ΣΑ ΒΟΣΑΝΑ ΚΑΗ Ζ ΔΠΗΓΡΑΖ ΣΟΤ ΣΖΝ ΤΓΔΗΑ

7 μ ΓΤΜΝΑΗΟ ΚΔΡΑΣΗΝΗΟΤ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΧΓΖ ΤΓΔΗΑ ΣΑ ΒΟΣΑΝΑ ΚΑΗ Ζ ΔΠΗΓΡΑΖ ΣΟΤ ΣΖΝ ΤΓΔΗΑ ΤΠΔΤΘΤΝΖ ΚΑΘΖΓΖΣΡΗΑ ΘΑΛΔΗΑ ΓΔΧΡΓΗΟΤ ΟΗΚΗΑΚΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΚΑΗ ΟΗΚΟΛΟΓΗΑ

2

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΣΟΥΟΗ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΣΟΤ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΟ 4 ΔΗΑΓΧΓΗΚΟ ΖΜΔΗΧΜΑ 5 ΣΗ ΔΗΝΑΗ ΒΟΣΑΝΑ 6 ΗΣΟΡΗΑ ΒΟΣΑΝΧΝ 7 ΤΛΛΟΓΖ ΒΟΣΑΝΧΝ 7 ΤΝΣΖΡΖΖ ΒΟΣΑΝΧΝ 7 ΥΡΖΗΜΟΣΖΣΑ ΒΟΣΑΝΧΝ 9 ΤΝΖΘΗΜΔΝΔ ΜΟΡΦΔ ΘΔΡΑΠΔΤΣΗΚΧΝ ΒΟΣΑΝΧΝ 12 ΚΤΡΗΔ ΘΔΡΑΠΔΤΣΗΚΔ ΗΓΗΟΣΖΣΔ ΑΗΘΔΡΗΧΝ ΔΛΑΗΧΝ 13 ΚΑΠΟΗΑ ΒΑΗΚΑ ΒΟΣΑΝΑ 14 ΔΡΧΣΖΜΑΣΟΛΟΓΗΟ 28 ΦΧΣΟΓΡΑΦΗΚΟ ΤΛΗΚΟ 33 ΔΠΗΛΟΓΟ 52 ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ 52 ΟΜΑΓΑ ΔΡΓΑΗΑ 52 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 54 3

ΣΟΥΟΗ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΣΟΤ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΟ ηυπμξ ημο πνμβνάιιαημξ είκαζ κα βκςνίζμοιε ηα αυηακα ηαζ ηζξ ζδζυηδηεξ ημοξ. Να ιάεμοιε κα ηα ηαθθζενβμφιε κα ηα απμλδναίκμοιε ηαζ κα ηα πνδζζιμπμζμφιαζ ζε πμθθμφξ ημιείξ ζηδκ γςή ιαξ ηαζ ηονίςξ ζηδκ πνυθδρδ ηαζ εεναπεία πμθθχκ αζεεκεζχκ. Θα πνέπεζ κα ηαθθζενβήζμοιε ζηα παζδζά ημ ζεααζιυ βζα ηδ θφζδ ηαζ βζα υθα υζα ιαξ πνμζθένεζ ηαζ κα οζμεεηήζμοιε ιζα μζημθμβζηή ζηάζδ γςήξ. Ένεοκεξ ηαζ ζηαηζζηζηέξ ακαθένμοκ υηζ έπεζ αολδεεί δ ηαηακάθςζδ θανιάηςκ αηυιδ ηαζ ζηδκ παζδζηή δθζηία. Μήπςξ υθμζ ιαξ οπεναάθθμοιε ζηδκ ηαηακάθςζδ ακηζαζμηζηχκ ηαζ θανιάηςκ βεκζηυηενα. Γεκ εα ήηακ ζμθυηενμ βζα ηδκ επζαίςζδ ιαξ ηαζ ηδ ιαηνμγςία ιαξ, βζα ημ αήπα ακηί βζα ακηζαδπζηυ έκα ιαθαηηζηυ ηζάζ, βζα ημ πμκμηέθαθμ έκα παθανςηζηυ αθέρδια ή ααζζθζηυ ακηί βζα ηα πδιζηά εκημιμαπςεδηζηά. Ζ εοαζζεδημπμίδζδ υθςκ ζε εέιαηα πμο αθμνμφκ ηδκ οβεία ιαξ. Δπίζδξ επζπθέμκ ζηυπμζ είκαζ δ ακάπηολδ ζηακμηήηςκ ζοθθμβήξ ηαζ αλζμθυβδζδξ ηςκ πθδνμθμνζχκ. Ζ ακάπηολδ ηδξ δδιζμονβζηυηδηαξ ημοξ ηαζ ηδξ ζηακυηδηαξ ηδξ μιαδζηήξ ενβαζίαξ. Ζ ακάθδρδ πνςημαμοθζχκ ιε ζημπυ ηδκ ακάπηολδ ηδξ οπεοεοκυηδηαξ ημοξ ηαεχξ ηαζ δ εκίζποζδ ηδξ αοημεηηίιδζδξ, ηδξ απυηηδζδξ ζζπονήξ πνμζςπζηυηδηαξ ηαεχξ ηαζ ακάπηολδ δελζμηήηςκ ζε πμθθμφξ ημιείξ. 4

ΔΗΑΓΧΓΗΚΟ ΖΜΔΗΧΜΑ ημ πνυβναιια αοηυ εα πνμζπαεήζμοιε κα πανμοζζάζμοιε ηα πζμ δζαδεδμιέκα αυηακα, ηζξ ζδζυηδηεξ ημοξ ηαεχξ ηαζ ημοξ ηνυπμοξ πνδζζιμπμίδζδξ ημοξ. οβηεκηνχζαιε υζμ πζμ πθμφζζμ οθζηυ ανήηαιε απυ δζάθμνεξ πδβέξ υπςξ δζαδίηηομ, αζαθία, εβηοηθμπαίδεζεξ, πενζμδζηά, εθδιενίδεξ αηυιδ ηαζ αθδβήζεζξ απυ ημοξ ιεβαθφηενμοξ βζα ημοξ ιφεμοξ πμο αημθμοεμφκ ηα αυηακα. Φηζάλαιε ενςηδιαημθυβζμ ηαζ ημ δζαηζκήζαιε μφηςξ χζηε κα ηαηαβνάρμοιε ηζξ βκχζεζξ ηςκ ενςηδεέκηςκ ζπεηζηά ιε ηα αυηακα αθθά ηαζ ηδκ εκδιένςζδ ημοξ βζα ηδκ απυηηδζδ κέςκ βκχζεςκ. Φοηέραιε αυηακα ζημ πχνμ ημο ζπμθείμο ηαζ ημπμεεηήζαιε ηαιπέθεξ ιε ημ υκμια ημοξ. Απμλδνάκαιε αυηακα ζημ ζπμθείμ ηαζ ηα απμεδηεφζαιε ζε ααγάηζα βζα ιεθθμκηζηή πνδζζιμπμίδζδ ημοξ. Δπίζδξ ζοζηεοάζαιε δζάθμνα άθθα αυηακα ζε ζαημοθάηζα βζα κα βκςνίζμοιε υζμ ημ δοκαηυκ πενζζζυηενα. Μάεαιε βζα ηζξ πζμ ζοκδεζζιέκεξ ιμνθέξ πμο ζοκακηάιε ηα αυηακα πμο είκαζ ηα αζεένζα έθαζα, ημ αάιια, ημ έβποια, ημ αθέρδια ηαζ ημ ζζνυπζ. Φηζάλαιε ανςιαηζηά πχνμο απυ αυηακα, εθαζυθαδμ ιε ανςιαηζηά αυηακα η.α. Δπίζδξ θηζάλαιε έθαζμ βζα ιαζάγ βζα ακαημφθζζδ απυ ιοσημφξ πυκμοξ ηαζ παθάνςζδ. 5

Ση είλαη βόηαλα Βόηαλα είλαη όια ηα ρξήζηκα θπηά θαη αθνξά ηα θπηά ησλ νπνίσλ νη ξίδεο, ηα άλζε θαη ηα θύιια ρξεζηκεύνπλ σο ηξνθή ή ζεξαπεία, ράξε ζην άξσκα ηνπο ή κε θάπνηνλ άιιν ηξόπν φιθςκα ιε ημκ παναπάκς μνζζιυ οπάνπεζ ιζα ιεβάθδ πμζηζθία θοηχκ ιε πμθθαπθέξ πνήζεζξ πμο αθμνμφκ ηνμθή, εεναπεοηζηά ζηεοάζιαηα, πμηά, ηζάζ, ανςιαημπμζία,ηαθθοκηζηά. Σμοξ ηεθεοηαίμοξ αζχκεξ δ έκκμζα αυηακμ, πενζμνίζηδηε ζηεκά ζε ηάπμζα ζοβηεηνζιέκα θοηά, ηα μπμία πνδζζιμπμζήεδηακ είηε ςξ εεναπεοηζηά νμθήιαηα είηε ςξ ηαηαπθάζιαηα είηε ςξ πνχηδ φθδ βζα ηδ δδιχδδ ζαηνζηή ηαζ ηδ ζφβπνμκδ θανιαημθμβία. Ζ θφζδ απμηεθεί ημ ιεβαθφηενμ θανιαηείμ. Ζ πθςνίδα ηνφαεζ ηα ιοζηζηά ηδξ πζμ θαιπνήξ μιμνθζάξ ηαζ οβείαξ, πνμηείκμκηαξ βζα ηάεε πνυαθδια ηδκ άνζζηδ δοκαηή θφζδ. ημ πέναζια ηςκ πνυκςκ μ άκενςπμξ άνπζζε κα λεπκά ηζξ εεναπείεξ ηδξ θφζδξ ηαζ πνμηίιδζε κα ζηνέρεζ ημ εκδζαθένμκ ημο ζηα ηαηαζηεοάζιαηα ηςκ πδιζηχκ ενβαζηδνίςκ. Ζ θφζδ υιςξ παίνκεζ ηδ ζηοηάθδ ηαεχξ ακαηαθφπημοιε λακά ηζξ εοενβεηζηέξ ζδζυηδηεξ ηςκ αμηάκςκ. Ο παβηυζιζμξ Ονβακζζιυξ Τβείαξ οπμθμβίγεζ υηζ πενίπμο 80% ημο παβηυζιζμο πθδεοζιμφ πνδζζιμπμζμφκ ηα αυηακα ςξ εεναπεοηζηή αβςβή βζα δζάθμνεξ αζεέκεζεξ. Δπίζδξ ζδιεζχκεζ υηζ απυ ηα 119 θάνιαηα πμο ελάβμκηαζ ζήιενα απυ θοηά, ημ 74% απυ αοηά πνδζζιμπμζμφκηαζ απυ ηδκ ιμκηένκα ζαηνζηή ιε ημκ ίδζμ ή πανυιμζμ ηνυπμ πμο πνδζζιμπμζμφκηακ ζημ πανεθευκ ςξ αυηακα. Σμ ιοζηζηυ ηδξ οβείαξ ηαζ ηδξ μιμνθζάξ ανίζηεηαζ ηαθά ηνοιιέκμ ζηα αυηακα.ηδκ εθθδκζηή θφζδ εοδμηζιμφκ πθήεμξ αμηάκςκ πμο άθθα ιε ηδκ οπένμπδ βεφζδ ηαζ άθθα ιε ημ άνςια ημοξ ιαξ πανίγμοκ ςθέθεζα ηαζ ιαξ θηζάπκμοκ ηδ δζάεεζδ. 6

Βόηαλα, όπσο ηα ήμεξαλ νη παιηνί Ζ ηζηνξία ησλ βνηάλσλ Ζ πνήζδ ηςκ θοηχκ βζα θανιαηεοηζημφξ ζημπμφξ είκαζ ηυζμ παθζά υζμ ηαζ μ πμθζηζζιυξ. Ζ πνχηδ βκςζηή ακαθμνά βζα εεναπεοηζηά θοηά ένπεηαζ απυ ημοξ μοιένζμοξ ημ 2200π.π..Ο παηέναξ ηδξ ζαηνζηήξ μ Έθθδκαξ Ηππμηνάηδξ ηαηέβναρε πενίπμο 400 είδδ αμηάκςκ πμο δ πνήζδ ημοξ ήηακ βκςζηή απυ ημκ 5 μ αζχκα π.π. ηαζ μ Γζμζημονίδδξ ηαηά ημ πνχημ ι.υ. αζχκα έβναρε ιζα αμηακζηή πνδζζιμπμζχκηαξ 600 θοηά. Αοηυ ημ ένβμ ήηακ αάζδ βζα πμθθέξ ιεηαβεκέζηενεξ αμηακζηέξ ένεοκεξ. ε υθμ ημκ ηυζιμ απυ ηδκ ανπαζυηδηα ιέπνζ ηδ ζφβπνμκδ επμπή, δζαθμνεηζηέξ ημοθημφνεξ έπμοκ ακαηαθφρεζ πμθθά ημζκά ζδιεία ηαζ πμζηίθεξ πνήζεζξ βζα αυηακα ηαζ αζεένζα έθαζα. Οζ ιφεμζ, δ πανάδμζδ ηαζ δ ζαηνζηή ακηζηαημπηνίγμοκ αοηέξ ηζξ βκχζεζξ. Μζα πνχηδ ζοζηδιαηζηή ηαηαβναθή ηςκ θοηχκ έπμοιε απυ ημκ Θευθναζημ, ιαεδηή ημο Ανζζημηέθμοξ, ζημ ένβμ ημο Πενί Φοηχκ Ηζημνίαξ ημο μπμίμο ημ 9 μ αζαθίμ είκαζ αθζενςιέκμ ζηα αυηακα ηαζ ηζξ ζαηνζηέξ ημοξ ζδζυηδηεξ. Ακαθένεζ αηυιδ ηα ιένδ ηδξ Δθθάδαξ, ζηα μπμία θοηνχκμοκ πμθθά ζαηνζηά αυηακα ιε πνχημ ημ Πήθζμ ζηδ Θεζζαθία, ημ Σεθεφενζμ ζηδκ Δφαμζα, ημκ Πανκαζζυ, ηδκ Ανηαδία ηδκ Κνήηδ ηαζ ηδκ Λαηςκία. Ηδζαίηενεξ ακαθμνέξ βίκμκηαζ βζα ημ Γίηηαιμ ηδξ Κνήηδξ. πιινγή βνηάλσλ Ζ ζοθθμβή ηςκ αμηάκςκ είκαζ ιζα πμθφ ζδιακηζηή δζαδζηαζία ηαζ επδνεάγεζ άιεζα ηδ πδιζηή ζφζηαζδ ημοξ, άνα ηαζ ηζξ εεναπεοηζηέξ ζδζυηδηεξ ημοξ.. Πάκημηε μ ηνυπμξ ζοθθμβήξ ηςκ αμηάκςκ ελανηάηαζ απυ ημ ιένμξ ημο θοημφ πμο επζεοιμφιε κα πάνμοιε. Πμηέ ιδ ζοθθέβεηε ιεβαθφηενεξ πμζυηδηεξ απυ αοηέξ πμο πνεζάγεζηε. Σα θφθθα ζοθθέβμκηαζ πνζκ ημ θοηυ ακείζεζ, βζαηί δζαθμνεηζηά γάκμοκ ιένμξ απυ ηα μ άνςια ημοξ. Οζ ζπυνμζ ηαζ μζ αθαζημί ζοθθέβμκηαζ αθμφ ακείζεζ ημ θοηυ. Σα ανςιαηζηά θοηά πνέπεζ κα ιαγεφμκηαζ ηαηά ηδ δζάνηεζα ημο πνςζκμφ. Γεκ ιαγεφμιαζ πμηέ ηα αυηακα υηακ ανέπεζ. Μδ λεπαηχκεηε πμηέ ηα αυηακα.με έκα ημθηενυ ραθίδζ ηυρηε υζμ ζαξ πνεζάγεηαζ πνμζεηηζηά έηζζ χζηε κα λακααθαζηήζμοκ. Δηηυξ ακ επζεοιείηαζ κα ζοθθέλεηε ηζξ νίγεξ ημο θοημφ. Οζ νίγεξ ζοθθέβμκηαζ ημ θεζκυπςνμ, υηακ ημ θοηυ έπεζ ζηαιαηήζεζ ηδ ιεβάθδ παναβςβή θφθθςκ ηαζ ακεχκ. 7

πληήξεζε βνηάλσλ Γζα κα απμθαιαάκμοιε θνέζηα αυηακα απυ ημκ ηήπμ ιαξ βζα ανηεημφξ ιήκεξ οπάνπμοκ ανηεημί ηνυπμζ. Αξ δμφιε ημοξ πζμ δζαδεδμιέκμοξ ηαζ απμδμηζηυηενμοξ: 1. οκηήνδζδ ιε ηαηάρολδ( λδνή ηαηάρολδ): Κυρηε ηα πζμ θνέζηα οβζή θφθθα Πθφκεηε ηα ακ πνεζάγεηαζ, ηαζ ζηεβκχζηε ηα ιε πανηί ημογίκαξ Απθχζηε ηα θφθθα ζε έκα πζάημ ή θαδυημθθα.έηζζ δε εα ημθθήζμοκ ιεηαλφ ημοξ υηακ ηα ηαηαρφλμοιε. Καθφρηε ημ πζάημ ηαζ αάθηε ημ ζηδκ ηαηάρολδ. Όηακ ροπεμφκ ηαθά,ημπμεεηήζηε ηα θφθθα ζε αενμζηεβή ζαημφθα ηαζ αάθηε ηα πίζς ζηδκ ηαηάρολδ. Σα παβςιέκα θφθθα δε εα ημθθήζμοκ ιεηαλφ ημοξ. 2. Καηάρολδ ζε παβάηζ: Σα δφμ πνχηα αήιαηα είκαζ ίδζα ιε ηα παναπάκς. ηνζιχληε δφμ-ηνία θφθθα ή ιζα ημοηαθζά ρζθμημιιέκμ αυηακα ιέζα ζηζξ εήηεξ ιζαξ παβμεήηδξ. Φνμκηίζηε χζηε ηα θφθθα κα είκαζ υζμ ημ δοκαηυκ αοεζζιέκα ιέζα ζημ κενυ. Μζζμβειίζηε ηζξ εήηεξ ιε κενυ ηαζ ημπμεεηήζηε ηδκ παβμεήηδ ζηδκ ηαηάρολδ. Όηακ ηα αμηακμπαβάηζα ιαξ έπμοκ ζπεδυκ πήλεζ, ζοιπθδνχζηε ηζξ εήηεξ ιε κενυ ηαζ ημπμεεηήζηε ηδκ παβμεήηδ ζηδκ ηαηάρολδ. Όηακ ηα παβάηζα είκαζ έημζια, αθαζνέζηε ηα ηαζ ημπμεεηήζηε ηα ζε αενμζηεβήξ ζαημφθεξ, ηαηά πνμηίιδζδ. Γζα κα πνδζζιμπμζήζεηε ηα αυηακα νίληε μθυηθδνμ ημ παβάηζ ζημ θαβδηυ. πληήξεζε κε απνμήξαλζε Ζ απμλήνακζδ είκαζ ιέεμδμξ ηαηάθθδθδ βζα αυηακα,ηα μπμία δεκ πενζέπμοκ πμθφ ιεβάθμ πμζμζηυ οβναζίαξ, υπςξ ημ δεκδνμθίαακμ, μ άκδεμξ, δ νίβακδ, ημ θαζηυιδθμ ηαζ άθθα. Σα θοθθχδδ αυηακα, υπςξ μ ααζζθζηυξ δοζηοπχξ ηείκμοκ κα πάζμοκ πμθφ απυ ηδ βεφζδ ηαζ ημ πνχια ημοξ ιε ηδκ απμλήνακζδ. Απμθεφβμοιε ηδκ λήνακζδ ζημκ ήθζμ, βζαηί πάκμοκ ημ άνςια ηαζ ημ πνχια ημοξ. Ζ εενιμηναζία ζημ δςιάηζμ υπμο είκαζ ηα αυηακα πνέπεζ κα είκαζ 20-31 ααειμφξ ηεθζίμο. Σα άκεδ ηςκ θοηχκ απμλδναίκμκηαζ μθυηθδνα. Ο πνυκμξ πμο εα πνεζαζημφκ κα απμλδνακεμφκ ελανηάηαζ πάκηα απυ ημ αυηακμ. Σα πζμ θεπηεπίθεπηα αυηακα πνεζάγμκηαζ 3-4 διένεξ, εκχ ηα πζμ ακεεηηζηά υπςξ ημ εοιάνζ, δ νίβακδ ηαζ ημ δεκδνμθίαακμ ιπμνεί κα πνεζαζημφκ 6-8 διένεξ. Απνμήξαλζε ησλ βνηάλσλ Κυαμοιε ηα οβζή ηθανάηζα απυ ημ θοηυ. 8

Απμιαηνφκμοιε ηα λδνά ή άννςζηα θφθθα. Σα ηζκάγμοιε ιαθαηά βζα κα δζχλμοιε ηοπυκ ακεπζεφιδημοξ επζζηέπηεξ υπςξ έκημια ή γμογμφκζα. Ακ ημ εεςνμφιε απαναίηδημ, ημ λεπθέκμοιε ιε κενυ ηαζ ηα ζηεβκχκμοιε ιε πανηί ημογίκαξ. Απμιαηνφκμοιε ηα θφθθα πμο ανίζημκηαζ ζημ ηάης ιένμξ ημο ηθανζμφ, ζε απυζηαζδ ιέπνζ ηαζ 3 εηαημζηά πενίπμο. Κάκμοιε ιαηζάηζα ηςκ 4-5 ηθανζχκ. Υνδζζιμπμζμφιε ζπάβημ ή θαζηζπάηζ βζα κα ηα πζάζμοιε ιεηαλφ ημοξ. Πάνηε ιζα πάνηζκδ ζαημφθα ηαζ ακμίληε ηδξ ανηεηέξ ηνφπεξ. Γνάρηε πάκς ζηδ ζαημφθα ημ υκμια ημο αμηάκμο πμο απμλδναίκεηε. Σμπμεεηήζηε ημ ιαηζάηζ ακάπμδα ιέζα ζηδ ζαημφθα. Πζάζηε ημ άκμζβια ηδξ ζαημφθαξ ιαγί ιε ημ άηνμ ημο ιαηζαηζμφ ηαζ ηα δέκμοιε. Σα αυηακα δεκ πνέπεζ κα ζηνζιχπκμκηαζ ιέζα ζηδ ζαημφθα. Γέζηε ηδ ζαημφθα, χζηε κα ηνέιεηαζ ιε ημ άκμζβια ηδξ πνμξ ηα πάκς, ζε έκα γεζηυ δςιάηζμ πμο αενίγεηαζ. Σζεηάνεηε ακά εαδμιάδα κα δείηε πςξ πνμπςνάεζ δ απμλήνακζδ ηςκ αμηάκςκ. Δπίζδξ ιπμνμφιε εθυζμκ έπμοιε θηζάλεζ ηα ιζηνά ιαηζάηζα κα ηα ηνειάζμοιε ζε ζηζενυ ιένμξ ακάπμδα ηαζ κα ηα ζηεπάζμοιε ιε έκα θεπηυ πακί βζα κα ιδ ζημκζζημφκ. Απνζήθεπζε ησλ απνμεξακέλσλ βνηάλσλ καο Υνδζζιμπμζμφιαζ αενμζηεβή δμπεία, αάγμοιε εηζηέηα ιε ημ υκμια ημο αμηάκμο πμο απμλδνάκαιε. Σα ημπμεεημφιε ζε δνμζενυ ηαζ λδνυ ιένμξ. Σα απμλδναιέκα αυηακα έπμοκ ιέβζζηδ δζάνηεζα έκα έημξ. Καεχξ πάκμοκ ημ πνχια ημοξ πάκμοκ ηαζ ημ άνςια ημοξ. Υξεζηκόηεηα ησλ βνηάλσλ Σα αυηακα δζαδναιαηίγμοκ έκα πμθφ ζδιακηζηυ νυθμ ζηδκ οβεία ιαξ. Σα ζοζηαηζηά ημοξ (πηδηζηά έθαζα, ηακίκεξ ηθπ.) εηηυξ απυ ημ κα δίκμοκ εοπάνζζηδ βεφζδ ζηα θαβδηά, έπμοκ πςκεοηζηέξ ζδζυηδηεξ ακαημοθίγμοκ απυ δζάθμνμοξ πυκμοξ ή εκμπθήζεζξ ηαζ ιπμνμφκ κα πνδζζιμπμζδεμφκ ςξ ημ ηαθφηενμ θάνιαημ ζε δζάθμνεξ παεήζεζξ αθθά ηαζ ζε πμθθέξ ζδζυηδηεξ ζηδκ ηαεδιενζκή ιαξ γςή υπςξ ζηδ ιαβεζνζηή, ζηδκ ζαηνζηή, ζηδκ ανςιαημεεναπεία ηαζ ηδκ αμηακμεεναπεία. Σα αυηακα ηδξ εθθδκζηήξ θφζδξ έπμοκ επίζδξ ηαζ ακηζμλεζδςηζηέξ, ιζηνμαζαηέξ, ακηζζηέξ, ακηζθθεβιμκχδεζξ ηαζ ακηζβδνακηζηέξ ζδζυηδηεξ ηαζ πνδζζιμπμζμφκηαζ ζηδκ ζαηνζηή. Σα βκςζηυηενα είκαζ: ΑΒΡΟΤΝΗΔ ΑΓΗΑΝΝΖ ΑΓΚΑΘΗΑ 9

ΑΓΡΗΟΚΑΠΑΡΗΑ ΑΜΑΡΑΝΘΟ ΑΝΣΡΑΚΛΑ ΑΝΧΝΗΓΑ ΑΠΖΓΑΝΟ ΑΡΗΣΟΛΟΥΗΑ ΑΦΟΓΔΛΟ ΑΥΗΛΔΗΟΝ ΑΦΗΘΗΑ ΒΑΛΔΡΗΑΝΑ ΣΗΛΗΟ ΣΑΗ ΦΑΚΟΜΖΛΟ ΥΑΜΟΜΖΛΟ Πμθθά θοηά ηα μπμία θφμκηαζ ζε μθυηθδνμ ημκ ηυζιμ, έπμοκ θανιαηεοηζηέξ πνήζεζξ, βζαηί πενζέπμοκ εκενβά ζοζηαηζηά πμο επζδνμφκ άιεζα ηαζ αμδεμφκ ζημ ζχια. Σα αυηακα πμο πνδζζιμπμζμφκηαζ ζηδ αμηακμεεναπεία είκαζ: ΓΔΝΓΡΟΛΗΒΑΝΟ ΓΑΦΝΖ ΓΑΣΟΤΡΑ ΓΧΛΘΔΡΗΑ ΓΛΤΚΟΡΗΕΑ ΓΛΤΚΑΝΗΟ ΓΛΗΣΡΗΓΑ ΓΛΖΦΧΝΗ ΓΚΡΗΝΣΔΛΔΗΑ 10

Σα πζμ δζαδεδμιέκα αυηακα πμο πνδζζιμπμζμφκηαζ ζηδκ ιαβεζνζηή είκαζ: ΑΝΖΘΟ ΒΑΗΛΗΚΟ ΓΑΡΗΦΑΛΟ ΓΛΤΚΑΝΗΟ ΓΑΦΝΖ ΓΔΝΓΡΟΛΗΒΑΝΟ ΓΗΚΣΑΜΟ ΓΤΟΜΟ ΘΤΜΑΡΗ ΚΟΛΗΑΝΣΡΟ ΚΡΟΚΟ ΚΟΕΑΝΖ ΜΑΗΝΣΑΝΟ ΜΑΝΣΕΟΤΡΑΝΑ ΜΑΡΑΘΟ ΜΔΝΣΑ ΡΗΓΑΝΖ ΔΛΖΝΟ ΚΟΡΓΟ ΦΑΚΟΜΖΛΟ Ανςιαημεεναπεία είκαζ μ ηθάδμξ εηείκμξ ηδξ αμηακζηήξ ζαηνζηήξ πμο ζημπυ έπεζ ηδ εεναπεία ηδξ ροπήξ ηαζ ζχιαημξ ιε ηδ πνήζδ ανςιάηςκ, υπζ υιςξ εηείκςκ πμο βκςνίγμοιε υθμζ θυβς ηςκ ημζιδηζηχκ ημοξ ζδζμηήηςκ, αθθά πνυηεζηαζ βζα αβκά, απμζηαβιέκα έθαζα θοηχκ, βκςζηχκ βζα ηζξ εεναπεοηζηέξ ημοξ ζδζυηδηεξ, ηα αζεένζα έθαζα. Μενζηά απυ αοηά είκαζ: ΑΓΓΔΛΗΚΖ ΓΗΑΔΜΗ ΓΔΡΑΝΗ ΘΤΜΑΡΗ 11

ΗΛΑΝΓΚ ΗΛΑΝΓΚ ΛΔΒΑΝΣΑ ΜΑΝΣΕΟΤΡΑΝΑ ΜΔΛΗΟΥΟΡΣΟ ΜΤΡΟ ΠΔΡΓΑΜΟΝΣΟ ΠΗΠΔΡΟΡΗΕΑ ΑΝΣΑΛΟΞΤΛΟ ΣΡΗΑΝΣΑΦΤΛΛΟ ΥΑΜΟΜΖΛΗ πλεζηζκέλεο κνξθέο ζεξαπεπηηθώλ βνηάλσλ Έθρπκα (Δθρύιηζκα) Σμ έηποια είκαζ έκαξ απθυξ ηνυπμξ ελαβςβήξ ηςκ εκενβχκ ζοζηαηζηχκ ηςκ αμηάκςκ ιέζς ημο γεζημφ κενμφ. Αοηή δ ιέεμδμξ πνδζζιμπμζείηαζ βζα κα ελάβμοιε ηα πηδηζηά ζοζηαηζηά ηςκ απμλδναιέκςκ ή πνάζζκςκ εκαένζςκ ιενχκ ηςκ αμηάκςκ υπςξ είκαζ ηα θμοθμφδζα ηαζ ηα θφθθα. Βάγμοιε ηα αυηακα ζημ κενυ πνζκ ανάζεζ ηαζ ημ αθήκμοιε ζηεπαζιέκμ ιε έκα ηαπάηζ βζα 5-10 θεπηά. Δπεζδή ημ αναζηυ κενυ δζαζημνπίγεζ ηα πμθφηζια πηδηζηά έθαζα ηςκ αμηάκςκ ζημκ αηιυ ιδκ ηα αθήκεηε κα ανάζμοκ. Αθέςεκα Οζ νίγεξ, μζ θθμζμί ηαζ ηα θνμφηα πμο είκαζ παπφηενα ηαζ θζβυηενμ δζαπεναηά απυ ηα εκαένζα ιένδ ηςκ θανιαηεοηζηχκ θοηχκ, δεκ απεθεοεενχκμοκ ηα εκενβά ημοξ ζοζηαηζηά ιε ηδκ απθή έβποζδ. Αοηά ηα ιένδ είκαζ απαναίηδημ κα ζζβμανάζμοκ χζηε κα ελαπεμφκ. Σμ ζηθδνυ αυηακμ πνέπεζ κα ημπεί ζε ιζηνυηενα ημιιάηζα. Πνμηεζιέκμο κα ιδ παεμφκ ηα πηδηζηά ζοζηαηζηά, ημπμεεημφιε έκα ηαπάηζ πάκς ζημ ιπνίηζ. Αθήκμοιε κα ζζβμανάζεζ βζα ιζα χνα πενίπμο, ιέπνζ πμο μ υβημξ ημο κα ιεζςεεί ηαηά ημ έκα ηνίημ. Αθμφ ηαηαπέζμοκ ηαζ δζαπςνζζηεί ημ ζηενευ απυ ημ οβνυ, ημ πίκμοιε γεζηυ ή ηνφμ. Βάκκα Σα πενζζζυηενα απυ ηα πηδηζηά ζοζηαηζηά ηςκ θανιαηεοηζηχκ θοηχκ ηαζ αμηάκςκ είκαζ δζαθοηά ζηδκ αθημυθδ. Με ηδκ ειαάπηζζδ λδνχκ ή θνέζηςκ ιενχκ ημο θοημφ ζηδκ αθημυθδ, ηα εκενβά ζοζηαηζηά ελάβμκηαζ εφημθα ζε ζοβηεκηνχζεζξ πμο 12

οπενααίκμοκ αοηέξ ηδξ έβποζδξ ηαζ ημο αθερήιαημξ. Σα ορδθά ζοιποηκςιέκα δζαθφιαηα πμο εα ηναηήζμοκ βζα έκα ή δφμ πνυκζα είκαζ έκαξ αμθζηυξ ηνυπμξ κα απμεδηεφζμοιε ηαζ κα πνδζζιμπμζήζμοιε ηα θανιαηεοηζηά ζοζηαηζηά ηςκ θοηχκ. ηξόπη Με ζημπυ κα ζοβηαθφρμοιε ηάπμζα βεφζδ πμο δεκ ιαξ ανέζεζ ημ έβποια ή ημ αθέρδια ιπμνεί κα ακαιεζπεεί ιε ιέθζ. Σα ζζνυπζα ζοκδοάγμοκ ηδκ ηαηεοκαζηζηή επίδναζδ ημο ιεθζμφ ιε ηζξ θανιαηεοηζηέξ ζδζυηδηεξ ηςκ εβποιάηςκ ή αθερδιάηςκ ηαηαθήβμκηαξ ζε επζπνυζεεηα μθέθδ ζδίςξ βζα ηδκ ακηζιεηχπζζδ ηνομθμβήιαημξ ηαζ πμκυθαζιμο. Ακαηαηέρηε 500ml εβπφιαημξ ή αθερήιαημξ ιε 500 βν. ιέθζ. Αθμφ ηνοχζεζ αάθηε ημ ζε ζημφνμ ιπμοηάθζ ηαζ ηθείζηε ημ ιε θεθθυ. Αηζέξηα έιαηα Αζεένζμ έθαζμ είκαζ έκα οβνυ απμζηαβιέκμ απυ ηα θφθθα, ημοξ ιίζπμοξ, ηα θμοθμφδζα, ημοξ θθμζμφξ, ηζξ νίγεξ ή άθθα ζοζηαηζηά ημο θοημφ. Σα αζεένζα έθαζα πενζέπμοκ ημ απυζηαβια ηςκ θοηχκ απυ ηα μπμία ελάπεδηακ. Πενζέπμοκ ορδθυ πμζμζηυ ζοβηέκηνςζδξ ηδξ μοζίαξ ημο θοημφ ηαζ έηζζ πνεζάγεηαζ κα πνδζζιμπμζμφιαζ ιζηνή πμζυηδηα απυ αοηά. Σα αζεένζα έθαζα δεκ είκαζ ηα ίδζα ιε ηα ανχιαηα. Σα αζεένζα έθαζα ελάβμκηαζ απυ ηα θοηά, εκχ ηα ανχιαηα είκαζ πδιζηχξ ηαηαζηεοαζιέκα ή πενζέπμοκ πδιζηά ζοζηαηζηά ηαζ δεκ πνμζθένμοκ ηα εεναπεοηζηά μθέθδ πμο πνμζθένμοκ ηα αζεένζα έθαζα. Ζ πδιζηή ζφκεεζδ ηαζ ημ άνςια ηςκ αζεένζςκ εθαίςκ ιαξ πνμζθένεζ πμθφηζια ροπμθμβζηά ηαζ ροπζηά μθέθδ. Αοηά ηα μθέθδ επζηοβπάκμκηαζ ιε ηζξ εζζπκμέξ ηαζ ιε ηδκ εθανιμβή ημο αναζςιέκμο αζεένζμο εθαίμο ζημ ζχια. Σα πνδζζιμπμζμφιε αναζςιέκμ (ιυκμ θίβεξ ζηαβυκεξ) ζε θοηζηά έθαζα (αιοβδαθέθαζμ, δθζέθαζμ, εθαζυθαδμ, η.α.) ηαζ ηαηυπζκ εθανιυγμοιε αοηυ ημ ιείβια ζημ δένια βζα απμννυθδζδ. Ζ ααεεζά εζζπκμή ηςκ αζεένζςκ εθαίςκ πνμζθένεζ επίζδξ εεναπεοηζηά μθέθδ ηαεχξ ημ έθαζμ εζζένπεηαζ ζημοξ πκεφιμκεξ ηαζ απμννμθάηαζ απυ ημ αίια. Σα αζεένζα έθαζα πμζηίθμοκ ζηδκ ηζιή ηαζ ζηδκ πμζυηδηα. Αοηυ επδνεάγεηαζ απυ ηδκ ζπακζυηδηα ημο θοημφ, ηδ πχνα ηαζ ηζξ ζοκεήηεξ ζηζξ μπμίεξ ημ θοηυ ιεβαθχκεζ, ηα πμζμηζηά πνυηοπα ηδξ απυζηαλδξ ηαζ απυ ημ πυζμ έθαζμ ελάβεηαζ απυ ημ θοηυ. Κύξηεο ζεξαπεπηηθέο ηδηόηεηεο ησλ αηζέξησλ ειαίσλ Ακηζζδπηζηέξ, ακηζααηηδνζδζαηέξ, ακηζημλζηέξ, ακηζζηέξ, ακηζιοηδηζαηέξ, επμοθςηζηέξ, Ακαθβδηζηέξ, ακηζθθεβιμκχδεζξ, παθανςηζηέξ, ακηζηαηαεθζπηζηέξ, ζπαζιμθοηζηέξ, πςκεοηζηέξ, δζμονδηζηέξ, μνιμκζηέξ, εκημιμηηυκεξ, απμζιδηζηέξ. Σζ πνέπεζ κα πνμζέπμοιε ηαηά ηδ πνήζδ αζεένζςκ εθαίςκ: 13

Σα αζεένζα έθαζα δεκ πνέπεζ κα πνδζζιμπμζμφκηαζ ηαηά ηδκ εβηοιμζφκδ. Πνμζμπή ζηδ πμνήβδζδ ηςκ αζεένζςκ εθαίςκ ζηα ανέθδ. Σα αζεένζα έθαζα δεκ πνέπεζ κα ένπμκηαζ ζε επαθή ιε ηα ιάηζα. Να πνδζζιμπμζείηαζ πάκηα θοηζηυ θάδζ ηαζ υπζ ζοκεεηζηυ. Να απμθεφβεηαζ δ πνήζδ ημοξ απυ άημια πμο πάζπμοκ απυ οπένηαζδ ηαζ επζθδρία,πςνίξ ηδ ζοιαμοθή ημο βζαηνμφ. Άημια πμο ηάκμοκ μιμζμπαεδηζηή κα απμθεφβμοκ κα πνδζζιμπμζμφκ αζεένζα έθαζα πμο πενζέπμοκ ηαιθμνά ηαζ ιέκηα. Κάπνηα βαζηθά βόηαλα.. Αγξηάδα/Εηδάλην Δίκαζ απυ ηα πζμ πνήζζια θανιαηεοηζηά θοηά ηαζ ζοιπενζθαιαάκεηαζ ζε πμθθμφξ ζοκδοαζιμφξ βζα ηδ εεναπεία πνμζηάηδ. Φοζζηυ ακηζαζμηζηυ ηαζ απυ ηα πζμ θδιζζιέκα δζμονδηζηά. Δίκαζ ιαθαηηζηυ πςνίξ πανεκένβεζεξ, ηαεανίγεζ ημκ μνβακζζιυ απυ ημλίκεξ ηαζ ιεζχκεζ ηδ πμθδζηενίκδ ημο αίιαημξ. Βμδεά εκάκηζα ζημοξ ημθζημφξ ημο ζοηςηζμφ, ζηζξ πέηνεξ ζηδ πμθή, ζηδ πνοζή ηαζ ηδκ ηοηηανίηζδα. Γνα ςξ ακηζζδπηζηυ ηαζ ακηζθθεβιμκχδεξ ζε μονζηέξ θμζιχλεζξ, ζημκ νεοιαηζζιυ ηαζ ηα ανενζηζηά ηζξ αζεέκεζεξ ημο δένιαημξ ηαζ ηδκ δπαηίηζδα. Δίκαζ ςθέθζιμ βζα κεθνυθζεμοξ ηαζ ραιιίαζδ (άιιμ ζηα κεθνά). Κάκεζ ηαθυ βζα ηοζηίηζδεξ, ίηηενμ, δπαηίηζδα, ανενζηζηά, πέηνεξ ηςκ κεθνχκ ηαεανίγεζ ημ αίια. 14

Αγξίκόλην/Δππαηόξην Σμ Αβνζιυκζμ πνδζζιμπμζείηαζ βζα ημοξ αμηακμεεναπεοηέξ ζήιενα ηονίςξ ςξ ημκςηζηυ ημο πεπηζημφ ζοζηήιαημξ ηαζ εεςνείηαζ έκα θοηυ πμο επμοθχκεζ πθδβέξ ηαζ αννχζηζεξ. Θεςνείηαζ ζδζαίηενα απμηεθεζιαηζηυ βζα ηα έθηδ, ημοξ ημθζημφξ ηαζ ηδ δζάννμζα. Οζ ηακίκεξ πμο πενζέπεζ ζε ζοκδοαζιυ ιε θςημζηενίκδ ημο πνμζδίδμοκ δζμονδηζηέξ, ζηοπηζηέξ ηαζ ακηζθθεβιμκχδεζξ ζδζυηδηεξ. Σμ αβνζιυκζμ ζηδ θασηή εεναπεοηζηή πνδζζιμπμζήεδηε βζα ηδκ επμφθςζδ ακμζπηχκ πθδβχκ, βζα ηζζιπήιαηα εκηυιςκ, δαβηχιαηα θζδζχκ ηαζ δζάθοζδ απμζηδιάηςκ. Αξκπαξόξηδα Μαηνμπνυκζεξ ένεοκεξ έδεζλακ υηζ ημ αθέρδια απυ ανιπανυνζγα έπεζ παθανςηζηέξ ζδζυηδηεξ, αμδεάεζ εκάκηζα ζημ ζηνεξ ηαζ δνα ςξ δνειζζηζηυ. Δπίζδξ ακαημοθίγεζ απυ ημοξ πυκμοξ ηδξ ανενίηζδαξ, δνα εκάκηζα ζηδ καοηία ακαημοθίγεζ απυ διζηνακίεξ ηαζ ιεζχκεζ ηδ πμθδζηενυθδ. Δπίζδξ θυβς ηδξ ακηζααηηδνζδζαηήξ δνάζδξ αμδεά ζηδκ αηιή. Σα αζεένζα έθαζα πνδζζιμπμζμφκηαζ ηαζ ςξ εκημιμαπςεδηζηυ. 15

Αρηιιαία Σμκςηζηυ βζα ημοξ ημοναζιέκμοξ.γζα δζαηαναπέξ ζηδκ ειιδκυπαοζδ ηαζ ζπαζιμφξ ζηδ ιήηνα, ηνομπαβήιαηα, ηαεανίγεζ ημ αίια, αμδεάεζ ζηδκ αηιή, ημ άζεια, ημθίηζδα, ανενζηζηά, πυκμοξ πενζυδμο ηαζ νεοιαηζζιμφξ. Δπεζδή ηαεανίγεζ ημ αίια πνδζζιμπμζείηαζ εζςηενζηά ζακ έβποια ζε δενιαημπάεεζεξ. Έπεζ παοζίπμκεξ ζδζυηδηεξ, ηα θνέζηα θφθθα ηδξ Απζθθαίαξ, ακ ηα ιαζήζμοιε ζηαιαηάκε ημ πμκυδμκημ. 16

Βαζηιηθόο Σμ νυθδια ημο ααζζθζημφ ηαηαπναΰκεζ ηδ κεφνςζδ ζημιάπμο, ηζξ διζηνακίεξ ηαζ αμδεά ζηδκ αδφκαηδ ικήιδ, ζηδ ιεθαβπμθία, ζημ άβπμξ, ηζξ γαθάδεξ, εκηενζηέξ δζαηαναπέξ ηαζ ηοιπακζζιυ ηδξ ημζθζάξ. Δίκαζ πςκεοηζηυ ηαζ ηαηαπμθειά καοηία ηαζ ηνομθυβδια. Δπίζδξ αμδεά ζηδκ παναβςβή βάθαηημξ ζηζξ εδθάγμοζεξ ιδηένεξ. Βαιεξηάλα Δίκαζ δνειζζηζηυ, οπκςηζηυ ηαζ αβπμθοηζηυ θοηυ. Γζχπκεζ ατπκίεξ, κεφνα, άβπμξ,διζηνακίεξ, πμκμηέθαθμ ηαζ ηαμφνεξ ημο ζημιάπμο. Ακαθοηζηά: ηαηαπμθειά ηδκ ατπκία ηαζ αεθηζχκεζ ηδκ πμζυηδηα ημο φπκμο. Έπεζ αβπμθοηζηέξ ηαζ δνειζζηζηέξ ζδζυηδηεξ ηαζ ηαηεοκάγεζ ηδκ οπενέκηαζδ, ηζξ κεονχζεζξ, ημ κεονζηυ άζεια, ηδκ επζθδρία ηαζ ηδκ ηαποηανδία. Θεςνείηαζ πνήζζιδ ζε πενζπηχζεζξ ανενίηζδαξ, οπένηαζδξ, ημθζηχκ, νεοιαηζηχκ πυκςκ, διζηνακίαξ, πμκυδμκημο ηαζ δοζιδκυννμζαξ. Πνμζμπή : μζ ιεβάθεξ δυζεζξ ααθενζάκαξ πνμηαθμφκ ηαημδζαεεζία. Ακηεκδείηκοηαζ ζε βοκαίηεξ ηαηά ηδ δζάνηεζα ηδξ εβηοιμζφκδξ ηαζ ημο εδθαζιμφ ηαεχξ ηαζ ζε άημια πμο πάζπμοκ απυ ήπζα ηαηάεθζρδ. 17

Γάθλε Ζ ζηυκδ λενχκ δαθκυθοθθςκ ζηαιαηάεζ ηδκ αζιμνναβία ηδξ ιφηδξ. Γοκαιχκεζ ηα ιαθθζά ηαζ ηα αάθεζ ιαφνα, ζηαιαηάεζ ηδκ ηνζπυπηςζδ. Ακαημοθίγεζ απυ πυκμοξ νεοιαηζζιχκ ηαζ ανενζηζηά. Γεληξνιίβαλν Σμ δεκηνμθίαακμ ημκχκεζ ηδκ υνελδ. Βμδεά ζηδκ ακηζιεηχπζζδ ηδξ ημθίηζδαξ, ηδξ δζάννμζαξ, ηδξ ανμβπίηζδαξ, ζημ άζεια ηαζ ηδ βνίπδ ηαεχξ ηαζ ζε εκηενζηέξ δζαηαναπέξ ηαζ νεοιαηζζιμφξ. 18

Γπόζκνο Ηδακζηυ βζα ηα θαβδηά.δπίζδξ αμδεάεζ ζηδ νφειζζδ ηδξ πμθδζηενίκδξ, ζηζξ ατπκίεξ, ηνάιπεξ, αήπα ηαζ αιοβδαθίηζδα. Γζα πυκμοξ δμκηζχκ, νεοιαηζζιμφξ, δοζπερία ηαζ δζάννμζα. Γίθηακν Φοηυ ηδξ Κνήηδξ πμο απακηάηαζ ζε απνυζζημοξ ηαζ απυημιμοξ αζαεζημθζεζημφξ ανάπμοξ. Οκμιάγεηαζ ένςκηαξ βζαηί υπμζμξ ήεεθε κα δείλεζ ζηδκ ημπέθα ημο πυζμ ηδκ αβαπά, ηδξ πνμζέθενε δίηηαιμ εεςνχκηαξ ημ έκα πμθφ ιεβάθμ ηυθιδια. Ακείγεζ ηαζ ζοθθέβεηαζ απυ ημκ Ημφκζμ ςξ ηαζ ημκ Οηηχανζμ. Υνδζζιμπμζείηαζ εονφηαηα ςξ αθέρδια ηαζ βζα ανςιαηζζιυ πμηχκ (ηονίςξ ηναζζμφ ηαζ θζηέν). 19

Δπθάιππηνο Δίκαζ πνήζζιμ βζα ημοξ δζααδηζημφξ, βζαηί έπεζ οπμβθοηαζιζηή δνάζδ. Καηεαάγεζ ημκ πονεηυ. Καηαπναΰκεζ ημ αήπα, άζεια, βνίπδ, ανμβπίηζδεξ, ηζξ κεοναθβίεξ ηαζ ημκ πμκυθαζιμ. Καηάθθδθμ βζα εζζπκμέξ ζε ζβιμνίηζδα ηαζ ανμβπζηά. Όηακ ανάγμοιε εοηάθοπημ, μζ αηιμί ζμκίγμοκ ηδκ αηιυζθαζνα ημο δςιαηίμο. Δρηλάηζεα Ζ επζκάηζεα είκαζ ημ πζμ δζαδεδμιέκμ αυηακμ βζα ημ ηνομθυβδια. ηδ Γενιακία δ επζκάηζεα απμηεθεί ηδ ααζζηή εεναπεία βζα ηζξ ιμθφκζεζξ ημο ακαπκεοζηζημφ. Θεςνείηαζ εκενβμπμζδηήξ ημο ακαπκεοζηζημφ ζοζηήιαημξ. Μεθέηεξ έπμοκ δείλεζ υηζ δ θήρδ επζκάηζεαξ απυ ηζξ πνχηεξ ιένεξ ημο ηνομθμβήιαημξ επζζπεφδεζ ηδκ ακάννςζδ ηαζ ιεζχκεζ ηδκ έκηαζδ ηςκ ζοιπηςιάηςκ. Σα ανζειδηζηά απμηεθέζιαηα έδεζλακ υηζ δ πνμκζηή δζάνηεζα ηδξ αζεέκεζαξ ιεζχεδηε ηαηά 30% ηαζ ηα ζοιπηχιαηα ηαηά 50%. 20

Λεβάληα Γζα ηάεε πυκμ, βζα διζηνακίεξ, πμκμηεθάθμοξ, ηαηή πχκερδ ηαζ θζπμεοιία. Δπμοθχκεζ πθδβέξ, εβηαφιαηα, αηιή, ρχνα. Καηεαάγεζ ηδκ οπένηαζδ. Υνδζζιμπμζείηαζ αηυιδ βζα ημ ζηυνμ ζηα νμφπα. Λνπΐδα Γζα ηα κμζήιαηα ημο ζημιάπμο ηαζ ημο πεπηζημφ ζοζηήιαημξ ημ αθέρδια ηδξ είκαζ εοενβεηζηυ ηαζ αμδεάεζ, υηακ οπμθένμοιε απυ δοζπερία,ιεηεςνζζιυ,κεοναθβίεξ ηαζ ημθζημφξ ημο ζημιάπμο ηαζ ηςκ εκηένςκ. ηαιαηά ηδ δζάννμζα ηαζ ηδκ αζιμνναβία. Βμδεά ζημ αδοκάηζζια, ζηδκ ηαηαπμθέιδζδ ηδξ ηοηηανίηζδαξ ηαζ ζηδ απμαμθή ηςκ πενζηηχκ οβνχκ. Δίκαζ απμηεθεζιαηζηυ ημκςηζηυ, αθθά ηαοηυπνμκα ηαζ ηαηαπνατκηζηυ. Δίκαζ ακηζπονεηζηυ, δζμονδηζηυ ηαζ ζοκίζηαηαζ ζε πενζπηχζεζξ κεθνμθζεζάζεςκ. Ακαημοθίγεζ απυ ηζξ διζηνακίεξ ηαζ ημοξ πυκμοξ ηςκ αοηζχκ. Καηαπμθειά ηδ ηαημζιία ημο ζηυιαημξ ηαζ αμδεά ηζξ πθδβέξ κα επμοθςεμφκ. 21

Λπθίζθνο ηδ ζφβπνμκδ αμηακμεεναπεία μ Λοηίζημξ πνδζζιμπμζείηαζ απυ ημοξ εζδζημφξ ηονίςξ βζα ηδκ ακηζιεηχπζζδ δζαηαναπχκ ημο κεονζημφ ηαζ ημο πεπηζημφ ζοζηήιαημξ (ζοιπενζθαιαακυιεκδξ ηαζ ηδξ ακμνελίαξ). Ένεοκεξ πμο έπμοκ βίκεζ ηα ηεθεοηαία πνυκζα ηείκμοκ ζημ ζοιπέναζια πςξ δ ηαηακάθςζδ ημο Λοηίζημο επζδνά ζημ ηεκηνζηυ κεονζηυ ζφζηδια- δεκ είκαζ έκα απθυ ιομπαθανςηζηυ (έπεζ ηαζ αοηή ηδκ ζδζυηδηα) υπςξ είπακ οπμζηδνίλεζ ηάπμζμζ ενεοκδηέξ ανπζηά. Αοηυ έπεζ ςξ απμηέθεζια μ Λοηίζημξ κα εεςνείηαζ απμηεθεζιαηζηυξ ζηδκ ηαηαπμθέιδζδ ημο άβπμοξ, ηδξ οπενέκηαζδξ, ηδξ κεονζηυηδηαξ, ηδξ ηαηάεθζρήξ ηαζ ηδξ ατπκίαξ. Οοζζαζηζηά μ Λοηίζημξ εεςνείηαζ πςξ έπεζ έκημκα δνειζζηζηέξ ηαζ οπκςηζηέξ ζδζυηδηεξ. Α κ ηαζ δ πανμοζία ααθενζακζημφ μλέςξ ζηα άκεδ εεςνήεδηε ανπζηά οπαίηζα βζα ηζξ παναπάκς ζδζυηδηεξ, δ πνυζθαηδ ακαηάθορδ ηδξ ζφκεεηδξ μοζίαξ 2-methyl-3-buten-2-ol έπεζ αθθάλεζ ηα δεδμιέκα. Ζ ζοβηεηνζιέκδ μοζία ιμζάγεζ πμθφ ιε ημ βκςζηυ οπκςηζηυ methylpentynol ηαζ ζε ηθζκζηέξ ένεοκεξ δείπκεζ κα έπεζ αηνζαχξ ηα ίδζα απμηεθέζιαηα. Όζμ αθμνά ηδκ επίδναζδ ημο Λοηίζημο ζηδκ ακηζιεηχπζζδ ζημιαπζηχκ δζαηαναπχκ, αοηή μθείθεηαζ ηαηά ηφνζμ θυβμ ζηδ ζπαζιμθοηζηή ημο δνάζδ. Ο Λοηίζημξ είκαζ έκα απυ ηα ζδιακηζηυηενα αυηακα ηαζ έπεζ ηάπμζεξ αηυιδ πμθφ εκδζαθένμοζεξ ζδζυηδηεξ. Θεςνείηαζ πςξ έπεζ ακηζαζμηζηέξ ζδζυηδηεξ ηαεχξ ηάπμζεξ μοζίεξ πμο πενζέπεζ πνμάβμοκ ηδκ ηαηαπμθέιδζδ ηςκ ααηηδνζδίςκ ζημκ ακενχπζκμ μνβακζζιυ. 22

Μαληδνπξάλα Καηαπμθειά ημ άβπμξ, πμκμηεθάθμοξ, ηνομθυβδια, αιοβδαθέξ, ατπκίεξ. Βμδεάεζ ημκ μνβακζζιυ κα δζχλεζ ηζξ ημλίκεξ, ηα πνδλίιαηα, δοζπερία ηαζ πμκυημζθμ. Μέληα Δλαζνεηζηά ακηζζδπηζηή, ηαηαπμθειά δναζηζηά ημ ζοκάπζ, αήπα, ανμβπίηζδα, πμκυθαζιμ ηαζ ηδ βνίπδ. Δίκαζ πςκεοηζηή ηαζ έπεζ ηδκ ζδζαζηενυηδηα κα είκαζ δνειζζηζηή ζε ιζηνή δυζδ ηαζ αθνμδζζζαηή ζε ιεβάθδ δυζδ. Σζάζ ιε ιέκηα είκαζ πςκεοηζηυ ηαζ ημκςηζηυ. 23

Ρίγαλε Φφεηαζ ζε λδνέξ πεηνχδεζξ ηαζ αναπχδεζξ πενζμπέξ ζε υθδ ηδκ Δθθάδα έςξ ημ ορυιεηνμ ηςκ 1500ι. ηαζ λδναίκμκηαζ επζιεθχξ ζηδ ζηζά ηαζ ζημκ αένα. Δίκαζ ελαζνεηζηυ ανςιαηζηυ ηαζ θανιαηεοηζηυ θοηυ πμο πνδζζιμπμζμφκηακ απυ ηδκ ανπαζυηδηα. Σμ αζεένζμ έθαζμ ηδξ νίβακδξ έπεζ ακηζμλεζδςηζηέξ ζδζυηδηεξ ηαζ πνδζζιμπμζείηαζ ζηδ αζμιδπακία ηνμθίιςκ ςξ ζοκηδνδηζηυ ηαζ ιζηνμαζμηηυκμ. Ακμίβεζ ηδκ υνελδ ηαζ αμδεά ζηδ πχκεοζδ. Υνδζζιμπμζείηαζ εονέςξ ζηδ ιαβεζνζηή ζε πμθθά θαβδηά. Ανςιαηίγεζ εθζέξ, ημονζζά, ζαθάηεξ η.α.. Σζνπθλίδα Ζ ηζμοηκίδα έπεζ ζηοπηζηέξ, δζμονδηζηέξ ηαζ ημκςηζηέξ ζδζυηδηεξ, ηαεανίγεζ ημκ μνβακζζιυ απυ ηζξ ημλίκεξ, εθέβπεζ ηζξ αζιμνναβίεξ, εθέβπεζ ηα ενοενά αζιμζθαίνζα ηαζ ηζξ πδηηζηέξ μοζίεξ ημο αίιαημξ ηαζ ζακ νυθδια ιπμνεί κα ηαηεαάζεζ ηδκ πίεζδ αθθά ηαζ ημ ζάηπανμ ζημ αίια. Υάνδ ζε αοηέξ ηζξ ζδζυηδηεξ, δ ηζμοηκίδα ιπμνεί κα πνδζζιμπμζδεεί ζηδκ πνυθδρδ ηαζ ηαηαπμθέιδζδ πμθθχκ αζεεκεζχκ. 24

Οζ αναζιέκμζ ζπυνμζ ηδξ ηζμοηκίδαξ ηάκμοκ ηαθυ ζημ ζοηχηζ ηαζ ζηδ πμθή, ζηδκ ανηδνζμζηθήνοκζδ, αμδεμφκ ζηδ δοζημζθζυηδηα εκχ θεζημονβμφκ ηαζ ζακ ηαεανηηζηυ. Δπίζδξ υηακ πμκάεζ ημ ζημιάπζ ιαξ απυ βαζηνίηζδα ή απυ οπενέηηνζζδ πεπηζηχκ οβνχκ ημ αθέρδια αοηυ ακαημοθίγεζ. Σζάη ηνπ βνπλνύ Σα βκςζηυηενα είδδ είκαζ : Σμ ηζάζ ηδξ Πεθμπμκκήζμο Σμ ηζάζ ηδξ Κνήηδξ Σμ ηζάζ ηδξ Δφαμζαξ Σμ ηζάζ ημο Πανκαζζμφ ή ηζάζ ημο Βεθμοπζμφ Σμ ηζάζ ημο Οθφιπμο Σμ αθάπζημ ηζάζ, ζημ Άβζμ Όνμξ ηαζ ζηδ αιμενάηδ Δίκαζ απμηεθεζιαηζηυ ζηδ βνίπδ, ημ πμκυθαζιμ ηαζ ημ ηνομθυβδια. Σμκςηζηυ ημο ζχιαημξ ηαζ ημο εβηεθάθμο, ηάκεζ ηαθυ ζηδ ανηδνζμζηθήνςζδ, πμκμηέθαθυ, δζάννμζα ηαζ ιεζμβεζαηή ακαζιία. 25

Όθα ηα είδδ ημο ηζαβζμφ ηζκδοκεφμοκ κα ελαθακζζημφκ θυβς ηδξ οπενηαηακάθςζδξ. Φαζθόκειν οθθέβεηαζ απυ ημκ Απνίθζμ ιέπνζ ηαζ ημκ Οηηχανζμ. οκήεςξ πίκεηαζ ςξ αθέρδια. Πζζηεφεηαζ επίζδξ υηζ αμήεα ζηδκ εκίζποζδ ηδξ ικήιδξ ηαζ υηζ ηαηαπμθειά ηδ κςενυηδηα ηαζ ηδκ ημφναζδ. Λυβς ηςκ δζεβενηζηχκ ημο ζδζμηήηςκ, ημ θαζηυιδθμ πζζηεφεηαζ υηζ εα πνέπεζ κα απμθεφβεηαζ απυ άημια οπενηαζζηά. Ζ θαηζκζηή ημο μκμιαζία salvia ημ παναηηδνίγεζ πθήνςξ ηαεχξ πνμένπεηαζ απυ ηδ θαηζκζηή θέλδ salvare πμο ζδιαίκεζ ζχγς. Υαναηηδνζζηζηή είκαζ δ νήζδ ηςκ ανάαςκ πχξ ιπμνεί κα πεεάκεζ ηακείξ υηακ έπεζ ζημ ηήπμ ημο θαζηυιδθμ Δηηυξ απυ αθέρδια πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ζηδκ ημογίκα ςξ ανςιαηζηυ βζα κα ανςιαηίγεζ πμζνζκυ ηνέαξ, πμοθενζηά, ράνζα, γοιανζηά ηαζ υζπνζα. 26

Υακνκήιη Τπάνπεζ πακημφ ηαζ ζδζαίηενα ζε πένζμοξ ηυπμοξ. οθθέβεηαζ απυ ημκ Απνίθζμ έςξ ηαζ ημκ Ημφκζμ, απμλδναίκεηαζ ζε ζηζά ηαζ πνδζζιμπμζείηαζ βζα υθμ ημ πνυκμ. Υαναηηδνίγεηαζ ςξ ακηζθθεβιμκχδεξ, ακηζαθθενβζηυ, ηαηαπνατκηζηυ ηαζ άνζζηδξ πμζυηδηαξ ακηζζδπηζηυ. Καηακαθχκεηαζ ζοκήεςξ γεζηυ ςξ αθέρδια, επζηοβπάκεζ ηδκ ηέθεζα παθάνςζδ ηαζ ηαηαπμθειά ηδκ ατπκία. 27

ΔΡΧΣΖΜΑΣΟΛΟΓΗΟ Γζα ημ πνυβναιιά ιαξ δδιζμονβήζαιε έκα ενςηδιαημθυβζμ ζπεηζηυ ιε ηδκ πνήζδ ηςκ αμηάκςκ ζε δείβια 42 βοκαζηχκ ηαζ 7 ακδνχκ, δθζηίαξ 14 εηχκ ηαζ άκς, ιε ηζξ αηυθμοεεξ ενςηήζεζξ : Υνδζζιμπμζείηε ηα αυηακα; Πμο ηα πνδζζιμπμζείηε; Πυζμ ζοπκά ηα πνδζζιμπμζείηε; Πμζα είδδ αμηάκςκ πνδζζιμπμζείηε; ε πμζα ιμνθή πνδζζιμπμζείηε; Απυ πμφ ηα πνμιδεεφεζηε; Θα εέθαηε κα ιάεεηε πενζζζυηενα βζα ηα αυηακα; ε πμζμ ααειυ ζαξ έπμοκ αμδεήζεζ; Οζ απακηήζεζξ πμο πήναιε θαίκμκηαζ ζηα αηυθμοεα δζαβνάιιαηα. ΖΛΗΚΗΔ ΓΤΝΑΗΚΧΝ ΚΑΗ ΑΝΓΡΧΝ ΠΟΤ ΔΡΧΣΖΘΖΚΑΝ 15 10 15 14 ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΝΔΡΕΣ 5 0 7 4 6 2 1 0 14 έως 20 20 έως 40 40 έως 60 60 και άνω 28

ΥΡΖΖ ΒΟΣΑΝΧΝ 40 30 20 37 ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΝΔΡΕΣ 10 0 ΝΑΙ 5 5 2 ΌΧΙ ΠΟΤ ΥΡΖΗΜΟΠΟΗΟΤΝΣΑΗ 25 20 15 10 5 0 24 2 12 13 0 4 9 ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΝΔΡΕΣ 6 4 0 1 0 0 0 29

ΤΥΝΟΣΖΣΑ ΥΡΖΖ 20 14 15 10 5 0 0 20 ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΝΔΡΕΣ 3 3 2 ΔΗΓΖ ΒΟΣΑΝΧΝ 30 25 20 15 10 5 0 22 25 25 30 29 28 20 16 17 13 1 1 2 2 1 1 2 1 1 1 ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΝΔΡΕΣ 30

ΜΟΡΦΖ ΥΡΖΖ 50 40 30 20 10 0 44 1 23 6 ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΝΔΡΕΣ ΣΟΠΟ ΔΤΡΔΖ ΒΟΣΑΝΧΝ 25 20 15 10 5 0 9 0 14 21 4 3 5 2 0 0 ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΝΔΡΕΣ 31

ΔΠΗΘΤΜΗΑ ΠΔΡΔΣΑΗΡΧ ΓΝΧΖ 30 29 25 20 15 10 5 8 3 4 ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΝΔΡΕΣ 0 ΝΑΙ ΌΧΙ ΒΑΘΜΟ ΒΟΖΘΔΗΑ 14 12 10 8 6 4 2 0 5 1 0 0 4 1 14 13 4 0 ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΝΔΡΕΣ 32

ΦΧΣΟΓΡΑΦΗΚΟ ΤΛΗΚΟ Αημθμοεμφκ θςημβναθίεξ απυ θφηεοζδ αμηάκςκ, ζοθθμβή, απμλήνακζδ ηαζ επελενβαζία αμηάκςκ βζα παναζηεοή ανςιαηζημφ εθαζμθάδμο, λοδζμφ ηαζ έθαζμ βζα ιαζάγ ΠΡΟΔΣΟΗΜΑΗΑ ΔΓΑΦΟΤ 33

ΚΑΛΗΜΑ ΚΑΗ ΦΤΣΔΤΖ 34

ΑΡΜΠΑΡΟΡΗΕΑ, ΜΔΝΣΑ 35

ΡΗΓΑΝΖ, ΒΑΗΛΗΚΟ 36

ΣΟ ΑΠΑΡΑΗΣΖΣΟ ΠΟΣΗΜΑ 37

ΥΔΓΟΝ ΔΣΟΗΜΟ Ο ΚΖΠΟ ΜΑ 38

ΑΠΟΞΖΡΑΝΖ ΓΤΟΜΟΤ, ΓΔΝΓΡΟΛΗΒΑΝΟΤ 39

ΔΣΟΗΜΑ Δ ΜΑΣΑΚΗΑ 40

ΦΤΗΚΟ ΑΡΧΜΑΣΗΚΟ ΥΧΡΟΤ 41

ΑΡΧΜΑΣΗΚΟ ΔΛΑΗΟΛΑΓΟ 42

ΔΣΟΗΜΟ ΣΟ ΔΛΑΗΟΛΑΓΟ 43

ΠΟΤΓΚΑΚΗΑ ΡΗΓΑΝΖ, ΒΑΗΛΗΚΟΤ ΚΑΗ ΓΤΟΜΟΤ 44

ΑΡΧΜΑΣΗΚΟ ΞΤΓΗ ΚΑΗ ΔΛΑΗΟ ΓΗΑ ΜΑΑΕ 45

Ζ ΟΜΑΓΑ ΔΠΗ ΣΟ ΔΡΓΟΝ 46

ΟΗ ΓΖΜΗΟΤΡΓΗΔ ΤΝΔΥΗΕΟΝΣΑΗ 47

ΔΗΜΑΣΔ ΔΣΟΗΜΟΗ 48

ΜΠΡΑΒΟ Δ ΟΛΟΤ 49

Ζ ΟΜΑΓΑ ΑΦΖΝΔΗ ΣΑ ΑΠΟΣΤΠΟΜΑΣΑ ΣΖ 50

51

ΔΠΗΛΟΓΟ Σμ πνυβναιια έθηαζε ζημ ηέθμξ ημο. Οζ ζηυπμζ ιαξ επζηεφπεδηακ ζε ζηακμπμζδηζηυ ααειυ. Γμοθέραιε ιε εκεμοζζαζιυ, δδιζμονβζηυηδηα ηαζ πμθφ υνελδ. Δκδιενςεήηαιε βζα πμθθά αυηακα ηαζ βζα ηδκ επίδναζδ πμο έπμοκ ζηδκ οβεία, ιάεαιε πςξ βίκεηαζ δ απμλήνακζδ ηςκ αμηάκςκ ηαζ πςξ ηα ανςιαηζηά έθαζα, ημ ανςιαηζηυ λφδζ ηαζ θηζάλαιε έθαζμ βζα ιαζάγ. Φοηέραιε δζάθμνα είδδ αμηάκςκ ζημ πχνμ ημο ζπμθείμο. Σμ απμηέθεζια ήηακ εκηοπςζζαηυ. Απυ ηδ ιζα μιμνθφκαιε ημ πχνμ ημο ζπμθείμο ηαζ θοζζηά ιάεαιε ηαζ ζηδκ πνάλδ βζα ημκ ηνυπμ θφηεοζδξ ηαζ θνμκηίδαξ ημοξ ηαζ ζημ πνχημ ηνομθυβδια έκα αθέρδια απυ νίβακδ εα ιαξ ηάκεζ πενδίηζ. Κθείκμκηαξ εοπυιαζηε ζε υθμοξ οβεία ηαζ ιδκ λεπκάιε έκα αυηακμ ηδκ διένα ημ βζαηνυ ημ ηάκεζ πένα ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ Θα εέθαιε κα εοπανζζηήζμοιε πμθφ ηδκ ζοκημκίζηνζα ημο πνμβνάιιαημξ ηαζ ηαεδβήηνζα ιαξ ζηδκ μζηζαηή μζημκμιία ηα Θάθεζα Γεςνβίμο ηαζ ζδζαίηενα ηδκ δζεοεφκηνζα ημο ζπμθείμο ιαξ ηα Ηςάκκα αααμοθίδμο βζα ηδκ πμθφηζιδ αμήεεζα ημοξ. Δπίζδξ εοπανζζημφιε ηδκ οπεφεοκδ πνμβναιιάηςκ αβςβήξ οβείαξ ηα ιανχ Γζακκίνδ βζα ηδκ άρμβδ ζοκενβαζία πμο είπαιε. Ζ ΟΜΑΓΑ ΔΡΓΑΗΑ Καναηγή Γέζπμζκα Καζηακζμοδάηδξ Γζχνβμξ Καννά Καηενίκα Κακαηάηδ Δζνήκδ Λμβμεέηδ Μαβδαθδκή 52

Μανζκάηδ Μζηαέθα Μπεπνάηδξ Πέηνμξ Παναζηεομπμφθμο Γεςνβία Πεθεηάκμο Ρίηζα Ράπηδ Κςκζηακηίκα Ρυπαξ Μπάθδξ Σζαμφζδξ Μζπάθδξ Σζαηζανχκδξ Άββεθμξ Φαημφνμο Νεθέθδ Υζμκίδδξ Γακζήθ διακηζηή ζδιείςζδ: Οζ πθδνμθμνίεξ πμο πενζέπμκηαζ ζημ έκηοπμ αοηυ είκαζ βεκζηέξ ηαζ υπζ ζε αημιζηυ επίπεδμ. Οπμζαδήπμηε θοηζηή μοζία ιπμνεί κα πνμηαθέζεζ αθθενβζηή ακηίδναζδ ζε μνζζιέκα άημια. Μδκ απμπεζναεείηε κα ηάκεηε ιυκμζ ζαξ δζάβκςζδ ή κα ανπίζεηε εεναπεία ιε αυηακα βζα ζμαανέξ παεήζεζξ, πνέπεζ κα ακαγδηείηε πάκηα ζοιαμοθή βζαηνμφ. 53

ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 1. PENELOPE ODY- ΠΛΖΡΖ ΟΓΖΓΟ ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΧΝ ΒΟΣΑΝΧΝ (ΔΚΓΟΔΗ ΓΗΑΛΛΔΛΖ) 2. ΟΓΖΓΟ ΒΟΣΑΝΟΘΔΡΑΠΔΗΔ DAVID HOFFMANN 3. ΟΓΖΓΟ ΣΧΝ ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΧΝ ΦΤΣΧΝ-Paul Schauenberg Ferdinand Paris 4. Βυηακα ηαζ Φάνιαηα ζηδκ Ανπαία Δθθάδα 5. Σμ Μαβαγάηζ ηδξ θφζδξ αυηακα ηαζ ιπαπανζηά 6. http: \\ www.giantsakiplants.gr/ Articles/Index/Index 3 Article 1 Votana.php 7. http:\\www.sintages pareas.gr 8. http: \\ www.koutali.gr 9. http:\\www.ftiaxno.gr 54