩΤΕΕ, Παράρτηµα Κεντρικής Ελλάδας, 2 ο Πανελλήνιο Συνέδριο, Εγγειοβελτιωτικά έργα- ιαχείριση Υδατικών Πόρων-Εκµηχάνιση Γεωργίας, Πρακτικά, Τόµος Β, 24-27 Απριλίου 1996.
Εφαρµογή της Οδηγίας-Πλαίσιο (2000/60/ΕΚ) για τα Νερά σε Περιφερειακό Επίπεδο 12 2.3 Νόµος 3199/2003 Ο Νόµος 3199/2003 «Προστασία και διαχείριση των υδάτων-εναρµόνιση µε την Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 23 ης Οκτωβρίου 2000», ο οποίος ψηφίστηκε το εκέµβριο 2003, εισάγει την ολοκληρωµένη διαχείριση των υδατικών πόρων, το οποίο έλειπε στην ελληνική πραγµατικότητα. Ο νέος νόµος αποτελεί το καταρχήν πλαίσιο µέσω του οποίου θα επιδιωχθεί η βιώσιµη διαχείριση των υδάτων και θα συµβάλλει στην επίτευξη της βιώσιµης ανάπτυξης της χώρας. Με το Νόµο 3199/2003 οι αρµόδιοι φορείς στον τοµέα των υδάτων καλούνται να συντελέσουν τόσο στην ανάπτυξη, µε την ικανοποίηση των αναγκών σε νερό, όσο και στην αποφυγή υποβάθµισης του περιβάλλοντος µε την προστασία και τη διατήρηση της ακεραιότητας των οικοσυστηµάτων. Ειδικότερα, ο νόµος εναρµονιζόµενος µε την Οδηγία 2000/60/ΕΚ στοχεύει στη διαµόρφωση ενός σύγχρονου και αποτελεσµατικού νοµοθετικού πλαισίου, στην ανάπτυξη µακροπρόθεσµου σχεδιασµού, στην αποκέντρωση των αρµοδιοτήτων, στην πρόληψη, προστασία και αποκατάσταση του περιβάλλοντος, στη συνδυασµένη διαχείριση των υδατικών πόρων και προστατευόµενων περιοχών, στην αντιµετώπιση της ρύπανσης όλων των κατηγοριών των υδάτων, στη µείωση των απορρίψεων και διαρροών επικίνδυνων ουσιών, στην προώθηση της επαναχρησιµοποίησης και ανακύκλωσης του νερού για διάφορες χρήσεις. Ιδιαίτερη έµφαση δίνεται στη συµµετοχή των ενδιαφεροµένων µερών στη λήψη αποφάσεων µε τη διενέργεια διαβουλεύσεων. Το νέο θεσµικό πλαίσιο για τη διαχείριση υδάτων παρουσιάζει σηµαντικές διαφοροποιήσεις σε σχέση µε το προηγούµενο, ειδικά στον τοµέα της διοικητικής οργάνωσης. Από τις καινοτόµες ρυθµίσεις που επιφέρει ο νόµος είναι η σύσταση της Κεντρικής Υπηρεσίας Υδάτων, η οποία έχει αρµοδιότητες εθνικού φορέα διαχείρισης υδάτων. Η Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων αποτελεί ενιαίο διοικητικό τοµέα του ΥΠΕΧΩ Ε, του οποίου προΐσταται µετακλητός ειδικός γραµµατέας. Οι αρµοδιότητες της Κεντρικής Υπηρεσίας Υδάτων έχουν κυρίως επιτελικό χαρακτήρα, ενώ συντονίζει όλες τις υπηρεσίες και τους κρατικούς φορείς για την ολοκληρωµένη διαχείριση των υδατικών πόρων. Αναλυτικά οι αρµοδιότητες αυτής είναι οι εξής: 1) Καταρτίζει τα εθνικά προγράµµατα προστασίας και διαχείρισης του υδάτινου δυναµικού της χώρας και παρακολουθεί και συντονίζει την εφαρµογή τους.
Εφαρµογή της Οδηγίας-Πλαίσιο (2000/60/ΕΚ) για τα Νερά σε Περιφερειακό Επίπεδο 13 2) Καταρτίζει την ετήσια έκθεση σχετικά µε την κατάσταση του υδάτινου περιβάλλοντος της χώρας, την εφαρµογή της νοµοθεσίας για τα ύδατα, τη συµβατότητα µε το κοινοτικό κεκτηµένο. 3) Συντονίζει τις υπηρεσίες και τους κρατικούς φορείς και µετέχει στα αρµόδια κοινοτικά όργανα για κάθε θέµα των υδάτων. 4) Εισηγείται νοµοθετικά και διοικητικά µέτρα για την προστασία και διαχείριση των υδάτων. 5) Παρακολουθεί σε εθνικό επίπεδο την ποιότητα και την ποσότητα των υδάτων σε συνεργασία µε τις ιευθύνσεις Υδάτων Περιφέρειας και µεριµνά για την ανάπτυξη και λειτουργία εθνικού δικτύου παρακολούθησης της ποιότητας και ποσότητας των υδάτων. 6) ιαχειρίζεται βάση υδρολογικών και µετεωρολογικών δεδοµένων σε εθνικό επίπεδο και µεριµνά για τη διαρκή της ενηµέρωση. 7) Παρακολουθεί τη λειτουργία των ιευθύνσεων Υδάτων Περιφέρειας και παρέχει οδηγίες για την άσκηση των αρµοδιοτήτων τους. 8) Για κάθε λεκάνη απορροής ποταµού υποχρεούται, µέχρι τις 22.12.2004, να συντάξει πλήρη και αναλυτική έκθεση των χαρακτηριστικών της, να διαπιστώσει τις επιπτώσεις των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στην κατάσταση των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων, να προβεί στην οικονοµική ανάλυση κάθε χρήσης ύδατος στη λεκάνη απορροής. 9) Καταρτίζει το Εθνικό Μητρώο Προστατευόµενων Περιοχών. 10) Φροντίζει για την προστασία, αναβάθµιση και αποκατάσταση όλων των συστηµάτων των επιφανειακών υδάτων, καθώς και των τεχνητών και ιδιαιτέρως τροποποιηµένων υδατικών συστηµάτων. Ας σηµειωθεί ότι η Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων επικουρείται από την Γνωµοδοτική Επιτροπή Υδάτων, η οποία αποτελείται από τον προϊστάµενο της Κεντρικής Υπηρεσίας Υδάτων ως πρόεδρο, έναν εκπρόσωπο του Υπουργείου Ανάπτυξης, έναν εκπρόσωπο του Υπουργείου Γεωργίας, έναν εκπρόσωπο του Υπουργείου Οικονοµίας και Οικονοµικών και έναν εκπρόσωπο του ΥΠΕΣ Α. Σκοπός της προαναφερόµενης Επιτροπής είναι η γνωµοδότηση προς την Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων για την άσκηση των προαναφεροµένων 1), 2), 4) αρµοδιοτήτων.
Εφαρµογή της Οδηγίας-Πλαίσιο (2000/60/ΕΚ) για τα Νερά σε Περιφερειακό Επίπεδο 14 Από τα παραπάνω διαπιστώνεται, ότι η Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων αποτελεί τον κεντρικό φορέα διαχείρισης των υδατικών πόρων στην Ελλάδα. Επιπλέον, αποκτά τις συντονιστικές και επιτελικές αρµοδιότητες της ιεύθυνσης Υδατικού υναµικού και Φυσικών Πόρων του Υπουργείου Ανάπτυξης, η οποία αποτελούσε τον κεντρικό φορέα διαχείρισης υδάτων στο προηγούµενο θεσµικό πλαίσιο. Πρέπει να τονιστεί ότι, όπως φαίνεται και από το Νόµο 3199/2003, η Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων έχει ως αντικείµενο το σχεδιασµό, την παρακολούθηση, την αξιολόγηση, τη λήψη µέτρων για την αποτελεσµατική διαχείριση και προστασία των υδατικών πόρων σε εθνικό επίπεδο. Αντίθετα δεν ασχολείται µε απλές διαδικασίες, για παράδειγµα έκδοσης αδειών, το οποίο τελικά αποτελούσε αρµοδιότητα του κεντρικού φορέα (Υπουργείο Ανάπτυξης) υπό το προηγούµενο διοικητικό σχήµα. Απόρροια της καινούριας διοικητικής δοµής είναι η Κεντρική Υπηρεσία να ασχολείται µε πιο ουσιώδη θέµατα, ενώ ενισχύεται και ο ρόλος των περιφερειακών υπηρεσιών, που θα αναλυθούν στη συνέχεια. Συµπληρώνοντας την οργανωτική δοµή διαχείρισης των υδατικών πόρων που εισάγεται µε το Νόµο 3199/2003, συνιστάται Εθνική Επιτροπή Υδάτων 16, η οποία χαράσσει την πολιτική για την προστασία και διαχείριση των υδάτων, παρακολουθεί και ελέγχει την εφαρµογή της. Επίσης εγκρίνει τα εθνικά προγράµµατα προστασίας και διαχείρισης του υδατικού δυναµικού της χώρας, µετά από εισήγηση του Υπουργού ΠΕΧΩ Ε και τη γνώµη του Εθνικού Συµβουλίου Υδάτων. Καινοτοµία του Νόµου 3199/2003 είναι η σύσταση του Εθνικού Συµβουλίου Υδάτων, το οποίο αποτελείται από τον Υπουργό ΠΕΧΩ Ε, εκπροσώπους των κοµµάτων, της τοπικής αυτοδιοίκησης και των δύο βαθµίδων, επιστηµονικών ιδρυµάτων, δύο περιβαλλοντικών Μη-Κυβερνητικών Οργανώσεων κτλ. Ουσιαστικά το Εθνικό Συµβούλιο Υδάτων θεσπίζεται ως όργανο κοινωνικού διαλόγου και διαβούλευσης, καθώς διατυπώνει τη γνώµη του για τα θέµατα διαχείρισης υδατικών πόρων. Ως γενικό συµπέρασµα µπορεί να τονιστεί, ότι πλέον µε το Νόµο 3199/2003 το ΥΠΕΧΩ Ε καθίσταται το αρµόδιο υπουργείο για τη διαχείριση των υδατικών πόρων 16 Αποτελείται από: α) τον Υπουργό ΠΕΧΩ Ε, ως Πρόεδρο, β) τον Υπουργό Οικονοµίας και Οικονοµικών, γ) τον Υπουργό Εσωτερικών, ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης, δ) τον Υπουργό Ανάπτυξης, ε) τον Υπουργό Υγείας και Πρόνοιας, στ) τον Υπουργό Γεωργίας. Μπορεί να συµµετέχουν και άλλοι Υπουργοί, εφόσον συζητούνται θέµατα αρµοδιότητας τους, καθώς και ο Υπουργός Εξωτερικών για θέµατα διακρατικών υδάτων.