MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΟΡΜΟΝΕΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΘΙΑΣ ΥΠΟΦΥΣΗΣ ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C.S
Τύποι Ενδοκρινικών διαταραχών Υποέκκριση (πολύ μικρή ποσότητα οσμόνης) Υπερέκκριση (πολύ μεγάλη ποσότητα ορμόνης) Υποευαισθησία (μειωμένη απόκριση των στοχοθετημένων κυττάρων) Υπερευαισθησία (αυξημένη απόκριση των στοχοθετημένων κυττάρων)
Υποέκκριση Πρωτογενής υποέκκριση Δευτερογενής υποέκκριση
Πρωτογενής υποέκκριση Η απουσία ενός συνθετικού ενζύμου της ορμόνης (π.χ. απουσία συνθετικού ενζχύμου στεροειδών οδηγεί σε μειωμένη έκκριση κορτιζόλης) Τροφική ανεπάρκεια ενός στοιχείου (π.χ. ανεπάρκεια ιωδίου στην τροφή οδηγεί σε μειωμένη έκκριση θυρεοειδικών ορμονών). Άλλοι παράγοντες (π.χ. λοιμώξεις, τοξικά χημικά κ.λ.π.).) μπορούν να οδηγήσουν σε καταστροφή του ενδοκρινούς αδένα
Δευτερογενής υποέκκριση Σε αυτή την περίπτωση η χαμηλή έκκριση του αδένα οφείλεται σε χαμηλή δραστηριότητα της τροπικής ορμόνης Η χαμηλή έκκριση των θυρεοειδικών ορμονών μπορεί να μην οφείλεται σε χαμηλή πρόσληψη ιωδίου αλλά σε χαμηλή δραστηριότητα της θυρεοειδιτροπίνης από την πρόσθια υπόφυση
Υπερέκκριση Πρωτογενής υπερέκκριση Δευτερογενής υπερέκκριση
Πρωτογενής υπερέκκριση Σε αυτή την περίπτωση ο αδένας εκκρίνει πάρα πολύ ορμόνη από μόνος του που οφείελεται συνήθως σε παρουσία όγκου στον ενδοκρινή αδένα που επηρεάζει την έκκριση του
Δευτερογενής υπερέκκριση Σε αυτή την περίπτωση η υψηλή έκκριση του αδένα οφείλεται σε υψηλή δραστηριότητα της τροπικής ορμόνης Μέτρηση της τροπικής ορμόνης και της εκκρινόμενης ορμόνης για να διαπιστωθεί εάν η παρενέργεια είναι πρωτογενούς ή δευτερογενούς αιτίας Αντιμετώπιση: χειρουργική αφαίρεση ή ραδιενεργή καταστροφή του όγκου ή χρησιμοποίηση φαρμάκων που φράζουν τη δράση της ορμόνης στα κύτταρα στόχους
Υποευαισθησία Στην περίπτωση αυτή το ενδοκρινικό σύστημα δυσλειτουργεί όχι εξαιτίας μεταβολών στη συγκέντρωση των ορμονών αλλά στο ότι τα κύτταρα στόχοι δεν ανταποκρίνονται φυσιολογικά στην ορμόνη
Αιτίες υποευαισθησίας Έλλειψη υποδοχέων για μια ορμόνη (π.χ. γενετικό ελλάττωμα) Ελαττωματικό κάποιο στάδιο μετά την πρόσδεση ορμόνης και υποδοχέα (δεύτερο μήνυμα) Ανικανότητα μετατροπής μιας μορφής ορμόνης σε άλλη
Υπερευαισθησία Άσκηση και δυσανεξία στη γλυκόζη ή σακχαρώδης διαβήτης τύπου ΙΙ
Ορμόνες της πρόσθιας υπόφυσης (αδενοϋπόφυση) 1. Θυλακιοτροπίνη ή θυλακιοτρόπος ορμόνη (FSH) 2. Ωχρινοτροπίνη ή ωχρινοτρόπος ορμόνη (LH) 3. Σωματοτροπίνη ή αυξητική ορμόνη (GH) 4. Θυρεοειδοτροπίνη ή θυρεοειδοτρόπος ορμόνη (TSH) 5. Προλακτίνη (PRL) ή γαλακτοτρόπος (LTH, μαστοτρόπος) ορμόνη 6. Κοτρικοτροπίνη ή φλοιοτρόπος ορμόνη (ACTH)
Στόχοι και κύριες λειτουργίες των έξι κλασσικών ορμονών της πρόσθιας υπόφυσης
Θυλακιοτροπίνη ή θυλακιοτρόπος ορμόνη (FSH) και Ωχρινοτροπίνη ή ωχρινοτρόπος ορμόνη (LH) Η LH συνεργάζεται με την FSH και διεγείρουν την παραγωγή οιστρογόνων και προεγεστερόνης από τις ωοθήκες των γυναικών και τεστοστερόνης από τους όρχεις των ανδρών. Η έκκριση της επηρεάζεται από τη δράση της γοναδοεκλυτίνης (GnRH) Η εξωγενής λήψη LH είναι απαγορευμένη για τους αθλητές
Θυρεοειδοτροπίνη ή θυρεοειδοτρόπος ορμόνη (TSH) Διεγείρει την παραγωγή και απελευθέρωση της θυροξίνης και τριιδωθυρονίνης από το θυρεοειδή H έκκριση της εξαρτάται από τη δράση της θυρεοειδοεκλυτίνης (TRH) Αποτέλεσμα της υποέκκρισης είναι ο υποκρετινισμός στα παιδιά και το μυξοίδημα στους ενήλικες Αποτέλεσμα της υπερέκκρισης είναι η νόσος του Graves και εμφάνιση καρδιακών νόσων
Υποέκκριση Υποκρετινισμός: καθυστέρηση ανάπτυξης και κινητική καθυστέρηση Μυξοίδημα: Χαμηλός Βασικός μεταβολικός Ρυθμός, δυσκοιλιότητα, ξηρό δέρμα, οίδημα και λήθαργος
Υπερέκκριση-Ασθένεια Graves
Προλακτίνη (PRL) Αναστέλλει την τεστοστερόνη και κινητοποιεί τα λιπαρά οξέα Αναστέλλεται η έκκριση της από την προλακτοστατίνη ή ντοπαμίνη Η υποέκκριση οδηγεί σε μικρή ποσότητα γάλακτος στις γυναίκες Η υπερέκκριση οδηγεί σε γαλακτόρροια και διακοπή του καταμήνιου κύκλου
Κοτρικοτροπίνη ή φλοιοτρόπος ορμόνη (ACTH) Διεγείρει την παραγωγή και απελευθέρωση της κορτιζόλης, της αλδοστερόνης και των επινεφριδιακών ορμονών Η έκκριση της επηρεάζεται από την κορτικοεκλυτίνη (CRH) Υπερέκκριση οδηγεί στην ασθένεια Cushing
Ασθένεια Cushing Η ασθένεια προέρχεται από την υπερβολική έκκριση της κορτιζόλης από τον φλοιό των επινεφριδίων
Σωματοτροπίνη ή αυξητική ορμόνη (GH) Διεγείρει την ανάπτυξη των ιστών και κινητοποιεί τα λιπαρά οξέα για την παραγωγή ενέργειας. Η έκκριση της εξαρτάται από δύο ορμόνες του υποθαλάμου: τη σωματοστατίνη και την σωματοεκλυτίνη. Η σωματοστατίνη αναστέλλει την έκκριση της GH ενώ η σωματοεκλυτίνη διεγείρει την έκκριση αυτής
Σωματοτροπίνη ή αυξητική ορμόνη (GH) Επηρεάζει την έκκριση του ινσουλινομιμητικού αυξητικού παράγοντα (IGF-1) από το ήπαρ Επιδρά στο μεταβολισμό των πρωτεϊνών, υδατανθράκων και λιπιδίων σε δια φορα όργανα και ιστούς
Πρόσθιο υποθαλαμοϋποφυσιακό σύστημα
Επιδράσεις των υποφυσιοτροπικών ορμονών στην πρόσθια υπόφυση
Νευρικός έλεγχος των υποφυσιοτροπικών ορμονών
Έλεγχος έκκρισης GH και IGF-1
Βιβλιογραφία Vander, Sherman, Luciano,Τσακόπουλος Τσακόπουλος. Φυσιολογία του Ανθρώπου. Κεφ.. 10, Σελίδες 373-404. McArdle, Katch, Katch. Φυσιολογία της Άσκησης. Κεφ.. 13, Σελίδες 442 475.