Π.3.2.5 Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης Νεοελληνική Γλώσσα Δ Δημοτικού Τίτλος: «Wiki λεξικό από απόσταση» Σύνταξη: ΚΟΥΚΛΑΤΖΙΔΟΥ ΜΑΡΙΑ Εφαρμογή: ΚΟΥΚΛΑΤΖΙΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Θεσσαλονίκη 2015
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS 296579 (κωδ. 5.175), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας 1-2-3 του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι. Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π.3.2.5. Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ Υπεύθυνοι υπο-ομάδας εργασίας γλώσσας πρωτοβάθμιας: Κώστας Ντίνας & Σωφρόνης Χατζησαββίδης ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: http://www.greeklanguage.gr Καραμαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ. 55 132 Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 459101, Φαξ: 2310 459107, e-mail: centre@komvos.edu.gr Σελίδα 2 από 24
Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τίτλος Wiki λεξικό από απόσταση Δημιουργία σεναρίου Μαρία Κουκλατζίδου Εφαρμογή σεναρίου Μαρία Κουκλατζίδου Διδακτικό αντικείμενο Νεοελληνική Γλώσσα Τάξη Δ Δημοτικού Χρονολογία Μάιος 2015 Σχολική μονάδα 3 ο Πρότυπο Πειραματικό Δημοτικό Σχολείο Ευόσμου Θεσσαλονίκης Διδακτική/θεματική ενότητα Το προτεινόμενο σενάριο δεν στηρίζεται σε κάποια συγκεκριμένη διδακτική ενότητα. Διαθεματικό Όχι Εμπλεκόμενα γνωστικά αντικείμενα Νεοελληνική Γλώσσα Χρονική διάρκεια Για την εφαρμογή του σεναρίου απαιτήθηκαν 13 διδακτικές ώρες. Σελίδα 3 από 24
Χώρος Ι. Φυσικός χώρος Εντός σχολείου: αίθουσα διδασκαλίας Εκτός σχολείου: οικίες μαθητών, διάφορα μέρη στη φύση ΙΙ. Εικονικός χώρος Ιστοσελίδες που διατίθενται στο σενάριο Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και μαθητή Α) Ταυτότητες μαθητών και εκπαιδευτικού. Το προτεινόμενο διδακτικό σενάριο επιχειρεί να ενισχύσει θετικές συμπεριφορές όλων των εμπλεκομένων απέναντι στη χρήση τεχνολογικών περιβαλλόντων στη διδακτική πράξη. Οι εκπαιδευτικοί και οι εκπαιδευόμενοι θα πρέπει να είναι διατεθειμένοι να εμπλουτίσουν ή να δημιουργήσουν νέες ταυτότητες όσον αφορά το σχολικό και κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ζουν και εξελίσσονται, αλλά και να ενδυναμωθούν όσον αφορά στη λειτουργία τους σε ηλεκτρονικά συστήματα διαχείρισης μάθησης (εκτός του σχολικού περιβάλλοντος). Β) Προαπαιτούμενες γνώσεις των μαθητών. Οι μαθητές θα πρέπει να είναι εξοικειωμένοι με τη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών (βασικά μέρη του, λειτουργία και στοιχειώδης χειρισμός του, χρήση επεξεργαστών κειμένου και φυλλομετρητών κτλ) και να μπορούν να εργάζονται σε μικρές ομάδες, αποδεχόμενοι τη φιλοσοφία που διέπει τη συνεργατική μάθηση. Επίσης, θα πρέπει να έχουν κατακτήσει γραμματισμούς που σχετίζονται με την αναζήτηση και την αξιοποίηση πληροφοριών που διατίθενται σε έντυπες και ηλεκτρονικές πηγές. Γ) Προεργασία του εκπαιδευτικού. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να είναι εξοικειωμένος με τη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή και με τη φιλοσοφία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Δεν απαιτούνται πρότερες γνώσεις όσον αφορά στα ηλεκτρονικά συστήματα διαχείρισης μάθησης, ωστόσο προτείνεται η εξοικείωσή του με αυτά πριν εφαρμόσει το προτεινόμενο σενάριο. Επιπλέον, απαιτείται Σελίδα 4 από 24
η ύπαρξη μαθητικών λογαριασμών e-mail (σε οποιαδήποτε εταιρεία υποστήριξης ηλεκτρονικού ταχυδρομείου). Επίσης θα πρέπει να ζητήσει από το ακαδημαϊκό δίκτυο CUnet να «ανοίξει» ως διαχειριστής μαθήματος καινούριο λογαριασμό. Συγκεκριμένα θα πρέπει να απευθυνθεί στη σελίδα http://free.openeclass.org/modules/auth/formuser.php?p=1 (Αίτηση εγγραφής εκπαιδευτή). Σημειώνεται πως η χρήση της πλατφόρμας είναι δωρεάν. Δ) Υλικοτεχνική υποδομή της σχολικής μονάδας. Για την ομαλή εφαρμογή του παρόντος διδακτικού σεναρίου απαιτείται η ύπαρξη ηλεκτρονικών υπολογιστών (ένας για κάθε ομάδα μαθητών) ή ένας κεντρικός υπολογιστής καθώς και διαδραστικός πίνακας ή βιντεοπροβολέας. Επίσης απαιτείται σύνδεση στο διαδίκτυο, καθώς οι ιστοσελίδες και τα περισσότερα λογισμικά είναι προσβάσιμα όταν ο χρήστης είναι σε σύνδεση. Το σενάριο προτείνεται να εφαρμοστεί εξ αποστάσεως ή εν μέρει εξ αποστάσεως. Για τον λόγο αυτό, κρίνεται σκόπιμη η ύπαρξη ηλεκτρονικών υπολογιστών στις οικίες των μαθητών (όχι όλων) με σύνδεση στο διαδίκτυο. Εφαρμογή στην τάξη Το συγκεκριμένο σενάριο εφαρμόστηκε στην τάξη. Το σενάριο στηρίζεται Κουκλατζίδου Μαρία, «Wiki-λεξικό από απόσταση», Δ Δημοτικού Το σενάριο αντλεί Το σενάριο είναι πρωτότυπο στη σύλληψη. Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ/ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το προτεινόμενο σενάριο αποσκοπεί στη δημιουργία ενός πολυμεσικού λεξικού όρων, ενός λεξικού που θα συνδυάζει κείμενο, εικόνα, ήχο, βίντεο κ.λπ. Οι μαθητές καλούνται να αναζητήσουν πληροφορίες και να δημιουργήσουν πρωτότυπα πολυτροπικά κείμενα αξιοποιώντας την ηλεκτρονική πλατφόρμα μάθησης Open e- Σελίδα 5 από 24
class. Σκοπός του σεναρίου είναι να αντιληφθούν οι μαθητές τη φιλοσοφία αλλά και να εμπλακούν στη διαδικασία της μάθησης εξ αποστάσεως ή εν μέρει εξ αποστάσεως (μεικτό μοντέλο). Οι ίδιοι καλούνται να συντάξουν αυθεντικά κείμενα και να έρθουν σε επαφή με συνεργατικά περιβάλλοντα συγγραφής, όπως είναι το Wiki, με σκοπό να δημιουργήσουν ένα ηλεκτρονικό πολυμεσικό λεξικό. Για να το καταφέρουν όμως αυτό θα πρέπει να αξιοποιήσουν και άλλα συνεργατικά εργαλεία που προσφέρει η ηλεκτρονική πλατφόρμα μάθησης όπως είναι η τηλεσυνεργασία, τα πολυμέσα κ.ά. Γ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύλληψη και θεωρητικό πλαίσιο Στα πλαίσια των νέων μορφών εκπαίδευσης έχουν αναπτυχθεί τεχνολογικά περιβάλλοντα τα οποία προσφέρουν εναλλακτικούς τρόπους μάθησης που βασίζονται σε διαφορετική φιλοσοφία από αυτήν της παραδοσιακής εκπαίδευσης. Το μεικτό μοντέλο (blended) αποτελεί μια μορφή μάθησης κατά την οποία συνδυάζεται η διά ζώσης με την εξ αποστάσεως διδασκαλία. Οι στόχοι του προτεινόμενου αυτού μοντέλου μάθησης προωθούνται με την υιοθέτηση ενός Συστήματος Διαχείρισης Ηλεκτρονικών Μαθημάτων που ονομάζεται Open e-class. Με τον όρο «Συστήματα Διαχείρισης Ηλεκτρονικής Μάθησης» (Σ.Δ.Η.Μ. ή αλλιώς πλατφόρμες ηλεκτρονικής μάθησης) αναφερόμαστε στο βασικό τεχνολογικό λογισμικό που παρέχει τη δυνατότητα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης (e-learning) ή άλλων μεικτών μορφών μάθησης (blended). Οι εμπλεκόμενοι στη μαθησιακή διαδικασία (χρήστες της πλατφόρμας μάθησης) έχουν τη δυνατότητα να μάθουν στον δικό τους χώρο και στον χρόνο που επιθυμούν. Με τον τρόπο αυτό, τα Σ.Δ.Η.Μ. μπορούν να προάγουν τη διδασκαλία εκτός των σχολικών αιθουσών. Με την αναδυόμενη τεχνολογία των πολυμέσων, τα συστήματα αυτά αποκτούν σταδιακά όλο και πιο σημαντικό ρόλο στα σχολεία (McGill & Klobas 2009). Σελίδα 6 από 24
Το περιβάλλον Open e-class αποτελεί μία ηλεκτρονική πλατφόρμα μάθησης η οποία περιέχει μία σειρά διαδικτυακών εργαλείων, τα οποία υποστηρίζουν ένα πλήθος δραστηριοτήτων και διαχείρισης ηλεκτρονικών μαθημάτων (Severson 2004). Μερικά από τα εργαλεία αυτά είναι το σύστημα wiki, η τηλεσυνεργασία, οι περιοχές συζητήσεων, η γραμμή μάθησης, τα πολυμέσα, οι σύνδεσμοι κ.ά. Η αξιοποίηση της πλατφόρμας Open e-class στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση μπορεί να προσφέρει έναν εναλλακτικό τρόπο προσέγγισης της γνώσης, εφόσον στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη χρήση διαδικτυακών εργαλείων που απαιτούν διαφορετικές δεξιότητες από τους χρήστες της (Κουκλατζίδου & Γκουντούμα, υπό έκδοση). Δ. ΣΚΕΠΤΙΚΟ-ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΤΟΥΣ Ο σχεδιασμός, η εφαρμογή και η αξιολόγηση διδακτικών σεναρίων προσφέρουν τη δυνατότητα στον εκπαιδευτικό να αντιληφθεί εις βάθος τα ζητήματα που προκύπτουν όσον αφορά τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, αλλά και κάθε άλλου γνωστικού αντικειμένου. Μέσα από την υλοποίηση σεναρίων μάθησης είναι εφικτό να ενεργοποιηθεί ένα ευρύ πεδίο γνώσεων, στάσεων και δεξιοτήτων όλων των εμπλεκομένων στη μαθησιακή πορεία, καθώς παρατηρείται μία περισσότερο μαθητοκεντρική/δραστηριοκεντρική προσέγγιση των επιθυμητών διδακτικών στόχων. Ο εκπαιδευτικός, αποδεχόμενος τη βασική φιλοσοφία/ιδεολογία που διέπει τη μάθηση (και κατ επέκταση τις μαθησιακές στρατηγικές που υιοθετεί), έχει τη δυνατότητα να λειτουργήσει μέσα σε ένα διαφορετικό εκπαιδευτικό περιβάλλον, όπου οι γνώσεις, οι γραμματισμοί και οι σχέσεις των εμπλεκομένων βρίσκονται σε συνεχή επαναπροσδιορισμό. Βασικός στόχος του σεναρίου είναι η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας μέσα από την αξιοποίηση ηλεκτρονικής πλατφόρμας μάθησης. Για την επιτυχία του στόχου απαιτείται η αξιοποίηση εργαλείων που ενυπάρχουν στην πλατφόρμα. Με τον τρόπο αυτό, οι μαθητές θα προσπαθήσουν να δημιουργήσουν ένα πολυμεσικό λεξικό Σελίδα 7 από 24
στον χρόνο που αυτοί μπορούν και λειτουργώντας συνεργατικά. Απώτερος στόχος είναι η κατανόηση της φιλοσοφίας που διέπει την εξ αποστάσεως εκπαίδευση αλλά και η επαφή-εξοικείωση με διαφορετικού τύπου περιβάλλοντα μάθησης. Έτσι, αξιοποιούνται τεχνολογικά εργαλεία τα οποία βοηθούν στην κατάκτηση επιμέρους στόχων αλλά και στην καλλιέργεια διαφορετικών γραμματισμών (τεχνολογικού, λειτουργικού, κριτικού). Γνώσεις για τον κόσμο, αξίες, πεποιθήσεις, πρότυπα, στάσεις ζωής Οι μαθητές/-τριες επιδιώκεται: να αντιληφθούν διαφορετικές μορφές μάθησης να έρθουν σε επαφή με μια ηλεκτρονική πλατφόρμα μάθησης να μάθουν να διαχειρίζονται τον χρόνο τους να λειτουργούν συνεργατικά προς την επίτευξη ενός κοινού σκοπού να συνειδητοποιήσουν ότι οι ενέργειές τους επιφέρουν αποτελέσματα (όσον αφορά στη δημιουργία Wiki) να αναπτύξουν το αισθητικό τους κριτήριο. Γνώσεις για τη γλώσσα Οι μαθητές/-τριες επιδιώκεται: να καλλιεργήσουν τον γραπτό και τον προφορικό τους λόγο να παραγάγουν αυθεντικά κείμενα ανάλογα με τις επικοινωνιακές περιστάσεις να αναλύουν και να συνθέτουν πληροφορίες να διαχειρίζονται όρους και ερμηνείες να δημιουργούν, να επεξεργάζονται και να μορφοποιούν πολυτροπικά κείμενα. Γραμματισμοί Οι μαθητές/-τριες επιδιώκεται: Σελίδα 8 από 24
να δημιουργούν ηλεκτρονικό πολυμεσικό λεξικό να επικοινωνούν με ασύγχρονο τρόπο να εξοικειωθούν με τη χρήση ηλεκτρονικής πλατφόρμας μάθησης να αξιοποιούν εργαλεία που υπάρχουν σε ηλεκτρονική πλατφόρμα μάθησης να στέκονται κριτικά απέναντι σε πληροφορίες που συναντούν στο διαδίκτυο να εξοικειωθούν με τη χρήση Wiki να στέκονται κριτικά απέναντι σε δράσεις τους να σχεδιάζουν και να μορφοποιούν πολυτροπικά κείμενα να δημιουργούν και να χρησιμοποιούν αρχεία και φακέλους στους οποίους θα συγκεντρώνουν το υλικό που δημιουργούν να καλλιεργούν ομαδοσυνεργατικές δεξιότητες. Διδακτικές πρακτικές Στο προτεινόμενο σενάριο μάθησης χρησιμοποιούνται διαφορετικές διδακτικές πρακτικές, μέθοδοι και στρατηγικές, ώστε να βοηθηθεί, στην εκάστοτε μαθησιακή περίπτωση, η κατάκτηση των διδακτικών στόχων. Η ιδιαιτερότητα του παρόντος σεναρίου εστιάζει στην αξιοποίηση ηλεκτρονικής πλατφόρμας μάθησης, προωθώντας το μεικτό μοντέλο μάθησης (διά ζώσης και εξ αποστάσεως εκπαίδευση). Στον χώρο του σχολείου η εργασία σε ομάδες αποτελεί μια βασική μέθοδο. Επιπλέον, μέσα από βιωματικές πρακτικές, οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να εμπλακούν ενεργά σε διάφορες φάσεις εξέλιξης της μαθησιακής πορείας, ενώ η λειτουργία στην ολομέλεια της τάξης προσφέρει την ευκαιρία στους μαθητές να επιχειρηματολογήσουν για την άποψη που εκφέρουν καθώς και να καλλιεργήσουν την αυτοπεποίθησή τους. Με τον τρόπο αυτό ο εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει διαφορετικές διδακτικές προσεγγίσεις, που έχουν ως απώτερο στόχο τη δημιουργία ενός ευχάριστου μαθησιακού περιβάλλοντος. Σελίδα 9 από 24
Βασικό καινοτομικό στοιχείο του προτεινόμενου σεναρίου αποτελεί το γεγονός ότι οι ίδιοι μαθητές δημιουργούν πολυτροπικά κείμενα αξιοποιώντας ηλεκτρονική πλατφόρμα μάθησης, εργαζόμενοι από τον οικείο τους χώρο (δικό τους ή κάποιου συμμαθητή τους) στον χρόνο που επιθυμούν, διατηρώντας πάντα το χρονικό πλαίσιο που ορίζεται στην ολομέλεια της τάξης. Ε. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Αφετηρία Το παρόν διδακτικό σενάριο δε στηρίζεται σε κάποια συγκεκριμένη διδακτική ενότητα του εγχειριδίου της Γλώσσας. Για τον λόγο αυτό ήταν στη διακριτική ευχέρεια της εκπαιδευτικού να εφαρμόσει το προτεινόμενο διδακτικό σενάριο τον Μάιο λαμβάνοντας υπόψη και την εξοικείωση των μαθητών με τις νέες τεχνολογίες και την αυτονομία τους σε νέα περιβάλλοντα. Έτσι, σύμφωνα με τις ανάγκες της τάξης και τις προϋποθέσεις υλοποίησης του σεναρίου, οι εμπλεκόμενοι μαθητές είχαν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν και να διαμορφώσουν πλήρως το περιεχόμενο ενός πολυμεσικού λεξικού, του λεξικού της τεχνολογίας. Την ιδέα υλοποίησης αυτής της θεματικής την εντόπισαν κατά τη διάρκεια των μαθημάτων του σχολικού εγχειριδίου της Γλώσσας όπου προβλέπεται η δημιουργία ενός λεξικού τεχνολογίας (συγκεκριμένα βλ. διδακτικό εγχειρίδιο Γλώσσας, 14 η ενότητα: Το ανθρώπινο θαύμα, Λεξιλόγιο της ενότητας). Σύνδεση με τα ισχύοντα στο σχολείο Το σενάριο μάθησης ακολουθεί τη λογική των Αναλυτικών Προγραμμάτων Σπουδών (Α.Π.Σ.) καθώς έχει ως κεντρικό άξονα τους διδακτικούς στόχους που περιλαμβάνονται στα εγχειρίδια της Γλώσσας. Το παρόν σενάριο δεν στηρίζεται σε κάποια συγκεκριμένη διδακτική ενότητα, ωστόσο μπορεί να εφαρμοστεί σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή κρίνεται ότι εξυπηρετεί τις ανάγκες των μαθητών Σελίδα 10 από 24
λειτουργώντας είτε συμπληρωματικά μιας ενότητας είτε μεμονωμένα. Όλες οι προτεινόμενες δραστηριότητες λαμβάνουν υπόψη τους επιμέρους στόχους που εντοπίζονται στα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών στη συγκεκριμένη τάξη. Αξιοποίηση των ΤΠΕ Η ενσωμάτωση των ψηφιακών τεχνολογιών συναντάται ολοένα και περισσότερο στη διδακτική πράξη. Η μελέτη, η ανάλυση, η παραγωγή και ο σχολιασμός πολυτροπικών κειμένων προσδίδουν μία νέα διάσταση στη διαδικασία της μάθησης, καθώς οι μαθητές συμμετέχουν ενεργά, αποκτούν πιο συμμετοχικό ρόλο και αλληλεπιδρούν στο εκάστοτε πολιτισμικό και κοινωνικό συγκείμενο. Ειδικότερα, αξιοποιώντας τις νέες τεχνολογίες, οι μαθητές μπορούν να σχεδιάσουν και να δημιουργήσουν δικά τους μαθησιακά προϊόντα τα οποία θα καταναλωθούν από τους ίδιους και από τους συνομήλικούς τους. Στο παρόν σενάριο μάθησης οι μαθητές θα εκτεθούν σε ένα διαφορετικό περιβάλλον μάθησης το οποίο θα περιλαμβάνει τη διδασκαλία εντός και εκτός των σχολικών αιθουσών. Συγκεκριμένα, οι μαθητές θα αξιοποιήσουν μία ηλεκτρονική πλατφόρμα μάθησης προκειμένου να δημιουργήσουν ένα πολυμεσικό λεξικό. Για να το πετύχουν αυτό θα αξιοποιήσουν εργαλεία web 2.0 που περιέχονται στην πλατφόρμα μάθησης. Η ύπαρξη μερικών web 2.0 εργαλείων στο περιβάλλον της πλατφόρμας, καθώς και άλλων εργαλείων (όπως είναι το tag cloud και ο τοίχος), όπως επίσης το εύχρηστο περιβάλλον και η οργάνωση των εργαλείων της πλατφόρμας, βοήθησαν σημαντικά στην ομαλή και αποτελεσματική έκβαση της πορείας του σχεδίου εργασίας (Gkountouma & Kouklatzidou 2013). Μέσα από την υιοθέτηση αυτής της διδακτικής πρακτικής, η οποία προάγει τη διερευνητικήανακαλυπτική μάθηση, την κριτική ματιά στις πληροφορίες και την ανάπτυξη εκείνων των δεξιοτήτων που θα διαμορφώσουν διαφορετικές ταυτότητες μαθητών (Χατζησαββίδης & Αλεξίου 2012), η πλατφόρμα εργασίας Open e-class μπορεί να προσφέρει σημαντικά μαθησιακά οφέλη. Σελίδα 11 από 24
Κείμενα Ιστοσελίδες Φυλλομετρητές διαδικτύου Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org/ Εικονικά περιβάλλοντα Ηλεκτρονική πλατφόρμα μάθησης Open eclass http://free.openeclass.org/ Διδακτική πορεία/στάδια/φάσεις 1η διδακτική ώρα 1η Δραστηριότητα Το παρόν διδακτικό σενάριο εστιάζει στη δημιουργία ενός πολυτροπικού πολυμεσικού λεξικού με τη χρήση της ηλεκτρονικής πλατφόρμας μάθησης Open e- class. Αναφερόμενοι στην έννοια «πολυμεσικό» εννοούμε το λεξικό που συνδυάζει κείμενο, εικόνα, βίντεο, ήχο κ.ά. Ανάλογα με τις πρότερες γνώσεις των μαθητών και τον βαθμό έκθεσής τους σε τεχνολογικά περιβάλλοντα, η εκπαιδευτικός εισήγαγε τους μαθητές σε ένα διαφορετικό μοντέλο μάθησης το οποίο συνδυάζει τη διά ζώσης και την εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η εκπαιδευτικός συζήτησε με τους μαθητές σχετικά με τη δημιουργία ενός πολυμεσικού λεξικού. Το λεξικό αυτό μπορούσε να έχει ποικίλο περιεχόμενο ανάλογα με τις ανάγκες της τάξης, όμως προτιμήθηκε από τους μαθητές η ιδέα του σχολικού εγχειριδίου της Γλώσσας (βλ. 14η ενότητα, «Το ανθρώπινο θαύμα», Λεξιλόγιο της ενότητας). Έτσι, αποφασίστηκε να δημιουργηθεί το πολυτροπικό λεξικό της τεχνολογίας, αξιοποιώντας το Wiki της πλατφόρμας e-class. Για να αντιληφθούν οι μαθητές την έννοια του Wiki και του πολυτροπικού κειμένου, οι μαθητές σε συνεργασία με την εκπαιδευτικό εντόπισαν διαδικτυακές σελίδες Wiki, όπως είναι για παράδειγμα η Wikipedia και συζήτησαν σχετικά με τη δομή και τη φιλοσοφία δημιουργίας αυτών Σελίδα 12 από 24
των εργαλείων (σχετικά βλ. http://el.wikipedia.org/). Έπειτα συζητήθηκε ο ρόλος της συνεργατικής δημιουργίας κειμένων, η εγκυρότητα που έχουν τα παραγόμενα ψηφιακά προϊόντα και θίχτηκαν θέματα αξιοπιστίας και κριτικής προσέγγισης πληροφοριών που υπάρχουν στο διαδίκτυο. Στη συνέχεια η εκπαιδευτικός προσκάλεσε τους μαθητές να δημιουργήσουν το δικό τους λεξικό, το οποίο θα δημιουργηθεί από τους ίδιους. 2η & 3η διδακτική ώρα 2η Δραστηριότητα Μόλις ολοκληρώθηκε η πρώτη δραστηριότητα, η εκπαιδευτικός παρότρυνε τους μαθητές να δημιουργήσουν μικρές ομάδες οι οποίες θα μπορούν να συναντηθούν και εκτός σχολείου (όσο είναι δυνατό). Επιπλέον, η εκπαιδευτικός προσπάθησε να εισαγάγει τους μαθητές στην έννοια της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης μέσα από σχετικές ερωτήσεις. Επίσης, πρόβαλε στον πίνακα της τάξης το περιβάλλον της ηλεκτρονικής πλατφόρμας μάθησης Open e-class (http://free.openeclass.org/). Βασικός σκοπός ήταν η εξοικείωση όλων των εμπλεκομένων στο νέο μαθησιακό περιβάλλον. Από κοινού εξερευνήθηκαν οι δυνατότητες που τους παρέχονται από την πλατφόρμα και στο σημείο αυτό ενημερώθηκαν σχετικά με τα διαθέσιμα εγχειρίδια για τα βασικά σημεία χρήσης της πλατφόρμας. 4η & 5η διδακτική ώρα 3η Δραστηριότητα Σε επόμενη φάση η εκπαιδευτικός κάλεσε τους μαθητές να δημιουργήσουν τους προσωπικούς τους λογαριασμούς. Σε πρώτη φάση παρουσιάστηκε στην ολομέλεια της τάξης η διαδικασία εγγραφής δύο μαθητών στο περιβάλλον της πλατφόρμας και στην συνέχεια υλοποίησαν οι υπόλοιποι μαθητές την εγγραφή τους από την οικία τους. Σε αυτήν την περίπτωση οι μαθητές κλήθηκαν να ακολουθήσουν τις οδηγίες Σελίδα 13 από 24
που παρέχονται στο αντίστοιχο έγγραφο με τίτλο «Οδηγίες για εγγραφή στην πλατφόρμα Open eclass», το οποίο εστάλη ηλεκτρονικά στα e-mail των μαθητών. 6η διδακτική ώρα 4 η Δραστηριότητα Αφού ανοίχτηκαν όλοι οι λογαριασμοί, η εκπαιδευτικός καταχώρησε στο μάθημα τους μαθητές χρήστες της πλατφόρμας. Στη συνέχεια, με τη μέθοδο της επίδειξης, έδωσε στους μαθητές τις απαραίτητες πληροφορίες για το περιβάλλον της πλατφόρμας (η δραστηριότητα έλαβε χώρα εντός της σχολικής αίθουσας). Μάλιστα, η εκπαιδευτικός πρόβαλλε στους μαθητές τη σχετική παρουσίαση (βλ. συνοδευτικό υλικό). 7η 12η διδακτική ώρα 5η Δραστηριότητα Στη συνέχεια, οι μαθητές αποφάσισαν να αναζητήσουν πληροφορίες σχετικά με τους όρους του πολυμεσικού λεξικού που θέλουν να δημιουργήσουν. Ακολούθησε συζήτηση στην ολομέλεια της τάξης σχετικά με την εγκυρότητα και την ορθότητα των πληροφοριών που υπάρχουν στο διαδίκτυο. Με τον τρόπο αυτό οι μαθητές προσέγγισαν κριτικά διαφορετικές ηλεκτρονικές πηγές, όπως είναι οι ηλεκτρονικές εγκυκλοπαίδειες, οι ιστοσελίδες διαφορετικής φύσης (για παράδειγμα κυβερνητικές ιστοσελίδες, εμπορικές, ψυχαγωγικές κτλ), αποθετήρια και σώματα κειμένων κτλ. Κάθε ομάδα που εντόπιζε μια πληροφορία που έκρινε σημαντική (κείμενο, εικόνα, βίντεο, ήχος κτλ) την αποθήκευε στον προβλεπόμενο χώρο της πλατφόρμας. Όλες οι πληροφορίες βρίσκονταν υπό συνεχή διαμόρφωση καθώς επεμβαίνουν όλες οι ομάδες μαθητών στην τελική διαμόρφωσή τους. Σελίδα 14 από 24
Σελίδα 15 από 24
13η διδακτική ώρα 6η Δραστηριότητα Το σενάριο ολοκληρώθηκε με την παρουσίαση του τελικού αποτελέσματος. Παρουσιάστηκε στην ολομέλεια της τάξης το πολυμεσικό λεξικό της τεχνολογίας που δημιουργήθηκε στην πλατφόρμα μάθησης. Ακολούθησε συζήτηση στην τάξη σχετικά με την πορεία υλοποίησης των δραστηριοτήτων, τις δυσκολίες που προέκυψαν, τις επιδιώξεις που είχαν από την συμμετοχή τους, την εμπειρία που αποκόμισαν κτλ. Με τον τρόπο αυτό ολοκληρώθηκε το σενάριο. Στον ατομικό ηλεκτρονικό φάκελο κάθε μαθητή συγκεντρώθηκαν όλες οι απαραίτητες πληροφορίες και περιγράφτηκε ο ρόλος και ο βαθμός συμμετοχής των μαθητών σε όλες τις φάσεις ανάπτυξης του σεναρίου. Τα ψηφιακά προϊόντα των μαθητών αναρτήθηκαν στην ιστοσελίδα της τάξης. Σελίδα 16 από 24
ΣΤ. ΦΥΛΛΟ/-Α ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Οδηγίες για εγγραφή στην πλατφόρμα Open e-class Λίγα λόγια για την πλατφόρμα e-class Η πλατφόρμα Open eclass είναι ένα ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης Ηλεκτρονικών Μαθημάτων μέσω του Διαδικτύου. Αναπτύσσεται από το Ελληνικό Ακαδημαϊκό Διαδίκτυο (GUnet) και αποτελεί ελεύθερο λογισμικό ανοικτού κώδικα. Με αφετηρία το 2003, χρησιμοποιείται από το σύνολο σχεδόν των Ακαδημαϊκών Ιδρυμάτων της χώρας με χιλιάδες χρήστες. Παράλληλα, χρησιμοποιείται με μεγάλη επιτυχία στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, υποστηρίζοντας την υπηρεσία της ηλεκτρονικής τάξης (η-τάξη) σε όλα τα σχολεία της χώρας καθώς επίσης και το Ψηφιακό Σχολείο. Παρακαλώ, ακολουθήστε τα παρακάτω βήματα. 1 ο βήμα: Μεταβείτε στον σύνδεσμο http://free.openeclass.org/. Θα σας εμφανιστεί το παρακάτω παράθυρο. Επιλέγετε τον σύνδεσμο «Εγγραφή Χρήστη» που βρίσκεται στο αριστερό μενού της εικόνας. Σελίδα 17 από 24
2 ο βήμα: Στο παράθυρο που θα σας εμφανιστεί, επιλέγετε «Δημιουργία Νέου Λογαριασμού», όπως φαίνεται παρακάτω. 3 ο βήμα: Στο ακόλουθο παράθυρο συμπληρώνετε τα στοιχεία σας με λατινικούς χαρακτήρες. Σελίδα 18 από 24
4 ο βήμα: Στη συνέχεια θα σας αποσταλεί μήνυμα στο e-mail σας, στο οποίο σας γνωστοποιούνται οι κωδικοί σας, καθώς και ο σύνδεσμος που θα πρέπει να ακολουθήσετε προκειμένου να ολοκληρωθεί η εγγραφή σας (βλ. εικόνα παρακάτω). Προσοχή! Αν δεν πατήσετε πάνω στο σύνδεσμο δεν ολοκληρώνεται η εγγραφή σας στο σύστημα. 5 ο βήμα: Μόλις πατήσετε πάνω στον σύνδεσμο θα σας εμφανιστεί το ακόλουθο παράθυρο. Σελίδα 19 από 24
Έχετε πλέον ολοκληρώσει την εγγραφή σας ως εκπαιδευόμενος στην πλατφόρμα e- class. Προκειμένου να εισέλθετε στο περιβάλλον του μαθήματος υπάρχουν δύο επιλογές. 1) Κάνετε εισαγωγή στο σύστημα (από την κεντρική σελίδα http://free.openeclass.org/), στη συνέχεια επιλέγετε «Κατάλογος μαθημάτων» (θα σας εμφανιστούν τα διαθέσιμα μαθήματα) και θα επιλέξετε από τη λίστα το συγκεκριμένο μάθημα με τίτλο που δόθηκε από τον δάσκαλο. 2) Στέλνετε e-mail στον δάσκαλο και γνωστοποιείτε το username σας προκειμένου να ολοκληρωθεί η εγγραφή στο μάθημα. Αυτό ήταν! Συγχαρητήρια! Διαθέτετε πλέον λογαριασμό στην πλατφόρμα Open e-class! Σελίδα 20 από 24
Το περιβάλλον εργασίας Open e-class Μεταβείτε στη σελίδα http://free.openeclass.org/. Εισάγετε δεξιά τους κωδικούς σας (όνομα χρήστη και συνθηματικό). Στη σελίδα που θα σας εμφανιστεί επιλέξτε το μάθημα στο οποίο είστε εγγεγραμμένοι. Στη συνέχεια χρησιμοποιήστε τα ενεργά εργαλεία που περιλαμβάνονται στα αριστερά της οθόνης σας. Σελίδα 21 από 24
Εδώ παρακολουθείτε τις ανακοινώσεις του δασκάλου. Επιλέγετε το Σύστημα Wiki για τη δημιουργία του λεξικού. Επιλέγετε την Τηλεσυνεργασία για να συνεργαστείτε εξ αποστάσεως. Στο περιβάλλον Σύστημα Wiki δημιουργήστε το δικό σας Wiki (κοινό για όλες τις ομάδες) και ακολουθήστε τα βήματα που προτείνονται στην ηλεκτρονική πλατφόρμα μάθησης. Προσθέστε κείμενο, εικόνα κ.ά. Διαμορφώστε το τελικό προϊόν σας. Το λεξικό σας είναι έτοιμο! Σελίδα 22 από 24
Ζ. ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ Οι μαθητές θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν και άλλα εργαλεία που προσφέρονται από την πλατφόρμα μάθησης. Τα παιδιά θα μπορούσαν να διαμορφώσουν το δικό τους μάθημα, το οποίο θα μπορούσε να είναι διαθεματικό και να περιλαμβάνει περισσότερες εφαρμογές. Επίσης, οι μαθητές θα μπορούσαν να οργανώσουν μία θεματική ενότητα την οποία θα «διδάξουν» σε άλλους μαθητές του σχολείου με την εξ αποστάσεως μέθοδο μάθησης. Τέλος, θα μπορούσε να αξιοποιηθεί η χρήση της πλατφόρμας από tablet, καθώς με τον τρόπο αυτό οι μαθητές μπορούν να εκτεθούν και σε άλλα τεχνολογικά μαθησιακά περιβάλλοντα. Η. ΚΡΙΤΙΚΗ Η υλοποίηση του προτεινόμενου σεναρίου, αν και θεωρήθηκε με μεγάλο βαθμό δυσκολίας, στην πράξη φάνηκε πως δεν υπήρξαν σημαντικά προβλήματα στην οργάνωση και στη διαχείριση του πολυτροπικού λεξικού. Η μικρή διάρκεια του σεναρίου και η ελευθερία του θέματος/περιεχομένου βοήθησε σημαντικά στην υλοποίηση του παρόντος σεναρίου. Οι μαθητές, όντας αρκετά εξοικειωμένοι με τις νέες τεχνολογίες, αντιλήφθηκαν γρήγορα τον τρόπο διαχείρισης της ηλεκτρονικής πλατφόρμας και δεν αντιμετώπισαν κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα στη δημιουργία του πολυτροπικού λεξικού και στην εξ αποστάσεως επικοινωνία μεταξύ των μελών της ομάδας που έλαβε χώρα στον προτεινόμενο χώρο της πλατφόρμας («Κουβεντούλα»). Θ. BΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Gkountouma, M. & M. Kouklatzidou. 2013. E-class and web 2.0 tools: designing an environmental project for primary education students, Waterford Institute of Technology, EUTIC. Σελίδα 23 από 24
Κουκλατζίδου, Μ. & Μ. Γκουντούμα. (Υπό έκδοση). Η αξιοποίηση της πλατφόρμας e-class στο πλαίσιο της διδακτικής πρακτικής εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Σχολικών Συμβούλων 23-24 Νοεμβρίου 2013, Κόρινθος. McGill, T. J & J. E. Klobas. 2009. A task technology fit view of learning management system impact. Computers & Education 52, 496 508. Severson, A. 2004. «Faculty support required for the implementation of a new learning management system». Διπλωματική που κατατέθηκε στο Πανεπιστήμιο Simon Fraser για το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα «Distributed Learning». Στο The use of e-learning Course Management Systems to support learning srategies and to improve selfregulated learning, επιμ. Y. Vovides, S. Sanchez-Alonso, V. Mitropoulou, G. Nickmans. Ανακτήθηκε από: http://www.cc.uah.es/ssalonso/papers/educationalreviewdraft.pdf Χατζησαββίδης, Σ. & Μ. Αλεξίου. 2012. Μεθοδολογία και διαδικασίες ανάπτυξης εκπαιδευτικών σεναρίων στα Γλωσσικά μαθήματα. Μελέτη για τον σχεδιασμό, την ανάπτυξη και την εφαρμογή σεναρίων και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων για τη διδασκαλία της γλώσσας και λογοτεχνίας στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση: στο πλαίσιο του τυπικού γραμματισμού, για διαθεματικές διδακτικές πρακτικές, για ημιτυπικές και άτυπες σχολικές πρακτικές, με διαδραστικούς πίνακες και φορητούς υπολογιστές. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Το παρόν σενάριο συνοδεύεται από τα εξής αρχεία: 1. Έγγραφο «Οδηγίες για εγγραφή στην πλατφόρμα Open e-class» 2. Έγγραφο «Παρουσίαση περιβάλλον Openeclass». Σελίδα 24 από 24